[KOLA PO MJERI NOVOG VREMENA

Transcription

1 110 go di na Gim na zi je [KOLA PO MJERI NOVOG VREMENA Raz go vor sa di rek to rom Dra ga nom Zu ko vi }em Pqe vaq ska gim na zi ja je po o dav no nad ra sla vi jek po sto ja wa i ute me qi la bo ga to isto rij sko na sli je e ko je no ve ge ne ra ci je ba {ti ne no vim vri jed no sti ma i po ru ka ma. Sva ko dru {tvo u svom ci vi li za cij skom ho du po tvr u je svi jest da je isto ri ja sa zna we da vi {e vi di mo i uva - `a va mo na {e pret ke na ~i jim na po ri ma do gra - u je mo vri jed no sti ko je zah ti je va no vo do ba. Duh bor be i vo qe za svi je tle ho ri zon te, upr - kos dru {tve nim pro ti vur je~ no sti ma, su ko bi - ma, po li ti~ kim aspi ra ci ja ma, ni je mo gao pa sti. Go spo di ne Zu ko vi }u, ko je bi ste naj zna ~aj ni je do ga a je is ta kli iz isto ri je Gim na zi je to kom we - nog vi {e od jed nog vi je ka po sto - ja wa i ra da u raz li ~i tim dru - {tve no-po li ti~ kim, eko nom skim i kul tur nim pri li ka ma? - Ove go di ne na vr {a va se sto de set go di na po sto ja wa i ra da pqe vaq ske Gim na zi je. pqe vaq ska Gim na zi ja po ~e la je sa ra dom go di ne. Mno go ra - ni je osje }a la se po tre ba za otva - ra wem sred we {ko le u Pqe vqi - ma. S jed ne stra ne, raz vo jem tr go vi ne i za nat stva do la zi do ja ~a wa gra an skog dru {tva ko je sve vi {e oprav da va za htje ve slo - bod nog kul tur nog, pro svjet nog i po li ti~ kog uz di za wa. Pqe vqa ci su svo ji dje cu sla li da {ko lu ju u dru ga mje sta, te je sve to uti ca lo da se ubr za otva ra we gim na zi je. Osim to ga, to je bi lo vri je me ukr - {ta wa in te re sa Austro u gar ske i Tur ske u Pqe vqi ma i u tom smi - slu obje ove si le vr {i le su sna - `an uti caj po li ti~ ki i kul tur - no-pro svjet ni. Otva ra wem sred we {ko le u Pqe vqi ma, na pred ne sna ge, na ro ~i to omla di na i in te - lek tu al ci, sna `ni je su dje lo va li ne sa mo na ovom pod ru~ ju ne go i {i re. Ka da je sti glo odo bre we go di ne od tur skih vla sti iz Ca - ri gra da, iste go di ne upi sa no je se dam de set u~e ni ka i to: 54 u~e ni - ka i 16 u~e ni ca. Pret hod no je oba - vqen pri jem ni is pit. Tre ba na po - me nu ti i to da upis ni je vr {en sa mo za dje cu Pqe vqa ka ne go i iz okol nih mje sta: Pri je po qa, No ve Va ro {i i Sje ni ce. Zna ~aj - no je i to da je za pr vog di rek to - ra po sta vqen Ta na si je Pe ja to vi}, is tak nu ti na u~ nik i sa rad nik Jo - va na Cvi ji }a, ~i je ime no si Gim - na zi ja. [kol ske 1903/04. go di ne otva ra se pri Gim na zi ji i Do ma }in ska rad ni~ ka {ko la. Na red ne {kol ske go di ne ra de sva ~e ti ri raz re da gim na zi je. Ali te go di ne, u no vem bru, zgra da Gim - na zi je je iz go re la u po `a ru ko ji je naj vje ro vat ni je bio pod met nut od stra ne austro u gar skih {pi ju - na u Pqe vqi ma. Po `ar, sva ka ko, ni je mo gao za u sta vi ti i uni {ti - ti pro svje ti teq sku ulo gu. Rad ni - je pre ki nut i na sta va se iz vo di - la pod vr lo ote `a nim uslo vi ma. Pri lo zi ma gra a na sa ovih pro - sto ra sa gra e na je no va zgra da gim na zi je, ta ko da je ve} go - di ne na sta va iz vo e na u woj. Do ku men ta o Srp skoj gim na zi ji u Pqe vqi ma od 1901 do 1912/13. pri pa da ju ar hiv skom fon du Mi - ni star stva ino stra nih dje la Kra - qe vi ne Sr bi je, ko ji se ~u va u Ar - hi vi Sr bi je u Be o gra du. Po sli je oslo bo e wa od tur ske oku pa ci je (1912) Pqe - vqa su, pre ma do go vo ru dvi - je kra qe vi ne, pri pa la Cr - noj Go ri, pa je Gim na zi ja u Pqe vqi ma na po ~et ku {kol ske 1913/14. go di - ne pre {la u nad le `nost Mi ni star stva pro svje te i cr kve nih po - slo va Kra qe - vi ne Cr ne Go - re, od ka da ra di pod na - zi vom Dr `av na ni `a Gim na zi ja u Pqe vqi ma. Rad Gim na zi je pre ki dan je i Pr vim i Dru gim svjet skim ra tom. On je leb dio iz nad svih te {ko }a. No si le su ga ge ne ra ci je um nih qu di, vo e ni kwi gom i `e - qom za zna wem. I ostva ri la se wi ho va vje ra u kwi gu i je zik, no {e na ma ti com Gim na zi je ko ja je otvo ri la put u svi jet broj nim ge ne ra ci ja ma s ovih i {i rih pro sto ra i ti me se po tvr di la kao plod ni ra sad nik zna wa i ta le na ta. Ove go di ne okon ~a va se pr va de ce ni ja dru gog vi je ka Gim na zi je. Tim po vo dom raz go va ra li smo sa di rek to rom ove {kol ske usta no ve pro - fe so rom Dra ga nom Zu ko vi }em: Dragan Zukovi}, direktor Gimnazije Eks ter no-in ter ni ma tur ski kon cept Pre ma mo di fi ko va nom Pra vil ni ku o na - ~i nu, po stup ku i vre me nu po la ga wa ma tur - skog is pi ta u gim na zi ji, or ga ni zo va no je po - la ga we ma tur skog is pi ta eks ter no-in ter nog ka rak te ra po Ka len da ru ma tur skog is pi ta za {kol sku 2010/11. go di nu ko ji je do ni je lo Mi ni star stvo pro svje te i spor ta, na pri je - dlog Is pit nog cen tra. Ova ge ne ra ci ja ma tu ra na ta eks ter no je po - la ga la na stav ne pred me te iz oba ve znog di je - la ma tur skog is pi ta (esej iz cr no gor skog ili ma ter weg je zi ka i kwi `ev no sti, ma te ma - ti ka i pr vi stra ni je zik) i in ter no, na stav - ne pred me te po iz bo ru u~e ni ka, ko ji su u ma tur skom stan dar du. Eks ter ni dio ra en je pi sa no, po is pit nom ma te ri ja lu i u pri - su stvu test-ad mi ni stra to ra ko je je de le gi rao Is pit ni cen tar. In ter ni dio re a li zo va le su is pit ne ko mi si je ko je je for mi ra la {ko la. Is pit na pi ta wa de fi ni sa na su iz is pit - nih ka ta lo ga ko ji su bi li do stup ni u~e ni ci - ma. U iz ra di po je di nih is pit nih ka ta lo ga u~e stvo va li su i pro fe so ri na {e {ko le. Cje lo kup nu or ga ni za ci ju i re a li za ci ju ma - tur skog is pi ta pra tio je pred stav nik Is pit - nog cen tra. Pre ma utvr e nom ka len da ru, ma tur ski is - pit re a li zo van je u apri lu i ju nu, po di na - mi ci Ka len da ra ma tur skog is pi ta za {kol - No iz gu bqe no se na dok na i va lo po skra }e nim kur se vi ma i po la - ga wem raz red nih is pi ta. Zna ~aj ni da tum je go di na, ka da su u~e ni - ci {traj ko va - li. U~e ni ci su {traj ko va - li i go - di ne. ta da je 71 u~e nik is - kqu ~en iz {ko le. U~e ni ci pqe vaq ske Gim na zi je zna li su da ci je ne pra ve vri jed no sti ka ko u {ko li ta ko i u dru - {tvu, pa su i ti {traj ko vi pri rod ni. Dvi je sto ti ne dva de set je dan u~e nik za vrij me Dru gog svjet skog ra ta dao je svoj `i vot, a dva de set u~e ni ka Gim na zi je pro - gla {e no je na rod nim he ro ji ma. (Nastavak na 2. strani) Do bit ni ci di plo me Lu ~a u {kol skoj 2010/2011. go di ni Za od li ~an uspjeh iz svih na stav nih pred me ta i pri mjer no vla da - we u osnov noj i sred woj {ko li 13 (tri na est) u~e ni ka do bi lo je Di - plo mu Lu ~a: 1. Beq ka{ Ni ko la 2. Bu ji {i} Mi lo{ 3. Da je vi} Ani ka 4. Dra ga{ Ne ma wa 5. Drob wak Jo va na 6. \a ~i} Alek sa 7. Pe jo vi} Je le na 1. Baj ro vi} Ka sim 2. Bo ro vi} Ol ga 3. Bra {a nac Ma ri ja 4. Ve mi} Ma ti je 5. Ga ~e vi} Jo va na 6. Go lu bo vi} Lu ka 7. \on do vi} Pa vle 8. Jan ko vi} Og wen 9. Jok si mo vi} Iva na 10. Kne `e vi} Mar ko sku 2010/11. go di nu. U apri lu je ra en esej iz cr no gor skog ili ma ter weg je zi ka i kwi `ev - no sti a osta li dio u ju nu. [ko la je blago vre me no for mi ra la Ko mi - si ju za pri pre mu ma tur skog is pi ta. U~e ni - ci i ro di te qi su kon ti nu i ra no, to kom na - stav ne go di ne, in for mi sa ni o me to do lo gi ji po la ga wa ma tur skog is pi ta. Po ovom kon cep tu, ma tur ski is pit po la ga - la su i 33 u~e ni ka, do bit ni ci di plo me Lu ~a. U pred vi e nom ro ku (kraj pr vog kla si fi - ka ci o nog pe ri o da) u~e ni ci su se pi sa no, na obra sci ma iz ja sni li za na stav ne pred me te ko je }e po la ga ti na ma tur skom is pi tu. [kol - ske 2010/11. go di ne, ~e tvr ti raz red, u pet odje qe wa po ha a lo je 138 u~e ni ka. Na kra ju na stav ne go di ne od 138 u~e ni ka ~e tvr tog raz - re da, 123 su sa po zi tiv nim uspje hom za vr {i - li raz red i ti me ste kli uslo ve za po la ga we ma tur skog is pi ta. Osta lih 15 u~e ni ka to pra vo su ste kli po sli je po prav nih is pi ta. Ko mi si ja za pri pre mu ma tur skog is pi ta, u sa rad wi sa Is pit nim cen trom, oba vi la je sve pri prem ne rad we bla go vre me no te je ma tur - ski is pit, u cje li ni, oba vqen po di na mi ci od re e noj Ka len da rom ma tur skog is pi ta. To kom eks ter nog di je la, test ad mi ni stra - to ri ni je su ima li pri mjed bi na rad i po na - {a we kan di da ta. I pred stav nik Is pit nog 8. Si mo vi} Ma ri ja 9. Ha li lo vi} Ke rim 10. Ha xi o sma no vi} Vir na 11. Cu pa ra Mla den 12. ^a bar ka pa Da ni lo 13. ^e pi} Qu bo Za od li ~an op {ti uspjeh i pri mjer no vla da we u sva kom raz re du u osnov noj i sred woj {ko li Di plo mu Lu ~a do bi lo je 20 u~e ni ka: 11. Xu ve ro vi} Emi li ja 12. Kne `e vi} Alek san dar 13. Kne `e vi} Mi lo{ 14. La ke ti} Mi li ca 15. Lon ~ar Ni ko li na 16. Mi} ko vi} Vla di mir 17. Obre ni} Ne ve na 18. To ma no vi} Ar se ni je 19. To ma {e vi} Mla den 20. To mi} Na ta {a MA TUR SKI IS PIT PO LA GA LI I DO BIT NI CI DI PLO ME LU ^A cen tra, ko ji je pra tio ma tur ski is pit, kon - sta to vao je, da je ma tur ski is pit u cje li ni or ga ni zo van i re a li zo van uspje {no. In ter ni dio ma tur skog is pi ta oba vi le su stru~ ne is pit ne ko mi si je for mi ra ne od pro - fe so ra na {e {ko le. Is pi ti su re a li zo va ni pla ni ra nom di na mi kom i po utvr e noj sat - ni ci. Is pit ne ko mi si je su se do sqed no pri - dr `a va le pro pi sa ne pro ce du re iz Pra vil - ni ka o na ~i nu, po stup ku i vre me nu po la ga wa ma tur skog is pi ta u gim na zi ji i ni je bi lo iz - dvo je nih mi {qe wa pri utvr i va wu ko na~ - nih ocje na. Od pri ja vqe nih 138 kan di da ta, u jun skom is pit nom ro ku,ma tur ski is pit po lo `i lo je 119, a osta lih 19 po la ga li su po prav ne is - pi te u av gu stu. U av gu stov skom is pit nom ro ku, kan di da ti - ma ko ji su osta li na po prav nom is pi tu, pri - dru `i la su se i dva kan di da ta ko ji su to pra - vo ste kli van red nim {ko lo va wem. Po sli je oba vqe nih is pi ta u av gu stov skom is pit nom ro ku 137 kan di da ta po lo `i lo je ma tur ski is pit: 25 od li ~an, 66 vr lo do bar, 44 do bar, dva do vo qan, dva kan di da ta upu }e - ni su na po prav ni is pit iz po jed nog na - stav nog pred me ta. Mr Haj ru din Ku jun xi}, po mo} nik di rek to ra

2 2 Nastavak sa 1. strane Pro mi je ne u dru {tvu od ra `a va - le su se ne sa mo na na stav ne pla no - ve i pro gra me, ve} i na ulo gu Gim - na zi je u dru {tve no-po li ti~ kom `i vo tu uop {te. Od lu kom SO Pqe vqa go di ne Gim na zi ja je do bi la ime po svom pr vom di rek to ru. Od ta da se zo ve Gim na zi ja Ta na si je Pe ja to - vi}. De set go di na ka sni je do la zi do in te gra ci je dvi je sred we {ko le tj. Gim na zi je i [kol skog cen ta i ta kva obra zov na usta no va zva la se Cen tar za usmje re no obra zo va qe Tre }a pro le ter ska san xa~ ka, {to ni ma lo ne uma wu je zna ~aj i we nu bo ga tu tra di ci ju. Od sep tem bra go di ne po no vo je za `i vio rad u Gim na zi ji Ta na - si je Pe ja to vi} po gim na zij skim na stav nim pla no vi ma i pro gra mi ma. Gim na zi ja je to kom svog po sto ja - wa mi je wa la or ga ni za ci o ne for - me i trp we la vi {e re for mi, ali upr kos svim tim ad mi ni stra tiv - nim na lo zi ma, sa ~u va la je svo ju ple me ni tu mi si ju na po qu obra - zo va wa i vas pi ta wa. [ta u ve zi s tim mo `e te re }i? - Da, Gim na zi ja kroz svo ju du gu isto ri ju mi je wa la je or ga ni za ci o - ne for me, ali ona je sa ~u va la je zgro op {teg obra zo va wa ka ko iz pri rod - no-ma te ma ti~ kih ta ko iz dru {tve - nih na u ka, ra di na sta vqa wa {ko lo - va wa. Zna mo Gim na zi ju sa smje ro vi ma, dru {tve no-je zi~ ki i pri rod no-ma - te ma ti~ ki smjer, za tim ta ko zva na [u va re va re for ma ko ja je ta ko e ga ji la je zgro gim na zij skih pro gra - ma i po sli je ona se opet vra - }a ko ri je ni ma kla si~ ne gim na zi je tj. gim na zi je op {teg smje ra. Od 2005/06. go di ne sve Gim na zi je u Cr - noj Go ri pre la ze na no vi kon cept ta ko zva ne op {te gim na zi je. No va re for mi sa na gim na zi ja za - sno va na je na oba ve ze i oba ve zne iz bor ne pred me te. Nor mal no je zgro gim na zij skih op {te o bra zov nih pred me ta osta je uz do pu nu oba ve - znih iz bor nih pred me ta. Ka rak te ri sti~ no za ovaj kon cept gim na zi je Ma tur ski is pit eks ter - nog ti pa, ko ji spro vo di Is pit ni cen tar nor mal no uz sa rad wu Gim - na zi je. Na {i u~e ni cu su pret hod - ne go di ne po ka za li do bre re zul ta - te na ma tur skom is pi tu. ^i we ni ca je da su ne ki biv {i u~e ni ci i pro fe so ri ove {ko le svo jim na u~ nim, stru~ nim, umjet - ni~ kim i sport skim ostva re wi - ma nad ra sli re gi o nal ne pa ~ak i dr `av ne okvi re. Mo `e te li nam ne kim kon kret nim po ka za te qi ma pod kri je pi ti ovu hi po te zu? - Hi qa de u~e ni ka pro {lo je kroz ovu {ko lu i ra su ti po svi je tu uvi - jek su uspi je va li u svom po slu. Mno - gi u~e ni ci ove {ko le su da nas pro - fe so ri na mno gim uni ver zir te ti ma ne sa mo u na {oj ze mqi ne go i u naj - po zna ti jim uni ver zi te ti ma u svi je - tu, za tim kao is tak nu ti na u~ ni rad - ni ci, aka de mi ci, kwi `ev ni ci, umjet ni ci i sl. Bi lo da su kod nas ili u svi je tu, uvi jek su ~u va li i sa ~u va li ugled i do sto jan stvo Gim - na zi je. Na {a Gi ma ni ja je uvi jek ima la i ima iz van re de pe da go ge, is ku sne i pre ga la~ ke rad ni ke, qu de od zna wa i auto ri te ta Gim na zi ja je do bi la i naj ve }e pri zna we u obla sti obra zo - va wa i vas pi ta wa Ok to ih, ko je do dje qu je Cr na Go ra, kao iz raz dru - {tve nog pri zna wa za po stig nu te re - zul ta te od iz u zet ne vri jed no sti u obla sti obra zo va wa i vas pi ta wa. Gim na zi ja je do bi la i pri zna we tj. Or den za za slu ge za na rod sa zlat - nom zvij zdom od pred sjed ni ka SFRJ Jo si pa Bro za Ti ta. Dvo stru ki je do - bit nik No vem bar ske na gra de ko ju do dje qu je Op {ti na Pqe vqa. Po - sqed wu na gra du od Op {ti ne do bi la je ka da je pro sla vi la sto go di {wi - cu po sto ja wa i ra da. Mno gi pro fe - so ri su do bi li naj ve }u na gra du Ok - to ih Cr ne Go re kao i dru ga pri zna wa. Naj ve }a dra go cje nost Gim na zi je su a ci i oni to po ka zu - ju na {kol skim re zul ta ti ma ta ko i van {ko le kroz ra zna dr `av na, me - u na rod na tak mi ~e wa, na svim ni - vo i ma od pri rod nih, dru {tve nih na u ka, spor ta i uop {te u kul tu ri. Pro sla vom sto go di {weg ra da Gim na zi ja ob ja vi la je dvo tom nu mo - no gra fi ju ko ja je pra vo re mek dje - lo i bo gat stvo Pqe va qa i {i re. Ma lo je gim na zi ja ko ja ima ova - ko bo ga tu i bur nu pro {lost. Ta ko 9000 u~e ni ka je za vr {i lo Gim na zi ju, a wih 889 je do bi lo di - plo mu Lu ~a, kao pri zna we za od - li ~an uspjeh i pri mjer no vla da we to kom cje lo kup nog {ko lo va wa ili od li~ nim uspje hom iz svih na stav - nih pred me ta to kom {ko lo va wa. Svje sni smo da `i vi mo u no vom vre me nu, {to na la `e i no ve oba - ve ze u na stav no-obra zov nom pro - ce su. Ka kve su oba ve ze ove {ko - le u tom po gle du i mo `e li se re }i da {ko la u ko rak pra ti sve pro ce se u obra zo va wu ko ji pra te sa vre me ni svi jet? - Mi slim da i sa ma re for ma obra zov nog si ste ma u Cr noj Go ri ide u ko rak sa sa vre me nim za htje - vi ma od no sno za htje vi ma ko je ima raz vi je ni svi jet. ^i we ni ca da za ova kav obra zov ni si stem tre ba jo{ vi {e da se ula `e ka ko na opre ma - we ka bi ne ta ta ko i na usa vr {a va - we na stav ni ka. Oba ve ze {ko le je sva ka ko da pra ti sve pro ce se u obra zo va wu. Ko ri ste }i in for ma - ci o ne si ste me na sta va je u pra vom smi slu mo der ni zo va na, na rav no ona mo ra da ima i ono tra di ci o na lo. [ko la ima i svoj sajt, otvo re na je pre ma lo kal noj sre di ni, me di ji ma i svi ma, ta ko da mo gu i gra a ni vi dje ti na{ cje lo kup ni rad. Vi {e od 10 go di na na {i u~e ni ci idu na eks kur zi je {i rom Evro pe, ta ko da i to do pri no si jed noj cje lo - vi to sti ra da {ko le. Mi u~e ni ke Gim na zi je po sma tra mo kao da su ve} jed nom no gom za ko ra ~i li na fa kul - tet i sa du `nim po {to va wem raz vi - ja mo i ~u va mo uza jam no po {to va we. [ko la je smje {te na u jed noj po ar hi tek ton skim ka rak te ri sti ka - ma oso be noj zgra di. [ta se ~i ni da obje kat sa ~u va svo ju auten ti~ - nost i da svo jom funk ci o nal no - {}u i pro sto rom omo gu }i iz vo e - we na sta ve u du hu sa vre me nih me to da u na sta vi? - Gim na zi ja je smje {te na prak - ti~ no u cen tru gra da i to je u pra - vom smi slu i aka dem sko mje sto. Mno ge kul tur ne ak tiv no sti ka ko za u~e ni ke ta ko i za gra a ne od vi - ja ju se u sve ~a noj sa li, bi bli o te ci, sport skom po li go nu, fi skul tur noj sa li, re sto ra nu i sli~ no. Zgra da Gim na zi je ima spe ci fi~ nu ar hi - tek tu ru i sva ki po sje ti lac za sta - ne i sa di vqe wem je po sma tra. Naj qep {i i sva ka ko naj sta ri ji obje kat sa gra en je go di ne u ko joj je bi la osnov na {ko la do 1955/56. go di ne. Pri je ~e ti ri go di ne na objek ti ma {ko le za mi je wen je krov ni pre kri - va~ i sre e na fa sa da. U na red nom pe ri o du o~e ku je se ge ne ral na re kon - struk ci ja unu tra {weg di je la kao i za mje na sto la ri je. Pro je kat za re - kon struk ci ju Gim na zi je fi nan si - ra li su Mi ni star stvo pro svje te i spor ta i Op {ti na Pqe vqa. Ka da se to sve sre di mi slim da }e mo u sva - kom po gle du ima ti op ti mal ne uslo - ve za rad tj. jed nu sa vre me no ure e - nu {ko lu. Mi ni star stvo je ulo `i lo i zna ~aj na sred stva za opre ma we ka - bi ne ta u~i li ma i naj mje {ta jem, ta - ko mo `e se re }i da se na sta va od vi - ja u du hu sa vre me ne teh no lo gi je i no vih shva ta wa na sta ve. Na rav no, uz sa vre me na sred stva-u~i la pro - fe so ri ko ri ste i sa vre me ne me do te ko je su, uz po sled wu re for mu, svi kroz se mi na re pro {li. Na rav no, kom bi nu ju }i raz ne me to de i sa vre me - na sred stva u~e nik po sta je sve ak - tiv ni ji na ~a so vi ma. Raz go va rao: Mi lo rad Jok ni} Ocje wi va we u~e ni ka je ve o ma slo `en i od go vo ran po sao, vje ro - vat no naj te `i dio po sla na stav - ni ka. Ocje wi va we pod ra zu mje va pra - }e we, pro vje ra va we i vred no va we zna wa u~e ni ka. U {ko li se osim zna wa ocje wu je i vla da we u~e ni - ka. O ~e mu na stav nik mo ra da vo di ra ~u na pri li kom pro vje ra va wa i ocje wi va wa zna wa u~e ni ka: - po zna va wu i ra zu mje va wu na - stav nog gra di va, spo sob no sti ana - li ze i in ter pre ta ci je, kao i o spo sob no sti stva ra la~ ke upo tre - be zna wa, - raz li ~i tim na ~i ni ma, pro - vje ra va wa i ocje wi va wa zna wa u od no su na pred met ne ci qe ve, - po {to va wu in te gri te ta li~ - no sti u~e ni ka i raz li ~i to sti ma me u wi ma, - bla go vre me nom da va wu po - vrat ne in for ma ci je u~e ni ci ma i wi ho vim ro di te qi ma o in di vi du - al nom na pre do va wu, - raz vi ja wu kri ti~ kog od no sa u~e ni ka pre ma sop stve nom zna wu i zna wi ma dru gih u~e ni ka, - raz vi ja wu sa rad ni~ kih (de - mo krat skih), od no sa na re la ci ji na stav nik - u~e nik, - ocje na je po ka za teq efi ka - sno sti ra da na stav ni ka i {ko le. Pra }e we zna wa u~e ni ka pod ra - zu mje va kon ti nu i ra no za pa `a we o raz vi ja wu mo ti va ci je, in te re so - va wa, spo sob no sti u~e ni ka, po - stig nu }i ma u usva ja wu sa dr `a ja, na stav nog pred me ta, kao i od nos pre ma ra du, po sta vqe nim za da ci - ma i vas pit nim vri jed no sti ma. Pro vje ra va we zna wa vr {i se pri je, u to ku i na kra ju ob ra de no vih na stav nih sa dr `a ja. Da - kle, pro vje ra va se pred zna we, ra - zu mje va we na stav nih sa dr `a ja i wi ho va pri mje na ka ko bi se ot - klo ni li even tu al ni ne do sta ci zbog ko jih bi u~e ni ci mo gli sla - bo da ra zu mi ju i pri mje ne po me nu - te sa dr `a je. Pro vje ra zna wa je usme na, pi sme na i prak ti~ na. Pi - sme ni za da ci se pla ni ra ju na po - ~et ku {kol ske go di ne iz pred me - ta za ko je je to pro pi sa no na stav - nim pla nom i pro gra mom i evi - den ti ra ju se u raz red ne kwi ge. U to ku da na u~e nik mo `e ima ti jed - nu pi sme nu pro vje ru zna wa, a u to - ku sed mi ce naj vi {e dvi je. Ako po lo vi na u~e ni ka na pi sme noj pro vje ri zna wa do bi je sla bu ocje - nu, pi sme ni se po na vqa. Usme na pro vje ra zna wa oba vqa se re dov no u to ku sva kog ~a sa. Ocje nu na kra ju kla si fi ka ci o - nih pe ri o da, po lo go di {ta i na kra ju {kol ske go di ne pred la `e pred met ni na stav nik, u odje qe - wu pred u~e ni ci ma, a utvr u je je Odje qen sko vi je }e. Ako ima iz - dvo je nih mi {qe wa spor nu ocje nu utvr u je Na stav ni~ ko vi je }e. Zna we u~e ni ka se ocje wu je broj - ~a nim ocje na ma od 1 do 5. Ocje nu ne do vo qan (1) do bi ja u~e ni ka ko ji ni je do sti gao za do - vo qa va ju }i ni vo usvo je no sti ci - qe va i stan dar da zna wa. Ocje nu do vo qan (2) do bi ja u~e - nik ko ji ima za do vo qa va ju }i ni - vo usvo je no sti ci qe va i stan dar - da zna wa i ste pen ra zu mje va wa pro gram skih sa dr `a ja. Ocje nu do bar (3) do bi ja u~e nik ko ji ima pro se ~an ni vo usvo je no - sti ci qe va i stan dar da zna wa, pro sje ~an ste pen ra zu mje va wa pro gram skih sa dr `a ja i po ka zao je spo sob nost pri mje ne zna wa, vje - {ti na i na vi ka uz po mo} na stav - ni ka. Ocje nu vr lo do bar (4) do bi ja u~e nik ko ji ima vi sok ni vo usvo - je no sti ci qe va i stan dar da zna - wa, vi sok ste pen ra zu mje va wa pro gram skih sa dr `a ja i po ka zao je spo sob nost pri mje ne zna wa, vje - {ti na i na vi ka uz ma wu po mo} na stav ni ka i vi sok ste pen sop - stve nog an ga `o va wa. Ocje nu od li ~an (5) do bi ja u~e - nik ko ji je u pot pu no sti po ka zao spo sob nost pri mje ne zna wa, na - vi ka, vje {ti na i sa mo stal nost u ra du i usvo jio pred vi e ni ni vo stan dar da zna wa uz ve o ma vi sok ste pen an ga `o va wa. U po stup ku ocje wi va wa u~e ni - ka na stav nik uva `a va li~ nost u~e ni ka, we go ve op {te, po seb ne spo sob no sti, raz voj ne ka rak te ri - sti ke, uslo ve u ko ji ma `i vi, od - no sno sti ~e obra zo va we. Mi la Cr no go rac Ne na di}, pe da gog [ ta je naj va `ni je za uspjeh u po slu? Vje ro vat no bi ve }i na od mah re kla da su to stru~ no zna we, in te li gen ci ja i rad no is ku stvo. Prak sa po sqed - wih de ce ni ja po ka za la je da qu di {i ro kog zna wa, iz u zet nih in te lek tu al nih spo sob no sti ni su uvi - jek do bri i kva li tet ni sa rad ni ci. Ono {to im ne - do sta je je spo sob nost tim skog ra da, in te gra ci je u gru pu ko ja je pre sud na da bi po sao do bro funk ci ni - sao. A da bi ne {to ta ko bi lo mo gu }e, neo p hod no je da su is ku sni i mo ti vi sa ni za po sle ni na pra vim po - zi ci ja ma. Do bar tim je je di na ga ran ci ja uspje ha. [ta je on da po treb no da bi se on sa sta vio? Ko je kri - te ri ju me iz bor tre ba da za do vo qi? Psi ho lo zi tvr de da su glav ne ka rak te ri sti ke ~la no va uspje {nog ti ma ko mu ni ka cij ske vje {ti ne, ko je po red raz go vo ra i do go vo ra pod ra zu mi je va - ju i ak tiv no slu {a we i uspje {no pre no {e we po ru - ka, za tim pri la go dqi vost, od no sno spo sob nost da se po zi tiv no i kre a tiv no re a gu je i na po slov ne ne u - spje he i pre pre ke, sa mo kon tro la, sa mo po u zda we, mo ti va ci ja za rad i li~ na `e qa da se na pre du je i mo ti vi {u sa rad ni ci, ade kvat no in te lek tu al no funk ci o ni sa we, dje lo tvor nost u gru pi Sve one upu }u ju na raz li ~i te aspek te tzv. emo - ci o nal ne in te li gen ci je, ko ja je kqu~ tim skog ra da, a sa mim tim i uspje ha u po slu. Ali, da li je tim ski rad uvi jek mo gu}? Ka ko uklo pi ti raz li - ~i te ka rak te re i vi zi je po sla? Po ko jim kri te ri - ju mi ma po slo dav ci tre ba da sa sta ve tim ko ji }e funk ci o ni sa ti bez ob zi ra na sve? Psi ho lo zi tvr de da sve vi {e po slo da va ca kan - di da te pod vr ga va psi ho lo {kim te sto vi ma, ko ji uglav nom is pi tu ju ste pen emo ci o nal ne in te li - gen ci je. Psi ho lo zi tvr de da je naj bo qi onaj tim ko - ji funk ci o ni {e i ka da ne ko od ~la no va ni je pri - su tan, gdje sva ko ima ade kvat nu za mje nu. Za do bar tim vr lo su va `ni me u qud ski od no si, a psi ho lo - zi sa vje tu ju - osta vi te ne ki tre nu tak za smi jeh, jer su dru `e we i do bra at mos fe ra va `ni za uspjeh Tim ski rad mo `e da se na u ~i, od no sno da se uvje `ba, tvr de stru~ wa ci. Vje {ti ne ko mu ni ka - ci je i kon tro la emo ci ja vje `bom pre la ze u na vi - ku, {to nas go di na ma ~i ni sve bo qim po slov nim sa rad ni ci ma. Ako vje `ba mo ak tiv no slu {a we, bo - qe }e mo upo zna ti qu de oko se be, a po dr {ka i lo - jal nost qu di sa ko ji ma ra di mo obez bje u je se do - brom ko mu ni ka ci jom, uva `a va wem raz li ~i to sti, od no som u ko jem pre o vla da va po {to va we, po vje re - we, ra zu mi je va we i ko le gi jal nost. Bez em pa ti je tim sla bi je funk ci o ni {e. Bez ob zi ra ko li ko je oso ba pa met na ili na por - no ra di, ni gdje ne }e sti }i sa ma. Na po slu je va `no bi ti pred u ze tan i ener gi ~an, ali je mno go va `ni - je u toj ener gi~ no sti kon tro li sa ti agre siv nost, za - mi je ni ti je iskre nom pri ja teq skom na stro je no - {}u, tvr di O.A. Ba ti sta u svo joj kwi zi Obi~ na na u ka u sva ko dnev nom `i vo tu. Mi lan ka ^e pi}, prof. Od ukup no upi sa nih 80 u~e ni ka sa od li~ nim uspje hom iz osnov ne {ko le, na kra ju I raz re da Gim na zi je bi lo je 48 sa od li~ nim uspje hom, 30 sa vr lo do brim i 1 u~e nik sa do brim uspje hom. (je dan neo cje wen). Od 73 u~e ni ka upi sa nih sa vr lo do brim uspje hom na kra - ju I raz re da Gim na zi je, jed na u~e ni ca je bi la sa od li~ nim uspje hom, 43 u~e ni ka sa vr lo do brim uspje hom, 28 sa do - brim i 1 sa do voq nim uspje hom. Je dan u~e nik sa do brim uspje hom iz osnov ne {ko le imao je isti uspjeh i na kra ju I raz re da Gim na zi je. [kol ske 2010/2011. go di ne upi sa na su 33 u~e nik sa di - po lo mom Lu ~a. Na kra ju I raz re da 18 u~e ni ka je ima lo od li ~an uspjeh iz svih na stav nih pred me ta, 11 u~e ni ka su bi li od li~ ni bez od li~ nih ocje na iz svih na stav nih pred me ta, 3 u~e ni ka su ima la vr lo do bar uspjeh i jed na u~e ni ca je neo cje we na. Po da ci po {ko la ma su slij de }i: iz O[ Ri stan Pa vlo - vi} upi sa no je 14 lu ~o no {a, a na kra ju I raz re da Gim - na zi je bi lo ih je 9 sa svim od li~ nim ocje na ma. Iz O[ Sal ko Aq ko vi} upi sa no je 15 lu ~o no {a, a na kra ju I ra re da Gim na zi je, 4 u~e ni ka su bi la sa svim pe ti ca ma. Iz O[ Bo {ko Bu ha upi sa na su 3 u~e ni ka sa Lu ~om i na kra ju I raz re da Gim na zi je za dr `a li su od li ~an uspjeh sa svim od li~ nim ocje na ma. Iz osta lih {ko la 1 u~e nik je bio sa di plo mom Lu - ~om, a na kra ju I raz re da imao je vr lo do bar us pi jeh. Na ve de ni po da ci uka zu ju da su pri sut ne zna ~aj ne pro - mje ne u uspje hu u~e ni ka iz Osnov ne {ko le u od no su na Gim na zi ju. Raz lo ga sva ka ko ima vi {e, o ~e mu se mo `e di - sku to va ti na sjed ni ci Na stav ni~ kog vi je }a. ANA LI ZA USPJE HA U^E NI KA PRVOG RAZ RE DA [KOL SKE 2010/2011. GO DI NE VRED NO VA WE I OCJE WI VA WE U^E NI KA TIM SKI RAD GA RAN CI JA USPJE HA U {kol skoj 2010/2011. go di ne upi san 154 u~e nik

3 Mali leksikon bibliote~kih pojmova Kwi`evnost, {tampartstvo i izdava~ka djelatnost Prvi leksikon iz bibliotekarstva objavio je dr Kosta Gruba~i} jo{ godine pod naslovom Enciklopedijski leskikon bibliotekarstva. Iako je bio nazna~en kao bibliotekarski, on je u velikoj mjeri obuhvatao i termine iz kwi`evnosti, {tamparstva, izdava~ke djelatnosti i dr. Abecedni katalog - katalog u kojem su katalo{ki listi}i abecedno sre eni po prezimenima individualnih ili kolektivnih autora, odnosno po naslovu djela. Autorski katalog - katalog u kom su katalo{ki listi}i sre eni abecedno ili azbu~no po prezimenima individualnih i kolektivnih autora. Bibliobus - vrsta pokretne biblioteke smje{tene u specijalno adaptiranom au - to busu, kojim se kwige dopremaju u mjesta bez bi bli oteka. Bibliofil (gr~.) - qubiteq kwiga. Bibliofobija (gr~.) - suprotno od bibliofilije, mr`wa i odvratnost prema kwizi. Bibliografija (gr~.) - popisivawe i klasifikovawe publikacija i tekstova namijewenih javnosti, po - ~etni stadijum svakog na u - ~no istra`iva~kog rada. Bibliologija (gr~.) - nauka o kwizi, postanku, umno `a - vawu, smje{taju, obradi i dr. Bibliomanija (gr~.) - pretjerana qubav prema kwizi, strast za skupqawem kwiga, naro~ito rijetkih i dragocjenih. Cicero - {tampana slova. Deziderat (lat.) - potrebna kwiga ili drugi bibliote~ki materijal koji biblioteka ne posjeduje a `eli da nabavi. Divot-izdawe - luksuzno izdawe u pogledu {tampe, poveza i hartije. Ekslibris (lat.) - oznaka vlasni{tva kwige u obliku naqepnice na unutra{woj strani korica, s imenom vlasnika i nekim crte`om. Fototipsko izdawe - vjerna fotomehani~ka kopija originalnog izdawa. Hrbat - le a ili le ni dio kwige, koji kao ki~ma dr`i spojene wene listove i korice. Na hrbatu se ~esto navodi naslov djela, ime autora, a po potrebi i broj toma. Inkunabula (lat.) - kwiga {tampana prije godine, bilo pomo}u plo~a, u kojima je tekst stranica bio urezan isto kao kod drvoreza, bilo tipografski, pokretnim slovima po Gutembergovom metodu. ISBN (International Standard Book Number) - me unarodni standardni broj kwige, koji izdava~i stavqaju na svoja izdawa da bi svaka kwiga bila identifikovana. Kaliografija - vje{tina lijepog pisawa, krasnopis. Katalog - sre en popis bibliote~kog fonda. Legat - testamentom zavje{tan poklon biblioteci; cjelokupna privatna biblioteka, umjetni~ki predmeti, radna soba, namje{taj. Liliputno izdawe - najmawi format kwige u kome se obi~no izdaju rje~nici ili djela klasika. Muzejski primjerak - publikacija u nacionalnoj biblioteci koja se nalazi u posebnom fondu i ne daje na kori{}ewe. Numerisani primjerak - primjerak publikacije koji ima svoju numeraciju. Uvijek su to publikacije malog tira`a, obi~no do 400 primjeraka. Obavezni primjerak - primjerak izdawa koji je {tampar du`an da dostavi besplatno. Palimpsest - ponovo pisan tekst, zbog nesta{ice pergamenta stariji tekst je brisan i preko wega ispisivan novi. Papirus - materijal za pisawe prije pronalaska hartije. Pergament - prera ena ko`a `ivotiwskog porijekla koja slu`i kao materijal za pisawe. Reprint - pre{tampavawe. Svitak - najstariji oblik kwige u vidu rolne. Du`ina svitka je bila od 7 do 10 metara. Prvi svici pisani su na papirusu (oko 3000 godina prije na{e ere), a kasnije i na pergamentu. [und - s umjetni~kog, nau~nog i vaspitnog stanovi{ta bezvrijedna literatura, u obliku romana, novele, stripova. Transkripcija - preno{ewe teksta iz jednog pravopisa u drugi, na primjer iz etimolo{kog u fonetski. Transliteracija - prepisivawe teksta slovo po slovo iz jednog pisma u drugo, na primjer preno{ewe sa }irilice na latinicu. Univerzalna decimalna klasifikacija - sistem razvrstavawa struka zasnovan na deseti~noj podjeli, {to omogu}ava da se svaki wegov dio podijeli na deset u`ih djelova. Verzal - tekst pisan velikim slovima. Zavi~ajna zbirka - obra eni bibliote~ki materijal u narodnoj biblioteci koji se odnosi na podru~je na kome je ona locirana. ^ini posebni fond i slu`i izu~avawu pro{losti. Priredila ^epi} Quba, bibliotekarka PRO JE KAT Od 7. do 11. fer bu a ra ove go di ne NVO Ju ven tas iz Pod go ri ce odr `a la je se - mi nar u Mi lo ~e ru na te mu: Iz grad wa ka pa ci te ta u~e - ni~ kih za jed ni ca u Cr noj Go ri. Se mi nar je oku pio 20 pred stav ni ka U~e ni~ kih par la me na ta sred wih {ko - la sa te ri to ri je Cr ne Go re, me u ko ji ma su bi li i pred - stav ni ci na {eg Up-a.U ulo - No va opre ma u {ko li INTERNET U SVIM KABINETIMA Kra jem ma ja 2011 go di ne u gim na zi ji Ta na si je Pe ja to - vi} ka bi net in for ma ti ke je opre mqen no vim ra ~u na ri ma. Upr kos do brom pla ni ra wu i osmi {qe noj or ga ni za ci ji ra da u na {oj {ko li uvi jek ima mje sta za po boq {a we pla ni ra nog. Ta ko je i in - for ma ti~ ka na sta va po boq - {a na do bi ja wem no ve opre - me i to 16 ra ~u na ra i jed nim pro jek to rom. Opre ma je do - bi je na od stra ne ki ne ske am - ba sa de. U ka bi ne tu in for - ma ti ke pret hod ni ra ~u na ri su za mi je we ni no vim ~i ja kon fi gu ra ci ja obez bje u je lak {i rad ka ko u~e ni ka ta - ko i na stav nog ka dra. Po sta vqa wem no vih ra - ~u na ra i in sta la ci jom ope - ra tiv nog si ste ma do bi jen je kom ple tan ka bi net u ko me mo `e da se ko ri sti in ter net pri or ga ni za ci ji na sta ve. Pret hod ni ra ~u na ri su po - sta vqe ni u ka bi ne te svih pro fe so ra ko ji ma je omo gu - }en ne pre ki dan pri stup in - ter net mre `i. Ova po god - Dram ska sek ci ja Gim na zi je Ta na - si je Pe ja to vi} po vo dom obi qe `a va - wa Da na {ko le, se dam na e stog no vem - bra, pre mi jer no je iz ve la pred sta vu Na rod ni po sla nik, po tek stu isto - i me ne ko me di ja Bra ni sla va Nu {i }a. U re `i ji pro fe so ri ce Bo ja ne Gru - ji}, ~la no vi dram ske sek ci je o`i - vje li su Nu {i }e ve li ko ve i ko mi~ ne si tu a ci je kroz ko je pro la ze. Na kon vi {e ne djeq nih pro ba, u~e ni ci su u svom de bi ju na da ska ma ko je `i vot zna ~e do ~a ra li sli ku dru {tva u ko - me ~o vjek ne ma gra ni ca u `e qi za vla {}u i mo }i. Jed no ~a sov nom iz vo - e wu pred sta ve pri su stvo va lo je vi - {e od sto pe de set zva ni ca ko je su is - pu ni le sve ~a nu sa lu Gim na zi je do po sqed weg mje sta. Iz la sci glu ma ca na sce nu po zdra - vqa ni su gro mo gla snim apla u zi ma. Ivan Sta ro vlah, u ulo zi Je vre ma, kao i Ma ti ja Vra ne{, u ulo zi `an dar ma, nost omo gu }a va lak - {u i bo qu or ga ni - za ci ju na sta ve, a uvo e wem Elek- tron skog dnev ni ka kon stan tan pri stup in ter ne tu. Elek - tron ski dnev nik omo gu }a va evi den ci - ju ocje na, iz o sta na ka u~e ni ka, ko mu ni ka - ci ju pro fe so ra i ro di te qa in ter ne - tom, kao i pro vje ru ocje na i iz o sta na ka ro di te qi ma. Svi u~e ni ci u {ko li to - kom re dov ne i iz bor ne na - sta ve sti ~u in for ma ti~ ku pi sme nost. Sa vre me na opre - ma ka bi ne ta uti ~e na mo ti - vi sa nost i za in te re so va nost u~e ni ka. ICT (in for ma ci o - no ko mu ni ka ci o ne teh no lo - gi je) mo gu bi ti i ko ri sno sred stvo za po mo} u~e ni ci - ma da pre zen tu ju i ob ja ve re zul ta te svog ra da na za ni - mqiv i atrak ti van na ~in i da di sku tu ju o svo jim ra do - vi ma. Ne ko pre zen tu je na ta - bli, ne ko pre ko pro jek to ra. Na stav ni pro gra mi omo - gu }a va ju i po dr `a va ju no ve mo der ne me to de ra da, a pro - fe so ri su pod stak nu ti da kad god je to po treb no na - sta vu osa vre me ne upo tre bom ICT-a. Pri mar ni za da tak je da pro fe so ri ko ri ste ICT kao po dr {ku na stav nim me - to da ma ko je po dr `a va ju sve - o bu hva tan raz voj u~e ni ka, i kod wih pod sti ~u vi {e ni voe mi {qe wa i u~e wa, mo ti vi {u ih na kri ti~ ko Dramska sekcija JO[ JE DAN USPJEH ZA JED NO MO MNO GO zi pred stav ni ka na {eg Upa na {li su se: Amir [u lo - vi}, Jak {a Vu ko vi},ali sa ]ir li ja, Ami ra Sof ti} i Bo `o Kne `e vi}. Na se mi - na ru su bi li jo{ pred stav - ni ci sred we eko nom ske {ko le Mir ko Ve {o vi} iz Pod go ri ce, sred we mje - {o vi te {ko le Brat stvo je - din stvo iz Ul ci wa i gim - na zi je 25 maj iz osta vi li su po se ban uti sak na pu bli - ku svo jim or gi nal nim glu ma~ kim iz ra - zom i im pro vi za ci jom. Spoj or gi nal nog dje la slav nog pi sca i im pro vi za ci ja is po sta vi li su se kao od li~ na kom bi - na ci ja, ko ja je na ve la gle da o ca da raz - mi sli o to me ko li ko da le ko ~o vjek ide u mo ral nim ustup ci ma da bi ostva rio po lo `aj u dru {tvu, ali i da iz ma mi osmjeh na wi ho vim li ci ma i bar na tre nu tak u~i ni da za bo ra ve na sve bri ge i pro ble me ko ji ih mo re. Glav ne ulo ge su ostva ri li: Ivan Sta ro vlah - Je vrem, Ma ri ja Kne `e vi} - Pav ka, Ni ko la To - pa lo vi} - Spi ra, Ma ri ja Pot pa ra - Spi ri ni ca, Er - dal Aja no vi} - Iv ko vi}, Ari ja - na Xeb ha ni} - Da ni ca, Du {an \ur i} - Tu zi.na {i u~e ni ci su na se mi na ru po ka za li ve o ma do bro zna we i ve o ma ve li - ki ak ti vi zam ko ji je po tre - ban mla di ma. Na se mi na ru je bi lo do bro dru `e we,opu - {te na at mos fe ra. Upo zna - li smo mno go no vih qu di iz NVO sek to ra. Ste kli smo od li~ ne od no se sa Nvo Ju - ven tas i sa Nvo Ce mi. Ko - li ko smo po ka za li do bre re zul ta te i ko li ko smo na - {u {ko lu pred sta vqa li na pra vi na ~in go vo ri i po da - tak da je Amir [u lo vi} iza bran u uprav ni od bor Uni je sred wo {ko la ca Cr - ne Go re (UNSCG). Na se mi na ru smo na u ~i - li da pi {e mo pro jek te pa smo sa na {im pro jek tom Za jed no mo `e mo mno go apli ci ra li za sred stva kod Ju ven ta sa. Pro je kat nam je i odo bren. Odo bre - na su nam fi nan sij ska sred stva u iz no su od 500eura. Pro je kat je ob u - hva tao re kon struk ci ju po - sto je }e i na bav ku no ve 3 mi {qe we i uva `a va ju raz - li ~i te mo gu} no sti i sti lo - ve u~e wa. Da nas se `i vot ne mo `e za mi sli ti bez ra ~u na ra. Kad to ka `e mo, mi sli mo na to, da nam je ra ~u nar da nas po tre ban u svim obla sti ma, ka ko za rad ta ko i za ra zo - no du. Qi qa na Ra nev ski, prof. Sre ta, Kri sti na Te {o vi} Se ku li}, Er na Stu ji} - Ma ri na, Me ho De li} - Mla den, Bo `i dar ^a bar ka pa - Si ma, Ma ti ja Vra darm, Mar ko Pre ra do vi} i Ne ma wa Pe - tro vi} Gra a - ni. Du {an \ur i}, IV-5 opre me ko ja je po treb na za ozvu ~e we. Od sred sta va ko - ja smo do bi li od Ju ven ta sa ku pi li smo sa mo dio opre - me.t aj pro je kat ni je do ve - den do kra ja za to {to su po red sred sta va Ju ven ta sa bi la po treb na i sred stva iz {kol skog bu xe ta ko je {ko la u ovim uslo vi ma ni - je mo gla da obez bje di. Do bi - li smo ~vr sto obe }a we od di rek to ra da }e ovaj pro je - kat bi ti ve o ma br zo fi na - li zo van i da }e na {a {ko - la do bi ti mo der no i no vo ozvuc ~e we, ko je joj po re no - meu sva ka ko pri pa da. Amir [ulovi}, IV-2

4 4 Facebook timeline FEJSBUK ZA VI SNOST I PRI VAT NOST In ter net ser vi si za dru - {tve no umre `a va we su saj - to vi ~i ji je ciq kre i ra we In ter net za jed ni ca qu di ko ji ima ju za jed ni~ ka in - te re so va wa i ak tiv no sti, ili ko ji su za in te re so va - ni za is tra `i va we in te re - so va wa i ak tiv no sti dru - gih. Na ovim saj to vi ma ko ri sni ci se dru `e, pra ve svo je pro fi le, do da ju pri - ja te qe, u~la wu ju se u gru pe, sve u sve mu - za bav no pro vo - de vri je me. So ci jal ne mre `e nu de ve - li ke mo gu} no sti, ali kri ju i mno ge zam ke. Ovo teh no lo - {ko gu bqe we vre me na za i - sta mo `e da osta vi ne ke ve - o ma ne ga tiv ne po sle di ce na va{ `i vot. Pr va je re dun dant nost po - da ta ka ko ja se ja vqa ka da je dan ko ri snik kre i ra pro - fil na dvi je ili vi {e dru - {tve nih mre `a. Sa vi {e - stru kim pro fi lom, do la zi i vi {e stru ka li sta (istih) pri ja te qa, kao i svih dru - gih sa dr `a ja. Dru gi ne - do sta tak je ~i we ni ca da je ko ri {}e we dru {tve nih mre `a naj ~e {}e sla bo po ve - za no sa sur fo va wem i pre - tra `i va wem dru gog In ter - net sa dr `a ja. U sa da {wim dru {tve nim mre `a ma, in - ter ak ci ja ovog ti pa se svo - di na po sta vqa we lin ko va na od re e ne saj to ve, ili mul ti me di jal ne sa dr `a je. Kao i sa bi lo ~im dru gim u `i vo tu, pre ko vre me no ko - ri {}e we Fa ce bo o ka mo `e do ve sti do za vi sno sti, a upra vo iz tog raz lo ga psi - ho log Jo an na Li pa ri sa ka li - for nij skog uni ver zi te ta UC LA od re di la je pet zna - ko va ko ji pred sta vqa ju za - vi snost o Fa ce bo o ku: 1. Pro pu {ta te san zbog ko - ri {}e wa Fa ce bo o ka. 2. Na Fa ce bo o ku pro vo di te vi {e od sat vre me na dnev no. 3. Op se siv no pro na la zi te ne ka da {we pri ja te qe i qu ba vi na Fa ce bo o ku i ko mu ni ci ra te sa wi ma. 4. Ig no ri {e te po slov ne oba ve ze; sur fu je te po Fa - ce bo o ku in ten ziv no to - kom rad nog vre me na. 5. Po mi sao na na pu {ta we Fa ce boo ka iza zi va u va ma ne mir. No vo is tra `i va we po ka - zu je da su on lajn po tra ge ko je ukqu ~u ju ri je ~i Fa ce - bo ok i za vi snost da le ko broj ni je od po tra ga za za vi - sno {}u od sek sa ili ci ga - re ta. Uspon dru {tve nih mre `a i po tre ba da se stal - no pra te a`u ri ra wa sta tu - sa stvo ri lo je pro blem oso - ba ma ko je su sklo ne za vi sno sti. ^i we ni ca da je pri stup Fa ce bo ok-u ve o ma lak sa mo pod sti ~e ta kvu za - vi snost. Po tre ba da se stal no bu de u to ku sve vi {e uzi ma ma ha, {to se vi di i po to me {to se pro da ju te - le vi zo ri no ve ge ne ra ci je na ko ji ma se mo `e pri stu - pi ti dru {tve nim mre `a - ma. Ti me li ne je no va Fa ce bo o - ko va funk ci ja ko ja }e ko ri - sni ku omo gu }i ti da hro no - lo {ki une se ci je lu svo ju isto ri ju i sve naj za ni mqi - vi je do ga a je iz `i vo ta ko - je `e li po di je li ti s pri ja - te qi ma. Fa ce bo ok }e ovom funk ci jom po sta ti sa vr {e - ni ja mar ke tin {ka plat - for ma, ali otvo re no je pi - ta we ka ko }e na Zuc ker ber go vu pre zen - ta ci ju re a go va ti dru - {tva za za {ti tu pri - vat no sti. ^i ni se da Ti me - li ne kri je pu no vi - {e zam ki zbog ko - jih bi mno gi ko ri sni ci mo gli ite ka ko po `a li ti. Ova apli ka ci ja omo gu }u je nam ~i ta we i di je qe we sa - dr `a ja na Ti me li neu te je pr vo po treb no po de si ti, od - OSMOSMERKA KISEONIK, VODONIK, SUMPOR, AZOT, KAMION, MORE, FRAKCIJA, KEROZIN, DUBAI, BENZIN, PARAFIN, DIZEL, MINAS, MINI, WTI, BMW, ^EP, VW RJE[ENJE: no sno da ti joj do pu {te we pri stu pu ne kim na {im in - for ma ci ja ma te po de si ti ko me }e sa dr `aj ko jeg mi ko ri sti mo bi ti do stu pan. Ta da bi za mno ge mo gli na sta ti pro ble mi jer sve {to ra di mo na stra ni ci ko - ja je po ve za na pu tem so ci al re a de ra mo `e osva nu ti na na {em Ti me li neu da kle, vi {e ni je po treb no od re e - ni ~la nak lajkova ti ili {erova ti, ve} }e se sav sa - dr `aj ko ji pra ti te (~lan ci, fo to gra fi je, vi de o za pi si) po ja vqi va ti na va {em Ti - me li neu i svi va {i pri ja te - qi mo }i }e vi dje ti {ta ste ra di li na toj stra ni ci. Ovo i ni je to li ko pro - blem ka da ~i ta mo ne ke po - li ti~ ke i sport ske ~lan ke, ali {ta ka da ko ri sni ci ove dru {tve ne mre `e ~i ta ju ili slu {a ju/gle da ju sa dr - `aj ko ji `e le za dr `a ti za se be, a to se, mi mo wi ho - vog zna wa, po ja vi na Ti me li neu. Ka ko bi iz bje gli ova kve pro ble me po treb no je pri - li kom ak ti vi ra - wa apli ka ci je iz mi je ni ti ne ke po stav ke pa ta ko tre ba pro mi je ni - ti vi dqi vost na - {ih ak - Pogledi SRE ]A Gle dam qu de ko ji sit - nim ko ra ci ma pro la ze po - red me ne, kao da zu je ne - gdje bez star ta i ci qa, za bri nu ti da na {wim svjet skim kri za ma i bri - gom o bu du} no sti, o to me ka ko pre `i vje ti?! Ne raz - mi {qa ju o stva ri ma ko je su bit ne, o to me ka ko se du hov no uz di }i i se be ute - me qi ti ~vr sto na Ze mqi! ^o vjek kao mi sa o no bi - }e se be tre ba da pro na e u `i vo tu, da na e in spi ra - ci ju i smet ne mi sli sa pro ble ma ti ke da na {weg `i vo ta ko ji nam u svo jim ta la si ma na no si mno ge te - {ko}e i ne da }e, jer po sle ki {e uvi jek gri je Sun ce! Ta ko da, ako osta ne mo ra - zum ni i pri bra ni mo `e mo ubra ti plod opu stje le vo} ke, jer u sva kom la vi - rin tu po sto ji iz laz, i u sva koj ta mi zra ~ak svje - tlo sti iz ba vqe wa. Ni je zla to ba{ uvi jek sre }a, jer u ve }i ni slu - ~a je va ima bi `u te ri je, ko ja qu di ma mo `e da zna - ~i kao di ja mant i da u ~o - vje ko voj du {i iza zo ve erup ci ju osje }a wa sre }e. Jer je sre }a upra vo sit - na stvar ko ja na {e ras - po lo `e we vi ne u ne be sa. Obi~ no su qu di ko ji `i - ve na ivi ci eg zi sten ci je du hov no sre} ni, jer `i ve tiv no sti na ta kvim apli - ka ci ja ma po treb no je klik nu ti na stre li cu po red This ac ti vity is vi si ble to, za - tim i}i na Pri la go e no i tu oda bra ti op ci ju da sa mo vi mo `e te vi dje ti sa dr `aj do ti~ ne apli ka ci je ili, {to }e mno gi re }i da je naj - si gur ni je uop {te ne tre - ba ak ti vi ra ti ta kve apli - ka ci je. Bi li odu {e vqe ni ili ne Ti me li ne om, ~i we ni ca je da je no vi tet iza zvao ve li ku ras pra vu me u ko ri sni ci - ma, a uko li ko ste ve} u star tu od ba ci li tu ide ju kao ne {to {to pre vi {e za - di re u va {u in ti mu uvi jek mo `e te po slu {a ti sa vjet ne kih ko ri sni ka Fa ce bo o ka ko ji ka `u: Po sto ji op ci ja i de ak ti vi ra wa. Ko me se ne svi a mo `e uga si ti pro fil na Fa ce bo o ku i oti }i. Bo `i dar ^a bar ka pa, IV-5 u po ro di ci ko ja je na pro - ble mi ma iz gra di la svo ju sta bil nost. Du hov na sre }a ~o vje ka je odr `a la kroz vje ko ve, pre ve la pre ko ri - je ka pro pa sti i ne sre }a, dok je no vac i sve ono ma - te ri jal no pro la zno i na - dok na di vo kroz vri je me, ali se ra zum i sre }a jed - nom sti ~u i jed nom gu be! Ne ~e zni mo za onim {to ne ma mo, ve} ci je ni mo ono {to ima mo, i bi }e mo za - do voq ni so bom. Li~ no za - do voq stvo je osnov ni i je - di ni pred u slov za sre }u. Sre }a se na la zi u ma lim dje li ma ko ja nam pri ~i - wa va ju za do voq stvo, jer sre }a ni je u to me da se ~i - ni ono {to se `e li, ve} u to me da se vo li ono {to se ~i ni! Ni ko la To pa lo vi}, IV-5 Dje ca sa smet wa ma u raz vo ju AKTIVNI SUBJEKTI O~e ki va we i ro e we dje - te ta si gur no su me u naj - qep {im do ga a ji ma u `i - vo tu. Svi ro di te qi ob u ze ti su mno gim osje }a wi ma ve za - nim uz o~e ki va no di je te. Dok i{ ~e ku je mo po ro aj jed nu stvar si - gur no ne pla - ni ra mo: da na - {e di je te ima ne ku bo lest, ano - ma li ju ili po re - me }aj u raz vo ju, od no sno da bu de di je te sa te - {ko}a ma. Ne ki ma od nas to se, ipak, do go di. Sa zna we da sa dje - te tom ne {to ni je u re du je dan je od naj te `ih tre nu - ta ka, od jed nom se sru {e svi sno vi. Na pi ta we ko su oso be sa smet wa ma u raz vo ju - ni je jed no stav no od go vo ri ti, jer je ve o ma {i ro ko i da nas ga po sma tra mo s raz li ~i tih gle di {ta. To su oso be ko ji - ma se zbog bo le sti, ne sre }e ili lo {ih `i vot nih uslo - va `i vot ta ko iz mje nio da vi {e ni su spo sob ni ukqu - ~i ti se u sve ob li ke sva ko - dnev nog `i vo ta. U u`em smi slu, ov de ubra ja mo oso be s ge ne ti~ kim ma na ma ko je ne do pu {ta ju nor ma lan raz voj i dje lo va we tje le snih funk - ci ja, ili men tal nih spo sob - no sti, i sve oso be kod ko jih se opi sa ni ne do sta ci po ja - vqu ju u ka sni jem `i vo tu. Oso be sa smet wa ma u raz - vo ju su oso be kao i svi osta - li, a mi sa mi ih ~i ni mo hen di ke pi ra nim i in va lid - nim. Ove oso be, ova dje ca, osje }a ju istu vr stu emo ci ja, po tre ba i in te re so va wa i pro la ze kroz iste pro ble me Dru {tvo je kao po ro di - ca ko joj se mo ra mo pri la go - di ti sa svo jim kva li te tom, a ne kvan ti te tom. U svom dru {tvu tre ba po di je li ti mi {qe wa o na pret ku, a ne o na zat ku, ne pod le }i ka - ta rak ti da na {weg dru - {tva, ve} po mo }i we nom iz le ~e wu i ukup nom pro - vi e wu. Ja kao je din ka ne mam sna - gu pro mje na, ali udru `en sa isto mi {qe ni ci ma, ne - }u iz gu bi ti na du u iz gled - ni ju bu du} nost. Ni je zla to sve {to si - ja, iz tog raz lo ga oso be ogr nu te ple te nim pr slu kom ne tre ba od ba ci ti od se be, mo `da se is pod we ga kri je sre }an ~o vjek sa bla gom mi - {qu i po zi tiv nim ras po - lo `e wem. Pri hva ti ti se be ona kvim ka kav je si, i ta ko se pred - sta vi ti u dru {tvu, mno go je vr jed ni je od rob ne mar ke ko ju }e{ pro {e ta ti a ne zna ti azbu ku i ta bli cu mno - `e wa, mi sli ti da na taj na - ~in po sta je{ ne ko i ne {to u dru {tvu u ko me bi ti {e{. To ta ko tra je sve do pr ve kao i svi mi. Ima ju jed na - ka pra va, slo bo de i od go - vor no sti, ima ju pra vo da se raz vi ja ju i po stig nu naj vi - {e pre ma svo jim mo gu} no - sti ma i ima ju pra vu na po - {to va we wi ho vog qud skog do sto jan stva. Me u tim, za {to je ta ko te {ko pri hva ti ti ne ko ga ko se ne ukla pa u nor me za jed ni - ce? Za to jer su oni oso be sa po - seb nim po - tre ba ma? Zar ne - ma sva ko od nas po seb ne po tre be? Zar ni smo mi svi oso be sa po seb - nim po tre ba ma? Kva li tet `i vo ta oso ba sa smet wa ma u raz vo ju za vi - si od svih nas, a po stu pak pri la go a va wa, pri hva ta - wa i `i vqe wa s hen di ke - pom ni je ni ma lo lak ni brz. Za to tre ba vre me na, sna ge, vo qe, op ti mi zma, is tra ja - no sti i vje re. Tre ba pri - hva ti ti sa mo di je te i we go - vu di jag no zu, `i vje ti sa ra zno ra znim sta vo vi ma i re ak ci ja ma oko li ne, sva ko - dnev no pro na la zi ti sna ge za za htjev ne pro ce se re ha - bi li ta ci je i li je ~e wa, i bi ti i da qe ro di teq dru goj dje ci. Pro ble mi oso ba sa smet - wa ma u raz vo ju pro iz i la ze iz ogra ni ~e wa ko ja im na me - }e dru {tvo. Oso be sa te {ko- }a ma po treb no je pri hva ti - ti kao ak tiv ne su bjek te, a ne kao objek te na {eg mi lo - sr a i do bro te. Po treb no ih je ukqu ~i ti u pri rod nu sre - di nu, ko ju pred sta vqa po - ro di ca i lo kal na dru {tve- na za jed ni ca. Bo `i dar ^a bar ka pa, IV-5 Dru {tvo kao po ro di ca JA I DRU [TVE NA GRU PA KO JOJ PRI PA DAM Ni je sam mo gao bi ra ti ni mje sto ni vri je me, ni po - ro di cu u ko joj }u se ro di ti, ali za to mo gu oda bra - ti put ka do brom ~o vje ku ose ke, ka da do e sve na svo je, i ko mu nal ci po~ nu da ra de svoj po sao, pa sva ka stvar na e svo je mje sto, i kva li tet i ra ri tet, a bo ga - mi i sme }e. Ta kve oso be ima ju kra tak sjaj sve dok oko li na ne shva ti ko su oni za i sta. ^o vjek kao in te lek tu al no bi }e za pra vo i po sto ji zbog raz li ~i to sti mi {qe wa {to i do vo di do ko mu ni ka - ci je me u qu di ma, a to je pred u slov do brih rje {e wa. Mo `da je upra vo ko mu ni - ka ci ja rje {e we za o~u va we zdra vog dru {tva. Ni ko la To pa lo vi} IV-5

5 5 Pi ta we sta ro ko li ko i svi jet: [ta je to va `no? DJE CA SA SJA JEM U O^I MA Pri ~a ni je no va, ali je pro vje re na. Ne ki qu di je jo{ ne pri hva ta ju, ali se ona po tvr u je, na me }e. Ko - ja je to pri ~a? Obi~ na, sva - ko dnev na. Po treb no je vri - je me, is ku stvo, zna we da bi je pre po zna li, ra zu mje li. Dav no je re ~e no da je li - je nost maj ka svih po ro ka, kao i da bo gat stvo i pre - tje ra no za ba vqa we ne mo gu is pu ni ti du hov nu pra zni nu ili je po kre nu ti da po tra - `i iz laz. Ona, pra zni na, po nor je bez dna, osu e nik ko ji kop ka,na gri za, ne da mi ra, mu ~i, pro ga wa, tje ra u o~aj - krug bez iz la za, u gram zi vost- ne kad pa to lo - {ku. ^e sti su po ku {a ji we - nog is ku pqe wa, pred qu di - ma, ne kad Bo gom, ne ka kvim na zo vi do brim dje li ma, mr - vi ca ma za pti ce ko je i ima - ju pra vo na let, ali ne umi - ju da le te, jer ne umi ju da ra {i re kri la do voq no mo} no da se uz dig nu i pre - zru sop stve no po ni `e we. A on MO LOH u svo joj ne - za si toj po hle pi je de na {u pr vo ro e nu dje cu, mi je wa, pri la go a va, ga zi, oti ma u svo joj okrut ni~ koj mo }i, na mje ri da te sklo ni da mu ne sme ta{. I ta ko gro zni - ~a vo upor no dok se ne pre - tvo ri u usa mqe nog o~aj ni - ka ko ji i da qe va pi za ne ~im krup nim, {to ni - kad i ne do la zi i ne mo `e da do e, jer se {i ri kao i po tre ba za wim. Ko su `r tve MO LO HA? Dje ca sa sja jem u o~i ma. Dje - ca ve se la, raz dra ga na, ne - kad sjet na u i{ ~e ki va wu, oba vi je na na dom, vje rom, ilu zi jom, po tre bom da bu du sa slu {a na. Dje ca sa sja jem u o~i ma ko ra ~a ju, tr ~e, ju - re u ne iz vje snost... To su na {a dje ca, okru - `e na pre tje ra nom bri gom, ali ne i pa `wom ko ja im je neo p hod na. Po je di na~ no smo ne mo} ni da se bra ni mo. Sa mo slo - `ni si ste ma ti~ no i si - stem ski mo `e mo uspo ri ti ga {e we sja ja. Iz iskre se ra a no va na - da, no vi pla men, va tra... Ja dran ka Je stro vi}, prof. Mo loh je bog sun ca i ra ta kod sta rih Semi}ana, najvi{e po{tovan kod starih Jevreja. Jevreji u Palestini, pri no si li su mu qud - ske `r tve, kao i pr vo ro en ~ad. Fi gu ra tiv no, mo loh ozna ~a va stra {nu i sli je pu si lu ko ja za htje va mno ge i ne vi ne `r tve, npr. mo loh ra ta. Za {to po je di na dje la da na {wih umjet ni ka ko {ta ju mi li o ne Ne dav no odr `a ne auk ci je u vo de }im svjet skim auk cij - skim ku }a ma po no vo su pod - sta kle ras pra ve o to me {ta je ste, a {ta ni je sa vre me na umjet nost. Ka ko vred no va ti sa vre me nu umjet nost, pi ta we je ko jim se u svo jim is tra - `i va wim po za ba vio The New York Ti mes. Mi li on ski iz no si ko je ko - lek ci o na ri umjet ni na odva - ja ju za dje la sa vre me ne umjet - no sti o`i vje li su u svjet skim me di ji ma vje ~i te ras pra ve isto ri ~a ra umjet - no sti, te o re ti ~a ra i jav no sti o to me ka ko vred no va ti sa - vre me nu umjet nost. Na auk ci ja ma ne dav no odr - `a nim u Lon do nu i Wu jor ku do go di la su se broj na iz ne - na e wa. Po - sqed we ve }e iz ne na e we je uspjeh ki - ne skog umjet - ni ka i ak ti - vi ste Aj Vaj ve i ja, ~i - je su por cu - lan ske sje - m e n k e sun co kre ta pro da te za ~ak eura, tro - stru ko vi {e od o~e ki va ne ci je ne. Sit - ne sje men ke ru~ no su bo - je ne, te su bi - le iz lo `e ne eura u lon don skoj ga le ri ji Tejt, u sklo pu in ter ak tiv ne iz lo - `be, to kom ko je su po sje ti o ci pod sti ca ni da ih ga ze. Ci je ne umjet ni~ kih dje la su stvar tren da? Iz lo `e na in sta la ci ja sa - sto ja la se od oko 100 mi li o - na sje men ki, a vre }u te {ku oko sto ti nu ki lo gra ma ku - pio je ano nim ni ku pac na auk ci ji u Sot bi ju. Za ni mqiv pri mjer ne skla da pru `i la je i wu jor {ka auk ci ja u ku - }i Sot bi na ko joj je dje lo En - di ja Vor ho la Co ca-co la, na sta lo do sti glo ci je - nu od 25 mi - li o na eura. S dru ge stra ne, dje lo we go vog sa - vre me ni ka Ro ja Lih ten - {taj na Ice Cre am So da pro da to je po upo la ma woj ci je ni, za 12,5 mi li o na do la ra. Pi - ta we ko je se po ja vi lo kao lajt mo tiv broj nih tek - sto va pod - Por cu lan ske sje men ke sun co - kre ta ki ne skog umjet ni ka Aj Vaj ve i ja pro da te za ~ak stak nu tih po sqed wim vi je sti ma je ho }e li ista umjet ni~ ka dje la bi ti pre po zna ta i u bu du} no sti ili je wi ho - va vri jed nost tek stvar tren da i ka - ko je uop {te pro ci je ni ti? Je dan od raz lo ga da se to pi ta mo je ne po sto ja we kri te ri ju ma za vred no va - we ~i ta vog spek tra dje la sa vre me ne umjet no sti. Me u wi ma sa mi ma ogrom ne su raz - li ke, kre nuv {i od kvan ti - ta tiv nih ka rak te ri sti ka u vi du me di ja u ko jem su na sta - la do ci je ne ko ju po sti `u. Za ni mqi vo je da ~ak ni dje - lo ko lek ci o na ri ma po pu lar - nog auto ra ni je ga ran ci ja da }e ono po sti }i o~e ki va nu ci - je nu. Zbog to ga stru~ wa ci za po - sle ni u po zna tim svjet skim auk cij skim ku }a ma u po sqed - we vri je me ima ju sve ve }i pro blem s pro cje wi va wem dje la. Do bar pri mjer su za to ra do vi ame ri~ kog umjet ni ka Xe fa Kun sa, po zna tog i kao Coca-Cola En di ja Vor ho la do sti gla ci je nu od 25 mi li o na eura kra qa ki ~a. Kuns je umjet - nik ko ji iz go di ne u go di nu do spi je va na po pi se naj u ti - caj ni jih qu di svi je ta umjet - no sti, ali isto vre me no pro - vo ci ra broj ne ne ga tiv ne kri ti ke. U no vem bru pro {le go di ne na auk ci ji je po nu e - no we go vo dje lo New Shel - ton Wet/Dry Do u ble dec ker iz ko jim je pr vi put pri vu - kao pa `wu jav no sti. Ri je~ je o tro stru koj vi - tri ni od plek si gla sa u ko joj su iden ti~ nim ras po re dom po sla ga ni usi si va ~i iz osam - de se tih. Iz vi tri ne je isi san va zduh, ~i me je po stig nut va - ku um. Iako je uz dje lo bi la pri lo `e na do ku me ta ci ja o auten ti~ no sti, te su iz Sot - bi ja o~e ki va - li dvo stru ko ve }e iz no se, dje lo je pro da - to za 2,4 mi li - o na eura. S dru ge stra ne, we go va skulp tu ra Bal lo on Flo - wer (Blue) po - sti gla je na auk ci ji ku }e Kri sti ci je nu od ~ak 12,22 mi li o na eura. I dok }e ne ki Kun sa ospo ri - ti kao va qa ni pri mjer zbog we go vih ra do va s iz ra `e nim maw kom este - ti ke, pro blem s pro cje na ma sa vre me nih dje la se `e mno go {i re, pi {e The New York Ti mes. Uzev {i sve u ob zir, stru~ wa ci pre po ru ~u ju ula - ga we u dje la s po ~et ka XIX vi je ka i, na rav no, ona sta ri - ja jer se ~i ne kao fi nan sij - ski mno go sta bil ni ja i ra - ci o nal ni ja od lu ka. Na ko lek ci o na ri ma je na kra ju od lu ka igra ju li na si gur no, sli je de li tren do ve ili sa - mo vo le iza zo kli na Mr do vi}, prof. Skulp tu ra Balloon Flo vver (Blue) Xe fa Kun sa po sti gla je na auk - ci ji ku }e Kri sti ci je nu od ~ak 12,22 mi li o na eura S u mrak jed nog sto qe }a, mra~ - nog i tra gi~ nog, ali u mno - go me uspje {nog, jer se uspjeh ra a iz pe pe la. Uspjeh je ute me qen na ple }i ma po je din ca, na ide ja ma ma lo broj nih po je di na ca ko ji }e mo - }i da se po hva le da su ino va to ri, kre a to ri ne ke dru ge i bo qe stvar no - sti ma kar sve to bio sa mo pri vid, sjen ka qud skog ne zna wa i ne spo sob - no sti da shva te da su sno vi sa mo oblak ko ji se do kra ja da na za gu bi nad ne bom na {eg gra da. Sto qe }e stra da wa mi li o na, uspje ha ko smo na - u ta i na u~ ni ka, smr ti ne vi nih dje - ~i jih o~i ju, i no} na mo ra za sno ve i na de, `e qe i mi to ve. Sve je to stva ra no od pr vog tre nut ka ka da je u maj ~i noj utro bi za ku ca lo jo{ jed - no ju na~ ko sr ce sprem no da bra ni dru ge od se be, sprem no da bu de Ro bin Hud iako ve} odav no ne ma [er vud - ske {u me, a lej di Ma ri ja na je sa da po sta la Me ri lin Mon ro za pam }e na po ro en dan skoj pje smi Ke ne di ju i onoj fo to gra fi ji sa le pr {a vom bi - je lom ha qi nom. Ju na~ ko sr ce je za - ku ca lo u istom mo men tu ka da su za - ku ca la jo{ mno ga dru ga na obje he mis fe re. Ali ovaj je vi jek mra ~an i stra {an na se bi svoj stven na ~in, ka da je ~o vjek po stao sa mo broj u ogrom noj sta ti sti~ koj gre {ci po - stra da lih za rad stva ra wa ne ~eg bo - qeg i sa vr {e ni jeg, ali ap surd nog i bol nog i za kre a to ra i one ko ji tre - ba da bu du pro mi je we ni. Po do brom sta rom pra vi lu, svi po ~e ci su sve - ~a ni i ozbiq ni, svi se na da ju pro - mje ni i bo qit ku. I sve to tra je do NA [A DE VE DE SET TRE ]A onog tre nut ka ka da puk ne po sqed wi va tro met, a on da za bo ra vi mo sve ozbiq ne raz go vo re, pla no ve i stra - te gi je, ulo `e ni na por i um, i vra }a - mo se sta rom i uobi ~a je nom `i vo tu, iako smo na ja vi li pro mje ne. Va tro - met ko ji je na ja vio kraj ovog vi je ka vi dje li smo ve o ma ra no, ~i ta vu de - ka du pri je hro no lo {ko log po ~et ka no vog vi je ka i mi le ni ju ma. Tek {to su Wem ci sru {i li zid ko ji ih je di je lio i ospo ra vao pri - rod no pra vo za jed ni ce, mi na Bal - ka nu smo po ~e li gra di ti jo{ stra - {ni ji zid, pro kle ti zid. Po sta li smo Pa le sti na. U pred ve ~er ju stra {ne olu je zlo dje la, sti gao sam i ja na svi jet. Ja i hi qa de sli~ nih me ni, bez pi ta wa, a ka mo li na {eg odo bre wa, sti - gli smo u zlo do ba. Mo ra li smo pri su stvo va ti kra ju jed ne ere i ru {e wu sno va jed ne ge ne - ra ci je. Ma da ta da ni {ta ni - smo ra zu mje li, okru `e ni igra~ - ka ma i dra gim li ci ma, bi li smo svje do ci pro mje na, bol nih i ne - stvar nih! To je na {a go di na, de ve de set tre }a. I za wu je va `io pri rod ni za kon; dok na jed nom kra ju gra da ne kom oda ju po sqed wu po ~ast, na dru gom se ve} za ~uo pr vi ju na~ ki vri sak i toj mla doj da mi ili go spo - di nu je di no pup ~a na vrp ca sme ta da po sta ne pu no prav ni gra a nin svi - je ta, ali wu }e od sje }i za ko ji tren. Te iste go di ne lord Oven je pro - gla sio mr tvim svoj plan; Karl Bilt je sti gao u Bo snu; ro di li su se svi mo ji dru ga ri i jo{ jed na zvi je zda je za si ja la na ne bu iz nad na {eg gra da, mo ja na smi ja na zvi je zda! \o le Ba - la {e vi} }e opet ne gdje svi ra ti one na {e pje sme. Ro e ni smo, ali ni su ima li vre - me na da nam se ra du ju, jer su mo ra li li je ~i ti su je tu. Sve je bi lo ti ho i sve ~a no. Mla di su gu bi li `i vo te zbog ide a la i glu - po sti. I svi su odo bra va li uni ver - zal nu po met wu i ka ta stro fu, ma - kar i pre }ut no. Ne ki su ~ak sve to i po dr `a va li. Gle da mo ~ar {i ju iz par ki }a sa fon ta nom i sve dje lu je isto i sve se de {a va kao da je odav no pred vi e - no, po ta~ no utvr e nom {a blo nu, bez mno go bu ke i re vol ta. Al` za si - gur no ni je isto, nit je ka da bi lo. Xa mi ja je do bi la no vu ogra du, pa {e dr van vi {e ne vi dim; ju trom me bu di pri jat na me lo di ja zvo na no vog hra ma, a onaj moj pri ja teq, na mr go e ni qe kar, ko ji me od ka da znam za se be na zi va klem - pom dje lu je sta ri ji i po gu re - ni ji, ali i do sta sve ~a ni ji u onom si vom sa kou. Moj otac igra {ah vi {e ne go ika da i pri sje }a se sta rih da na i ko - le ga. Sa da se ne ki no vi klin - ci pr ska ju vo dom iz fon ta ne, a nas ve} odav no ne ma. Mo je na smi ja ne zvi je zde vi {e ne - ma, na pro sto me je osta vi la. Na {e bez bri `ne igre u vr ti }u pre ki nu te su svi - re po, bom ba ma. Sve se to zbi lo u su mra ku dva de se tog sto qe }a. Iz ~ud - ne per spek ti ve smo po sma tra li svi - jet. Bi li smo, iako sa mo dje ca, svje - do ci ne kih pro mje na, pot pu no iz vje {ta ~e nih i li {e nih ob li ka i osje }a wa! No vi vi jek i mi le ni jum su bi li tu i, ali ipak smo se na vi - kli. Mo ra li smo se na vi }i da `i - vi mo bez ne kih dra gih li ca. Osu e - ni smo da sa mo gle da mo, ali da ni {ta ne mo `e mo u~i ni ti. A za - mi sli te sa mo {ta tek mo ra mo da gle da mo sva kog da na!? Dra gi mo ji, ne moj te se ~u di ti ako od bi ja mo da se bri je mo ili {to po qu tom mra zu iza e mo u xem pe ru i pr ko si mo ne ~e mu. To je pro sto ta ko. To je ta ko jer smo gle da li... Ta de - ve de set tre }a je je za si gur no ~ud na go di na. To je po ~e tak kra ja tmur nog sto qe }a, pu nog uspje ha i sla ve, gla - di, smr ti i bi je de. Ne vje ro va tan kon trast! Brat je o{a ma rio bra ta, pa mu je je ovaj uz vra tio pe sni com, i krv je pa la. Da nam se ne bi do go - di lo ne {to sli~ no, po ~e li smo ra - ni je da pi je mo pi vo i slu {a mo rok. A oni osje tqi vi ji i li be ral ni ji su po ~e li slu {a ti Ba la {e vi }a i pri ja im onaj stih da ima vi {e bo go va i da }e mo se sa ne kim od wih ko na~ no na go di ti. To nam je utje ha i na da, i u {a li ka `e mo da }e mo sve ura di ti da pro na e mo ma te ma ti~ kog Bo ga. Iako uvi jek li be ra lan, na tom pu tu uspje ha i pro mje na ne {to mi je po je lo du {u, i iz gu bio sam zvi je zdu, ko ja je jed no stav no pa la u no }i. Na kra ju pu ta osta je je di no qud - skost, a ona se ogle da u ~i stoj du {i, po ro di ci i pri ja te qi ma. Du bo ko za - ko pa ni u vre men skom va ku u mu i da qe tra ga mo za wom. I da qe... Jak {a Vu ko vi}, IV-5

6 6 Sur vi ving new scho ol Be gin nings...they ma ke us ex ci ted, but at the sa me ti me in se cu re and sca red, which ma kes us see the world aro - und us in a very uni que and dis tor ted way. How can you even ex pla in to your im ma tu - re fo ur te en year old self, that you re do ne with ele men tary scho ol for go od and that the - re s a who le new world wa i - ting for you to ex plo re? And a who le new scary scho ol wa - i ting to eat you in the dark. You spend most of your ho - li day co un ting the days un til the D-day. Wa ves of mi xed fe e lings over whelm you and everything is so clo udy and con fu sing. That is, un til the 1st of Sep tem ber. And then you re a li ze that not hing can be as clo udy and con fu sing as your first day on new ter - ri tory. You fe el li ke you re in slow mo ti on. First, you see the ga tes, whi te, un fri endly, ce me tery-li ke ga tes. Beyond them, a yard full of na ti ves who re pro bably ni ce, but you ma na ge to ma ke your self be - li e ve that they al re ady ha te you and that they re go ing to ma ke your scho o ling a tor tu - re. Every sin gle la ugh you he - ar, you think that so me o ne is la ug hing at you. You fe el li ke a com ple te stran ger, li ke a gu est. Apart from moc king me an fa ces, all you re able to see is con cre te, bricks, oran - ge fa ca de and in cre dibly tight halls. Un less you stick with bunch of your clas sma tes who are as di so ri en ted as you are, you re li kely to get lost in the hal lways in just a pi e ce of se - cond. But that inex pli ca ble fe ar of hal lways is not hing com pa red to the fe ar of clas - sro oms full of awk ward si - len ce wa i ting to be bro ken with a sharp vo i ce of an unk - nown te ac her. But in re al li - fe, you know, the one out si de of our mes sed up he ads, it s not hing li ke that. It s not scary at all. It s ac tu ally qu - i te ni ce, so far, at le ast. Ol der stu dents are ni ce, and te ac - hers, well...se em ni ce. In first few we eks, all you ca re abo - ut is le a ving go od im pres si ons and get ting go od gra des. In all that ex ci te ment you don t even no ti ce that you ve be co - me a re gu lar high scho ol stu - dent, con fi dent and in de pen - dent.but the re are days and the re will al ways be days, when your clas ses are over, when on your way ho me, you see kids playing in the playgro und of kin der gar ten, you just wish you can put your ove ralls and go play in sand, ne ver ha ving to think abo ut scho ol and gro wing-up aga in. But that s not how li fe works. We ha ve to ac cept the chan ges, be per si stent and fe - ar less, so we can suc ce ed in li - fe. First we ek is all abo ut ex - ci te ment and fe ar, se cond is all abo ut ex ci te ment and adap ting, but all af ter that, is the be gin ning of the rest of your li fe. Fo ur years, we ha - ve, to ex pand our ho ri zons, and turn mir rors in to win - dows. Fo ur years is plenty of ti me. I think we ll ma ke it. Op sta nak u no voj {ko li Po ~e ci... Uz bu u ju nas, ali nas i pla {e i ~i ne ne - si gur ni ma, ~i ne da svi jet oko nas vi di mo na sa svim je din stven i po ma lo is kri - vqen na ~in. Ka ko uop {te da ob ja sni{ se bi, ne zre lom ~e tr na e sto go di {wem dje te - tu, da si sa osnov nom {ko- lom za u vjek za vr {io i da sa da ~i tav je dan no vi svi jet ~e ka na te be da ga is tra - `i{. I da te ~e ka ~i ta va jed na no va stra {na {ko la, da te po je de u mra ku. Ve }i nu ras pu sta pro ve - de{ od bro ja va ju }i da ne do tog da na. Ta la si po mje - {a nih emo ci ja te pre pla - vqu ju i sve iz gle da mut no i zbu wu ju }e. I je ste ta ko, sve do pr vog sep tem bra. A ta da shva ti{ da ap so lut no ni - {ta ne mo `e bi ti mut no i zbu wu ju }e kao pr vi dan na no voj te ri to ri ji. Kao da si u uspo re nom snim ku. Pr vo, vi di{ ka pi ju, bi je lu, ne - pri ja teq ski na stro je nu ka - pi ju, je zi vu po put ogra da na gro bqi ma. Iza ka pi je, dvo - ri {te pu no do ma }i na, sta - ro sje di o ca, ko ji su vje ro - vat no do bri, ali ne ka ko od mah ubje u je{ se be da ti se ru ga ju i da te mr ze i da }e te mu ~i ti kroz ~i ta vo {ko- lo va we. Mi sli{ da je sva - ki smi jeh upu }en ba{ te bi i osje }a{ se kao pot pu ni stra nac, kao gost. Osim zlih ru ga li ca, sve {to vi di{ oko se be se svo di na ci gle, be ton, na ran xa ste zi - do ve i uske hod ni ke. Uko li - ko se ne dr `i{ uz hr pu jed - na ko dez o ri jen ti sa nih dru ga ra, mo `e{ se iz gu bi - ti u dje li }u se kun de. Ali taj neo pi siv strah od hod - ni ka je ni {ta na spram stra ha od ka bi ne ta, pu nih ne pri jat ne ti {i ne ko ja sa - mo ~e ka da bu de pre sje ~e na o{trim gla som ne po zna tog pro fe so ra. Ali za pra vo, u stvar nom `i vo tu, onom iz - van na {ih zbu we nih gla va, ova {ko la i ni je ta ko lo {a. [ta vi {e, od li~ na je, bar za sa da. Sta ri ji a ci su qu - ba zni, a pro fe so ri...pa... iz - gle da ju ta ko. Pr vih ne ko - li ko ne de qa, sa mo se tru di{ da osta vi{ jak uti - sak i do bi je{ mno {tvo plu - se va i do brih ocje na. I u svom tom uz bu e wu, ~ak ni ne pri mje ti{ da si ve} po - stao obi ~an gim na zi ja lac, sa mo u vje ren i slo bo dan. Ali ima da na i uvi jek }e bi ti, ka da po sle ~a so va na pu tu do ku }e vi di{ dje cu ka ko se igra ju na igra li {tu vr - ti }a. I tad, sve {to `e li{ je da na vu ~e{ svo je pan ta - lo ni ce sa tre ge ri ma i ode{ da se igra{ u pi je sku, za u - vi jek slo bo dan od svih mi - sli ve za nih za {ko lu, od ra - sta we... Ali `i vot ne ide ta ko. Mo ra mo pri hva ti ti pro mje - ne. Mo ra mo bi ti upor ni i ne u stra {i vi, da bi jed nom uspje li u `i vo tu. Pr va ne - de qa je pu na uz bu e wa i stra ha, dru ga uz bu e wa i na vi ka va wa, a sve po sle to - ga je sa mo po ~e tak ostat ka na {ih `i vo ta. Ima mo ~e - ti ri go di ne da pro {i ri mo svo je ho ri zon te i ogle da la pre tvo ri mo u pro zo re. To je do voq no vre me na. A ja mi slim da }e mo us pje ti. So fi ja Da ki} HA MLET As Mr. Kott wi sely sug - gests, no warm-blo o ded Da - nish man ma de of flesh and bo nes has be en di scus sed as much as Ha mlet. That be ing sa id, Ha mlet is by far the most fa mo us Da ne of all ti - mes, de spi te be ing me rely a fic ti o nal young prin ce. What is it that ma kes Ha - mlet a li ving le gend? His fa - mo us to be, or not to be di - lem ma is be ing qu o ted wor ldwi de, even by tho se who ha ve ne ver en co un te red the Sha ke spe a re s ma ster pi - e ce. We can all re la te to him, his de e pest tho ughts and emo ti ons. The en ti re com ple - xity of his per so na lity, which has be en so tho ro ughly di - scus sed, has be en re la ta ble to each ge ne ra ti on sin ce the be gin ning of his exi sten ce. Ha mlet is a cha rac ter who ro se beyond the writ ten word, who exists wit hin a li - fe of his own. He is im pul si - ve, but by de laying his acts, for whic he ver tri vi al re a sons, his hun ger for re ven ge di es down and he be gins to won - der. He ra i ses the qu e sti on of gi ving up and put ting an end to it all, ot her than clin - ging to the is sue. Dwel ling Citati To his dog,every man is Na - po le on; that s why dogs are so po pu lar. Al do us Hux ley, Bri tish no ve list ( ) Sva ki ~o vjek je Na po le on za svog psa; za to su psi ta - ko po pu lar ni. Al do us Hux ley, bri tan ski ro man si jer Ho me is whe re the he art is Pliny the El der, Ro man scho lar Dom je ta mo gdje je sr ce. Pli ni je Sta ri ji, rim ski na u~ nik I ve ne ver tho ught of gi ving up. Chri stop her Re e ve, ( ) Ni kad ni sam po mi slio da od u sta nem. Chri stop her Re e ve The best adver ti se ment is a go od pro duct. Alan H.Meyer, Ame ri can Adver ti sing exe cu ti ve Naj bo qa re kla ma je do bar pro iz vod. Alan H.Meyer, di rek tor AA I find TV very edu ca ti o - nal.every ti me so me o ne switches it on I go in to anot her ro om and re ad a go od bo ok. Gro uc ho Marx, co me di an ( ) Sma tram da je TV vr lo edu - ka tiv na. Sva ki put kad je ne ko ukqu ~i ja odem u dru gu so bu i ~i tam do bru kwi gu. Gro uc ho Marx, ko mi ~ar Man is by na tu re a po li ti cal ani mal. Ari sto tle ^o vjek je po pri ro di po li - ti~ ka `i vo ti wa. Ari sto tel bet we en tho se two ide as, he re ac hes a bre a king po int, ma king all the wrong cho i - ces, al most in stin cti vely, along the way. It is a com - mon oc cur ren ce that one sur - ren ders if una ble to ac com - plish what they ima gi ned. It hap pens fre qu ently that we are una ble to de ci de bet we - en our op ti ons, and the re fo - re cho o se the path of de - laying the ine vi ta ble. But isn t he just a vic tim of his king dom and the system, be - ing for ced to ma tu re so early in his young li fe, due to the cir cum stan ces, just upon fal - ling in lo ve and re ac hing tho - se sup po sedly ca re less years? And can we not all easily com pre hend that si tu a ti on as well, be ing ado le scents in to day s rut hless world? The sim plest, but not any less cor rect con clu si on is that the tra gic Da ne is ti - me less. Every epoch has its Ha mlet. I am as su red that, in the next fo ur hun dred years, and mo re, his cha rac - ter will be por trayed as pas - si o na tely as al ways, pre ser - ving cha rac te ri stics of con tem po rary is su es. Iri na To mi}, IV-1 I don t want to be long to any club that will ac cept me as a mem ber. Gro uc ho Marx, co me di an ( ) Ne `e lim da pri pa dam bi - lo kom klu bu ko ji }e me pri - hva ti ti sa mo kao ~la na. Gro uc ho Marx, ko mi ~ar Mu sic cre a tes or der out of cha os. Yehu di Me nu hin, Ame ri can vi o li nist and con duc tor ( ) Mu zi ka stva ra red iz ha o sa Yehu di Men du hi, ameri~ki violinista i kondukter ( ) A ho u se is a mac hi ne for li - ving in. Le Cor bu si er, French ar chi tect( ) Ku }a je ma {i na u ko joj se `i vi. Le Cor bu si er, fran cu ski ar hi tek ta The ma in thing is just to go. Ma rek Ka min ski, Po lish ex plo rer(1964- ) Glav no je sa mo da se ide. Ma rek Ka min ski, poq ski is tra `i va~ Li ke all gre at tra vells,i ha ve se en mo re than I re mem - ber,and re mem ber mo re than I ha ve se en. Be wa min Dis ra e li, Bri tish Pri me Mi ni ster ( ) Kao svi ve li ki put ni ci, vi dio sam vi {e ne go {to sam za pam tio, za pam tio sam vi {e ne go {to sam vi dio. Be wa min Dis ra e li, bri tan ski pre mi jer Aujo urd `hui les gens sont in di - vidualistes - je pense pendant ma promenade. J ai peur de cette aliéna ti on. Qu est-ce qui se pas se avec ma vil le où on re spec ta it la vi el le sen tan ce - Un ar bre s ap pu ie sur un autre ar bre, un hom me sur un autre homme -?!!! Je pas se prés d un men di ant, une voiture luxueuse passe devant une femme malade. Perdue dans cette bru me j at tends un rayon de so le il, sûre que cela ne m enthousiasmera pas. Mes pensées me tor tu rent. Je ne su is qu une rêve u se in ca pa ble de chan ger le mon de ma is je ne ve ux pas être la com pli ce de to us. Je vo - udrais être comme une alpiniste dans une cordée liée par ce fil ma gi que dans le mal he ur et le bon he ur. Mal gré to ut, il y a en co re des QU O TE... UN QU O TE Prvo mje sto na fe sti va lu Fran ko fo ni je La solidarité existe-t-elle en co re de nos jo urs? Go od bre e ding con sists of con ce a ling how much we think of our sel ves and how lit - tle think of the ot her per son. Mark Twa in ( ) Do bro vas pi ta we sa sto ji se od skri va wa ko li ko mno go mi sli mo o se bi a ko li ko ma lo o dru gim qu di ma. Mark Twa in It was long ago in my li fe, as a sim ple re por ter,that I de ci - ded that facts must ne ver get in the way of truth. Ja mes Ca me ron, Bri tish jo ur na list ( ) Bi lo je to dav no u mom `i - vo tu, kao jed no sta van re - por ter od lu ~io sam da ~i - we ni ce ni kad ne smi ju sta ti na put isti ni Ja mes Ca me ron, bri tan ski no vi nar Mu sic can na me the un na - ma ble and com mu ni ca te the unk no wa ble. Le o nard Bern ste in, Ame ri can com po ser Mu zi ka mo `e ime no va ti ono {to se mo `e ime no va ti i pre ni je ti ono {to se ne mo `e sa zna ti. Le o nard Bern ste in, ame ri~ ki kom po zi tor Cre a ti vity in sci en ce co uld be de scri bed as the act of put - ting two and two to get her ma ke fi ve. Le o nard Bern ste in, Bri tish aut hor( ) Kre a tiv nost u na u ci mo gla bi se opi sa ti kao ~in stva ra wa dva i dva da bi se do bi lo pet. Le o nard Bern ste in, ame ri~ ki pi sac personnes solidaires, je me dis en re gar dant par une fenêtre, at tirée par une chan son d un cho e ur. Ils chan tent har mo ni e u se ment. C est l association Le rayon de l espoir. Je vo is be a u co up d en fants et de jeunes handicapés, leurs parents, mes copains - volontaires. Une femme accueillante m a appelé po ur le ur aga pe. Et moi, qu estce que je fa is po ur eux? Ri en. J ai hon te. Au même temps je su is fière par ce de mon lycée qui rése a u te avec ONG et la Cro ix ro u ge, or ga - ni se des ac ti ons, ac cu mu le dd l ar - gent po ur les ma la des, pa u vres, SDF, vi si te les vi e ux et les aban - donnés, J y participe toujours. Je do is chan ger, Je ne pe ux pas hési ter à ac com plir ma no u vel le mission - Être solidaire. DA LI SOLIDARNOST JO[ POSTOJI? Danas su qudi individualci, razmi{qam dok {etam. Pla{im se tog otu ewa. [ta se de{ava sa mojim gradom gdje se po{tovala stara izreka Drvo se na drvo oslawa a ~ovjek na ~ovjeka?!!! Prolazim pored prosjaka, luksuzni automobil prolazi pored bolesne `ene. Izgubqena u toj izmaglici i{~ekujem zra~ak sunca, ubije ena da mi to ne}e popraviti raspolo`ewe. Moja razmi{qawa me mu~e. Ja sam samo sawar koji ne mo`e da promijeni svijet, ali ne `elim biti da budem poput alpinista povezanih magi~nim konopcem u zlu i dobru. Uprkos svemu, jo{ uvijek postoje solidarni qudi, ka`em sebi gledaju}i kroz jedan prozor, privu~ena pjesmom hora. Oni slo`no pjevaju. To je udru`ewe Zra~ak nade. Vidim mnogo djece i mladih sa te{ko}ama u razvoju, wihove roditeqe, moje drugare - volontere. Jedna qubazna gospo a me poziva na wihovu trpezu. A ja, {ta ~inim za wih? Ni{ta. Stid me je. U isto vrijeme sam i ponosna jer moja gimnazija sara uje sa nevladinim organizacijama i Crvenim krstom, organizuje akcije, sakupqa novac za bolesne, siroma{ne, obilazi stare i napu{tene. Ja uvijek u~estvujem. Moram se promijeniti. Ne smijem oklijevati u ispuwewu moje nove misije - BITI SOLIDARAN. Autor: Arabela [anti}, IV-3 Mentor: Emira Hamzi} Men ha ve be co me that to ols of the ir to ols. H.D.Tho re au, Ame ri can wri ter( ) Qu di su po sta li alat ke svog ala ta. H.D.Tho re au, ame ri~ ki pi sac You can not fe ed the hun gry on sta ti stics. Da vid Lloyd Ge o gre, Bri tish po li ti ci an ( ) Ne mo `e{ hra ni ti glad ne sta ti sti kom. Da vid Lloyd Ge o gre, bri tan ski po li ti ~ar Be ing a per so na lity is not the sa me as ha ving a per so na lity. Alan Co ren, Bri tish wri ter(1938- ) Bi ti li~ nost ni je isto kao ima ti li~ nost. Alan Co ren, bri tan ski pi sac Vi da Jo vi} i Mi li ca ^o lo vi}, III-3

7 Osvrt FRAN CU SKI JE ZIK U SVI JE TLU DA NA [WI CE In for ma ti~ ko i sve vi - {e uni form no dru {tvo u ko me `i vi mo na me }e nam, u svim sfe ra ma `i vo ta i ra - da, stan dar de ~i je je po {to - va we ne za o bi la zno za sve one ko ji iza se be `e le osta - vi ti ne ki pe ~at vri je dan po me na. Mo `da je upra vo zbog to ga za mno ge po gre - {na i ha zar der ska od lu ka oda bra ti fran cu ski je zik kao svoj stru~ ni iden ti tet, pa i svo je vr sni `i vot ni pu to kaz. Me u tim, ako se sa mo ma lo za gre be is pod po vr {i ne, mo `e se na }i mno go ~vr stih i va qa nih ar gu me na ta za ta kav iz bor. Je zik- iz vor jed ne od vo - de }ih evrop skih i svjet - skih kul tu ra i ci vi li za - ci ja, je zik na ko me su na sta la to li ka sve vre me na i an to lo gij ska kwi `ev na dje la, ne mo `e bi ti vr sta u iz u mi ra wu. Jed nom je ne - ko re kao da, ka da je kwi - `ev nost u pi ta wu, Fran - cu zi ima ju ve li ki pro blem da bez re zer vno od re de ko ji je od wi ho vih kwi `ev ni ka onaj naj ve }i. Kod En gle za je la ko, od go - vor je ja san i gla si Vi li - jam [ek spir. Kod We ma ca isto- to je Ge te. Ali ko ga Fran cu zi da sta ve na pr vo mje sto? Da li }e to bi ti Sten dal, Flo ber, Sar tr, Bo dler, Ka mi ili Zo la, itd, itd te {ko je pre ci zi - ra ti. Ima ih isu vi {e mno - go ge ni jal nih da bi sa mo je - dan od wih za vri je dio pi je de stal pr vog i ne pri ko - sno ve nog. Po kret Pro svje ti teq - stva, ~i ji su glav ni pro ta - go ni sti upra vo fran cu ski pi sci, upa lio je ba kqu pro - svje }e no sti i oslo ba a wa od dog mi i ste ga za o sta lo - sti, vra }a ju }i qud skom du - hu ono {to mu pri rod no i pri pa da pra vo da slo bod - no i neo gra ni ~e no is tra - `u je i sa zna je, da kri ti ku - je, sum wa i da se ne sla `e, a to je uisti nu i glav ni pred u slov na pret ka ~o vje - ~an stva. Ne za bo ra vi mo da je na fran cu skom je zi ku na - stao i pr vi mo der ni do ku - ment ko ji afir mi {e qud - ska pra va i slo bo de, slav na De kla ra ci ja o pra vi ma ~o - vje ka i gra a ni na, ko ju je iz we dri la Fran cu ska Bur - `o a ska Re vo lu ci ja- jed na od naj ve }ih isto rij skih pre kret ni ca. Na po me ni mo ta ko e i to da je upra vo je - dan Fran cuz, Ro bert [u - man, spi ri tus mo vens i tvo - rac ide je uje di wa va wa Evro pe. Pa riz- naj qep {i grad na svi je tu (to su ~ak pri zna va li i oni mra~ ni dik ta to ri ko ji su htje li da ga spa le i uni {te), Pa riz sa svim svo jim spo me ni ci - ma kul tu re, mu ze ji ma i neo - do qi vim {ar mom me tro po - le- svjet ska pri je sto ni ca kul tu re i umjet no sti- pa otu da i na di mak grad svje - tlo sti. Mar se qe za- him - na ne sa mo za gra a ne Fran cu ske, ve} i him na slo bo de za sve qu de ovog svi je ta. Va `no je re }i i da svi iz ra zi u di plo mat skoj ko mu ni ka ci ji po ti ~u iz fran cu skog je zi ka, va `no je is tak nu ti i za jed ni cu fran ko fo nih ze ma qa ko ja pro mo vi {e po zi tiv nu ska - lu vri jed no sti, bra ne }i pra vo na raz li ~i tost. Na - rav no, po da tak da je fran - cu ski je dan od pet zva ni~ - nih je zi ka Uje di we nih Na ci ja ( za jed no sa en gle - skim, {pan skim, ki ne skim i ru skim je zi kom) i je dan od dva zva ni~ na je zi ka Evrop - ske Uni je mo `e bi lo ko ga opre di je li ti za iz u ~a va we ovog je zi ka. Je di ni raz log pro tiv mo `e bi ti ~i we - ni ca da ovaj je zik ni je la - ko na u ~i ti, ali to je i o~e - ki va no. Bu du }i da je to je zik in te lek tu al ne eli te, mo ra nam bi ti ja sno da put do tog i ta kvog sta tu sa ni - ka da ni je bio lak. Na kra ju, da se pod sje ti - mo sta re ali uvi jek ak tu el - ne la tin ske sen ten ce: Ko - li ko je zi ka zna{ to li ko qu di vri je di{. Ade la Dr ki}, prof. TRA DI CI O NAL NI DA NI FRAN KO FO NI JE U mar tu go di ne odr `an je kviz u zna wu fran cu ske isto ri je i kul - tu re po vo dom Da na fran - ko fo ni je u Cr noj Go ri. Kviz je ob u hva tao te me iz fran cu ske kul tu re tj. isto ri je, ge o gra fi je, umjet no sti, kwi `ev no sti i obi ~a ja. Ovaj kviz je bio spe ci fi ~an po to me {to je po pr vi put odr `an u Cr noj Go ri. Eki pa Gim na zi je Ta- na si je Pe ja to vi} u sa sta - vu: Al di na De li}, Azra Su qo vi} i Mi li ca Cvi je - ti}, po sle vi {e ne deq nih pri pre ma sa prof. Emi - rom Ham zi}, na stu pi la je 19. mar ta na kvi zu u gim - na zi ji Slo bo dan [ke ro - vi} u Pod go ri ci i u pr - vom kru gu tak mi ~e wa osvo ji la od li~ no 2. mje - sto u kon ku ren ci ji od pet - na e stak eki pa, dok je eki - pa iz Nik {i}a za u ze la 1. mje sto. Ne de qu da na ka sni je u dru gom kru gu tak mi ~e wa u ko me su u~e stvo va le sa - Jak{a Vukovi} i Erdal Ajanovi}, IV-5 mo tri naj bo qe pla si ra ne eki pe, kviz je ne {to dru - ga ~i je kon ci pi ran ta ko da je ob u hva }e no vi {e pi ta - wa iz fran cu skog je zi ka i mu zi ke. Sva ka eki pa pri tom je ima la oba ve zu da iz ve de po zo ri {ni ko mad u svo joj re `i ji. Eki pa pqe - vaq ske gim na zi je je za u ze - la tre }e mje sto, iza eki pa Nik {i }a i Pod go ri ce. U ko na~ nom sko ru, eki - pa iz Pqe va qa bi la je naj u spje {ni ja na ovo go di - {wim Da ni ma fran ko fo - ni je ob zi rom da je po red osvo je nog 3. mje sta u kvi - zu, za u ze la 1. mje sto za iz - ra e nu pre zen ta ci ju na za - da tu te mu, kao i 1. i 3. mje sto u pi sme nim sa sta - vi ma. Na kra ju, ako su mi ra mo, Da ni fran ko fo ni je osim broj nih pri zna wa na {oj eki pi, do ni je li su pu no li je pih tre nu ta ka pro ve - de nih u dru `e wu sa vr - {wa ci ma iz dru gih gra do - va u Cr noj Go ri. Mi li ca Cvi je ti}, IV-3 Fjo dor Do sto jev - ski je, kao dru go di - je te gr ko ka to li ka Mi ha i la i Ma ri je, iako bje lo ru sko - ple mi} kog po ri je - kla, ro en u skrom - nim i te {kim uslo - vi ma, ko ji }e na sta vi ti da ga pra - te to kom ~i ta vog `i vo ta, ka ko u Pi - te ru, ta ko i u Om sku, u hlad nom Si bi ru. Mo `da je upra vo to, {to je na dan we go - vog ro e wa (11. no - vem bar 1821.) u Ru - skoj Pra vo slav noj Cr kvi, pra zno va na uspo me na na sve tog Avra mi ja Za tvor ni ka, uslo - vi lo da mu sud bi na bu de ta - kva. Ro di te qi su mu ve o ma ra no pre mi nu li, osta vqa ju - }i ga da se na Voj noj aka de - mi ji, u Sankt Pe ter bur gu, mu ~i ma te ma ti kom i po je - di nim vje {ti na ma ko je mu ni su i{le od ru ke, a ko je su u pot pu no sti od go va ra le bra tu mu, Mi ha i lu. Ne mo - gav {i da pod ne se psi hi~ ki te ret ko ji mu je stva ra la ta usta no va, okre }e se kwi - `ev no sti i ve} go di - ne, ~e ti ri go di ne po smr ti oca, pre vo di dje lo Ev ge - ni ja Gran de, ve li kog ro - ma no pi sca Ono rea de Bal - za ka. Osmje liv {i se, iz da je svoj pr vi ro man Бедные люди, ko ji }e i kod ve li kog kri ti ~a ra Be - lin skog, na }i svoj ku tak, tik uz Николая Васильевича Гоголя. Upra vo taj efekt - ni, po ~et ni~ ki uspjeh, na - veo je vla sti da ga, op tu `e - nog za ~lan stvo u Kru gu Pe tra {ev skog, pro tje ra ju u Si bir. Tu, u pro stran stvi - ma Om ska, do la zi do iz ra - `a ja ge ne ti ka, ko ja mu iza - zi va te {ke zdrav stve ne pro ble me, a ko ji }e, po po - vrat ku u Pi ter, pre ra sti u koc kar sku de pre si ju. Da bi eg zi sti rao, pi sao je eks pre sno, ali upr kos to - me we go va dje la su o~u va la je din stven smi sao i du {u pre o bra }e nog uni ja ta, na - klo we nog hri {}an stvu. Ri - je~, ka ko ona na pa pi ru, ta - ko i ona vi {a, stvo ri la je u we mu ne pre su {ni is to~ - nik ide ja i mi sli, sve ga ono ga {to je tre ba lo da ~i - ni jed nog mo} ni ka kwi `ev - nog svi je ta. U we go voj pot - pu noj um noj sna zi, na sta la su mno ga dje la, ko ja da nas pred sta vqa ju pra ve za go - net ke, ka ko za isto ri ~a re, ta ko i za so ci o lo ge, psi ho - lo ge, fi lo zo fe i te o lo ge, jer sva ki ci tat sa dr `i sve ono {to ob je di wu je na u ke ko je po me nu ti stru~ wa ci is tra `u ju. Ta kvi su sva ka - ko Преступление и наказание, Братья Карамазовы, Записки из Мёртвого дома, Идиот, i Подросток. Sva ova dje la, bi lo da go vo - re o li~ no sti, o do bro ti, go di na od ro e wa ve li kog ru skog pi sca Fjo do ra Mi haj lo vi }a Do sto jev skog Naj bo qi qu di (~o vjek) Лучшие люди, эта тема стоит того, чтоб сказать о ней несколько слов. Это те люди, без которых не живет и не стоит никакое общество и никакая нация, при самом даже широком равенстве прав. Naj bo qi qu di ova te ma za slu `u je da se o woj ka `e ne - ko li ko re ~i. To su qu di bez ko jih ne mo `e da `i vi, ni ti da po sto ji ni jed no dru {tvo ni ti i jed na na ci ja, ~ak i u uslo - vi ma naj {i re rav no prav no sti. qe po ti i pra vo sla vqu, o qud skoj du {i i sa vje sti ili qu ba vi, no se fa mo zne pri kri ve ne po ru ke `i vo - ta, ko je su kao naj u zvi {e ni - je pre po zna li Sig mund Frojd, Al bert Ajn {tajn, Lu dvig Vit gen {tajn i pa pa Be ne dikt XVI, a ko je se kri - ju upra vo u ve za ma du hov nog i svje tov nog, vje re i na u ke. Vre me nom, ime i dje la Do sto jev skog, ve zu ju se za du bo ku psi ho lo {ku ana li - zu, u okvi ru ko je se po seb no is ti ~e di fe ren ci ra we oso - bi na psi ho lo {kog svi je ta glav nih li ko va, ko je pre - va zi la zi i si ste mat ske te - o ri je ve li kih psi ho lo ga, zbog ~e ga se on i na zi va za - ~et ni kom re al ne psi ho lo - {ke te o ri je i ana li ze. Upra vo zbog to ga se Do sto - jev ski ne mo `e pro u ~i ti u pot pu no sti, ~e mu ide u pri - log i mi sao Bra ni mi ra Ne - {i}a (na dah nu tog dje lom Fi lo so fi ja i re li gi ja F.M. Do sto jev skog ): Si- gur nom ru kom vr snog pri - po ve da ~a on nas vo di u ne - si gur ne du bo ke po no re, ali i do ne slu }e nih vi si na na ko ji ma pa `qi vi ~i ta lac do `i vqa va spe ci fi~ no pro ~i {}e we, jed nu du hov nu ~i sto tu ko ja bar na tren o~i sti na {u du {u od na ta - lo `e nog gre ha i na ~i ni je da bu de kao de~ ja du {a. We go va dje ~i ja du {a, ~i - sta i sprem na za du hov ni `i vot, na pu sti la je ti je lo u Sankt Pe ter bur gu, 9. fe - bru a ra go di ne, pa sa - mim tim mo `e mo ove go di - ne pro sla vi ti i 130 go di na od we go ve smr ti. I za i sta epi graf dje la Братья Карамазовы, kao we go vog po - sqed weg ro ma na, u pot pu - no sti od go va ra ulo zi epi ta fa: Если пшеничное зерно, падши в землю, не умрет, то останется одно; а если умрет, то принесет много плода. Za i sta, za i sta vam ka - `em, ako zr no p{e ni~ no, pad nuv {i na ze mqu, ne umre, on da jed no osta ne; ako li umre, mno go ro da ro - di. Bo `o Kne `e vi}, II-5

8 8 Pje sma ko ja je osvo ji la I mje sto na kon kur su Svi ta we Pro bu di se Iz su za tvo je kr vi, Pro gu taj pa u ~i nu po no} nog vi no gra da, I za spi. Za plo vi ve ~er wom la om, Ve ~e raj sa no} nom pli mom I za ple {i ju tar wom ose kom. Od lo `i sve la `i u ko fer za bo ra va Ko ji se ne ka da zvao qu bav. Po slu {aj mu zi ku har fi, Od sa waj ve} jed nom pro {lost, I pro bu di se u kre ve tu tek po ki slog Opa log li {}a. Pro bu di se, Jer Sun ~e vi zra ci }e te Pro na }i sa pro stri je qe nim po qup ci ma Na tvom vra tu. Pro bu di se, Jer vi {e ni ka da ne }e{ le `a ti Ta ko ne vi na pod De cem bar skim pre kri va ~em. Pro bu di se, Ina ~e ako se ne pro bu di{, I san i ja va, I gru di i gla va, I po qup ci i {a ma ri, Po sta }e pro {lost. Za to, Mo lim te u stra hu, Pro bu di se. Ma ti ja Vra ne{, II-3 Tu ga Ve ~e ras idem ne kim ne po zna tim dru mom, pu nim mra ka Ne ko cud no osje }a we vla da mo jim umom. A iza sva kog so ka ka sa od re e nom su mom, ukle ti raz boj nik sto ji i ~e ka me. ^e ka da mi udje li tu od re e nu su mu bo la. A on da od la zi. Ne sta je ne gdje u ta mi, A mi osta je mo sa mi; Bol i ja. Bol pot po ma `e zlu, ko je me vu ~e ka lim da se pro bu dim jer osje }am da lu dim. Mrak u so bi uli va mi ne ki strah da }u za ko ji tren po sta ti prah. Ali ne.osje }am da se vra }am na zad. Bol se vra }a, a no} je kra }a i kra }a. Mi sli du bo ko u sr ce pro di ru, ~i ste su ze mi kroz o~i na di ru. Ne, to {to do la zi ni je smrt, to je vje~ na tu ga. Er mi na ]a to vi}, IV-3 Igra i `i vot Po sma trah jed nog da na jed no ma lo di je te ko je je ho da lo, bez bri `no se igra lo, pra }e no po gle dom ro di te qa. Svestrani umjetnik - poeta, slikar, vajar, iako ro en u na{em gradu, svoj puni uspjeh do`ivio je u Parizu. Grad svjetlosti prigrlio je umjetnika, otvorio vrata svojih galerija, uvrstio ga u Akademiju umjetnosti, nagradio ga Gonkurovom nagradom, smjestio izme u Verlena i Pola Valerija... Bogomir Dalma BOGOMIR A]IMOVI] DALMA Ve}ina pjesnika dolazi na svijet tek poslije svoje smrti Nikad nije zaboravio svoj zavi~aj ni u mislima, ni u stvarala{tvu. Pqevaqski Kwi`evni klub nosi ime ovog umjetnika.... Kad me ponekad pitahu: Jeste li iz Beograda, mesje Bogomire? odgovarah ne i `urno dodavah: Iz Pqevaqa sam, mjesta milozvu~nog imena. Eh, ka da bi `i vot bio ta ko jed no sta van, Jed nom Ro meu kao bez bri `na igra dje te ta, ka da bi svi qu di pa da li i usta ja li sa osmje hom kao ono ma lo di je te u par ku; Bi lo bi li je po. Ali ne, `i vot ipak ni je jed no sta van. Eh dra gi Ro meo, {to ni kad ni si ma kar ru bom svog ka pu ta Er mi na ]a to vi}, IV-3 su ze ove {to na vi ru iz za kr va vqe nih o~i ju obri sao? [to ni ka da ni si {ap nuo mi ne {to u pro la zu dok sam ju ri la niz kal dr mu? Bu ket cvi je }a mi pri nio, umje sto {to stal no slu {am po ne ku otr ca nu fra zu? [to ni si bio tu ka da za pa da la sam u no ve kri ze, pre `i vqa va la ne ke no ve, kon fu zni je fa ze? [to ni si qu bio mi ru me ne obra ze uz ki {u? [to ni si bio tu kad mi i sje ne na vi lin sku ko su mi ri {u? Ja htje la sam te Ro meo, htje la sam bi ti maj ka tvo je dje ce da ka pi ma mli je ka iz maj ~in ski na bre klih gru di po dig nem ti dom. Pri je ~i ni mi se sa wa la sam ore o le, mi lo sti ve sve ce a sad bih da ma lo lu tam So do mom i Go mo rom. Ro meo,ti ne po sto ji{ ni kad ni si ni po sto jao. Osim {to te [ek spir utkao u svo je dra me. Ne po sto ji da nas ni ka kav vi tez ko ji {ti ti u ne vo qi na lik me ne da me, we `ne, bar {u na ste ko `e da me za lu ta le, vje~ no sne ne. Sad znam da ni kad ne }u upi ti tvoj dah, osje ti ti gu ste tre pa vi ce tvo je uz mo je li ce za mr {e ne. Pre tr pje ti kuk wa vu tvo ju, za drh ta ti dok si plah. O Ro meo, a ja i da qe o~aj no bih da ti ro dim dje cu i da sva ko iz we drim uz tvo ju mu {kost pod u pr ta. Da se kla wam tvo me sve cu, da se kri jem bli je da i krh ka u kraj tvog ku ta O Ro meo, htje la sam ti ka pi ma mli je ka iz maj ~in skih na bre klih gru di po di }i dom, a sad mi du {a u za blu di lu ta ob re la se op ko qe na So do mom i Go mo rom. Ara be la [an ti}, IV-3 Ne mo gu da stvo rim Sa vr {e no, Ne znam da go vo rim o sve mi ru, Ne umi jem da ho dam po `i ci, Ne usu u jem se oti }i na pu ~i nu, Ne ra dim {to sma tram is prav nim, Ne znam da ne slu {am sr ce... Jer, ipak po ne kad... ^i ni se da do ti ~em zvi je zdu, Da tr ~im mje se ~i nom, Da gr lim mo re i spa vam na obla ku... Jer, ipak po ne kad Pa pir i plat no mi ot kri va ju isti nu sr ca, Za to opro sti, [to ne mo gu da stvo rim Sa vr {e no... Bo ja na Kne `e vi}, IV-5

9 9 T ihi tok svakodnevnog `i vota ima svoju istoriju, da leko od velike politike i `ive dramatike boji{ta, ali ona nije zbog toga mawe istorija i sve vrijeme `ivi sa nama u sada {wosti. Pogledajmo samo vijek kakav je bio sedamnaesti. Tada su sladoled, ~okolada, ki{o - bran i toalet papir bili ulaznica za evropsku kulturu; poslije toga postali su dijelovi na{e svakodnevice. Iz tog vijeka poti~u dvije novosti koje su pomogle da se na{ `ivot preoblikuje. Obje imaju veze sa mjerewem vremena - prva je uvo ewe minutne kazaqke na satu, druga, obi~aj da se nosi sat. Uvo ewe minutne ka zaq - ke odslikava razvoj modernog poimawa vremena. Taj prevrat pogodio je jedan svijet u kome nije bilo granice izme u pro{losti, sada {wosti i budu}nosti, svijet ~iji je ritam bio polagan i opu{ten, gdje ni{ta nije moglo da se kre}e br`e nego {to je kow hodao ili brod jedrio i u kome `urba nije bila otmena. Vrijeme je vrijedjelo koliko i bakarni nov~i}i koje niko nije sakupqao. Gdje je stvoreno novo vrijeme? Neki teoreti~ari pretpostavqaju da je ono nastalo u sredwovjekovnim manastirima gdje je precizan raspored dnevnih mo - litvi uslovio potrebu za Subjektivno i iskreno sa tom. Drugi smatraju da se taj razvoj dogodio u sredwovjekovnom gradu. Za tr - govca i poslovnog ~ovjeka vrijeme je bilo veoma zna - ~ajno, kao ne{to {to je sam kupovao i prodavao. Pojavili su se prvi mehani~ki satovi. U po~etku su oni bili ne - ta~ni, sve dok ho - lan anin Kristijan Hojgens godine nije konstruisao sat sa kla tnom. Po prvi put je postalo mo - gu}e mjeriti vrijeme sa stvarnom pouzdano{}u. Ne - {to kasnije, godine Robert Huk je uveo minutnu kazaqku. Taj novi, precizni sat pojavio se u trenutku kada je bio po tre - ban i dr`avnoj vla sti i kapitalizmu koji je pu - {tao pupoqke. Stvarnost je rezana na sve finije {ni te vremena. Kao dio civilizovawa i disciplinovawa Evrope vlasti SJE]AWA BIV[IH GIMNAZIJALACA Vrijeme, najboqe konzerviraju}e sredstvo! Sje}awa kao vino, starija, boqa! A na{i mozgovi vinarije prave, pra{wave ba~ve, tuneli i hodnici i police razvrstane po godinama. I sam ~ovjek se pogubi u svemu {to je do`ivio, kad krene ne zna dokle se`e, al se sje}a. I `ivi! Uvijek nas jedan `ivotni korak vrati u jedan do`ivqaj iz pro{losti, dana{wi dan uvijek vezujemo za neki davna{wi... i nije nam `ao {to u sopstvenim sobama imamo smetli{te, {to neko ukrade onu }asu iz koje smo pili sokove iza gimnazije kad je propadao engleski. Ili onu fla{u Milion vina kada smo osvojili turnir. Jednom da smo i mi bili milioneri, vrijedjelo je svakog gutqaja! Pjenu{avi, mladi i zadovoqni, sre}ni i nedoku~ivi, pretapali smo se kroz agregatna stawa. Sve to bija{e i tek vidimo koliko smo iz svojih ruku ispustili. Ali uvijek }e tako biti, mo`da i sad ne{to propu{tamo, ali vrijedi svaka sekunda koju potro{imo da se sjetimo svega {to smo do`ivqavali u sredwoj {koli. Ponedjeqak, Mirka \uro- vi}, ruke se pozlatile onome ko nam napravi takav raspored da dan i nedeqa po~iwu onako kako i dolikuje uspavanom sredwo{kolcu, lagano i nasmijano. Blago i smireno, tek da se ismijemo jutarwem crtanom filmu, prepri~amo vikend, koji se tada svodio na korzirawe (rano nam je bilo za izlaske), namigivawa i djetiwasta gurkawa. I tako u Kako je nestao jedan svijet O ISTORIJI VREMENA krug dan za danom, koliko god zvu~alo istro{eno, od suza do smijeha pro{li smo sve. I bezbroj eseja napisanih, neopravdanih ~asova, izmi{qawa dijagnoza i nebuloza! Makar pola pri~a koje nam nisu pro{le, al crveweli smo se kad je trebalo. I kad smo zbog ~etvrtine sendvi~a kasnili isto toliko, i kad smo nakon odmora znali ko kuca i ko kasni, ali pro`ivqavali smo to svaki put kao prvi. Kafenisawa, ispijawe bezbroj po~etni~kih sla ih kafa da bi se gatalo. I posmatrawe drugova kako tapkaju oko onog znaka kod crkve uz sendvi~ i poneku buflu, no, samo ko se sna e taj dan da iz nov~anika cepne koji dinar vi{e. Mo`da da se i stidimo `argona, ali i to smo na~ili tamo, i znali ta~no {ta nas ~eka i od koje profesorske ruke. I tako, pro{le su dvije i po godine otkako vi{e nismo gimnazijalci i otkako ne di{emo onaj dobro poznati vazduh i otkako ne sjedimo u klupama i ne pi{emo na staroj tabli onim tro{nim malim kredama od kojih ostaju fleke, ali sje}awa i uspomene ne jewavawu jer stogodi{wa dama nam ne dozvoqava da i drhtaji kroz hodnik ostaju urezani u nama a osta}e i vama, sada{wim gimnazijalcima. Zbog toga u`ivajte, sredwo{kolski dani su najbezbri`niji dani. Budite ponosni {to ste gimnazijalci! Danijela Lakovi} i Boris [aran~i} su po~ele da u~e sve, od radnika do ~inovnika, da rade u odre enom vremenu i da budu ta~ni. Vrijeme vi{e nije bilo cikli~no ve} linearno - ravna linija izme u pro{losti i budu - }nosti koja se pru`a kroz prolaznu i nepovratnu sada {wost. Vrijeme jednog ~ovjeka postalo je wegova najdragocjenija imovina. Kazaqke, koje se kre}u kao sunce, pomno mjere vrijeme koje je neko potro{io, vrijeme koje ostaje i vrijeme koje je neko stra}io. Brza minutna kazaqka u~inila je da prolaznost vremena postane sve jasnija. Jedan minut izbio je iz na{eg vremena i nikada se vi{e u wega ne}e vratiti: po`uri, po`uri... Razvoj je, dakle, i{ao od vremena koje je bilo cirkularno, prirodno i konkretno ka linearnom, meha ni~kom i potpuno ap stra ktnom. Mo`e se govoriti i o va`noj razlici izme u kvantitativne i kvalitativne strane vremena. U savremenom dru {tvu kvantitativna strana postaje sve va`nija, sve vi{e vrijeme postaje novac, a kvalitativna strana vremena, vrijeme kao ISTORIJA potiskuje se u pozadinu i S a svim ja sno se sje }am svog zbu we nog osmje - ha na to bo `e du ho vi - tu opa sku dru ga iz uli ce na ra ~un dje ~a ka ko ji je iz ja - vio da u slo bod no vri je me ~i ta. Da nas, ni sam si gur na ka da sam se po sqed wi put do ta kla ras pra ve o ne koj kwi zi. Vje ro vat no se te si - tu a ci je u sva kom slu ~a ju mo gu na bro ja ti na pr ste jed - ne ru ke. Ap so lut na apa ti ja i kom plet na ne za in te re so - va nost za pi sa no stva ra la - {tvo ne je wa va me u mo jim vr {wa ci ma. Ne bih da bu dem li ce mjer, ni sa ma ni sam pre tje ra no za gri `en en tu - zi ja sta Sada se sve vi{e odvaja od Nekada. Paradoks je u tome {to se ~ovjeku, kada je stvarno odredio vrijeme, to isto vrijeme otrglo od kontrole. On je prinu en da `ivi u napornom ritmu koji nije organski, ne poti~e iz prirode ve} su ga stvorile ma{ine. To se nikako nije moglo dogoditi bez sukoba. Na primjer, industrijski radnici su prvo pru`ali tvrdoglav otpor novom vremenu, ali su polagano natjerani da poviju vrat i te nove norme prihvate i u~ine svojim sopstvenim. Socijalisti~ki pokret i na istoku i na zapadu prihvatio je mnogo kapitalisti~kih pogleda na prilago avawe vremenu i in du strijsku djelotvornost, grade}i socijalisti~ku radnu disciplinu. Stvar je postala jo{ ozbiqnija kada su prona ene sekundara i {toperica koje su vrijeme isjeckale na jo{ tawe segmente. Pove}avaju}i preciznost, sa ciqem da se u{tedi malo vremena, ~o - vjek je izgubio onu slobodu koja se nalazi upravo u ne - dostatku preciznosti. Otu - da je lako zaboraviti da ono tijesno skrojeno vrijeme za li te ra tu ru. Ipak, sma - tram da sam da le ko od ma - kla od mno gih oko me ne. Mo - zak mi, po put sun e ra, upi ja la ka {ti va, be le tri sti ku i kri mi }e, dok kwi `ev ni kla si ci od we ga iz i sku ju iz vje stan na por da bih ih se uop {te la ti la. Sva ko ma lo, ka da sam do ko na, osla wam se na maj ~i ne pre po ru ke. Kao di je te sam gu ta la Afa - na sje va. Sje - }am se mor - bid - ne sa - tis - fak ci je ko ju su u me - ni iza zi va le we go ve mra~ ne baj ke, ko je se gra - ni ~e sa bi zar - nim. Upi ja la izme u ro ewa i smrti, koje oti~e s kucawem sata, nije nikakvo otkri}e ve} je kao i sat jedan izum iz istorije. Podsjetiti na tu ~iwenicu i nau~iti da se ne brkaju priroda i istorija, jedna je od najve}ih poenti pro u ~a vawa istorije. Instrument no - vog vremena lagano je us pij evao da se probije u svakodnevni `i vot qudi. Po ~et kom {es - naestog vijeka stigli su prvi xepni satovi. Po pravilu su to bili veliki i nezgrapni ure aji u obliku jajeta, ali je bilo i vi{e umjetni~ki obra enih varijanti. U {e sna estom vijeku bilo je mogu}e da svako nosi svoj sat. Oblik xepnog sata je mutirao tokom osamnaestog vijeka od cilindri~nog oblika ili oblika luka u sve pqosnatiji. U tom razvoju su predwa~ili Francuzi, vjerovatno zbog toga {to se u toj zemqi pridavao ve}i zna~aj estetici. Se dam - desetih godina osamnaestog vijeka xepni sat je ko na ~no dobio svoj klasi~ni oblik koji danas svi prepoznajemo. Dru{tvena istorija ru - ~nog sata mogla bi imati svoj pravi po~etak godine kada je stara Evropa krenula u susret svojoj propasti. Sam sat bio je bezglasni u~esnik iza kulisa. Onu krizu koja je dovela do svjetskog rata, ubrzao je telegraf. On nije pru`io diplomatama i dr`avnicima iz 1914 godine onu mo - gu}nost da razmisle, koju su imali wihovi prethodnici, jer su telegrami stizali br`e nego {to je kow mogao da galopira ili brod jedri. Niko se nije usu ivao da oklijevai jedan jedini dan od straha da }e oni drugi upotrijebiti to O KWI ZI JE RI JE^ sam sva ku ri je~, pro pra }e - nu po di la ze }im `mar ci lim taj osje }aj na zad. A sa ma sam oda bra la da se pri la go dim oko li ni, da spri je ~im `i go sa we, po put onog u slu ~a ju ma log, na zo - vi mo {tre be ra, ko ji je bio pred met ismi ja va wa. Jer on je, za mi sli te, ~i tao ne ke kwi ge. Pa za {to bi, po bo gu, to ~i nio? To uop {te ni je kul. Vo qe la bih da mo gu da se po hva lim da smo svi mi sa zre li, du hov no i in te - lek tu al no, od tog vre me na, i da smo da nas do - ne kle iz gra e ne li~ no sti, ko je s vre me na na vri - je me u`i va ju u kva - li tet nom {ti vu uz po - po dnev no is pi ja we ~a ja ili ka fe. Na `a lost, ve }i - na je osta la na go to vo istom men tal nom ni vou, ne po mje - riv {i gra ni ce svo jih in te - re so va wa. Kwi ga se ne ci je - ni, ni na ri je ~i ma, ni u prak si. Ka da se sa op {ti oba ve zna {kol ska lek ti ra za na red ni mje sec, pr vo pi - ta we je: Ko li ko ima stra - izgubqeno vrijeme. Xepni sat je napravqen za gospodina koji stoji, fabrikanta i xentlmena koji izvla~i svoj blistavi sat lijepim polukru`nim pokretom. Ali kada neko ~u~i u blatwavom rovu takav sat je veoma neprakti~an, jer zahtijeva slobodnu ruku, a i te{ko ga je izvu}i ispod {iwela ili xepa. Pojavio se i niz mawevi{e apsurdnih takti~kotehni~kih inovacija koje su zahtijevale egzaktno i prije svega lako dostupno mjerewe vremena na bo - ji{tu, jedna od wih bila je takozvana puzaju}a ju ri{ - na vatra. Zamisao je bila da pje{adija napreduje pomno prora~unatom brzinom od 25 metara u minuti, a da za to vrijeme artiqerija istim tempom pomjera ispred we svoju paqbu. I tu je ru~ni sat imao svoj veliki izlazak na scenu. Prvi je napravio go - di ne jedan francuski pro - iz vo a~ za ra~un wema~ke vojne sile. Kada je Prvi svjetski rat zavr{en, neki mra~ni hir mode u~inio je da opstane ru~ni sat, ba{ kao i tre - n~kot i cigareta, jo{ dvije velike stvari koje su do{le do svoje velike publike preko rovova. Potra`wa za xepnim satovima je naglo pala. [vajcarcima je preokret ka proizvodwi ru~nih satova i{ao boqe nego drugima pa su tako mogli jo{ vi{e da utvrde svoj po lo `aj. Ali proboj ru~nog sata ni je bio samo hir. Prije svega, bio je to primjer militarizacije mira. Na - ime, dok je nekada rat li~io na mir, vojnici su sa sobom u rat vodili svoje `ene i djecu, poku}stvo i stoku poku{avaju}i da `ive obi - ~nim `ivotom, mir je po~eo da li~i na rat: oblici rata neprimjetno cure u na{ govor i na{ na~in `ivota. To odslikava i pojavu da je takt svjetskog sata sve br`i, a prije svega neiz - bje`an, svuda prisutan. Ni - koga vi{e ne zanima prirodno vrijeme, jer nas ap str aktno vrijeme sata vi{e ne pu{ta. Vrijeme postoji kao stalna opomena, vje~na glasna zamjerka dok hodamo sa znakom Prvog svje tskog rata na svojoj ruci. Qiqana Baj~eti}, prof. istorije na?, pra }e no raz o ~a ra nim, go to vo bol nim uz da si ma uko li ko broj pre ma {i dvi - je ci fre. Sna ga te ne za in te - re so va no sti je alar mant na, ali ~i ni se da ni ko ga ni je bri ga. Mla de sko ro ni ko ne for si ra, ni ti ih u~i pra - vim vri jed no sti ma. [e her - za de i Esme ral de su nam vr - hu nac in te lek tu al nog do me ta. Mo `da bih i po - {to va la taj fe no men ka da bih sre la ne kog oko re log obo `a va te qa, ko ji se svoj - ski udu bqu je u za ple te i psi ho a na li zu li~ no sti. Ta - da bih bar zna la da ni smo iz gu bi li spo sob nost da ima mo in te re so va wa, pa bi se mo `da i kwi ge mo gle na - met nu ti kao ne ka no va op se - si ja. Ali sa svim je o~i gled - no da to ipak ni je slu ~aj. Ka da bi nam ne ko od da na - {wih, ~e sto po gre {nih uzo ra, sli ko vi to do ~a rao da }e nam, i po red sva ko - dnev nog re lak si ra ju }eg ~i - ta wa, osta ti vre me na za ma ha la we, is pi ja we ka - fa i ras pre da wa o Gu ~i ju, Pra di, Dol ~e i Ga ba ni, mo - `da bi i pri qu bi li kwi gu. Jer to bi ta da bi lo kul. A to nam je i ciq, zar ne? Bi - ti kul. Iri na To mi}, IV-1

10 10 Putem uspjeha do Amerike OD WUJORKA DO VA[INGTONA Pod lupom britanskih profesora ZNAWE BEZ GRANICA Kada su objavqene prve informacije o stipendiji A-SMYLE-a, koja omogu}ava u~enicima boravak u SAD u trajawu od 10 mjeseci, Iva vko vi} i Jana Lon ~ar su rije{ile da ostvare san iz ranog djetiwstva i budu mladi ambasadori Crne Gore u Americi. Zahvaquju}i od - li ~nom uspjehu u {ko li, znawu en - gle skog jezika i anga `o vanosti u vannastavnim ak ti - vno stima, uspjele su da se istaknu i pre - dstave gimnaziju Tanasije Pejatovi} u najboqem svjetlu, u jakoj konkurenciji od 500 u~enika iz svih dijelova Crne Gore. Komunikativnost i otvorenost uma za nove kulture su im dodatno pomogle. A kada su se nakon 3 kruga sveobuhvatnih testirawa plasirale u najboqih 17, do{lo je i vrijeme da se ka`e zbogom starom `ivotu na godinu dana, i vrijeme za nove izazove i brzo odrastawe. Put ih je od veo u dvije ra zli ~ite dr`ave, Janu u Kolorado, a Ivanu u Tenesi. Daqina ih nije sprije~ila da se jo{ vi{e zbli`e i ~ak uspiju da organizuju zajedni~ki provod Bo `i}nih praznika kod Iva ne u Tenesiju. Uprkos ra zli~itom iskustvu, obje su fascinirane ameri~kom kulturom i obi - ~ajima. Uspjele su i da obi u dobar dio Amerike i da budu svjedoci qepote zapadwa~kih metropola poput Wujorka, San Franciska, Las Vegasa, Va{ingtona, Majamija itd. Na putovawima su sretale qude razli~itih nacija i kultura, ali su ipak naj - pri snije ostale sa svojim ameri~kim porodicama, sa kojim su i sada u kontaktu. Iva vko vi} i Jana Lon ~ar Od wih su nau~ile mnogo, ali su i porodice sada upo - znate sa na{om tradicijom Pr va po mo} i vrijednostima. Na ra vno, Ivana i Jana su bile blistave i na poqu obrazovawa ~ak i u SAD, {to samo svjedo~i o kvalitetu obrazovawa na{e Gimnazije. Ivana je pro gla {ena najboqom u~e nicom hemije u svojoj ameri~koj {koli, a Jana je dobila titulu najboqe u~e nice na raz mje ni u Americi, za hva qu ju }i osvajawu nagrada na brojim ta kmi - ~ewima. Da su dobro obrazovawe, upornost i istrajnost sastavni dio recepta za us - pjeh, svjedo~e i ove dvije perspektivne u~enice koje se na - da ju da }e po slu `iti kao primjer i motivacija bu du }im generacijama spremnim da iskoriste sve pru`ene prilike. Odjeqewe III-3 U~enik gimnazije Tanasije Pejatovi}, Nikola \a~i}, pro{le godine kandidovao se za HMC stipendiju koju dodjequje Ministrastvo Crne Gore u sa ra dwi sa Ministarstvom Velike Britanije. On je jedan od ~etiri u~enika koja su uspjela u tome. Ciq HMC stipendije je da omogu}i u~enicima obrazovawe i usavr{avawe u pre sti`nim {kolama u Velikoj Britaniji, kao i u~ewe engleskog jezika i upoznavawe kulture ove zemqe. U~enici su dobili stipendiju koja iznosi oko eura. Uslovi su da u~enici ne samo dobro vladaju engleskim jezikom, ve} i da imaju dobre rezultate u {koli i posjeduju sposobnost adaptirawa potpuno druga~ijem na~inu `ivota i obrazovawa. Nikola poha a {kolu u Stamfordu i isti~e da nimalo nije lako. Uprkos tome {to je gradivo zahti- OSVOJENA PRVA TRI MJESTA Po lo vi nom ma ja je u or ga - ni za ci ji OOCK Pqe vqa odr `a no Op {tin sko tak - mi ~e we iz pr ve po mo }i. U~e stvo va le su tri eki pe Gim na zi je Ta na si je Pe ja - to vi} i osvo ji le pr va tri mje sta. Pr vo mje sto je osvo - ji la eki pa u sa sta vu: Te {o - vi} Kri sti na (ka pi ten), Pot pa ra Ma ri ja, Stru ji} Er na, Te {o vi} Jo va na, Mar ko vi} Mi li ca i Lu ~i} Sne `a na. Dru go mje sto na ovom tak mi ~e wu je osvo ji la eki pa u sa sta vu: Ka za zo vi} Amra (ka pi ten), Vla ho vqak Mir ha, Svr ko ta S.Ta ma ra, Kur ti{ Al ma, Pa jo vi} Zlat ko i Lac ma no vi} Va - si li je. Tre }e mje sto je pri - Pla ni nar sko-iz vi a~ ki od red Mla dost pa lo eki pi u sa sta vu: Ma ri - ja no vi} Ma ri na (ka pi ten), Mi ja to vi} Ani ca, Nu ha no - vi} Isi do ra, Ra do va no vi} Je le na, Svr ko ta Z. Ta ma ra i Mi lin ko vi} Ma ri ja. Eki pa ko ja je na Op {tin - skom tak mi ~e wu osvo ji la pr vo mje sto, s tim {to je Mar ko vi} Mi li cu za mi je - ni la Ka za zo vi} Amra, pla - si ra la se za Dr `av no tak - mi ~e we, ko je je odr `a no u Da ni lov gra du 2. i 3. sep tem - bra go di ne. U ve o ma ja koj kon ku ren ci ji ova eki - pa je osvo ji la tre }e mje sto i po tvr di la uspjeh ko ji u~e - ni ci Gim na zi je Ta na si je Pe ja to vi} go di na ma po sti - `u na ovom tak mi ~e wu. Eki pe za tak mi ~e we pri - pre ma pro fe so ri ca bi o lo - gi je Ve sna Ka stra to vi} ko ja je i in struk tor pr ve po mo }i. Pro fe so ri ca Ka stra to vi} je u pe ri o du od sep tem - bra 2011.go di ne u Su to mo ru uspje {no za vr {i la se mi nar za ma ster in struk to ra pr ve po mo }i. Se mi nar su u or ga - ni za ci ji CK Cr ne Go re vo - di li Igor Jo ka no vi}, ko or - di na tor za pr vu po mo} u CK Cr ne Go re i Kri sti na Gru - ber, pred stav ni ca austrij - skog Cr ve nog kr sta. JASNA VIZIJA BUDU]NOSTI jevno i obimno, odli~no se snalazi. Dugogodi{wi ta - kmi ~ar iz biologije odmah je svojim znawem privukao pa`wu britanskih profesora. Zahvaquju}i ob r azovawu koje je stekao u na {oj {ko- l i, os tva ruje dobru ko mu - ni ka ciju sa profesorima i posti`e boqe rezultate od u~enika kojima je en - gle ski mater- Nikola \a~i} wi jezik. Pored bro j nih nastavnih aktivnosti, ~lan je ko{arka{kog tima. Nagrada za Nikolin trud i zalagawe u {koli bio je sedmodnevni obilazak Londona. Zahvaquju}i tome {to `ivi u internatu upoznao je u~enike iz razli~itih krajeva Evrope, a samim tim saznao vi{e o wihovoj kulturi. Nikola isti~e da je zadovoqan britanskim obrazovnim sistemom i da }e, ukoliko mu se uka`e mo gu - }nost, ostati da po ha a i ~e tvr ti razred u Velikoj Britaniji. Roditeqima, profesorima, a posebno wegovim drugovima iz III-4 Nikola veoma nedostaje ali smo ponosni {to na{ grad i na{u {kolu predstavqa na najboqi na~in. Posebno smo sre}ni {to pored brojnih obaveza, Nikola uvijek na e vremena za razgovor kako bi razmijenili mi{qewa i utiske. III-4, Jelena Vukovi}, prof. Pr vo mje sto na Op {tin skom tak mi ~e wu iz pr ve po mo }i osvo ji la eki pa u sa sta vu: Te {o vi} Kri sti na (ka pi ten), Pot pa ra Ma ri ja, Stru ji} Er na, Te {o vi} Jo va na, Mar ko vi} Mi li ca i Lu - ~i} Sne `a na. Eki pe za tak mi ~e we pri pre ma pro fe so ri ca bi o lo gi je Ve sna Ka stra to vi} In te re so va we i `e qa mla dih da te o rij sko zna we iz mno gih pred me ta pri mje ni u prak si je o~i gled no. Ma sov no ukqu ~i va we u~e ni ka u is tra `i va~ ki te ren - ski rad u `e qi da pro {i re svo - ja zna wa u od re e nim obla sti ma na u ke, pra vi je po ka za teq de se to - go di {weg po sto ja wa i uspje {nog ra da pla ni nar sko-iz vi a~ kog od - re da Mla dost. U~e ni ci ove {ko le se u ve li - kom bro ju ukqu ~u ju u ak tiv no sti ovog od re da, pa je broj ~la no va uvi jek ve }i od 150. Ta ko je Mla - dost do sti gla, ako ne i pre va zi - {la pla ni nar sku tra di ci ju ko ja je cvje ta la u Gim na zi ji to kom se - dam de se tih. Rad sa u~e ni ci ma u ci qu o~u va - wa `i vot ne sre di ne, va lo ri za ci - je pri rod nih i kul tur nih re sur - sa pqe vaq ske op {ti ne ne pre sta - je ni to kom qet weg i zim skog ras pu sta. U pot pu no sti smo ostva - ri li svr hu po sto ja wa na {e or ga - ni za ci je kroz edu ka ci ju i po di za - we ni voa svi je sti kod {kol ske omla di ne, o neo p hod no sti una pre - e wa i za {ti te `i vot ne sre di ne. U tom ci qu su na {i ak ti vi sti po ~et kom ju na ure di li {kol sko dvo ri {te Gim na zi je. Za sa di li su sad ni ce tu ja, ja smi na, ber be ri sa i ru `a u ne u re e nim di je lo vi ma {kol skog dvo ri {ta i da li svoj do pri nos da am bi jent oko {ko le bu de jo{ ure e ni ji i pri vla~ ni - ji. Na {a ak ci ja bi tre ba lo da pod stak ne i osta le {ko le da ure - de svo je dvo ri {te. Te {ko je na bro ja ti sve ak ci je u ko ji ma su u~e stvo va li ~la no vi Mla do sti, od sport sko-re kre a tiv - nih do broj nih hu ma ni tar nih u ko ji ma pred wa ~i mo. Po ma `e mo svi ma ko ji ma je po mo} po treb na, od dje ce bez ro di teq skog sta ra wa, rom skoj po pu la ci ji, do oso ba ko - ji ma je bo lest ugro zi la zdra vqe. U~e stvu je mo na svim ak ci ja ma ko - je mo gu da po pra ve kva li tet `i vo - ta na ovim pro sto ri ma. Ak tu el ni ciq na {e or ga ni za - ci je je iz grad wa pla ni nar skog do - ma Mla dost na Ko sa ni ci-bi tin - sko Po qe, ko ji je za mi {qen da bu de re gi o nal ni cen tar za oku - pqa we mla dih i svo je vr sna {ko - la u pri ro di. To bi bi la na gra da za na{ de se to go di {wi rad. Za - hva qu ju }i do na ci ji Ro ta ri klu ba Pqe vqa ko ji oku pqa uspje {ne i po slov ne qu de iz raz li ~i tih obla sti, uspje li smo da iz gra di - mo sprat objek ta po vri {i ne od 105m 2. Po seb no nas ra du je {to ima mo po dr {ku od ta kve or ga ni - za ci je. Ko ri sti mo pri li ku da im za hva li mo na uka za nom po vje re wu, {to su iz nos od auk ci je sli ka pqe vaq skih umjet ni ka usmje ri - li Mla do sti, ~i me smo i za po ~e - li iz grad wu ovog objek ta. Na da mo se da }e u sko ri joj bu du} no sti ne - ko ova ko ili sli~ no dru `e we ili sli kar ska ko lo ni ja bi ti or ga ni - zo va na u pla ni nar skom do mu Mla - dost. Iz grad wu ovog do ma ve} su po dr `a li po je di ni pri vred ni su - bjek ti: JP Vo do vod, Cr na Go ra {u me, Aro ma, Ori jen, Ading Iz - grad wa jed nog ova kvog objek ta, ko - ji ima sva ka ur ba na sre di na, za - htje va po mo} lo kal ne za jed ni ce, op {ti ne, Mi ni star stva tu ri zma, pro svje te i spor ta i svih ko ji `e le i mo gu da po mog nu da za vr - {i mo za po ~e ti obje kat. Mla dost je sva kim da nom sve ja ~a i sve ma sov ni ja, o~i gled no je po kret sa ja snim ci qe vi ma i vi zi jom za bu du} nost. Mr Asim Ku hi wa

11 11 Ekskurzija MAJ NA EVROP SKIM ULI CA MA Is pra }e ni naj qep {im `e qa ma svo jih dru go va, po - ro di ca i pro fe so ra, uz ve li ka o~e ki va wa, u~e ni - ci tre }ag raz re da gim na zi je Ta na si je Pe ja to vi}, 21. ma ja go di ne, kre nu li su na pu to va we po sred woj Evro pi Na kon po po dnev ne, za tim no} ne vo `we kroz Sr bi ju, pre la ska ma - ar ske gra ni ce, u ra nim ju tar - wim ~a so vi ma sti gli smo na na - {e pr vo od re di {ta - Sent An dre ju. Ne deq no ju tro nam je po - ~e lo obi la skom Tr ga Vu ka Ka ra - xi }a, Grad skog Tr ga, Tr ga kne za La za ra, ku }e Ja ko va Ig wa to vi }a, Sa bor ne Be o grad ske cr kve... Po - sli je kra }eg od mo ra na oba li Du - na va, kre nu li smo u obi la zak ni - zij skog di je la gra da, Pe {te. Do la zak na Trg He ro ja, sa gra en u ~ast 1000 go di na po sto ja wa ma - ar ske dr `a ve, mno gi ma od nas je bio pr vi su sret sa ta kvim umjet - ni~ kim ostva re wem. Na kon {et - we uli com Va ci, oti {li smo u Bu dim. Po sje ta Ri bar - skim ba sti o na ma, kom - plek su sa se dam bi je lih tor we va ko ji sim bo li - zu ju se dam ple me na osni va ~a ma ar ske na - ci je i dr `a ve. Pa no - ram sko raz gle da we gra - da, pre po zna ve we ne kih gra e vi na, kao {to je Par la ment, osta vi li su im pre si van uti sak na ve }i nu u~e ni ka. Usli je - di le su po sje te ka te dra - li Ma ti ja Kor vi na i Kra qev skom dvor cu, a za tim i ne ko li ko sa ti od mo ra u ho te lu. Kao kru na sve ga to kom ovog da na do {la je ve ~er wa vo `wa Du na vom. Odu {e vqe we ni - je mo glo bi ti skri ve no. Na {e pu to va we se na sta vi lo sli je de }eg ju tra. Do la zak u Bra ti - sla vu i krat ko za dr `a ve we u woj, bi li su do voq ni da shva ti mo zna - ~e we slo va~ ke iz re ke [to se na do broj ze mqi za si je, sve do bro iz - ra ste. Sta ri trg, Grad ska ku }a, Pri ma ci jal na pa la ta ni su nam se ~i ni li stra ni, kao ni taj na - rod, ko ji je po mi {qe wu mno gih ja ko sli ~an na ma. Upu ti li smo se ka ^e {koj i za te kli pred ve ~er je u we noj pre sto ni ci. Smje stiv {i se u ho tel sa uz bu e wem smo i{ - ~e ki va li no vo ju tro. Ba rok ne zgra de, sa ele men ti ma neo kla si ci zma na svo jim fa sa da - ma, po la ko su nam po sta je le uobi - ~a je na sli ka. Ma na stir Stra hov, pa la ta ^er nin i Lo re ta, pred sjed - ni~ ka re zi den ci ja, u pro {lo sti dvo rac ~e {kih kra qe va, Va len - {taj nov park, a on da i kra qi ca sred wo vje kov ne go ti ke- ka te dra la sve tog Vi ta, pod jed na ko o~a ra va - ju }a spo qa i unu tra osta li su nam u sje }a wu. Usko ro, po sli je pre la - ska Kar lo vog mo sta, ko ji je sim bol Pra ga, do bi li smo pri li ku da sa - mi pro {e ta mo ne po zna tim uli ca - ma i tr go vi ma. U ka snim po po dnev nim ~a so vi ma ukr ca li smo se na brod i sa Vlta ve jo{ jed nom upi ja li po - gle di ma svu tu ve li ~an - stve nost. Ra no bu e we i obi la - zak car skog dvor ca Karl{ tajn, ve le lep ne gra e vi ne na uz vi {e wu, na ja vi li su dan ka da smo po sje ti li naj po zna ti ju ba wu u Evro pi, Kar lo ve Va ri. To pli, qe ko vi ti iz vo ri, gej zi ri, ure e ni par ko vi i sta ze po ka za - li su nam za {to ^e si ka `u da na li jep cvi jet i p~e la le ti. Sli je de }i dan je pro te kao u pu - to va wu do na {eg kraj weg od re di - {ta, Be ~a. Obi la zak ~u ve nog dvor ca [en - brun, omo gu }io nam je da za ko ra - ~i mo u pro {lost i za tre nu tak za bo rav mo na sva ko dne vi cu. Iz - van red no ure en park i oko li na dvor ca od vla ~i li su nas od stvar - no sti. Fon ta ne, ba ze ni, trav wa ci, tu nel ob ra stao ru `a ma... Usli je - di lo je pa no ram sko raz gle da we gra da, a za tim i slo bod no vri je me. Ka te dra la sve tog Ste fa na, iako u fa zi re kon struk ci je iza zva la je naj du bqe di vqe we. Kom bi na ci ja bo ja na vi tra `i ma, spoq ne svje - tlo sti i stu bo va u unu tra {wo sti stva ra za di vqu ju }e {a re ni lo, ko - je za hva qu ju }i zvu ku or gu qa dje - lu je smi ru ju }e. Grad ska ku }a, Par la ment, Ope ra, Mu ze ji, cr kva Ma ri je Te re ze, do sa da di je lo vi fo to gra fi ja i da le kih mi sli, sa - da su bi li pred na ma. Od la skom u je dan od naj sta ri jih i naj ve }ih za bav nih par ko va na svi je tu, Pra ter, oslo bo di li smo iz se - be onu dje cu, ko ja su u Pra gu gle - da la tro sprat nu pro dav ni cu igra - ~a ka po ma lo se ustru ~a va ju }i da u u, sad `eq nu avan tu re. Ima li smo pri li ku da osje ti mo ka ko je bi ti dio sve ga to ga {to smo da sa da sa mo gle da li pre ko ne kih ekra na. U ho tel nas je vra ti la po ma lo tu `na po mi sao da usko ro pa ku je - mo ko fe re. Is pra }e ni tmur nim ne bom i sla bom ki {om na pu sti li smo austrij sku pre sto ni cu sle de - }eg ju tra. Obo ga }e ne is ku stvom ne pro cje wi ve vri jed no sti u Pqe - vqi ma nas je do ~e ka lo oku pa no ki {om, pro hlad no maj sko ju tro, na ma do bro po zna te li pe, sli~ ne oni ma iz ne po zna tih dr vo re da, na {e uli ce... Iako smo ko ra ~a li wi ma, pra }e ni cvr ku tom na {ih pti ca, ne gdje u na ma su se jo{ uvi - jek raz vi ja le no te sa `i ca vi o li - ne onog sta rog uli~ nog svi ra ~a, ili pak zvuk fla u te dje vo ke sa mo sta, jo{ uvi jek su nam pred o~i - ma tre pe ri le sli ke sa vr {e no ure - e nih zgra da, uli ca, tr go va, mo - sto va, par ko va... gra do va. Du go }e mo bi ti `eq ni re pri ze ove epi - zo de `i vo ta, a jo{ du `e }e mo je pam ti ti, jer ka ko Slo va ci re ko - {e: Jed nu gla vu imam i tu no - sim! Bo ja na Kne `e vi}, IV-5 SA JAM TU RI ZMA Da na gru pa u~e ni ka iz gim - na zi je Ta na si je Pe ja to vi} upu ti la se na Sa jam tu ri zma u Bu dvu, na ~e lu sa prof. Asi mom Ku hi wom. Sa ve li kim o~e ki va wi ma, pra }e ni pje - smom kre nu li smo ka na {em pr vom od re - di {tu,ma na sti ru Mo ra ~a. Po {to smo pro {li Pod go ri cu kre nu li smo ka Bu dvi i Saj mu tu ri zma. Ki {a i ma gla ni su u spje le da nam po - kva re ra spo lo `e we i na mje ru da bo ra vak u cr no gor skoj pri je sto ni ci tu ri zma is ko - ri sti mo za u~e we ne ~eg no vog. Na Saj mu, ko ji je imao me u na rod ni ka - rak ter, pri li ku da po ka `u svo je umi je }e i pro iz vo de,ima li su broj ni u~e sni ci iz okru `e wa (Hr vat ske, Ma ke do ni je, Ita li - je kao i We ma~ ke) Na ovaj na ~in i Cr na Go ra pred sta vqa se kao atrak tiv na tu ri sti~ ka de sti na ci - ja i kao do sto jan do ma }in ova kvih i sli~ - nih oku pqa wa Na kon in spi ra tiv nog bo rav ka u Bu dvi, upu ti li smo se ka na {em sli je de }em od re - di {tu, Sta rom gra du - Ko to ru. Smje {ten je is pod Lov }en skog ma si va.u svo joj pro - {lo sti grad je do `i vqa vao mno ge uspo ne i pa do ve. Da nas je to je din stve na ur ba na cje li na, opa sa na sa svih stra na be de mi - ma du gim oko 5km,vi so kim do 20m i {i ro - kim do 10m. Gra e ni su pu nih 10 vje ko va. U Ko tor opa san be de mi ma mo `e se u}i na tro je vra ta: Vra ta od mo ra, Vra ta od Gur di ca i Vra ta od ri je ke. Na kon wih na i la zi se na naj qep {i i naj ve }i grad ski trg-trg od oru` ja. U Sta rom gra du po sje ti li smo Po mor ski mu zej ko ji nas je odu {e vio, jer smo ima li osje }aj da smo u vre me plo vu no {e ni ne ko li ko sto ti na go - di na una zad, da bi upo zna li stil `i vo ta i kul tu ru pro - {lih ci vi li za ci ja. Ima li smo pri li ku vi dje ti raz ne ukra sne va ze,na rod ne no {we, oru` je, mo de le bro do va, na - kit (ko ji se dje voj ka ma po - seb no do pao), pre li je po ogrom no ogle da lo,ra zno vr - stan na mje {taj... U cen tru Sta rog gra da na la zi se ka te - dra la Sv. Tri pu na. Ka te dra la je naj zna ~aj ni ji spo me nik sred wo vje kov nog Ko to ra. Po dig nu ta je 1166.god. Od ~u ve ne pa ri ske ka te dre le No - tr Dam sta ri ja je 69 go di na, a od po zna te Ba zi li ke Sv.Pe tra i Ri mu 460 god. U ra zor nim ze mqo tre si ma u 16. i 17. v. pre tr pje la je znat na o{te }e wa.na kon ob - no ve,unu tra {wost do bi ja re ne san sno ba - rok ni iz gled.ka te dra la po sje du je ve li ki broj umjet ni~ kih dje la,go ti ke skulp tu re, ~e ti ri mer mer na ol ta ra iz 18. v. i sre br - no-po zla }e ni re qef sve ta ca. Ka te dre la je slu `i la i kao grad ska vje} ni ca. Bi li smo umor ni, ali pri je sve ga za do - voq ni, obo ga }e ni no vim is ku stvom i zna - wem. Za hva qu ji }i za la ga wu na {eg pro fe so - ra Asi ma Ku hi we, uspje li smo da re a li - zu je mo ovaj iz let. Iskre no se na da mo da }e ih bi ti jo{ u bu du} no sti.

12 12 Lekcija o mom gradu [et wa gra dom je i {et wa kroz isto ri ju. Spoj mno gih kul tu ra, mno gih ci vi li za - ci ja, broj ne po je di no sti za tre nu tak nas sa mim svo jim po sto ja wem bez pre ve li kog tru da us pi ju pre se li ti pr - vo u pra i sto ri ju, sta ri, za - tim u sred wi, pa u no vi vi - jek i na kra ju u sa vre me no do ba - u da na {wi cu, ~i ne - }i da osje ti mo kao da se na - la zi mo na kri li ma ma {te, leb de }i na po vr {i ni. U sa - mo jed nom da nu us pje va mo pre pli va ti ri je ku vre me - na. I to je re al nost, za i sta za vid na, a raz lo zi to me su zna ni i oprav da ni. Pro stor Pqe va qa na se - qen je odav no, a we go va isto ri ja je bo ga ta i bur na. Ka da se pri bli `a va mo te - ri to ri ji ovog gra da na sje - ve ru, pr vo se na i la zi na Vru qan sko-qu ti} ku i Ma - ta ru {ku ko tli nu ko je svo - jim po sto ja wem ne do zvo qa - va ju da ne {to pad ne u za bo rav. Pod sje }a ju nas da je kul tur na isto ri ja pqe - vaq skog pod ru~ ja oko hi qa da go di na p.n.e. po ~e la upra vo na tom mje stu. Ar he - o lo {ko na la zi {te Ko mi - ni, pre dio ina ~e bo gat ru - da ma, na se qa va lo je ili ra ko ple me Pi ru sti. Ovo na la zi {te smje {te no je na sa mom ula zu u grad i svje do ~i da je na mje stu da - na {wih Pqe va qa u vri je - me Ri mqa na po sto ja lo grad - sko na se qe. Na se qe do da nas ne po zna tog ime na, upr kos ulo `e nom ve li kom tru du isto ri ~a ra ko ji su uspje li de {i fro va ti pr vo slo vo ime na ozna ~e no je i u li te ra tu ri se po mi we kao Mu ni ci pi um S. Qu di sa ovog pod ru~ ja ba vi li su se pr ven stve no ru dar stvom. Kroz Mu ni ci pi um je pro - la zi la zna ~aj na rim ska sa - o bra }aj ni ca. Grad de fi ni - tiv no pro pa da u 6. vi je ku na je zdom Slo ve na i Ava ra. Ka da su Slo ve ni na se li li ove kra je ve na ru {e vi na ma tog gra da po di glo se no vo na se qe ko je se na zi va lo Bre znik, po isto i me noj ri - je ci ko ja je kroz we ga pro - ti ca la. PQE VQA Na sje ve ru Cr ne Go re, na sa moj tro me i sa Sr bi jom i BiH, uz oba le Ta re, ]e ho ti ne, Bre zni ce i Ve zi - {ni ce, na pro sje~ noj nad mor skoj vi si ni od oko 800m otva ra se pre li jep, je din stven i gran di o zan po gled na Pqe vqa. Smje {te na u ko tli ni ko ju okru - `u ju br da i pla ni ne, oda ju se u pu nom svom sja ju, {a - qu po ru ku ko ju sva ko shva ti ti mo `e, a u ko joj je is - pi sa na du ga isto ri ja, kul tu ra, ogrom no bo gat stvo, umjet nost Ovaj mul ti kul tu ral ni grad za slu `u je pa `wu sva kog po je din ca U osman lij skim iz vo ri ma Pqe vqa se po mi wu kao pa - zar (trg) Pqe vqa, ali kao i Ta sli xa (ka me ni ta ba wa, Ka me ni ca, grad u ka me nim br di ma). Ime Ta sli xa do - bi la su zbog te ri to ro je na ko joj le `e. Na pe ri fe ri ji ovog gra da na la zi la su se ka me ni ta br da ~i ji je ka men bio kri stal no bi je le bo je. Po dig nut je iz me u ovih br - da, ko ja su ga pri mi la kao ~e do svo je, i ze le nih po qa po kraj vre la. U 17. vi je ku pu to pi sac Evli ja ^e le bi ja u svo joj en - ci klo pe di ji Kwi ga o pu to - va wi ma za ovaj pro stor ka - `e: Ovaj grad je sje di {te her ce go va~ kog pa {e, jer se na la zi u sre di ni vi la je ta... Ov de smo go sto va li u pa - {i nu dvo ru ko ji ima 20 so - ba, dvo ra nu za vi je }a we, di - van han, vi {e sa la, dr ve ni ~ar dak na vre lu vo de i mno - go broj ne sta je To je uglav - nom ka di luk u ran gu ka di - lu ka od 150 ak ~i 70 se la od 10 ma ha la va ro - {i, 5 je hri {}an skih, 5 mu - sli man skih. Ima 10 xa mi - ja sa mi hra bom. Naj qep {a i naj po zna ti ja je xa mi ja Hu - se in-pa {e Bo qa ni }a. Ona je kao ka kva car ska xa mi - ja Na i me, sve jav ne zgra - de su Hu se in-pa {i ne za du - `bi ne ima ta ko e 2 me dre se, 3 osnov ne {ko le, 2 te ki je, ima ret, ha mam, 3 ha - na. Da qe ima do 700 tvr do gra e nih da skom, }e ra mi - dom i plo ~a ma po kri ve nih ku }a, s vi no gra di ma, bez ba - {~a Kli ma va ro {i je pri jat na, a pu te vi ~i sti kroz po qe du go dva sa ta ho - da te ~e ri je ka ]e ho ti na. U ovom pqe vaq skom po qu ne - ma uop {te neo bra di ve ze - mqe. Ze mqa se ci je ni i tra - `i. Se la su na se qe na Vre lo Bre zni ca uli va se u ]e ho ti nu i po kre }e 10 mli no va, za li va vi {e sto - ti na ba {~a Ov de {est mje se ci ima sni je ga, ali ka - ko je to vr lo ka me nit kraj ~e ti ri mje se ca bu de `e ga Na gla su su pqe vaq ski ko - wi ko ji tu ku ka men Sta - nov ni ci gra da se po na {a ju pri stoj no i skrom no. Go vo - re bo san ski i svi su ~o vje~ - ni i po {te ni qu di Mu ni ci pi um S, Bre znik, i Ta sli xa pred sta vqa ju isto ri ju na stan ka da na - {wih Pqe va qa. A svoj da - na {wi na ziv do bi la su ka - ko le gen da ka `e po pqe vi ko ju je vje tar raz no sio po gra du sa okol nih bo ga tih ma na stir skih ima wa na ko - ji ma se raz vi ja lo `i to. Sa da su Pqe vqa naj ve }i in du strij ski cen tar Cr ne Go re. Bo ga ti rud nik ugqa i rud nik olo va i cin ka [u - pqa sti je na, kom bi nat za pre ra du dr ve ta i ter mo e - lek tra na pred sta vqa ju naj - bo ga ti je pri vred ne su bjek te Cr ne Go re. Upra vo zbog to - ga Pqe vqa su va `na ar he o - lo {ka, in du strij ska i tu ri - sti~ ka de sti na ci ja. Od kul tur no-isto rij skuh zna - me ni to sti tre ba po me nu ti : ma na stir Sve te Tro ji ce, Hu - se in-pa {i nu xa mi ju, cr kvu Sve te Pet ke. Ma na stir Sve - te Tro ji ce po dig nut je jo{ u 12.vi je ku, a da na {wi iz gled je za do bio po sle ob no ve kra - jem 15.vi je ka ujed no pred - sta vqa ar hi tek ton sko dje lo hri {}an ske kul tu re. U we - mu se ~u va ju ri jet ke ru ko pi - sne kwi ge, iko ne, za ni mqi - vi cr kve ni pred me ti. Sv. Tro ji ca u pro {lo sti ni je bi la sa mo vjer ski i kul tur - no-pro sve ti teq ski cen tar. U 16.i 17.vi je ku u ovom ma - na sti ru ra di al je {ko la za pre pi si va we kwi ga. Hu se - in-pa {i na xa mi ja je iz gra - e na sre di nom 16.vi je ka, ka - da je po di gao Hu se in-pa {a. Gra e na je od te sa nog ka me - na. U woj se ~u va ju kni ge na tur skom i arap skom je zi ku, od ko jih je naj po zna ti ja ru - ko pi sna kwi ga Ku ran. Svi pred me ti sa ar he o lo - {kih na la zi {ta Me de na sti - je na, Ko mi ni, Mu ni ci pi um S na la ze se u za vi ~aj nom mu - ze ju ko ji je otvo ren od go di ne. Pqe vqa da nas si ja ju u pu nom sja ju, za ~im ima ju vi {e ne go do voq no raz lo - ga. Do voq no je da se okre nu i po gle da ju iza se be, ali pot pu ni sjaj i po hva le mno - gih re me ti za ga e nost, te se grad zbog to ga da nas na - vo di kao pri mjer cr ne ta~ - ke. To je je dan od glav nih pro ble ma sva ko dne vi ce Pqe va qa. Pre `i vje ti broj ne vje ko - ve, pre `i vje ti zub vre me - na osta ti do sto jan stven, osta ti tu gdje i je si od vre - me na svog po stan ka je raz log vi {e da po sje ti te ovaj grad. Je le na Da mja no vi}, III-1 PO HOD SO CI O LO GA KUL TU RE U KUL TUR NO-ISTO RIJ SKOJ KO LI JEV CI CR NE GO RE CE TI WE, KAMENA PRI JE STO NI CA ISTORIJE U okvi ru re a li za ci je sa - dr `a ja so ci o lo gi je kul tu - re, oba ve znog iz bor nog pred me ta, u~e ni ci tre }eg i ~e tvr tog raz re da pqe vaq - ske gim na zi je su 24.sep tem - bra te ku }e go di ne po sje ti - li pri je sto ni cu Ce ti we. Bi lo je to jed no dnev no stu dij sko pu to va we, ko je je ima lo za ciq da se upo - zna ra zno vr snost kul tur - ne ba {ti ne Ce ti wa, a kroz ko ju se i{ ~i ta va isto ri ja i kul tu ra Cr ne Go re. Tom pri li kom, u~e ni ci i pred met ni pro fe so ri su po sje ti li Na - rod ni Mu zej Cr ne Go re- Isto rij ski mu zej, Mu zej kra qa Ni ko le, We go {ev mu zej (Bi qar du), Umjet ni~ - ki mu zej, Et no graf ski mu - zej (sa Re qef nom kar tom Cr ne Go re) kao i Ce - tiw ski ma na stir i mu zej. U mu ze ju Ce tiw skog ma na sti ra ~u va ju se vri jed ni eks po na ti kao {to su epi tra hiq Sa ve Ne - ma wi }a, kru na Ste - fa na De - ~an skog, bar jak Bal {i }a i dru gi. Po red pred me ta na ~i we nih od zla ta, sre bra, sa ukra si - ma od fi li gra na i po lu - dra gog i dra gog ka me wa, iz - dva ja se i pri mje rak pr ve ju `no slo vesnke }i ri li~ ne kwi ge- Ok to ih pr vo gla snik iz 1494.go di ne, dje lo {tam - pa ra Ma ka ri ja i Bo `i da ra Pod go ri ~a ni na Vu ko vi }a. Ne da le ko od zda wa Ce - tiw skog ma na sti ra, na la - zi se Bi qar da, re zi den ci - ja Pe tra II Pe tro vi }a We go {a. Tu je pa `wu Pqe - vqa ka pri vu kao ori gi nal - ni ru ko pis Gor skog vi jen - ca kao i sto za bi li jar, po ko me je ~i tav dvor do bio ime. U Bi qar di se jo{ na - la ze i li~ ni pred me ti vla - di ke Ra da- zlat no pe ro za pi sa we, ma sti o ni ca, pr sten i dru gi.naj ne o bi~ ni ji dio po stav ke je ste i vla di ~i - na pri je sto na sto li ca ko ja je o~i gled no pri la go a va na we go vom di vov skom ra stu. U Bi qar di se jo{ na la ze i ve li ka zbir ka kwi ga, ko je su {tam pa ne iz me u i 1851.go di ne. Dr `av ni mu zej Cr ne Go - re je smje {ten u dvor cu kra qa Ni ko le od 1926.go di - ne i u we go vom en te ri je ru su re kon stru i sa ni pro sto - ri ko ji su slu `i li za rad i bo ra vak kra qa i broj ne kra qev ske po ro di ce. U we - mu se na la zi i vri jed na ko - lek ci ja por tre ta, U pod no` ju Lov }e na, do voq - no da le ko i sa kri ve no od ne - pri ja teq skih po gle da i do voq - no bli zu i otvo re no za sve pri ja teq ske ru ke na la zi se Ce - ti we- grad mu zej, vje kov na pri - je sto ni ca Cr ne Go re i is ho di - {te we ne du hov no sti i dr `av no sti. ri je ~i su jed nog ne znan ca, po sje ti o ca Ce ti wa pri je sve ga evrop skih vla da - ra sa kra ja de vet na e stog i po ~et ka dva de se tog vi je ka gdje qe po tom i gran di o zno - {}u do mi ni ra por tert austrij ske ca ri ce Eli za be te po zna ti je pod na dim kom Si si. Na ro ~i to su in te re - sant ne oda je prin ze ca Kse - ni je i Vje re Pe tro vi}, sa mno {tvom wi ho vih por te - ra i fo to gra fi ja. Ina ~e, pr va `e na- vo za~ na Bal ka - nu je bi la prin ce za Kse ni - ja. Po red umjet ni~ kih dje - la ve li ke vri jed no sti na la zi se i zbir ka or de wa ko ja je kraq Ni ko la do bio sa naj ~u ve ni jih evrop skih dvo ro va. ^u ve ni ja od zbir - ke or de wa i me da qa je ko - lek ci ja rat nih za sta vabar ja ka od ukup no 44 za sta - ve ko je su Cr no gor ci za - pli je ni li i sa ~u va li u mno gim bo je vi ma. Je di no je ko lek ci ja za sta va u Be ~u ve }a od ove na Ce ti wu, i to sa mo za jed nu za sta vu. Ali tre ba is ta }i da su mno ge za sta ve u Be ~u do bi - je ne na po klo ne ili su ku - pqe ne, pa je zbog to ga ko - lek ci ja na Ce ti wu ap so lut no je din stve na. Pra vo isto rij sko bla go je skri ve no i sa ~u va no u Isto rij skom mu ze ju Cr ne Go re, gdje su sa ~u va na i iz - lo `e na naj sta ri ja ar he o - lo {ka zbir ka ma te ri ja la na e nih na pod ru~ ju Du kqe, Bu dve i dru gih zna ~aj nih lo ka li te ta. Pre gled isto - rij skog raz vo ja Cr ne Go re pri ka zan je sa svim we nim spe ci fi~ no sti ma. Zbog re - kon struk ci je i kon zer vi - ra wa mu zej skih eks po na ta, gim na zi jal ci su bi li us - kra }e ni da upo - zna ju ostat ke ma - t e r i j a l n e pro {lo sti ve za ne za Pr vi i Dru gi svjet ski rat u ko ji - ma je Cr na Go ra u~e - stvo va la. Po sqed wi u ni zu od mu ze ja ko ji su Pqe vqa ci po sje ti li, bio je Et no graf ski mu zej ~i je zbir ke pred sta vqa ju na ~i ne pri - vre i va wa, is hra ne, odi je - va we, mu zi~ ke in stru men - te i dru ge ele men te ma te ri jal ne i du hov ne kul - tu re sta nov ni {tva Cr ne Go re. Po seb no mje sto u cje lo - kup noj mu zej skoj po stav ci Ce ti wa za u zi ma ju sku po cje - ni po klo ni Ru ske ca re vi ne po ~ev od vre me na Pe tra Ve - li kog, ka da su ostva re ni pr vi di plo mat ski kon tak ti dvi ju pra vo slav nih ze ma - qa. U Umjet ni~ kom mu ze ju, ~u - va se jed na od 30-tak naj po - zna ti jih hri {}an skih re - li kvi ja. Od 2001.go di ne na la zi se u mu zej skoj po stav - ci, u Pla voj ka pe li u Vla - di nom do mu, iko na Bo go ro - di ce Fi ler mo se, ko ju su po pre da wu na sli ka li sa mi an - e li. Or ga ni za tor pu to va wa, pro fe so ri ca so ci o lo gi je Go ri ca Va ki re vi} obe }a la je no ve na u~ ne po ho de mla - dih so ci o lo ga kul tu re, sa ve }im bro jem u~e sni ka, kao i mo gu }im in ter na ci o nal - nim ka rak te rom. A sve to pod mo tom- upo znaj kul tur - ne raz li ~i to sti da bi ih po {to vao. Tre ba po me nu ti i do pri - nos pro fe so ri ca Mi loj ke Ne na di}-cr no go rac i Ma - i de Zi li}-de li} uspje {no - sti po me nu tog pu to va wa. Jak {a Vu ko vi}, IV-5

13 13 Uz 160. go di {wi cu smr ti Pe tra Pr vog Pe tro vi }a We go {a Pri re dio Mi lo rad Jok ni} WE GO[ U ANEG DO TA MA Ove go di ne na vr {a va se 160 go di na od smr ti Pe - tra Pr vog Pe tro vi }a We go {a ( ), jed nog od naj um ni jih i naj sna `ni jih pje sni~ kih li~ no sti na ju go slo vesnkim pro sto ri ma u 19. vi je ku. Kwi - `ev na dje la ovog pje sni~ kog go ro sta sa i da nas su pred met kwi `ev ne i fi lo zof ske kri ti ke. We go - {e va kwi `ev na i fi lo zof ska mi sao i gro mad ni lik pje sni ka me u va la da ri ma i vla da ra me u pje sni ci ma bio je i ostao ne is crp na in spi ra ci ja mno gim zna ~aj nim pje sni ci ma. S ob zi rom na obim - nost, slo `e nost i vi so ku umjet ni~ ku vri jed nost obi la te pa no ra me We go {e vog stva ra la {tva, u znak 160 go di {wi ce we go ve smr ti, ob ja vqu je mo ne - ko li ko, ma we do stup nih ~i ta teq skoj jav no sti, pri lo ga, za pi sa, aneg do ta i pje sa ma iz `i vo ta i ra da ovog ve li ka na. Ne ke od tih aneg do ta pre u ze te su iz omla din ske re vi je za kwi `ev nost, umjet nost i kul tu ru Ve - nac, (iz da va~ De ~i je no vi ne Gor wi Mi la no vac 1988). Tek sto vi su pre u ze ti u auten ti~ nom ob li ku bez in ter ven ci je na ar ha i~ nim iz ra zi ma ko ji su se ne ka da ko ri sti li Vla di ka Ra de i knez {a ran ski Ka da je Mar ko Kne `e vi} (knez {a - ran ski) odio naj pri je kod Ra da vla di - ke, po vo dom ne ke ote te so li, {to su ote li Pje {iv ci na Ku na vu, jer su we - go vi odi li na Si wac u so, kad je Nik - {i} tur ski bio, a br da bi la raz dvo - je na od Cr ne Go re da mu se po `a li, u Bi qar di na {ao je vla di ku Ra da gdje sje di i ne {to na ko qe nu pi {e bez ta - u li na, a di je te is pred we ga tr ~i po so - bi igra ju }i se i ja {u }i na je dan {tap. Kad je ovaj do {ao, pred sta vu io se i po - qu bio ga u ru ku, upi tao ga je: -\e sto - ji te i ka ko se s Tur ci ma vla da te?... Kad mu je ka zao da sto je me u ~e ti ri tur ska ple me na, na drob wa~ kom ze - mqi {tu, mje stu [a ran ci, op ko qe ni su sa ~e ti ri tur ska gra da, Nik {i }em, Do wim i Gor wim Ko la {i nom i Gac - kom, da iz me u wih i Tu ra ka po sto ji vje~ na bor ba, pa qe vi ne, pli je no vi i po gi bi je, vla di ka mu je re kao: - Pa Vla di ka o be smrt no sti i po sti ma No vi ca bi za mno go e {ta upi tao vla di ku. Jed nom upi - tao ga je o be smrt no sti du {e i o po sti ma. Vla di ka je od - go vo rio: Du {a ~o vje~ ja je i mo ra bi ti be smrt na, o ~e mu nas sno vi naj vi {e uvje ra va ju. A {to se ti ~e po sta, to bi se naj vi {e ti ca lo oni jeh ko ji od mno go kr vi mo gu po bi - je {we ti. A {to se ti ~e na {eg na ro da, pat no ga i mu ~e no - ga, do sta bi bi lo da po sti dvo je po ste: ve li ke, za stra da - we Hri sto vo i za opri ~e snu o`i cu, a Go spo i ne za ~ast bo go ma te re. A dru ge po ste ja bih svi ma raz ri je {io. Alek san dar Iva no vi} Po to wa ura Ra da To mo va Po `e qe - mru }i mlad na rod noj plo ~i, Sve dru go ne ka pre `a qe no bu de, Al da je sa mo da osta nu o~i Za gle da ne u svi jet i u qu de. Po sled wi trep traj vi da is pu ni sje ta: Sva ka je smrt po jed na pro past svi je ta. (1951) ka ko se mo `e te odr `a ti da se ne po - tur ~i te i u ko ga se vi uz da te da to ne u~i ni te?... Knez Mar ko mu je od go vo rio da se ne }e ni ka da po tur ~i ti po uz da - wem u ve li ku Ru si ju i sve tu ku }u Pe - tro vi }a. Vla di ka mu je re kao:- To je do bro. Ali je si li ti ~uo da smo na Gra ho vo iz gi nu li, se dam Pe tro vi }a u jed no me bo ju i da od nas ni je ni ko ostao do me ne jed no ga, udo vi ce i si ro - ~a di. Ako {to ne bu de od ovo ga ma lo - ga {to se igra is pred nas, mi smo svi pro pa li. (To je bio kwaz Da ni lo). Ovaj sta ri mu je od go vo rio: - Bog te po `i vio vla di ko sve ti, pa mo `e bi - ti ba{ da }e od ovo ga ma lo ga iza }i ve - li ki ~o ek... U ovoj pri ~i iz me u wih dva, vla di ka je pre ki dao tri pu ta raz - go vor, pi {u }i ne {to na ko qe nu, pre - kla pa ju }i o~i, kao da spa va, pa naj po - to wi put upi tao ga je za {to je do {ao. Sta ri knez mu je od go vo rio da su mu Pje {iv ci opqa~ ka li se dam to va ra so li i ki ri xi je se vra ti li bez so li do ma, mo le }i ga da mu so od Pje {i va - ca po vra ti. Vla di ka mu je dao ~e ti ri per ja ni ka, s na red bom da po u sa sta - ri jem u Pje {iv ce, na Ku nak, da sta ro - me po {to po to na pla te so i put ni nu, pre po ru ~u ju }i sta ro me da }e im on bi ti na klo wen i ko li ko bu de mo gao i da se s Tur ci ma pre vla da ju do vre me - na mir ni jem na ~i nom, ako mog nu, a ako ne mog nu, ne ka se bo re kao mi do - tad. Per ja ni ci su po {li sa sta ri jem, do {li u Pje {iv ce. U po ~et ku, ka ko su Pje {iv ci od ri ca li da ni je su so ote - li, na kra ju su pri zna li, te pod stro - gim pri ti skom na pla ti li su per ja - ni ci za so i put ni nu sta ro me kne zu ko ji je do la zio na Ce ti we. Mar ko je do `i vio 110 go di na. Umro je go - di ne. To je bio pr vi do la zak [a ra na - ca kod vla di ke Ra da. Ka ko `i vje ti a ne mi sli ti Od svih onih ko ji su po - ku {a va li da ne ka ko li je ~e we go vu ne u mo i qi vu bo lest, We go{ je naj vi {e ci je nio dok to ra Pe tra Ma rin ko vi - }a, okru `nog qe ka ra u Ko - to ru. Iz jed nog pi sma ko je je upu tio tom svom do bro ~i ni - te qu, a ko je se ~u va u be~ koj na ci o nal noj bi bli o te ci, pi {e: - Ti je lo je mno go ni {ta - vi je no ckle ni sud daj bu - di iz lo mqe na sta kla ku pe ka qa vi ~i fu ti i po me nu ti tr gov ci, te ji pro da ju, a na - {e ti je lo bez du {e ni za {to ne slu `i. Do sa dih vam, no to je kri va do bro ta Va - {e du {e ko ju ste mi ot kri - li. Hi qa du sam so vjet ni ka imao od ka ko sam se raz bo - lio, no sam naj vi {e va {e - ga so vje ta dr `ao i da nas se naj vi {e dr `im, jer bo sam vi dio da iz du bi ne po znan - stva i bla go rod ne du {e is - tje ~e. Ne ki su me so vje to va - li da ni {ta ne mi slim. Ka ko }e ~o vjek `i vje ti a ne mi sli ti. Ne ki su me so - vje to va li da o~i na `en ski soj ne okre }em, a ~o vjek ne mo `e i sa smrt nog odra da o~i ne ba ci na kra sno stvo - re ni je. Ne ki su me so vje to - va li da fa ne le na ti je lo ni ma ra me oko vra ta ne no - sim.. Ne ki su me so vje to va - li da dvo stru ku fa ne lu na ti je lo i do u{ih ob u ~em, pa pre ko we i vu ne nu ma ra - mu oko vra ta da met nem. Ne - ki su me so vje to va li da le - `im na ple }a, a ne ki opet da le `im po tr bu {ke, ne ki na li je vu a ne ki na de snu i pro~ i pro~ i pro~. -Zbo gom go spo din Ma rin - ko vi }u. Bu di mi zdrav i ve - seo i ne za bo ra vi tvo jim dra gim vos pom ni ja ni jem, Tvo je ga iskre nog pri ja te - qa i slu gu, vla di ku cr no - gor skog P.P. We go{ (Ce ti we, 10/22. av gu sta go di ne. We go{ je pre - mi nuo po sli je ne {to vi {e od go di nu da na 19/31. ok to - bra 1851). Pre ni je la Sma il-agi no ti je lo Po pa di ja Si mu na iz va di - la je iz gro ba ti je lo Sma ilage ^en gi }a kri ju }i od Drob wa ka i po ni je la ga za Gac ko. Sin joj je ta da u~io u ma na sti ru piv sko me, te iz bo ja zni da joj ga ne za ko - qu Tur ci to je ~i ni la. A ko je sre ta po pu tu i pi tao {ta go ni u vre }a ma, ka za la je da go ni Te {u bra {we - nik. Ona je pre ni je la ti je - lo Sma il-agi no u Pi vu, gdje su ta da bi li i Tur ci, a oda - tle su mu na pra vi li no si - la i po ni je li ga za Gac ko, za Lip nik. Ona je od li~ na tu `i li ca bi la. Tu` je la je pred no si li ma i kod we go - ve ku }e u Gac ku. Iz me u osta log, tu` je la je: O moj aga, Sma il-aga Kad si do {o u Drob wa ke Vi e la sam zlu pri li ku, Tra `i{ vo du za av de sa, A ja po slah mo ju Du wu Da do ne se s vre la vo de. Si nu Du wa ka i mu wa, A upu ti bre me ni cu U {a re nu upr ti cu. Kad se vra ti s vo de Du wa Pre ki de se upr ti ca, A od le }e bre me ni ca Oba dna su is ko ~i la, Agi gla vu is ko bi la. Agi ni ca nu di po pa di ji ne - ke tra ve da pi je, da joj ne bi ve rem pao na sr ce. Po pa di ja ka `e:- Bo je }i se da me ne otru je, tra `i la sam mje sto ti je tra va me do vi nu. Te je po pi la ~i ta vu }a su ve li ku i jo{ bo qe gr lo otvo ri la. Tu - ri li su pred wu jed nu pra znu ka pe ti nu tur sku, fes. Pri - sut ni age i be go vi i voj ska da ri va li su po pa di ju. Ta ko su na pu ni li pun fes ple ta. Du {an Ko sti} We go{ u Na pu qu To li ko mno {tva i ne ba, I {u ma nad bal ko nom. [ta Cr noj Go ri tre ba Raz mi {qa du {om bo nom. I ne ma mi ra. Ni {ta Ne ~u je ko sve da spa va. Da le ka ka tu ni {ta Sa wa, i mi ris tra va. Ko li ko na puq skog ne ba i {u ma pod bal ko nom. [ta Cr noj Go ri tre ba Raz mi {qa du {om bo nom. I sve bi da joj vra ti Evro pom da je dig ne, Mno go joj tre ba da ti, ^im stig ne. Bo `i dar Ko va ~e vi} We go {e va smrt Kad si e ta ma na we go vo ste we, Si nu {e zve zde iz nad go ra svi ju, Ne bu se di `e uz dah iz pr si ju Ko kad ta mja na u Ve li kom Bde we, I uz vi {e no uto nu u mre we, Pa le }i vi dik pla me nom o~i ju, Mi {qa {e We go{ mi {qu naj div ni ju, Da ne bi va bez smr ti vas kr se we. A od te mi sli, kra qi ce bes kra ja, Bol ne ga gru di pre sta {e bo le ti, I opo ji se `i vom vo dom ra ja We go va du {a {to je zna la vo le ti Je di no ve~ nost i su mor ne go le te Svog ubo gog i ukle tog kra ja. (1925) Pe tar Pre ra do vi} Pe tru Pe tro vi }u We go {u Cr ne Go re s vi so kog vi di ka Grob ti sje va na sve ~e tir stra ne I ti bu du} svo ga ro da di ka Ro da sve mu kla wa ju se gra ne. Cr no gor skog iz svog so ko li ka Ti se di `e na ca re i ba ne Sjaj nim umom du ha umor ni ka Bla gom }u di du {e iza bra ne. Kao ~o vjek, ko vla dar i pje snik, Ro du svo me bio si ne be snik Ime sja ti u ne be sa kr je su, A u ro du na vje~ na vre me na Svje `a }e ti ostat uspo me na I svje` gor ski vje nac ti na qe su. (1870) Faksimil adrese wego{evog pisma Vuku Karaxi}u Po pa di ja Si mu na i Ra de vla di ka Po {to se po pa di ja vra ti la ku }i svo joj, na re di vla di - ka Ra de da po pa di ja od mah do e na Ce ti we. Pi ta je, za {to si ti no si la Sma il-agi no ti je lo iz Drob wa ka, na {ta mu ona od go vo ri: - Go spo da ru, u ro du ne mam bra ta ni jed no ga, a ni si na, osim jed no ga, Te {a. Otac je Te {ov bio pop, po - sla la sam ga u piv ski ma na stir da mi u~i. Ta mo se za de - sio kad je Sma il-aga po gi nuo I Tur ci mi po ru ~i li da mo - ram do ni je ti Sma il-agu ka ko bi lo ili }e mi za kla ti Te {a. Jas am pro mi sli la: - Kad bi mi Te {a za kla li, on - da mi ni je sta lo za ovu ku }u tvo ju, o e, za onu Pa vlo vi - }a u Ru si ji, pro pa lo i sun ce da ne gri je. Vla di ka, vi dje }i ka kva je ro di teq ska qu bav, oslo bo di po pa di ju.

14 14 VE LI KI HA DRON SKI SU DA RA^ Pr ve ozbiq ne te o ri je ko je se ba ve ato mom, we go - vom struk tu rom i kom plek snim svoj stvi ma na - sta le su po ~et kom 20 vi je ka. - Zna wa o ato mu, ka - ko o we go vom sre di {wem di je lu, ot kri ve nom po ~et kom dru ge de ce ni je 20 vi je ka, i o omo ta ~u, iz gra e nom od elek tro na pri ku pqa na su pri - stoj nim tem pom ta ko da ta da stvo re na fi zi ka ato ma, ubr zo se raz dvo ji la u fi zi ku je zgra u fi - zi ku omo ta ~a ili atom sku fi zi ku Fi zi ka je zgra ili nu kle ar na fi zi ka do bi ja vi dqi vo ubr za - we ka da se u teh ni ku is tra `i va - wa uve de ak ce le ra to ri i de tek - to ri. Ak ce le ra to ri su ure a ji ko ji slu `e za ubr za va we na e lek - tri sa nih ~e sti ca. Po sto ji vi {e vr sta ak ce le ra to ra. Ove ubr za - ne ~e sti ce slu `e, ka ko se je zi - kom nu kle ar ne fi zi ke ka `e, za bom bar do va we me ta. Me te mo gu bi ti ato mi i dru ge ~e sti ce. U po ~et ku ko ri {}e ne su ne po kret - ne me te a sa da sve vi {e po kret - ne. Ak ce le ra to ri, a pa ra lel no i de tek to ri su evo lu i ra li od re - la tiv no pro stih i skrom nih mo} no sti, do ak ce le ra to ra ko ji su iz gra e ni na raz me i 20 i 21 vi je ka. Me u wi ma sva ka ko je bi ser ak ce le ra tor iz gra en na do ma ne ve, na te ri to ri ji [vaj car ske i Fran cu ske, o ko me }e bi ti ri je ~i u da qem tek stu. Upo re do sa ak ce le ra to ri ma na pre du je i teh ni ka de tek to ra. De tek to ri su ure a ji ko ji slu `e za re gi stro va we po ja va ko je na - sta ju pri po me nu tim bom bar do - va wi ma. Wi ho va evo lu ci ja slu~ - na je onoj kod DE TEK TO RA. Mo} ne sa vre me ne ak ce le ra to re pra te kom plek sni i mo} ni de - tek to ri. Ko ri {}e we svih ovih ure a ja i is tra `i va wa ko je omo - gu }u ju, ve li ki, a mo `da i naj ve - }i na pre dak u obla sti fi zi ke ostva ren je u di je lu fi zi ke je - zgra-fi zi ci ~e sti ca ili fi zi - ci vi so kih ener gi ja. Naj mo} ni ji sa vre me ni ak ce - le ra tor iz gra en je u Evrop skoj or ga ni za ci ji za nu kle ar na is - ta `i va wa CERN, pod ime nom Evrop ska la ba ra to ri ja za fi - zi ku ~e sti ca, a ak ce le ra tor je po znat kao Ve li ki ha dron ski uda ra~ (Lar ge Ha dron Col li der - LHC). U osmi {qa va wu i gra e wu ovog gran di o znog KOM PLEK SA u~e stvo va li su naj bo qi stru~ - wa ci raz li ~i tih pro fi la iz ve li kog bro ja dr `a va. U kon - struk ci ji i di zaj ni ra wu ovog kom plek sa ko ri {}e na su po sled - wa do stig nu }a u mo der nim teh - no lo gi ja ma, elek tro ni ci, ma te - ri ja li ma i kom pju ter skoj teh ni ci. Sa da slo `e ne is tra - `i va~ ke pro jek te na we mu re a - li zu je ve li ki broj is tra `i va~ - kih ti mo va sa svih kon ti ne na ta i ve }i ne dr `a va. Sko ro de ce ni ju idej no je stva - ran pro je kat LHC-a da bi we go - va re a li za ci ja tra ja la dva na est go di na. Po ~et kom de cem bra, pri - je dvi je go di ne, iz vr {en je pr vi pra vi i pot pun test ka da je uspje {no ubr zan pr vi snop pro - to na. Ujed no bio je to i uspje {an test i ~e ti ri de tek to ra ko ji su re gi stro va li pr ve SLI KE sig - na la na sta lih pri su da ru pro to - na ~i ja je br zi na do ma {i la 99,9999% br zi ne svje tlo sti. Te `i {ne di je lo ve ve li kog ak - ce le ra tor skog kom ple ska ~i ne dvi je ak ce le ra tor ske ci je vi, u ko ji ma se u su prot nim smje ro - vi ma ubr za va ju sno po vi pro to na do do ju ~e ne slo mqi vih ener gi - ja i ~e ti ri de tek to ra. Ak ce le ra - tor ske ci je vi su kru `nog ob li - ka obi ma 26,7 km, po sta vqe ne u tu ne lu na pro sje~ noj du bi ni od 100m. Osnov na kom po nen ta ovog neo bi ~og pr ste na je su per pro - vod ni di pol ni mag net. U we go - vom sre di {tu smje {te ne su ak - cle ra tor ske ci je vi. Mag net no po qe ima in duk ci ju od 8,4 T na - mo ta ja elek to ro mag ne ta iz gra - e nih od su per pro vod nog ma te ri - ja la, ko ji se po mo }u su per flu id nog he li ju ma odr `a - va na tem pe ra tu ri od 1,8 K. Bez sum we uku pan pro je kat CERN-a pred sta vqa naj slo `e ni ji i naj - sku pqi na u~ no-teh no li {ki pro - je kat do sa da re a li zo van, pro je - kat ko ji omo gu }u je vr hun ske is ta `i va~ ke pro gra me za fi zi - ~a re ~e sti ca i {i re. Ni ka da do sa da ni je bio an ga `o van to li ki broj na u~ ni ka i spe ci ja li sta iz svih di je lo va svi je ta na grad wi jed nog pro jek ta, ni ti je ve }i broj nu~ ni ka bio ukqu ~en na re a li - za ci ji na u~ nih pro je ka ta kao {to je u CERN-u. Na kon we go vog za vr {et ka sa si gur no {}u se pred vi a da }e CERN du go za dr `a ti pri mat u fi zi ci vi so kih ener gi ja pre u zet od SAD-a pri je tri de se tak go - di na. Mo} ni ha dron ski ak ce le ra tor CERN-a ima ~e ti ri po zi ci je gdje se su da ra ju sno po vi pro to na. Na ovim mje sti ma po sta vqe ni su ogrom ni de tek tor ski si ste mi sa pra te }om opre mom u od go va ra ju - }im eks pe ri men tal nim pro sto - ri ja ma. Za da tak ovih slo `e nih de tek tor skih si ste ma je po u zda - na iden ti fi ka ci ja, pre ci zno re - gi stro va we vre me na in ter ak ci - je, od no sno ula ska ~e sti ce u de tek tor i in for ma ci ja o po lo - `a ju ~e sti ce. Zbog sve ga ovo ga de tek to ri CERN-a ~i ne kom - plek sne vi {e sloj ne mul ti de tek - tor ske si ste me, ci lin dri~ ne for me, da bi is pu ni li po me nu - te za dat ke. De tek ci ja i iden ti - fi ka ci ja ogrom nog bro ja ~e sti - ca ko je na sta ju u su da ra wi ma sno po va, mo gu }a je za hva qu ju }i mo der nim kom pju ter skim si ste - mi ma pri la go e nim za ovu vr - stu is tra `i va wa. Od po me nu ta ~e ti ri de tek tor - ska si ste ma dva su de tek to ri spe - ci jal ne na mje ne: ALI CE i LHCb. Pr vi je na mi je wen za eks pe ri men te u su da ri ma sno po - va te {kih zo na, na we mu ra di oko 1000 is tra `i va ~a. Dru gi je di zaj ni ran za re gi stro va we spe - ci fi~ nih fe no me na u ha dron - skim si ste mi ma ko ji sa dr `e kvark-b, a op slu `u je ga oko 700 eks pe ri men ta to ra. Dru ga dva su de tek to ri op {te na mje ne: ATLAS (A To ro i dal LHC Apa ra tus) i CMS (Com pact Mu on So le no id). Eks pe ri men ti ko ji se re a li zu ju na mje sti ma ovih de tek to ra no se wi ho va ime - na i ~i ne naj slo `e ni je eks pe - ri men te u fi zi ci vi so kih ener - gi ja. Oba eks pe ri men ta su sli~ nog spek tra: iz u ~a va we fe - no me na u pro ton-pro ton su da ri - ma. De tek to ri ATLAS i CMS naj ve }i su i naj - kom plek sni ji in stru - men ti ika da iz gra e ni za eks pe ri men te u fi - zi ci. Za ilu stra ci ju i po tvr du po me nu tih ka - rak te ri sti ka ne ko li - ko po da ta ka: du `i na su per pro vod nog te ro id - nog mag ne ta, ko ji ~i ni cen tral ni dio ATLASa i stva ra mag net no po - qe od ЭT iz no si 40 m, a pre~ nik osno ve 19,5m. Ukup na du `i na i pre~ - nik ATLAS-a su 45m i 25m. Ova dva de tek to ra op slu `u je pre ko 4600 fi zi ~a ra i dru gih spe - ci ja li sta. Iako, sko ro dvo stru ko ma wih di - men zi ja de tek tor CMS ima sko ro dvo stru ko ve }u ma su (12500t). U unu tra {wo sti ovog de tek to ra na la zi se naj ve }i so le no id ni magnet ko ji na tem pe - ra tu ri od 2K stva ra mag net no po qe od 4T. Ko ji su naj a trak tiv - ni ji eks pe ri men ti ko ji se uz vo de i ko ji }e se iz vo di ti u CERN-u? To su eks pe ri men ti ko ji ma se po ku {a va ju na }i od - go vo ri na ne ka mi ste - ri o zna pi ta wa, ka kva su pi ta wa ne do sta ju }e ma se, tam ne ma te ri je, za {to opa `a mo sa mo 4% ma te ri - je ko ja bi tre ba lo da po sto ji u ko smo su, za {to ne opa `a mo an - ti ma te ri ju, ako je ka ko se sma tra u mo men tu na stan ka ko smo sa bi - la rav no te `a ma te ri je i an ti ma - te ri je. Ostva re wem ve li kih ener gi ja u ma lom pro sto ru na - sto je se vi dje ti naj sit ni ji di - je lo vi struk tu re ma te ri je i upo - zna ti uslo vi ko ji su vla da li u naj ra ni joj fa zi na stan ka ko smo - sa, a mo `da po pra vi ti va `e }u sli ku mi kro svi je ta oform qe nu vla da ju }om te o ri jom pod ime - nom: Stan dard ni mo del. Pre ma po me nu tom mo de lu ma te ri ja uni - ver zu ma iz gra e na je od dva na est ele men tar nih fer mi o na i ~e ti - ri bo do na. Ova ~e ti ri bo do na su me di ja to ri ~e ti ri osnov ne vr ste si la u pri ro di: ja ke, elek tro - mag net ne, sla be i gra vi ta ci o ne. Ova is tra `i va wa su ne ka vr - sta pu to va wa u pro {lost, te `wa da se sa zna sta we ma te ri je ne po - sred no po sli je ve li ke eks plo - zi je, ka da su ka ko se vje ru je sve si le bi le uje di we ne. Sa ener gi - ja ma ko ju obe }a va LHC sti }i }e se do di men zi ja m {to je ekvi va lent no tre nut ku od 10-12s po sli je ve li ke eks plo zi je i tem - pe ra tu ri od 1016ste pe ni. Je dan od hit-eks pe ri me na ta je onaj ko - ji bi po tvr dio po sta ja we Higgsbo do na za ko ji se vje ru je da bi mo gao bi ti od go vo ran za ge ne ri - sa we ma sa svih ~e sti ca u pri ro - di. Ve ri fi ka ci ja Higgs-bo do na bi la bi pre su dan ko rak u de fi - ni tiv noj po tvr di va `e wa te o - ri je. Da za kqu ~im, od is tra `i va wa u CERN-ovim la bo ra to ri ja ma mno go se o~e ku je. Do ne kog fun - da men tal nog ot kri }a i pro do ra u no ve taj ne ne mo ra da do e br - zo, a i mo `e. Mo gu da se de se i spek ta ku lar ni po ma ci ali i ve - }e ili ma we ha va ri je ko je uspo ra va ju is tra `i va wa ka kva su bi la ona ko ja se de si la ne po - sred no po po ~et ku ra da i te sti - ra wa kom plek sa LHC-a. Kvar je na stao usled krat kog spo ja kod jed nog di pol nog mag ne ta, o{te }e - wa unu tra {we izo la ci je i cu re - wa he li ju ma u tu nel. De fekt, ko - ji ni je ni ka kvo iz ne na e we kod ova kvih in sta la ci ja, ot klo wen je na kon dva mje se ca. Pro blem je bi la okol nost {to se in ter ven - ci ja vr {i na sob noj tem pe ra tu - ri, a ak ce le ra tor ski pr sten LHC-a sa svo jih 1232 di pol na mag ne ta-pre ko 6000 mag net nih ele me na ta tre ba lo je gri ja ti do sob ne tem pe ra tu re i po no vo hla - di ti do S ili 4K. Go di ne 2010 i 2011 po ne kim pred vi a wi ma su go di ne pr vih zna ~aj nih ot kri }a. M.Svr ko ta, prof.

15 15 BEZ WIH NE BISMO BILI ONO [TO JESMO PAVLIJA ]IRKOVI] Vijesti o smrti znanih qudi duboko nas dirnu i podsjete na drage trenutke provedene sa wima. O`ivqavamo, prisje}amo se i ne~eg {to i nije tako zna~ajno za sve nas ali ta pojedina~na sje}awa ~ine cjelinu i nit koja nas ve`e... Profesorica filizofije Pavlija ]irkovi}, udata Gruji~i}, radila je relativno kratko (dvanaest godina) u gimnaziji Tanasije Pejatovi} u Pqevqima. Me utim i to vrijeme je bilo dovoqno da ostane u nezaboravnim sje}awima wenih u~enika i kolega. Predana nauci, radu, marqivosti, a`urnosti bila je krajwe odgovorna i istrajna. Pitali smo se: mo`e li to? I zaista ona je tako `ivjela i radila. Pavlija ]irkovi} ro ena je ratne u Ogra enici - Bobovo. Porodica seli u Zadar Otac brzo umire (1954). S obzirom da je mama imala dvije bebe u naru~ju, Profesor za pam}ewe MILIVOJE [QUKI] U sje}awima starijih generacija nekada{wih u~enika pqevaqske gimazije, profesor Milivoje [quki} ostavio je dubok i neizbrisiv trag kao li~nost koja je svojim pedago{kim djelovawem zna~ajno doprinijela da Pqevaqska gimnazija bude prepoznata kao lu~a obrazovawa i vaspitawa u cjelokupnom {kolskom sistemu biv{e Jugoslavije. Na tehni~kim fakultetima presti`nih univerziteta u zemqi i van we u~enici na{e {kole plijenili su pa`wu eminentnih profesora svojom matemati~kom elokvencijom i sposobno{}u da nesporna i po{tovawa dostojna matemati~ka znawa primjewuju na svim nivoima obrazovnih programa visoko{kolskih ustanova. Imati za profesora Milivoja [quki}a bila je velika privilegija, ali i obaveza. Strog, ali pravi~an, ozbiqan, ali i nenadma{an kozer u ~asovima dokolice, [ule-kako su ga u~enici i mla e kolege iz milo{te zvali, nije cijenio prosje~nost i jedanaestogodi{wa djevoj~ica jedina prati preminulog oca u rodni kraj. Ve} ostatak porodice vra}a se u Pqevqa. Po za vr {etku {ko lo va wa u Gimnaziji Pavlija odlazi u Za - greb, za vr {ava studije filozofije i sociologije. Po~iwe sa radom u Pqevqima da bi ve} slijede}e godine oti{la da predaje u gimnaziji Mar{al Tito u Mostaru. Zbog okolnosti u porodici, opet se vra}a u Pqevqa. U Beograd odlazi i radi u Medicinskoj {koli u Zemunu do penzionisawa. Osta}e zapam}ena kao krajwe ozbiqna, jasna u stavu, rije~i i tonu ukazuju}i otvoreno na probleme. Ta vrsta otvorenosti ~inila je posebnom. Redakcija povr{nost. W e g o v pedago{ki kredo: Zna}e{- ako ho}e{ da zna{. Zahtijevao je ozbiqnost u radu istrajnost i intelektualni napor, ali je omogu}avao mnogo vi{e: sigurnost budu}im studentima, da za wih u matemati~kim naukama nema tajni. Obavqaju}i ~asnu misiju prosvjetnog poslenika stru~no i savjesno, sa poslovi~nom predano{}u i odgovorno{}u, profesor [quki} je svojim djelovawem ispisao najsvjetlije stranice u istoriji {kolstva pqevaqskog kraja. Pqevqaci dobro znaju za{to se ponose svojom gimnazijom, gimnazija svojim u~enicima, a biv{i u~enici svojim profesorom Milivojem [quki}em. Zato }e wegov ~asni lik i veliko djelo trajati du`e od zaborava. Miodrag ^ovi}, prof. ^e stit ka po vo dom 110 go di na po sto ja wa i ra da Gim na zi je NA SI GUR NOM PU TU PRO SVJE TE Po vo dom ve li kog isto rij skog ju bi le ja pqe vaq ske gim na zi je, 110 go di na we nog po sto ja wa i ra da, u ime svih we nih a ka i po klo ni - ka ko ji `i ve i ra de u Be o gra du, oku pqe ni u Udru `e wu Pqe vqa ka u ovom gra du, i u svo je li~ no ime ~e sti tam Vam Dan {ko le i `e lim no ve uspje he. Za pro te klih 110 go di na pro - {lo je kroz Gim na zi ju na hi qa de a ka i sto ti ne pro fe so ra ko ji su svi jim du go go di {wim tru dom i li~ nim pri mje rom obe qe `i li vri je me, svje sni zna ~a ja i we ne isto rij ske ve li ~i ne: bra }a Pe ja - to vi }i, Sta van Sa mar xi}, Vu ko Be za ro vi}, Vi to Sr bqa no vi}, Bog dan A}i mo vi}-dal ma, Mil ka Ba ji}-po de re gin, aka de mi ci Uro{ i Goj ko Ru `i ~i}, so lu nac Mir ko To {i}, i mno gi dru gi. Pro la ze }i kroz ra zna isto rij - ska raz do bqa i okol no sti, upr kos te {kim vre me ni ma, Gim na zi ja je za dr `a la svoj osnov ni ciq: obra - zo va no vas pit ni. Mo ram na gla - si ti da je Gim na zi ja ima la ne sa - mo kul tur no pro svjet nu ve} i {i ru na ci o nal nu m i s i j u u onom di je lu Sta re Ra {ke ko ji je bio na ve tro me ti ni in tre sa stra - nih dr `a va i ide o lo gi ja. Po me nu }u 1867 go di nu kao zna - ~aj nu za raz voj {kol stva u ovim kra je vi ma. Ta da je za ko nom da to pra vo Sr bi ma da mo gu otva ra ti {ko le, ali pod uslo vom da ih sa - mi iz xa va ju. I ako je i pre to ga otvo re na pr va srp ska na rod na osnov na {ko la u Pqe vqi ma, ta~ - ni je 1851 go di ne, pro {lo je sko - ro 50 go di na do osni va wa Gim na - zi je u Pqe vqi ma. Osno va na dav ne 1901 go di ne, u vre me nu ka da su Pqe vqa pod dvo - stru kom oku pa ci jom, bi la je naj - sta ri ja {kol ska in sti tu ci ja te vr ste u ta da {woj Ra {koj obla - sti a i na {i rem pro sto ru. U sko - ro fe u dal nom do bu, sa svo jim ob - li ci ma za o sta lo sti ko ja se od vi ja vje ko vi ma ta lo `i la, u su ko bu in - te re sa dve ju ca re vi na, po sr nu log Osman lij skog car stva i po ve }a nog osva ja~ kog po ho da Austro u gar skog car stva, na ra sta ju }im slo bo dar - skim te `wa ma na ro da da se oslo - bo de sva ke vr ste rop stva, za da ja - la je zna wem ge ne ra ci je a ka i ospo so bqa va la ih za bor bu za sa - mo stal ni i si gu ran put u svi jet. I ta ko de ce ni ja ma. Iz za pi sa i kwi ga pi sa nih de - ce ni ja ma vi di sa da je {ko la po - ~e la sa ra dom u vr lo te {kim uslo - vi ma. Umje sto klu pa u po ~et ku su bi le ska mi je, du go vre me na je di na u~i la bi le su kre de i ta bla. Ni je bi lo pa ra ni za za me nu po lu pa - nih pro zo ra. Gim na zi ja za Pqe vqa ke pred - sta vqa la je i da qe pred sta vqa in sti tu ci ju od ne mar qi vog zna ~a - ja. We ni pro fe so ri i a ci bi li su i osta li glav ni no si o ci ide ja i pro gre sa i kul tu re u pqe vaq - skom kra ju. Na stav ni ci su se za la ga li za no ve me to de na sta ve: Ko lek tiv Gim na zi je vo dio je ra ~u na da wi - ho va obra zo va na usta no va, po me - to da ma ra da i ka dru ko ji obra zu - je i vas pi ta va, ne za o sta je za dru gim sre di na ma sa ve }om tra di - ci jom sa ko ji ma je usko sa ra i va - la i bi la po ma ga na. Uvek su uvo - e ne ne ke ino va ci je u na sta vi, na ro ~i to u prak ti~ noj na sta vi kroz for mi ra we ka bi ne ta prak - ti~ ne na sta ve ko ji ni su uvek bi - li kom plet no opre mqe ni. Ne ma da nas sko ro ni jed ne ci vi - li zo va ne ze mqe sve ta gde ne mo - `e te sre sti biv {e a ke pqe vaq - ske Gim na zi je, bi lo kao vi so ke in te lek tu al ce, uspe {ne po slov ne qu de, vred ne i po {te ne gra a ne. Pqeq vqa to je gim na zi ja, za - pi sa li su mno gi hro ni ~a ri. Mi, biv {i a ci Gim na zi je po - no sni smo {to je ona osta la do - sled na svo joj ulo zi i za da ci ma u svim do sa da {wim pe ri o di ma svo - ga ra da. Du bo ko se ra du je mo sva - kom po stig nu tom re zul ta tu ove usta no ve, a po seb no, sva kom od - li~ nom i ta len to va nom a ku, spor tu sti, umjet ni ku. Mi go di na - ma, u sre di na ma ko ji ma `i vi mo i ra di mo, u svo jim po ro di ca ma, vr - lo ra do, sko ro sva ko dnev no, pri - ~a mo, o svo joj ge ne ra ci ji, o svo jim pro fe so ri ma kao pri mer ka ko se u~i lo, vas pi ta va lo na tra di ci ja - ma, ko je we gu je mo u Udru `e wu. Za ko ra ~i li smo u 21 sto le }e (3- hi qa du go di {te) gde u~i o ni ce {ko - la i Fa kul te ta uve li ko ve} opre - ma ju mul ti me di jal nom teh no lo gi - jom (ra ~u na ri, une vr zal nim pro jek to rom sa mi kro ka me ra ma po - mo }u ko jih se pre no se sli ke u tro - di men zi jal nom ob li ku) mul ti me - di jal ne in ter ak tiv ne u~i o ni ce gde slu {a o ci i pre da va ~i me u sob no ko mu ni ci ra ju sa ra znih lo ka ci ja u sve tu me u sob no po ve za ni pu tem ra - ~u nar sko ko mu ni ka ci o nih li ni ja. In ter net nas po ve zu je sa naj u da - qe ni jom ta~ kom na svi je tu. Svet je po stao jed no glo bal no se lo. Ve} odav no je raz vi je ni ji i bo - ga ti svet u{ao no vu eru ~o ve ~an - stva, u in for ma ci o nu eru, uve - li ko osta vqa ju }i za so bom in du strij sku epo hu ko ja }e jo{ du go osta ti za stva ra we ka pi ta la i ma te ri jal nih vred no sti. Svet in for ma ci ja, po seb no svet in - for ma ci ja zna wa po sta je im pe - ra tiv no vog mi le ni ju ma i po sta - }e vr lo br zo do mi nan tan. A sa vre me no opre mqe ne bi bli - o te ke u sve tu a i kod nas uve li ko kom pju te ri zo va ne ~i me se omo gu - }u je da se do tra `e nog na slo va, po kqu~ noj ri je ~i tre nut no do la zi, adre si ra, {to olak {a va rad bi - bli o te ka ra, a ~i to a cu nu di uslu - gu po sa vre me nim evrop skim stan - dar di ma. Zbog dra ma ti~ nog raz vo ja no vih teh no lo gi ja, po seb no in fo ma ci o - nih, pro ces obra zo va wa do `i vqa - va ve li ke tran sfor ma ci je.na stu - pa ju se kla si~ ne me to de u~e wa i obra zo va wa. Uz po mo} In ter ne ta u~i se sa da qi ni ne. For mi ra ju se vir tu el ne u~i o ni ce. Elek tron ski na ~in za pi sa po sta je ne mi nov nost sa vre me nog po slo va wa i `i vqe wa. Cve ta elek tron ski bi znis, elek - tron ska tr go vi na. No vi sa vre me ni me di ji za me wu ju kla si~ ni na ~in za pi sa i ko mu ni ka ci ja. We no ve li ~an stvo kwiga osta je i da qe sim bol pi sa ne re ~i, da se spa si od za bo ra vo ono {to se do - go di lo, jer ka `e se {to ni je za pi - sa no ni je se ni de si lo. I mi smo se ovo ga pu ta od lu ~i - li da po {tu je mo jo{ ne ko vre me kla si~ ni me dij pi sa nu kwi gu, iz prak ti~ nih raz lo ga, jer uvjek rav no prav no do stup na svi ma, bez ob zi ra na ni vo teh no lo gi je ko ju po sje du ju po je din ci.dru gi put, na - dam se ku po va }e mo kwi ge na CDu, di ske ta ma i dru gim me di ja ma. Skrom ni po klon kwi ge ko je Udru `e we Pqev qja ka po kla wa bi bli o te ci Gim na zi je su iz raz na {eg du `nog po {to va wa za sve a ke ko ji su po te kli iz ove usta - no ve i sve pro fe so re ko ji su na pre dan i neo bi ~an na ~in u~i li vas pi ta va li ge ne ra ci je mla dih.. Mr Ra di voj Fi li po vi} TRA GOM [KOL SKE DO KU MEN TA CI JE Iako je pqe vaq ska Gim na zi ja si gur nim ko ra kom za ko ra ~i la u dru gi vi jek po sto ja wa i ra da, ve - o ma je oskud na do ku men ta ci ja iz pr vih de ce ni ja we nog tra ja wa. No, iako ova {kol ska usta no va ni je sa ~u va la svje do ~an stva iz svo je pro {lo sti, u ne kim ari va - ma sa ~u va no je do sta ar hiv skog ma te ri ja la. Naj vi {e gra e te vr - ste na la zi se u Ar hi vu Sr bi je i Ar hi vu Ju go sla vi je, s ob zi rom da je u vri je me osman ske upra ve o sta wu u pqe vaq skoj Gim na zi ji oba vi je {ta va no Mi ni star stvo ino stra nih de la Kra qe vi ne Sr - bi je, a ka sni je Kra qe vi we Ju go - sla vi je. Dio ar hiv ske gra e ~u va se u Dr `av nom ar hi vu Cr ne Go - re, na Ce ti wu i to za pe ri od od go di ne, ka da je na ~e lo ove {ko ske usta no ve do {ao La zar Po po vi} (na kon pri pa ja wa Pqe - va qa Kra qe vi ni Cr noj Go ri) Me u sa ~u va nim do ku men ti ma je i iz vje {taj La za ra Po po vi }a u ko me is ti ~e da je pqe vaq ska Gim na zi ja po qe po ti i ras po re - du pro sto ri ja naj qep {a u Cr noj Go ri i da je ve li ka kao Fran cu - ska le ga ci ja na Ce ti wu. U istom iz vje {ta ju is ti ~e da je u bli zi - ni jed na cr kve no-{kol ska zgra - da, gdje je tre ba lo otvo ri ti in - ter nat sa pla }a wem 30 per pe ra mje se~ no. Sa ~u van je i spi sak stva ri na ba vqe nih za opre mu pan si o na ta, pa se na bra ja: 60 gvo - zde nih voj ni~ kih kre ve ta, 60 slam wa ~a, 60 ja stu ka, 120 ~ar - {a va, 120 na vla ka za ja stu ke, osam sto lo va za tr pe za ri ju, 16 klu pa za tr pe za ri ju, za tim po - su e, pri bor za je lo i ku hi wu i osta le stva ri. Me u tim, i po red stvo re nih uslo va, do otva ra wa in ter na ta ni je do {lo. U jed nom do ku men tu, upu }e nom go di ne Upra vi dr `av ne {tam pa ri je u Be o gra du, Gim na zi - ja u Pqe vqi ma tra `i po mo } ra - di na bav ke kwi ga, s ob zi rom da su kwi ge ko ji ma je ra ni je ras - po la ga la iz gor je le u po `a ru go di ne. Na bra ja ju se po - treb ne kwi ge i ux be ni ci me u ko ji ma su dje la Vu ka St. Ka ra xi - }a, Srp ske na rod ne pri po vi jet ke, po slo vi ce i za go net ke, [kol ska hi gi je na, ge o graf ske kar te, Ge o - me trij sko cr ta we, Al ge bra i dru - ge kwi i ge ko je su bi le po treb ne ra di iz vo e wa na sta ve. U jed nom do pi su ko ji je go di ne Dr `av na pot pu na re al na gim na zi ja, (ka ko sto ji na we nom pe ~a tu), upu ti la Mi ni star stvu pro sve te, Ode qe wu za sred we {ko le u Be o gradu, ka `e se da je Gim na zi ja u Pqe vqi ma smje {te - na u dvi je zgra de od kjih je jed na zi da na go di ne kao voj na ka - sar na (doc ni je je pri ze mqe slu - `i lo za {ta lu a gor wi sprat za sta no ve), a dru ga go di ne. U iz vje {ta ju sto ji da se u pri lo gu do sta vqa ju i fo to gra fi je obje {kol ske zgra de sa svim pra te - }im objek ti ma i dvo ri {tem. Mi lo rad Jok ni} Faksimil do ku men ta iz go di ne, upu}enog Upra vi dr `av ne {tam pa ri je u Be o gra du u kom Gim na zi ja u Pqe vqi ma tra `i po mo } ra di na bav ke kwi ga

16 16 O pri ro di DRU GA STRA NA NA ^E LA STVA RI Da bi put po stao ja san put ni ku na mer ni ku, on tre - ba da uo~i kon stant na na ~e - la. Na ~e lo ni kad ni je ide - al ni ti bit ko ju put nik tre ba da o~e ku je za bit nu. Na ~e lo je vi {e po sred nik iz me u put ni ko ve li~ no sti i pri ro de, vi {e ak tu el nost du ha ne go bu ra stva ri. To sva ka ko ni je bi tak stva ri, ve} ra dost i sre }a, si tost i glad, umet nost i pro sta - {tvo, sa mo di ja lek ti ka s ko jom stva ri pri ku pqa ju ener gi ju svog uma. Put nik, ako ho }e da mu put bu de ja - san, tre ba da uo~i dru gu stra nu na ~e la stva ri. Sa mo um ne stva ri po sto je kao ne - vi dqi ve za put ni ka, dok pro ste stva ri, ba{ kao i pro sti qu di, upa da ju u o~i. Stva ri ko je su ne vi dqi ve, tj. sva ri ko je ima ju um, za - i sta je di ne i je su i ni su, jer sa mo ono {to i je ste i ni je svo jom di ja lek ti kom i bi }e i ne }e. Te sva ri se ~e - sto ka sno uka `u za put ni ka, i put nik ih ~ak ni ta da ne mo `e uo~i ti, jer da bi se put nik ime ni ma zvao, i ~la nom u od no si ma ose }ao, ne sme bi ti i po zna va ti sva ri. One mi sle o sve mu {to je ste dok ni su, i `i ve u bit ku kao ne ~e mu dok je su. Put nik da je zla to kr vqu ste ~e no da spo zna po vr {nu ak tu el nost stva ri, a svoj usta ja li mo zak, na po la pre - tru nuo da je di no ne sa zna spek tar mo gu }ih ra do sti. Za i sta je mo zak put ni ka truo, jer svo jim zla tom svo ja na ~e la ku j, a svo - jim mo zgom sum wa o sop - stve noj sre }i. Za {to je we gov no - vac ne go va si gur nost, a sop stve ni mo zak bre me nad bre me ni - ma, smrt me u svi ma mr tvi ma. We go vi zlat ni ci po se du ju um ko je se ne kva ri, sr` ko ja je zdra va, bol ko ja je ne - am bi ci o zna. We go vi zlat ni ci mi sle na - ~el no za put ni ka, i to: o we go voj vo qi, o we go vom tra gu, o we - go voj ze mqi, o we go - vom ne do stat ku, i ko - na~ no o se bi i svo me. 1) Sa mo vo qa i to usme re na, ~i ni ~o - ve ka sa znaj nim i znan stve nim, sa mo se ta kav put nik pi ta Iz la zak u pri ro du ko li ko mo `e, za {to da mo - `e i u ko je do ba da od ma ra te lo. 2) Kao Or fe ju, put se ogle da za wi ma, pra ti ga u snu, na ja vi, na kop nu i mo - ru.je di no put ni ko va gla va ne }e lu ta ti po mo ru `a le - }i za so bom ko ji je za o stao na pu tu, ve} }e se vra ti ti u Had i opet tra `i ti svo je tra go ve za wi me. 3) Sa mo ze mqa po zna - je tra go ve svo ga po sed ni ka, dok do {qa ci i ne po zna ni - ci, a po go to vo dru gi po sed - ni ci kao vo da bi va ju upi je - ni i u biq ku pre ne {e ni. 4) Sva ki ne do sta tak je ste po sve }e we ne ko me ili ne ~e mu. Sa mo ono ~e ga u isto vre me ima i ne ma, pod - re e no je svo jim de lo vi ma. Ne do sta tak put ni kov je we - go va pod re e nost ak tu el no - sti ma stva ri. 5) O se bi i svo me, ili me ta fo ri~ no re ~e no: O je - zi voj ta mi utu ~e noj stra - {}u. Sa mo strast, ko ja se sa sto ji iz du {e (sop sve nog na li~ ja u stva ri ma) i te la (ak ci je svih ime no va - nih stva ri) mo `e sa vla da ti ta mu pu ta. Ko na~ - no, da bi oprav - dao ovaj od nos i pri ro du stva - ri ko je, po mom mi {qe wu, i je su i ni su, tre ba re }i ne - ko li ko re ~i o sa mom po ~et - ku stva ri, o bez kva li tet - nom i iz o biq nom bit ku. Put nik, uzet kao pa ra dig ma svih sva ri, za jed no i po je - di na~ no, na sta je od na ~e la sve ga {to ni je i na ~e lo se - bi vi dqi vih i ra zu mqi ih. Me u tim, bi tak iz ko ga na - sta je put nik na mer nik, a ne lu ta li ca, je ste is kqu ~i vo na ~e lo stva ri ko je mu pri - pa da ju, ~i ji bi tak je ste isto {to i oni sa mi.da kle, ov de je re~ o dva bit ka: O na ~e - lu stva ri ko je ni su, i o na - ~e lu stva ri we mu vi dqi - vih i ra zu mqi vih, i o na ~e lu stva ri ko je pri pa - da ju put ni ku, pa je on jo{ i na mer nik. Za si gur no, dva bit ka i ne zna ~e hi je rar hi - ju. U pi ta wu su ap so lut no dva pa ra lel na sve ta ko ja su di ja lek ti~ ki su prot na: ka - da pr vi je ste dru gi ni kad ni je ni po sto jao i obr nu to. Mir ko Pe ja to vi}, IV-1 DO GOLUBIWE I NAZAD U pe tak, 7. ok to bra, u~e ni ci i pro fe - so ri na {e {ko le sa pro fe so ri ma fi - zi~ kog vas pi ta wa, Mer va nom Ma noj lo vi} i Dan kom De spo to vi }em, iz ve - li su iz let - pje {a ~e we na re - la ci ji Gim na zi ja - Go lu bi wa - Gim na zi ja (15km). Ve} je tra di ci ja da u to ku {kol ske go di ne dva pu ta iz - vo di mo za jed ni~ ko pje {a ~e we. Do la zak je oba ve zan, a raz red - ne star je {i ne vo de evi den ci - ju. Su de }i po ras po lo `e wu i po zi tiv nim ko men ta ri ma ka - ko u~e ni ka ta ko i pro fe so ra mo `e mo slo bod no re }i da je ovaj iz let, kao i pret hod ni, uspje {no iz ve den. Bo ja na Kne `e vi}, IV-5 Zna ~a j biq nog i `i vo tiw skog svi je ta SA ^U VAJ MO NE VR STE Ze mqa da nas iz gle da sa - svim dru ga ~i je ne go pri je sto mi li o na go di na ka da su je na se qa va li di no sa u ru si i xi nov ske dr ve na ste pa - pra ti, ka da su se kon ti nen - ti raz dvo ji li i kli ma pro - mi je ni la. Mno ge vr ste bi qa ka i `i vo ti wa su ne - sta le, a dru ge su se po ja vi - le i da nas na se qa va ju mo re, kop no i va zduh. Sve ove pro mje ne tra ja le su u du gom pri rod nom pro ce su raz vo ja Ze mqe i evo lu ci je `i vo ta. Te la ga ne pro mje ne omo gu - }i le su i po ja vu ~o vje ka na pla ne ti. Na rav no, sve ove pro mje ne ni su za o bi {le ni na{ kraj - Pqe vqa. Ja sno je da se bi o lo {ki re sur si mo ra ju ko ri sti ti. Me u tim, ne mo `e mo ih bes - kraj no is ko ri {}a va ti i is - cr pqi va ti. Sta nov ni {tvo ni je do voq no svje sno zna - ~a ja biq nog i `i vo tiw skog svi je ta. Bi o lo {ka ra zno - vr snost je osnov ni qud ski re surs. Bi o di ver zi tet je i hra - na i li jek i go ri vo i gra e vin ski ma te - ri jal i pa pir i tka - ni na. Bi o di ver zi tet je i qe po ta i in spi - ra ci ja. Ka ko ga odr - `a ti, kad u na {oj sre di ni po treb ne mje re za {ti te ni su na neo p hod nom ni - vou Na pri mjer: ako sva ki u~e nik do svo - je pet na e ste go di ne do bi ja jel ku za No vu go di nu, ko li ko }e jel ki ne do sta ja ti {u ma ma po sli je pra zni ka? [ta je jo{ po - treb no da se de si da bi se pro bu di la svi - jest na {ih su gra a - na? Praza~etak svih stvari Jo{ je prvi filosof, Tales iz Mileta (7. vijek p.n.e.), smatrao da je voda praza~etak (arhe) svih stvari. Po wemu je Zemqa bila ravna plo~a koja pluta na vodi. Talesov u~enik Anaksimandar je smatrao da su se sva `iva bi}a razvila u vodenoj sredini pa je tako i ~ovjek riboliko bi}e. Voda se u Bibliji pomiwe 442 puta, dok se u ve}ini svjetskih religija vodi pridodaje zna~ajna pa`wa, i ona je sredstvo za pro~i{}ewe i du{e i tijela od svih prqav{tina. Smatra se da ve} sada 40 % populacije nema dovoqnu koli~inu vode za svoje dnevne potrebe. Prema podacima organizacije WaterAid u svakih 15 sekundi jedno dijete umre od bolesti izazvane mawkom vode. Pri rod nu qe po tu pqe - vaq ske op {ti ne, iz me u osta log, pred sta vqa i pla - ni na Qu bi {wa. Na we noj te ri to ri ji se na la zi od re - en broj ugro `e nih biq nih i `i vo tiw skih vr sta: pla - non ski {a fran, bor kri - vuq, bru sni ca, lin cu ra, ri - bi zla, sri je mu {a, vi si ba ba, ja gor ~e vi na, je re mi ~ak; sli je po ku ~e, cr na `u na, di vo ko za, ku na zla ti ca, so - va u{a ra, me dvjed, vje tru - {ka. Naj bo qi na ~in za za - {ti tu ovih vr sta i wi ho vog sta ni {ta bio bi svr sta va - we Qu bi {we u red cr no - gor skih na ci o nal nih par - ko va. Ti me bi spo ji li za {ti tu bi o di ver zi te ta i po kre ta we eko lo {kog tu - ri zma. Za {ti ta ugro `e nih biq - nih i `i vo tiw skih vr sta i eko si ste ma iz u zet no je slo - `en i od go vo ran po sao. Sve me to de u za {ti ti mo gu se gri pi sa ti u tri osnov ne cje li ne. Pr voj pri pa da ju me to de za utvr i va we na - Neuno{ewem vode u orga - nizam dolazi do dehidratacije. Dehidratacija nastupa prije nego {to se pojavi osje}aj `e i jer ve} tada }elije trpe nedostatak svog najzastupqenijeg jediwewa. u~ nih osno va za za {ti tu ugro `e nih vr sta. Dru ga pod ra zu mi je va po stup ke za - kon ske za {ti te, a tre }a ob - je di wa va ak tiv no sti ko je se spro vo de u prak si. Po red ovih di rekt nih mje ra za - {ti te ugro `e nih vr sta i sta ni {ta naj va `ni ji pra - vac ak tiv no sti mo ra bi ti usmje ren ka for mi ra wu eko lo {ke svi je sti sa vre - me nog ~o vje ka. Uko li ko ~o - vjek ne pro mje ni svoj od nos pre ma pri ro di, ni ka kve mje re za {ti te ne }e mo }i da za u sta ve pro ces i{ ~e za va - wa vr sta. U Pqe vqi ma je po treb no po kre nu ti iz da va we eko lo - {kog ~a so pi sa i emi to va ti {to ve }i broj emi si ja na te mu eko lo gi je i bi o di ver - zi te ta. Sva ko od nas tre ba da pru `i svoj, ma kar i ma li do pri nos u za {ti ti ugro - `e nih vr sta i sta ni {ta. OVA ZE MQA NAM JE DOM! ^U VAJ MO JE! Mi qa na Ja wu {e vi}, III-1 O VODI NA DRUGA^IJI NA^IN Dehidratacija je pojava nedostatka vode u ogranizmu. Dehidratacija po~iwe prije nego {to se javi osje}aj `e i. Mozak se sastoji od oko 90 % vode. Mir ko Pe ja to vi}, IV-1

17 17 Program sve~anosti povodom 110 godina Gimnazije Go di {wa do ba Do zi va la me u do sa di ka da je i vri je me sta lo Pre la zim sta kle ni zid u na di da }u je sre sti U par ku xi no vi pro si pa ju sre br nu je sen U da qi ni moj po gled vla si joj sta de ple sti Slu tim pro }i }e jo{ jed na go di na Pra tim je no} bu di je zu dok li ce joj bli sta I kao sjaj na pa hu qa ona ga zi vi si nu A ja, ja ga zim sme to ve i gu bim sna gu i vo qu Osje }am ne mo gu da qe jer ni sam sin zi me Sje ve rac joj mi lu je obra ze i {a pu }e ne {to smje lo Ja ~e znem i `a lim {to ne stva ram Jer we ne usne i sr ce ko je ~u jem i sa da [i ba ju mi ko rak i no ge se vu ku da qe Da ni ma bo sim no ga ma ko ra ~a po ze le nom tlu I cvi je ~e osmje hom po zdra vqa we ne sto pe A sad le gla je na pi je sak i ku pa se u zla tu Dok sun ce gle da sr ce na we nom dla nu Vje tar opet do e i po kre nu mo re Po sr }em u po ku {a ju da uhva tim Jo{ je dan po gled tih o~i ju Sko ro je mo gu do ta ~i jer lik joj ogle da lo tra `i Sam ne mo gu da qe jer to je za ~a ran krug U ko jem ona lu ta a ja ne mo gu da je na em KUD VO LO \A Sa tra di ci jom od sko - ro 66 go di na Vo lo a i da qe ~i ni svoj grad po - no snim i kul tur no bo ga - ti jim. Ge ne ra ci je su se smje wi va le, ve li ki broj mla dih je pro la zio kroz {ko lu fol klo ra uz ri - tam i zvu ke iga ra iz ~i ta - ve biv {e Ju go sla vi je. ^u - va ju }i na rod ne pje sme i igre od za bo ra va is pu wa - va mo na {e du {e i sr ca ko ji ku ca ju u rit mu Mo - rav ca, Crm ni~ kog ora, iga ra iz Po var dar ja... ^i - ni mo jo{ po zna ti jim na{ fol klor ni an sambl ko ji no si ime Vla di mi ra Kne - `e vi }a Vo lo e. Sa po zor - A. ^. ni ca {i rom svi je ta ma - mi mo apla u ze i uz da he odu {e vqe wa igra ju }i odje ve ni u je le ke, do la me, pre ga ~e i vu ne ne ~a ra pe, sa ki ka ka ma, ma {ni ca ma i {e {i ri ma na gla va ma.. ^la no vi Vo lo e su i u~e ni ci gim na zi je Ta na - si je Pe ja to vi} : Mir ko La ko vi}, Bo `o Kne `e vi}, Er dal Aja no vi}, No vi ca \on do vi}, Ma ri na ^a bar - ka pa, Ta tja na \u ro vi}, Je le na Beq ka{, Mi li ca ^o lo vi}, Da ni ca ^vo ro - vi}, Je le na Pot pa ra, Sne - `a na Pu ri}, Bo ja na ]ur - ~i} i Gra ni ca Ko va ~e vi}. Gra ni ca Ko va ~e vi}, IV-5 Pismo o prijatequ AR HI TEK TA DU [E Ima li ve }eg za do voq stva ne go pi sa ti o pri ja te qu? Ima li ve }e ~a sti ne go bi ti pr vi ~i ta lac sti ho va tog istog pri ja te qa? Sti ho va iz ve ze - nih brit kim pe rom, ko ji mi - lu ju du {u do vo de }i je u sta - we sa vr {e ne har mo ni je. Mir i ti {i na vla da ju, a u po za di - ni uz zvu ke gi ta re, se ~u ju we ni sti ho vi. Mi li zvu ci se pro sti ru do bes ko na~ no sti, pu ni qu ba vi i sje te, ukra - {e ni dje ~i jim smi je hom i ne - sta {lu ci ma. Zna li smo da je to po e zi ja One ko ja vla da. Da, Bo ja na Kne `e vi} je po kelt - skoj tra di ci ji Ona ko ja vla - da. I ona ne vla da ti ran ski, s gor ~i nom i si lom, ve} vla - da na {im du {a ma i sr ci ma, mi lu ju }i nas we `nim sti ho - vi ma i sli ka ma iz si ve pro - {lo sti i ne iz vje sne i sjaj ne bu du} no sti. I ono {to ne ka - `u we ni sti ho vi, vjer no svje - do ~e we na plat na i cr te `i, sa mo ti vi ma iz sva ko dnev nog `i vo ta i ru ske li te ra tu re. I na e se me u wi ma i cr te` Na rod ne Skup {ti ne, za we - nog klem pa vog pri ja te qa. Ta plat na ta jan stve no }u te, i Br zo ~i ta we mi ri {u na ok to bar i opa lo ke ste we, ali u wi ma se osje - }a stra ho vi ta sna ga ko ja }e pro bu di ti `i vot i ra dost. Ako `e li te da ra zu mi je te ~o vje ka, po sma traj te ga dok go vo ri sti ho ve, ka ko ge sti - ku li {e we `nim po kre ti ma ru ku, dok se kao je din stve na struk tu ra di ja man ta, ni `u sti ho vi Mi ke An ti }a i De se Mak - si mo vi}. Da, ta kva je na {a Bo ja na. We ni sti ho vi kri ju ~i tav svi jet ko ji va pi da bu de ot kri ven, pre pun sim bo la i me ta fo ra, sa vr {e no ure en. O sve mu ono me {to je ple me ni to i uz vi - {e no, go vo re we ni sti ho vi i we na plat - na. Sve je to uz dig nu - to na pi je de stal ono - ga {to ni je qud sko, ali na `a lost ni bo - `an sko. We no stva - ra la {tvo je uz dig nu - to i nad qud sko, i ne vje ro vat no i o~i - gled no bli zu bo `an - skom i ap so lut nom. Pi {u }i o li~ no sti ko ja je u mno ge `i vot uni je la ra dost i osmi jeh, ko ja je uqep {a la svim svo jim bi }em na {u ge ne - ra ci ju, osje }ao sam i po tre bu da po me nem da je Bo ja na i uspje {na he mi ~ar ka, i da svo je he mij ske for mu le sa - vr {e no pri mje wu je na `i - OB MA NA ILI NO VA MO GU] NOST Mno ga is tra `i va wa po ka zu ju da ~o vjek ko ri sti sa mo 3 % svog in te lek tu al nog po ten ci ja la. Po bor ni ci br zog ~i ta wa tvr de da se ovim me to da ma an ga `u je mno go vi - {e ovih spo sob no sti, da se ak ti vi ra za po sta vqe ni pe ri fer ni vid i po - sti `e se mno go ve }a br zi na ~i ta wa. Is ku stva po ka zu ju de se po mo }u po seb nih vje `bi i stru~ wa ka ove vje {ti ne mo gu uspje {no sa vla da ti. Po {to se ko li ~i na in for ma ci ja u svi je tu iz u zet no br zo po ve }a va, br - zo ~i ta we je po seb no prak ti~ no za one ko ji sva ki dan na po slu mo ra ju pro ~i ta ti obi qe no vih ma te ri ja la i stru~ ne li te ra tu re. Te ~a je vi br zog ~i ta wa dio su obra zov nog si ste ma an glo- sak son skih ze ma qa od se dam - de se tih go di na pro {log vi je ka. Oba - mi na ad mi ni stra ci ja pod ra zu mi je va da su we - ni slu `be ni ci pro {li ove kur se ve, ve li ke kor po ra ci je iz na {eg okru `e wa na ovu obu ku {a qu svo je za po sle ne a i u~e ni ci i stu den ti ih ~e sto po ha a ju. Ovu obu ku mo `e te pro }i i u Cr noj Go ri, gdje je pri - je svih pre po ru ~e na me - na xe ri ma. Ko rak da qe pred sta - vqa teh ni ka stva ra we um nih ma pa ko ja raz vi - ja um ne spo sob no sti, kre a tiv nost i omo gu }u - vot nom pu tu. Da li qu de po - ve zu ju ja ke ko va lent ne ve ze ili qu bav, osta vqa mo Bo ja ni i we nim ko le ga ma sa bi o he - mi je da ras tu ma ~e. Ne za bo ra vi te, Ona je ro - e na te neo bi~ ne de ve de set tre }e! Jak {a Vu ko vi}iv-5 je da se pre po zna bit na in for ma ci - ja i po ve zu ju va `ne po je di no sti, {to olak {a va br zo u~e we. Vje ro vat no }e br zo ~i ta we po sta - ti uobi ~a je ni na ~in ~i ta wa, ma nir, dio `i vo ta, po put kom pju te ra ko ji su nam mno go da li a od u ze li pre vi - {e - qe po tu istin ske ko mu ni ka ci je. Br zo ~i ta mo, br zo mi sli mo, br zo `i vi mo... Da li }e ta kvo ~i ta we bi - ti do bro, ne mo gu da pro su dim. Znam sa mo da je da nas pre vi {e onih ko ji br zo i lo {e pi {u pri vla ~e }i nas ra znim mar ke tin {kim tri ko vi ma da ta kve kwi ge jed na ko br zo i lo {e ~i ta mo, po tom ih za bo ra vi mo. One ni kad vi {e ne }e bi ti po red na {eg uz gla vqa, ni kad ih ne }e pre - kri ti pa ti na jer wi ho ve be `i vot ne ko ri ce ne mo `e pre kri ti vri je me. Do bre kwi ge je naj lak {e ~i ta ti. One su uvi jek u bli zi ni, vra }a te im se, vje ~i ti su iza zov i ni kad ni su iste. One su na sta ni le va{ `i vot. Wih ne ~i ta te da se iz gu bi te, da za bo - ra vi te bre me vre me na. ^i ta te ih da se na e te. Za to ih ~i taj te spo ro! Emi ra Ham zi}, prof.

18 18 [kol ska 2010/2011. go di na po ~e la je 1. sep tem bra go di ne (~e tvr tak). Pr va dva ~a sa su ~a so vi odje qew skog star je {i - ne, a osta li po ras po re du ~a so va. [kol ske 2010/2011. go di ne upi sa no je 600 u~e ni ka ko ji su ras po re e ni u 20 odje qe wa: pr vi raz red 155 (je dan u~e nik se is pi sao), dru gi raz red 156, tre }i raz - red 150 i ~e tvr ti raz red 139 u~e ni ka. 6. sep tem bra odr `a ni su ro di teq ski sa stan ci 7. sep tem bra u sve ~a noj sa li Gim na zi - je odr `an je kon cert ozbiq ne mu zi ke, duo Si mo vi}-pe ri {i} (gi ta ra i vi o li - na). Or ga ni za tor je bio Se kre ta ri jat za dru {tve ne dje lat no sti Op {ti ne Pqe - vqa. 9. sep tem bra odr `a na je sjed ni ca Sa vje - ta ro di te qa na ko joj je ana li zi ran rad u pret hod noj {kol skoj go di ni kao i po ~e - tak ra da no ve 2010/11. go di ne. 3. sep tem bra odr `a na je sjed ni ca [kol skog od bo ra na ko joj je ta ko e dat iz - vje {taj o ra du u pret hod noj {kol skoj go - di ni, kao i po ~et ku no ve {kol ske go di - ne. 15. sep tem bra odr `a ne su sjed ni ce odje - qew skih vi je }a. 17. i 18. sep tem bra, odr `a na je sport - sko tak mi ~e we pro svjet nih rad ni ka u ^a wu, ko je or ga ni zu je Sin di kat pro svje - te. Iz gim na zi je su u~e stvo va li: Dan ko De spo to vi}, Mer va na Ma noj lo vi}, Ra do{ Zu ko vi}, Asim Ku hi wa i Ma ri ja na ]i - ro vi}. 20. sep tem bra, di rek tor Dra gan Zu ko - vi} imao je sa sta nak u Mi ni star stvu u ve - zi sa teh no lo {kim vi {kom i po ~et kom {kol ske go di ne. 23. sep tem bra odr `a no je Na stav ni~ ko vi je }e sa dnev nim re dom: 1) In for ma ci - je o po ~et ku {kol ske go di ne, 2) Raz ma tra - we go di {weg pla na ra da {ko le i 3) Ra - zno. 23. sep tem bra od 9,30 odr `an je sport - ski dan, ko ji su is pla ni ra li pro fe so ri fi zi~ kog vas pi ta wa. 28. sep tem bra odr `a no je Na stav ni~ ko vi je }e na ko me je iza bra na pro fe so ri ca isto ri je, Qi qa na Baj ~e ti} za no vi [kol - ski od bor is pred na stav nog oso bqa. 28. sep tem bra odr `a na je sjed ni ca Sa - vje ta ro di te qa: iz vr {e na je pre zen ta ci - ja go di {weg pla na i pro gra ma ra da Gim - na zi je za 2010/11. go di nu i Mi o mir Da mja no vi} iza bran za ~la na no vog [kol skog od bo ra is pred ro di te qa. Od go di ne umje sto Je le ne De - spo to vi} na sta vu fran cu skog je zi ka iz - vo di }e pro fe sor sa po lo `e nim stru~ - nim is pi tom, Ade la Dr ki}. 04. ok to bra odr `a na je sjed ni ca [kol - skog od bo ra na ko joj je usvo jen go di {wi plan i pro gram ra da Gim na zi je za 2010/11. {kol sku go di nu. Od 8. do 10.ok to bra odr `an je se mi nar za pro fe so re fran su skog je zi ka u Pe - trov cu. Se mi na ru su pri su stvo va le pro - fe so ri ce Emi ra Ham zi} i Dra gi wa Ze ~e - vi}. Od 7. do 10. ok to bra u Pe trov cu odr `an je Kon gres ma te ma ti ~a ra i fi zi ~a ra Cr - ne Go re, ko ji je or ga ni zo va la Cr no gor ska aka de mi ja na u ka i umjet no sti i Pri rod - no-ma te ma ti~ ki fa kul tet Uni ver zi te ta Cr ne Go re. Kon gre su iz Gim na zi je pri su - stvo vao je pro fe sor ma te ma ti ke Igor Pu - ri}. 8. i 9. ok to bra u Gim na zi ji odr `an je pr vi dio se mi na ra pod na zi vom Raz voj kri ti~ kog mi {qe wa, ko ji je or ga ni zo - vao Za vod za {kol stvo Cr ne Go re. Se mi - na ru je pri su stvo va lo 23 pro fe so ra iz Gim na zi je i 10 pro fe so ra iz Sred we {ko le 17.sep tem bar bqa ka. 9. ok to bra odr `an je {kol ski ~as gim - na zi jal ci ma ko ji sla ve 40 go di na od ma - tu re. Pro ziv ku su iz vr {i li dr Ra di sav Xu ve ro vi} i Dra go je Kne `e vi} uz po - zdrav nu ri je~ di rek to ra Gim na zi je Dra - ga na Zu ko vi }a. 12. ok to bra u Gim na zi ji po ~e la je grej - na se zo na 22. i 23. ok to bra odr `an je dru gi dio se mi na ra Raz voj kri ti~ kog mi {qe wa, ko ji je or ga ni zo vao Za vod za {kol stvo Cr ne Go re. Se mi na ru su pri su stvo va li pro fe so ri Gim na zi je i Sred we {ko le bqa ka. Se mi nar su vo di le Na da Ma ra{ i dr Sne `a na Gr bo - vi}. 26. ok to bra u~e ni ci 4. raz re da iz ra zi - li su pro test u ve zi sa po la ga wem eks ter - nog ma tur skog is pi ta go di ne or ga ni zo van je od la - zak na Sa jam kwi ga pro svjet nih rad ni ka iz Pqe va qa. Iz Gim na zi je Sa jam kwi ga po sje ti lo je 10 pro fe so ra. Auto bus je obez bi je di la Op {ti na Pqe vqa. 1. no vem bra odr `a ne su sjed ni ce Odje - qew skih vi je }a i Na stav ni~ ko vi je }e na kra ju pr vog kla si fi ka ci o nog pe ri o da. 8. no vem bra odr `a na je sjed ni ca Na - stav ni~ kog vi je }a sa dnev nim re dom: 1) Ana li za uspje ha i vla da wa na kra ju pr - vog kla si fi ka ci o nog pe ri o da, 2) Iz vje - {taj o ra du ak ti va, 3) Ana li za uspje ha i vla da wa u~e ni ka upi sa nih u pr vi raz red 2009/10. {k.g., 4) Iz vje {taj o opre dje qe - wu u~e ni ka za Ma tur ski is pit, za oba ve - zne i iz bor ne pred me te, 5) Obi qe `a va we da na {ko le i 6) Ra zno go di ne odr `an je sa sta nak sa pred stav ni ci ma u~e ni ka odje qe wa 4. raz - re da, odje qew skih star je {i na, di rek to - ra Gim na zi je i Sred we stru~ ne {ko le, pe - da go zi ma {ko la kao i pred stav ni kom Mi ni star stva pro svje te i na u ke Sve tom Ba ki }em, Za vo da za {kol stvo, Zo ri com Ko tri, pred stav ni kom Is pit nog cen tra, Goj kom Je lov cem i pred stav ni kom Cen tra za stru~ no obra zo va we Zo rom Bo gi }e vi}. Te ma je bi la ne spo ra zum oko Eks ter nog ma tur skog is pi ta go di ne pred stav nik Voj ske Cr ne Go re odr `ao je pro mo tiv no pre da - va we o Voj sci Cr ne Go re i per spek ti va - ma go di ne u re sto ra nu Gim na zi - je odr `an je kok tel ko ji je pri re dio pro - fe sor Asim Ku hi wa po vo dom ma gi stra tu - re Ȯd 11. do 13. no vem bra u Moj kov cu odr - `an je se mi nar na te mu: rad sa od ra slim. Se mi na ru iz Gim na zi je pri su stvo va li su: Mi loj ka Ne na di} Cr no go rac, Sa wa Go lu bo vi}, Ve sna Ka stra to vi}, Qi qa na Baj ~e ti}, Emi ra Ham zi} i Ro san da Ter - zi}. Pro gram pro sla ve Da na {ko le: g. pro mo ci ja dru ge zbir ke po e zi je u~e ni ka IV 2, Ne ma we Dra ga {a u Sve ~a noj sa li g. pre da va we pre ko raz gla - sa po sve }e no Da nu {ko le g. pre mi je ra po zo ri {ne pred sta ve Na rod ni po sla nik od Nu {i - }a, ko ju su iz ve li na {i u~e ni ci uz po mo} pro fe so ri ce Bo ja ne Gru ji}. 18. no vem bra po di je qen je 11. broj Gla - sa Gim na zi je i odr `a na su sport ska tak - mi ~e wa u ru ko me tu, od boj ci, ko {ar ci i ma lom fud ba lu u sport skoj ha li Ada iz me u Gim na zi je i SS[. Istog da na u Do mu voj ske Cr ne Go re odr `an je rokkon cert na {ih gru pa En de fekt i Me gapo lis za u~e ni ke ove dvi je {ko le. 18. no vem bar je Dan {ko le. 11. no vem bra u Sve ~a noj sa li Gim na zi - je odr `a no je kwi `ev no ve ~e Raj ka Pa li - br ka - pro mo ci ja kwi ge Ju tar wa pri ~a. Od 23. do go di ne Evrop ski cen tar za u~e we mo der nih je zi ka, u okvi - ru ak tiv no sti Sa vje ta Evro pe, je or ga - ni zo vao ra di o ni ce u Gra cu u Austri ji. Te ma je bi la Ukla pa we is pi ta iz stra - nih je zi ka u za jed ni~ ki evrop ski okvir. Ra di lo se in ten ziv no i ne pre kid no na en gle skom je zi ku. Se mi na ru je pri su stvo - vao po je dan pred stav nik iz 33 ze mqe Evro pe, kao i dva po sma tra ~a iz Ka na de. Ovom se mi na ru je pri su stvo va la prof. en gle skog je zi ka i kwi `ev no sti Ne ve na To mi} go di ne odr `a na je kon sti - tu tiv na sjed ni ca no vog [kol skog od bo ra. ^la no vi {kol skog od bo ra su: Qi qa na Baj ~e ti}, pro fe sor isto ri je, Mi o mir Da - mja no vi}, pen zi o ni sa ni ge o log (is pred ro di te qa), ~la no vi is pred Mi ni star stva pro svje te i na u ke dr Il han Tur su mo vi}, ne u rop si hi ja tar, dr Fi lip Vu ko vi}, pred sjed nik Op {ti ko Dra ga {e - vi}, dipl. eko no mi sta. Za pred sjed ni ka je iza bra na prof. Qi qa na Baj ~e ti} go di ne u sve ~a noj sa li Gim - na zi je odr `a no je kwi `ev no ve ~e - Por - tret pi sca Go ra na Pe tro vi }a. Go vo rio na{ biv {i ak, Goj ko Bo `o vi}, kwi `ev - ni kri ti ~ar go di ne u~e ni ci tre }eg raz - re da opre dje li li su se za eskur zi ju po Sred woj Evro pi. Vo a eskur zi je je pro fe - so ri ca Ro san da Ter zi}. Oda bra na je tu ri - sti~ ka agen ci ja Ma ri jan iz Pqe va qa go di ne obi qe `en je Svjet ski dan bor be pro tiv si de uz sa rad wu qe ka - ra Do ma zdra vqa, na {ih u~e ni ka i pro - fe so ra go di ne Hi po-al pe Adria ban ka je sve ~a no uru ~i la po klon gim na - zi ji 3*20=60 kwi ga no be lo va ca. Sve ~a - nost su pra ti le lo kal ne me dij ske ku }e go di ne odr `a no je kwi `ev - no ve ~e po sve }e no sto go di {wi ci ro e wa pi sca Me {e Se li mo vi }a. O pi scu, kao i isje~ ke iz we go vih dje la i TV in ter vi jua, ~i ta li su u~e ni ci IV-2 odje qe wa. Or ga - ni za tor kwi `ev ne ve ~e ri je pro fe so ri - ca Ne ven ka Je lo vac go di ne odr `a na je sjed ni ca [kol skog od bo ra na ko joj je usvo jen Pra - vil nik o or ga ni za ci ji i si ste ma ti za ci - ji rad nih mje sta JU Gim na zi je Ta na si - je Pe ja to vi} i Sta tu ta, za tim od lu ka o ras pi si va wu kon kur sa za iz bor di rek to - ra Gim na zi je i ime no va we ko mi si je za po pis osnov nih sred sta va i sit nog in ven - ta ra go di ne odr `a na je sjed ni ca Na stav ni~ kog vi je }a u ve zi s pri pre mom prob nog Ma tur skog is pi ta iz Ma ter weg je zi ka i kwi `ev no sti i ma te ma ti ke ili pr vog stra nog je zi ka go di ne Gim na zi ja je do bi la 16 ra ~u na ra od NR Ki ne. Na rod na Re pu - bli ka Ki na je po sred stvom Mi ni star - stva za in for ma ci o no dru {tvo i Mi ni - star stvo pro svje te i na u ke do ni ra lo na {oj {ko li 16 ra ~u na ra go di ne za vr {en je dru gi kla si fi ka ci o ni pe ri od (pr vo po lu go di - {te) go di ne odr `a na su sjed ni ce Ode qew skih vi je }a i Na stav ni~ ko vi je - }e go di ne sa op {ten je uspjeh i vla da we u~e ni ka na kra ju pr vog po lu go - a go di ne odr `an je se mi nar o in klu ziv noj na sta vi po pro gra mu Pro fe - si o na li raz voj na stav ni ka na ni vou {ko - le. Se mi na rom je ru ko vo di la Mi loj ka- Cr no go rac Ne na di} a vo di la ga je Sve tla - na Du jo vi}, di rek to ri ca JU Zra ~ak na - de. Za vri je me zim skog ras pu sta 13 pro fe - so ra bi lo je na obu ci za test-ad mi ni - stra to re u Is pit nom cen tru: Mu ni ra De - {e vi}, Ve sna Ka stra to vi}, Qi qa na Ra nev ski, Ta wa Dra ga {e vi}, Na ta {a Cmi qa ni}, Qi qa na Baj ~e ti}, Bi se ra Bu - lut, Mi li ja na Vu ~i ni} Dra ga {e vi}, Je - le na Vu ko vi}, Dra ga na Ja {o vi}, El vi ra Hra sto vi na, Asim Ku hi wa i Ro san da Ter - zi}. 26.ja nu a ra go di ne odr `a na je sjed - ni ca Na stav ni~ kog vi je }a na ko joj je ana - li zi ran uspjeh i vla da we na kra ju pr vog po lu go di {ta i pri pre me za or ga ni zo va - we prob ne ma tu re za u~e ni ke ~e tvr tog ga zre da. Prob na ma tu ra sa sto ja la se iz ma ter - weg je zi ka i kwi `ev no sti, ma te ma ti ke i pr vog stra nog je zi ka (en gle ski, ru ski i fran cu ski). Is pi ti su odr `a ni 3., 4. i 5. fe bru a ra. Ne vla di no udru `e we Bo num -Pqe - vqa ras pi sa lo je kon kurs sa te mom Dro - ga je zlo-ja ne }u to! U~e ni ci II 1 Mi qa - na Ja wu {e vi} osvo ji la je pr vo mje sto i do bi la nov ~a nu na gra du. Do dje la na gra da iz vr {e na je 10-og fe bru a ra. 11. fe bru a ra odr `a na je sjed ni ca Na - stav ni~ kog vi je }a, gdje je ana li zi ran rad ak ti va, Par la men ta u~e ni ka i dru ge ak - tiv no sti ve za ne za na red ni pe ri od. 23. fe bru a ra odr `a na je sjed ni ca Na - stav ni~ kog vi je }a, na ko joj je utvr e na {kol ska li sta oba ve znih iz bor nih pred - me ta za 2011/12. {kol sku go di nu. 25. fe bru a ra odr `a na je sjed ni ca Sa - vje ta ro di te qa. Na sjed ni ci iz ne se ne su ak tu el ne stva ri u {ko li, uspjeh, vla da - we, {kol ska li sta oba ve znih iz bor nih pred me ta i dr. 26. fe bru a ra (su bo ta) odr `a no je {kol - sko tak mi ~e we iz ma te ma ti ke, fi zi ke, he mi je, bi o lo gi je, stra nih je zi ka (ru ski, en gle ski, fran cu ski), isto ri je, ge o gra fi - je i in for ma ti ke. 28. fe bru a ra odr `a na je sjed ni ca [kol skog od bo ra. Na sjed ni ci je usvo jen go di {wi ob ra ~un za go di nu i dat iz vje {taj o osnov nim sred stvi ma i stal - nog in ven ta ra. Dat je pre gle dan uspjeh i vla da we na kra ju I po lu go di {ta 2010/2011. go di ne. Usvo je na je {kol ska li sta oba ve znih iz bor nih pred me ta za 2011/2012. {kol sku go di nu go di ne sti glo je rje {e we o iz bo ru di rek to ra gim na zi je za pe ri od od ~e ti ri go di ne. Iza bran je do sa da {wi di - rek tor, pro fe sor ma te ma ti ke Dra gan Zu - ko vi}. 1. mar ta u Pod go ri ci di rek tor {ko le pri su stvo vao je sa stan ku u Is pit nom cen - tru. Iz vr {e na je ana li za pi lot ma tur - skog is pi ta i utvr e wu da tu ma za ma tur - ski is pit. 3. mar ta bi la je do dje la di plo ma i na - gra da sa {kol skog tak mi ~e wa. Ukup no je u~e stvo va lo 119 u~e ni ka ili oko 20% ukup nog bro ja u~e ni ka u {ko li. Do di je - qe no je 56 do plo ma i na gra da a za 19 men - to ra pri zna wa. Re zul ta ti sa {kol skog tak nmi ~e wa po pred me ti ma (po bjed ni ci): Bi o lo gi ja I raz red: \a ~i} Ma ri ja (100 po e namen tor Ve sna Ka stra to vi}); Kne `e vi} Bo `o (94 men tor Ta wa Dra ga {e vi}); Ka za zo vi} Amra (92-men tor Ta wa Dra - ga {e vi}. II raz red: Svr ko ta Z. Ta ma ra (84-men - tor Ta wa Dra ga {e vi}); Kur ti{ Amra (76- Ta wa Dra ga {e vi}); \a ~i} Ni ko la (73-men tor Ta wa Dra ga {e vi}). III raz red: Ke ~i na Ste fan (98-men tor Ve sna Ka stra to vi}); Vu ko vi} Jak {a (83- men tor Ve sna Ka stra to vi}); Sta ro vlah Ivan (69- men tor Ve sna Ka stra to vi}). IV raz red: Dra ga{ Ne ma wa (85- men tor Ve sna Ka stra to vi}); He mi ja I raz red: Drob wak Je le na (80-men tor Mu ni ra De {e vi}); Mi ni} Ra da na (80- men tor Mu ni ra De {e vi}); Ke ~i - ka (75-men tor Mu ni ra De {e vi}). II raz ko vi} Mi la na (90-men - tor Ro san da Ter zi}); Bu lut Sa id (88-men - tor Ro san da Ter zi}); So ko vi} Ti ja na (65- men tor Ro san da Ter zi}). III raz red: Kne `e vi} Bo ja na (88- men - tor Mu ni ra De {e vi}); Xu ve ro vi} Ane ta (67- men tor Ro san da Ter zi}); Mi li ~i} Va si li je (56- men tor Ro san da Ter zi}). IV raz red: Vo ji no vi} Bran ka (78-men - tor De {e vi} Mu ni ra); Da je vi} Ani ka (75- men tor De {e vi} Mu ni ra). Fi zi ka I raz red: Men to vi} Slo bo dan (100-men - tor Mi }un Svr ko ta); Pe tri} Dan ko (100- men tor Mi }un Svr ko ta). III raz red: Pe tri} Mar ko (100- men tor Mi }un Svr ko ta), Pot pa ra Ni ko la(100- men tor Mi }un Svr ko ta). En gle ski je zik i kwi `ev nost I raz red: Jan ko vi} Pa vle (79-men tor Ne ve na To mi}); [a ran ~i} An dri ja na (76- men tor Ne ve na To mi}); Pa je vi} Zlat ko (67,5- men tor Ne ve na To mi}). II raz red: To {i} Jo va na (87-men tor Je - le na Vu ko vi}); Mi {o vi} Ma ri ja na (78,5- men tor Je le na Vu ko vi}); Osman ka di} Ma - i da (78- men tor Je le na Vu ko vi}). III raz red: To mi} Iri na (96-men tor Ne ve na To mi}); Pot pa ra Ni ko la (92- men - tor Ne ve na To mi}); Ani ~i} Sa vo (87- men tor Ne ve na To mi}). IV raz red: Kne `e vi} Mar ko (94-men tor Sa wa Go lu bo vi}); Ha xi o sma no vi} Vir na (87-men tor Dra ga na Ja {o vi}); \a ~i} Ni - ko la (84- men tor Dra ga na Ja {o vi}). Ru ski je zik i kwi `ev nost I raz red: [qu ki} Ma ri na (85,5-men tor Na ta {a Cmi qa ni}). II raz red: Ja wu {e vi} Mi qa na (78- men tor Na ta {a Cmi qa ni}); To mi} Ti ja - na (76,5- men tor Na ta {a Cmi qa ni}); Drob wak Iva na (55- men tor Na ta {a Cmi - qa ni}). III raz red: Pe jo vi} Du {i ca (68,5- men - tor Na ta {a Cmi qa ni}); \on do vi} Iva - na (67,5- men tor Na ta {a Cmi qa ni}). IV raz red: Ja wu {e vi} Ma ri ja (58-men - tor Ja dran ka Je stro vi}). Ma te ma ti ka I raz red: Ta ba{ Ni ko la (88-men tor Dra gan Zu ko vi}). II raz red: Go gi} Ta ma ra (77-men tor Vu - ~i ni}-dra ga {e vi} Mi li ja na). III raz red: Mi li ~i} Va si li je (51-men - tor Ra do man Mi li ~i}). IV raz red: Beq ka{ Ni ko la (100 - men - tor Igor Pu ri}). Isto ri ja II raz red: Bo ro vi} Lu ka (89-men tor Qi qa na Baj ~e ti}); Pa li brk Lu ci ja (89- men tor Qi qa na Baj ~e ti}); Te {o vi} Jo - va na (68- men tor Qi qa na Baj ~e ti}); Kri - va }e vi} Pre drag (68- men tor Qi qa na Baj ~e ti}). IV raz red: ^e pi} Qu bo (89- men tor Qi qa na Baj ~e ti}); An e li} Ste fan (79- men tor Qi qa na Baj ~e ti}); Dra ga{ Di ja - na (72,5- men tor Qi qa na Baj ~e ti}). Na dr `av nom tak mi ~e wu, ko je or ga - ni zu je Is pit ni cen tar, {ko lu }e pred - sta vqa ti 11 u~e ni ka, a to su: Dra ga{ Ne ma wa (bi o lo gi ja), Vo ji no vi} Bran ka, Da je vi} Ani ka (he mi ja), Beq ka{ Ni ko - la (ma te ma ti ka), Kne `e vi} Mar ko, To mi} Iri na i Pe tri} Mar ko (en gle ski je zi ka), Pe tri} Mar ko, Pot pa ra Ni ko la (fi zi - ka), ^e pi} Qu bo i An e li} Ste fan (isto - ri ja). Cr no gor ski sred wo {kol ci po pr - vi put su do bi li sti pen di je sa Bri tan ske elit ne {ko le. Iz Cr ne Go re do bit ni ci su 4 u~e ni ka dru gog raz re da. Me u tim do - bit ni ci ma je i u~e nik dru gog raz re da \a ~i} Ni ko la iz na {e Gim na zi je. Sti - pen di je je uru ~io Mi ni star pro svje te i spor ta Sla vo qub Sti je po vi} 7. mar ta go di ne. Vri jed nost sti pen di je je oko eura go di ne na sjed ni ci Na stav - ni~ kog vi je }a iza bra na je u~e ni ca II3, Mar ko vi} Mi li ca za sti pen di je Uedi we - nih svjet skih ko le xa go di ne odr `a ne su sjed ni - ce Odje qew skih vi je }a i sjed ni ca Na - stav ni~ kog vi je }a po vo dom za vr {et ka tre }eg kla si fi ka ci o nog pe ri o da. Pro - qe} ni ras pust je od do go di ne go di ne odr `a na je sjed ni - ca Na stav ni~ kog vi je }a, na ko joj je ana - li zi ran uspjeh u~e ni ka na kra ju III kla si fi ka ci o nog pe ri o da, kao i pi ta wa or ga ni zo va wa i spro vo e wa Ma tur skog is pi ta {kol ske 2010/2011. g. Na dr `av - nom tak mi ~e wu ko je je or ga ni zo vao Is - pit ni cen tar u~e ni ci su po sti gli do bre re zul ta te, a me u wi ma naj bo qi su: iz fi zi ke, dru go mje sto Pe tri} Mar ko 62 bo da, men tor pro fe sor Mi }un Svr ko ta, iz isto ri je, dru go mje sto ^e pi} Qu bo 80 bo do va, men tor pro fe so ri ca Qi qa na Baj ~e ti}. Tak mi ~e we je odr `a no u Pod - go ri ci go di ne u or ga ni za ci - ji Is pit nog cen tra. Po vo dom da na Fran ko fo ni je u~e ni ci Gim na zi je osvo ji li su na gra de: De li} Al di na, Cvi je ti} Mi li ca, Su qe vi} Azra, Pe tri} Mar ko, Pe ja to vi} mar ko, Pe ja to vi} Mir ko, [an ti} Ara be la i ]o - so vi} Je le na. Men to ri ovih u~e ni ka su pro fe so ri ce frn cu skog je zi ka: Ham zi} Emi ra, Ze ~e vi} Dra gi wa i Dr ki} Ade la. Tak mi ~e we je odr `a no go di - ne, a na gra de uru ~e ne go di - ne u Gim na zi ji Slo bo dan [ke ro vi} u Pod go ri ci go di ne (su bo ta) Men sa Cr ne Go re u sa rad wi sa Op {ti nom Pqe vqa or ga ni zo va la je te sti ra we ba zi~ ne in te - li gen ci je u Pqe vqi ma. Te sti ra we je oba - vqe no u Gim na zi ji (Sve ~a na sa la). Iz Gim na zi je se pri ja vi lo 80 u~e ni ka, pr - vih 25 fi nan si ra la je Op {ti na Pqe vqa g. 50 u~e ni ka po sje ti lo je Sa jam tu ri zma u Bu dvi i Mu zej u Ko to ru. Vo a pu ta bio je pro fe sor ge o gra fi je Asim Ku hi wa Odr `an je eks ter ni dio ma tur skog is pi ta za {kol sku 2010/11. go di nu iz Ma ter weg je zi ka i kwi `ev no - sti od no sno Cr no gor skog je zi ka. Po vo dom Ne dje qe dr `av nog ar hi va, odje qe we ar hi va u Pqe vqi ma po sje ti li su u~e ni ci Gim na zi je sa po mo} ni kom di - rek to ra, Haj ru di nom Ku jun xi }em. Po sje - ta je upri li ~e na 19. apri la go di - ne g. odr `a no je Dr `av no tak - mi ~e we iz pri rod nih na u ka, ma te ma ti - ke, isto ri je i stra nih je zi ka. Iz Gim na - zi je u~e stvo va lo je 10 u~e ni ka ~e tvr tog i tre }eg raz re da. Naj bo qe re zul ta te po - sti gli su: Pe tri} Mar ko III raz red iz fi zi ke- dru go mje sto-men tor Mi }un Svr - ko ta, ^e pi} Qu bo IV raz red-dru go mje sto iz isto ri je-men tor Qi qa na Baj ~e ti} go di ne obi qe `en je Svjet - ski dan kwi ge, pro gram pri pre mi la u bi bli o te ci pro fe so ri ca Mi lan ka ^e - pi} go di ne Gim na zi ju je po sje ti - la {e fi ca Odje qe wa za me di je i kul tu - ru Shelly A. Se a ver iz Ame ri~ ke am ba - sa de. Raz go va ra la je sa u~e ni ci ma II 4 kod pro fe so ri ce en gle skog je zi ka Je le ne Vu - ko vi} go di ne odr `a no je {kol sko tak mi ~e we re ci ta to ra ko je je or ga ni zo - va la pro fe so ri ca Ne ven ka Je lo vac. U~e - stvo va li su u~e ni ci: Bo `o Kne `e vi}, Gra ni ca Ko va ~e vi}, Sne `a na Lu ~i}, Ol - gi ca Pe ru ni ~i}, Alek sa ^e pi}, Mar ko Pe ja to vi}, Mir ko Pe ja to vi}, Sne `a na Pu ri}, Bo ja na Kne `e vi}, Kri sti na Bje - ko vi}, Ne ma wa Dra ga{, Vir na Ha xi o - sma no vi}, Xe nan Ali}, Mi lo{ Bu ji {i} i Mla den Cu pa ri su sa ~i wa va le: pro fe so ri ca Emi ra Ham zi}, pro fe so - ri ca Na ta {a Cmi qa ni} i u~e ni ca IV raz re da Ma ri ja Ja wu {e vi}. Po bjed ni ci su: I mje sto-mir ko Pe ja to vi}, II mje sto- Ne ma wa Dra ga{ i III mje sto-vir na Ha xi - o sma no vi} go di ne odr `a na je Olim pi ja - da zna wa go di ne u Pod go ri ci, ko ju or ga ni zu je Cr no gor ska aka de mi ja na u ka i umjet no sti i Rek to rat uni ver zi te ta Cr ne Go re, Pri rod no-ma te ma ti~ ki fa - kul tet, Dru {tvo ma te ma ti ~a ra i fi zi - ~a ra Cr ne Go re. Na ovom tak mi ~e wu u~e - stvo va lo je 17 tak mi ~a ra, 9 iz bi o lo gi je, 4 iz fi zi ke i 4 iz ma te ma ti ke. Re zul ta ti: bi o lo gi ja pr vi raz red \a ~i} Ma ri ja-(93 po e na)-pr vo mje sto, men tor Ve sna Ka stra to vi}, Kne `e vi} Bo `o (88 po e na)-dru go mje sto, men tor Ta - wa Dra ga {e vi}, Ka za zo vi} Amra-(82 po - e na)-tre }e mje sto, men tor Ta wa Dra ga - {e vi}. bi o lo gi ja tre }i raz red Ke ~i na Ste fan (84 po e na)-dru go mje sto, men tor Ve sna Ka stra to vi}. fi zi ka pr vi raz red Pe tri} Dan ko-pr vo mje sto(90 po e na), men tor Mi }un Svr ko ta. Fi zi ka, tre }i raz red Pe tri} Mar ko-(82 po e na)- pr vo mje - sto, men tor Mi }un Svr ko ta, Pot pa ra Ni - ko la (81 po en)- pr vo mje sto, men tor Mi - }un Svr ko ta. ma te ma ti ka Ta ba{ Ni ko la - tre }e mje sto, pr vi raz red, men tor Jo van ka Bra {a nac, Beq - ka{ Ni ko la, ~e tvr ti raz red-tre }e mje - sto, men tor Igor Pu ri}, Mi li ~i} Va si - li je- tre }i raz red- pri zna we, men tor Ra do man Mi li ~i}. Da kle, na Olim pi ja - di zna wa 2011 osvo je na su 4 pr va mje sta, 3 dru ga mje sta i 2 tre }a mje sta. Pe tri} Mar ko je u re pre zen ta ci ji Cr ne Go re za fi zi ku i u~e stvo va }e na Olim pi ja di iz fi zi ke ko ja }e se odr `a ti od 10 do 18. ju - na god. na Taj lan du go di ne do bi li smo oba vi je - {te we da je Mi li ca Mar ko vi} u~e ni ca dru gog raz re da do bil la sti pen di je Uje di - we nih svjet skih ko le xa za {kol sku go di nu u Mo sta ru go di ne odr `a no je Op {tin - sko tak mi ~e we u pr voj po mo }i. Iz Gim - na zi je u~e stvo va le su tri eki pe i osvo - ji le sva tri mje sta u ka te go ri ji omla di na ca. Men tor eki pa bi la je pro - fe so ri ca Ve sna Ka stra to vi}. Pr va eki - pa }e u~e stvo va ti na Dr `av nom tak mi ~e - wu ko je }e se odr `a ti u Su to mo ru. Eki pa ko ja je osvo ji la pr vo mje sto: Te {o vi} Kri sti na, Pot pa ra Ma ri ja, Stru ji} Er - na, Te {o vi} Jo va na, Mar ko vi} Mi li ca i Lu ~i} Sne `a na. 20. ma ja iz ve den je jed no dnev ni iz let sa sport skim sa dr `a ji ma, a isto vre me no je za vr {e na na stav na go di na za u~e ni ke ~e tvr tog raz re da. Od 21. ma ja do 28. ma ja iz ve de na je eks - kur zi ja u~e ni ka tre }eg raz re da po sred - woj Evro pi ( Bu dim pe {ta, Bra ti sla va, Prag i Be~). Sa u~e ni ci ma (123) pu to va - le su i odje qew ske star je {i ne: Ro san da Ter zi} (vo a pu ta), Mi }un Svr ko ta, Vi - to mir Kne `e vi}, Da rin ka Du ko vi}, Mer - va na Ma noj lo vi}, di rek tor Dra gan Zu ko - vi} i qe kar ka Dra ga na Go lu bo vi}. Tu ri sti~ ka agen ci ja Mar ko-turs od li~ - no je iz ve le eks kur zi ju. 1. ju na odr `an je eks ter ni ma tur ski is pit iz pr vog stra nog je zi ka (E,F,R). 2. ju na odr `an je eks ter ni ma tur ski is pit iz ma te ma ti ke. 9. ju na u Sve ~a noj sa li Gim na zi je uru - ~e ne su di plo me Lu ~a. Ukup no di plo - ma Lu ~a bi lo je 33. Tri na est za od li - ~an uspjeh iz svih na stav nih pred me ta i pri mjer no vla da we u to ku {ko lo va wa, kao i 20 za op {ti od li ~an uspjeh i pri - mjer no vla da we. Di rek tor je uru ~io Lu - ~e i kwi ge Ro man o Tol sto ju od Vla di - mi ra Fe do rof skog. U ime pred sjed ni ka Op {ti ne dr Fi li pa Vu ko vi }a, do bit - ni ke je po zdra vio pot pred sjed nik Mil - ko ^o lo vi} i uru ~io im Isto ri ju Pqe - va qa. Pro gram su pri pre mi le pro fe so ri ce Ja dran ka Je stro vi} i Emi - ra Ham zi}. 10, 11. i 12. ju na odr `a ni su Ma tur ski is pi ti-in ter no iz iz bor nih pred me ta. Od 13. do 17. ju na od vi jao se upis u~e - ni ka u pr vi raz red gim na zi je. Pri mqe - no je 130, a ja vi lo se znat no vi {e. 6.j una odr `a no je Ma tur sko ve ~e u ho te lu Pqe vqa. 15. ju na go di ne odr `a ne su sjed - ni ce Odje qew skih vi ja }a I, II i III raz - re da i Na stav ni~ kog vi je }a. 16. ju na odr `a na je sjed ni ca Is pit nog od bo ra na ko joj je utvr en uspjeh na ma - tur skom is pi tu- in ter ni dio. 17. ju na iz vr {e na je po dje la svje do - ~an sta va za u~e ni ka pr vog, dru gog i tre - }eg raz re da 18. i 19. ju na pro fe so ri su ima li iz - let pre ko Zla ti bo ra u Vr wa~ ku Ba wu. 21. ju na sve ~e no su uru ~e ne di plo me o po lo `e nom Ma tur skom is pi tu 23. ju na u Osnov noj {ko li Ri stan Pa - vlo vi} odr `an je se mi nar za cr no gor - ski je zik i kwi `ev nost. Se mi na ru su pri su stvo va li pro fe so ri ko ji su pre - da va li ma ter wi je zik. Pro fe so ri ko ji su pri su stvo va li se mi na ru su: Mi o drag ^o - vi}, Mi lan ka ^e pi}, ^e do Ter zi}, Bo ja - na Gru ji} i Ne ven ka Je lo vac. Se mi na ru je pri su stvo vao i di rek tor {ko el Dra - gan Zu ko vi}. Svi ko ji su pri su stvo va li se mi na ru do bi li su ser ti fi kat 19. ju na odr `a na je sjed ni ca Na stav - ni~ kog vi je }a na ko joj je iz vr {e na po di - je la ~a so va za 2011/12. {kol sku go di nu i od re e na odje qew ska star je {in stva. 08. av gu sta pri ja vqi va we po prav nih is pi ta na ma tur skom is pi tu iz iz bor nih pred me ta. 09. av gust u 11,00 ~a so va ma tur ski is - pit (eks ter ni) iz ma ter weg je zi ka i kwi - `ev no sti 10. av gust u 11,00 ~a so va ma tur ski is - pit (eks ter ni) iz ma te ma ti ke. 11. av gust u 11,00 ~a so va ma tur ski is - pit (eks ter ni) iz en gle skog je zi ka 12. av gust ma tur ski is pit od 8,00 ~a - so va iz iz bor nih pred me ta 18. i 19. av gust pri ja vqi va we po prav - nih is pi ta za re dov ne u~e ni ke. 20. av gust pi sme ni za da ci na po prav - nim is pi ti ma. 22. i 23. av gust usme ni is pi ti na po - prav nim is pi ti ma za re dov ne u~e ni ke. 24. i 25. av gust upis u~e ni ka u 1, 2,3 i 4 raz red. 26. av gust (pe tak) sjed ni ca Na stav ni~ - kog vi je }a na ko joj je de taq no ana li zi ran uspjeh i vla da we u~e ni ka u {kol skoj 2011/11. go di ni i pri pre me za po ~e tak no ve {kol ske 2011/12. go di ne U~e ni ci Ve mi} Ma ti ja i Dra ga{ Ne - ma wa po lo `i li su ma tur ski is pit sa 5,00 Di rek tor, Dra gan Zu ko vi} IZ QE TO PI SA GIM NA ZI JE ZA [KOL SKU 2010/2011. GO DI NU

19 19 Dana{wi izgled Gimnazije Profesori Gimnazije ~etrdesetih godina LU^A DUHA KROZ GENERACIJE Generacija maturanata Gimnazije 1967/68. godine Generacija maturanata Gimnazije 1975/76. godine U riznici slojevitih dru{tvenih vrijednosti {to se ba{tine kroz dimenzije vremena i prostora, prosvjetarska zubqa je neugasli svetionik uma i duha i vje~ita memorija. I ni{ta tako kao {kole ne obiqe`ava qude i vrijeme, posebno one sa tradicijom koja se mjeri decenijama i vjekovima. Pqevqa se ni u kojoj prilici ne mogu tretirati a da se ne pomene pqevaqska Gimnazija. Wen duh je u svakom gra aninu, u pam}ewu onih {to tu `ive, ali i onih {to odlaze i {to se vra}aju u zavi~aj. Drugim rije~ima Gimnazija je postala zastava istorije pqevaqskog kraja koju dostojanstveno nose brojne generacije profesora i u~enika ove va spi tno-obrazovne ustanove. I {ta je istorija osim saznawe da vi{e vidimo, svijest da ovaj svijet ne pripada samo nama ve} se temeqi na naporima prethodnih generacija, a svi skupa dugujemo ga potomcima. Zato je svaki jubilej ne samo prilika da govorimo o sada{wosti, ve} i obaveza za podsje}awe na qude {to su u vaspitno-obrazovnom procesu ostavqali duboke tragove. Prate}i stabilan istorijski hod pqevaqske Gimnazije, suo~i}emo se sa brojnim do ga a ji - ma i li~nostima koji su obi qe `i - li vrijeme. Za~eta u te{kim vremenima, suo~avana sa brojnim neda}ama, pqevaqska Gimnazija razrastala je svoje prosvjetarsko stablo i uspje{no odolijevala mnogiim te{ko}ama i prestrojavala se na novi kolosijek shodno izazovima vremna i potreba dru{tva. Veliko breme, ~esto u oskudnim uslovima, mogli su da ponesu samo istinski prosvjetarski tribuni, narodni u~iteqi, ~asni i neumorni pregaoci, ~iji likovi, nekih od wih, zra~e na ovim stranicama i ostavqaju poruku koja obavezuje da se tradicija ~uva i razvija stvarala~ki. Zaista bilo bi te{ko izdvojiti sa 110 godina dugog spiska profesora i ake najboqe, najumnije, najkreativnije. Raduje nas {to objavqivawem ovog kratkog foto-zapisa budimo sje}awa na brojne likove koji }e u}i u riznicu a~kih uspomena. Grijeh bi bio ne ostaviti istinu o onima {to su, vo eni kwigom i pedago{kom pri~om, brojnim generacijama otvaralai horizonte novih puteva u svijet nauke, umjetnosti i stvarala{tva. Nadamo se da budu}e generacijie u~enika ne}e zaboraviti smisao Zmajevog stiha: Jo{ smo du`ni ti odu`i. Milorad Jokni} Profesori Gimnazije na izletu sedamdesetih godina sada ve} prethodnog stoqe}a Izlet godine

20 20 Nastavqena tradicija [KOL SKI TUR NIR U BA SKE TU I ove {kol ske go di ne na - sta vqe na je tra di ci ja odr - `a va wa {kol skih sport - skih tur ni ra. Za raz li ku od pret hod nih, ovo go di {wi tur nir u ba ske tu je odr `an kra jem pr vog po lu go di {ta. Uz u~e {}e eki pa iz go to vo svih odje qe wa, tur nir }e osta ti upam }en po ve li koj ujed na ~e no sti (ni je bi lo ap so lut nih fa vo ri ta za naj vi {i pla sman), kao i po naj - ne i zvje sni jem fi na lu u isto ri ji {kol skih tur ni ra. U to ku pr ve fa ze na - vi ja ~i su mo gli vi dje - ti pre gr{t za ni mqi - vih i ne iz vje snih du e la, a na kon we nog za vr {et ka se u raz i - gra va we za po lu fi na - le pla si ra lo 8 eki pa. Iz ovog di je la tak mi - ~e wa za slu `e no su se iz dvo ji le 4 eki pe, po 1 iz sva kog raz re da: I-1, II-5, III-4 i IV-2. Je di - no je eki pa IV-2 do po lu fi - na la do {la bez ijed nog po - ra za, ali i po red to ga po bjed ni ka tur ni ra ni je bi - lo la ko prog no zi ra ti. U pr vom po lu fi nal nom me ~u sa sta le su se eki pe II- 5 i IV-2. Du el je bio ujed na - ~en od po ~et ka do kra ja, go - to vo svo vri je me se igra lo ko{ za ko{, me u tim u pre - lom nim mo men ti ma eki pa IV-2, ko joj je ovo ina ~e bi lo tre }e po lu fi na le {kol skog tur ni ra, po ka za la je hlad - no krv nost i is ku stvo i ri - je {i la me~ u svo ju ko rist 21:19, ~i me je po pr vi put u{la u fi na le {kol skog tur ni ra, a ta ko e i osi gu ra - la pr vu gim na zij sku me da qu u ba ske tu (na kon osvo je na 2 ~e tvr ta mje sta na pret hod - nim tur ni ri ma). U dru gom po lu fi na lu ni je se po sta - vqa lo pi ta we po bjed ni ka. U~e ni ci III-4 su sa la ko }om i bez mno go ne iz vje sno sti sa vla da li pro tiv ni ke iz I- 1, ko ji ma je ipak fa li lo is - ku stva da na pra ve ne {to vi - {e na tur ni ru na kom su bi li i naj pri jat ni je iz ne - na e we. Po bje dom u dru goj po lu fi nal noj utak mi ci III- 4 je za ka za lo no vi du el, i to fi nal ni, sa eki pom IV-2. Ove dvi je eki pe su se na pret hod nom tur ni ru sa sta le u po lu fi na lu ka da je ta da - {we II-4 na ni je lo bo lan po - raz odje qe wu III-2. Fi nal nom okr {a ju pret - ho dio je me~ za tre }e mje sto iz me u odje qe wa I-1 i II-5. Pret hod ni me~ istih ri va - la u dru goj fa zi za vr {en je po bje dom pr va ka, me u tim u ovom me ~u stva ri su se od - vi ja le dru ga ~i je i eki pa II- 5 je iz vo je va la po bje du i sa - mim tim osvo ji la bron za nu me da qu na ovom tur ni ru. Fi nal ni me~ ovo go di - {weg tur ni ra u ba ske tu iz - Pobjedni~ka ekipa odjeqewa IV-2 me u III-4 i IV-2 je pri ~a za se be. Tog da na je od i gran naj - ne i zvje sni ji du el ne sa mo u isto ri ji fi na la, ve} u cje - lo kup noj isto ri ji {kol skih ba sket tur ni ra. Po ~e lo je ve o ma lo {e za ma tu ran te, u~e ni ci tre }eg raz re da su po ve li 4:0, ali su se wi ho ve Je dan od naj po pu lar ni - jih spor to va da na {wi ce, ko {ar ka, ni je za o bi {la ni gim na zi ju Ta na si je Pe ja to vi}. Na i me, u pr - vom po lu go u {kol ske 2010/2011. go di ne odr `an je tra di ci o nal ni tur nir u ba ske tu za u~e ni ce gi man - zi je. In te re se o va we u~e - ni ca za ovaj tur nir je jo{ ma lo, jer po sto je oni ko ji ne vje ru ju do voq no u svo - je spo sob no sti i kva li tet. U~e {}e na tur ni ru uze - lo je 10 eki pa. Naj bo qe ~e - ti ri eki pe ko je su sti gle do fi na la bi le su eki pe odje qe wa: III-1, VI-1(Awa Sti je po vi}, Mar ta Ko }a - lo, Iva na Ka pe ta no vi}, An dri ja na Stru ji}), I-2(So - fi ja So ko vi}, Bo ja na [qu ki}, Ka ta ri na \on do - vi} i.) i I-1(Ana Dra - {ko vi}, Sne `a na Pu ri}, Bo ja na Lon co vi}.). Po - lu fi nal ne utak mi ce od i - gra le su se iz me u III-1 i I- 1 i iz me u IV-1 i I-2 odje qe wa. U fi nal noj MALI FUDBAL Da je ma li fud bal naj a trak tiv ni ji vid spor ta po ka zao je {kol ski tur nir. Pri ja vi lo se 14 eki pa ko je su bi le ras - po re e ne po gru pa ma.u po lu fi na lu su se sa sta le 4 naj bo - qe eki pe : IV-2 : III-3, III-1:III-2.U pr vom po lu fi na lu bo - qa je bi la eki pa III-3 ko ja je po bi je di la re zul ta tom 4:0, dok je u dru goj po lu fi nal noj utak mi ci kar tu za fi na le iz bo ri lo III-1 ko je je sla vi lo re zul ta tom 2:0. Fi nal na utak mi ca je bi la kao {lag na tor tu. ^ar fi na la je kra - si la mno go broj na pu bli ka. III-1 i III-3 su vo di le te {ku ro - vov sku bit ku do sa mog kra ja.utak mi ca je otvo re na go lom Pot pa ri }a sa po la te re na. Po vi sio je Ma ta no vi} na 2:0. Ne iz vje snost me ~u vra tio je Ta ba{ ko ji je sa 2 po got ka anu - li rao pred nost III-1. No vu pred nost za III-1 do nio je Ma - ta no vi} efekt nim po got kom, da bi sa mo ne ko li ko mi nu - ta ka sni je iz jed na ~io Ara ni to vi}. Re zul tat 3 : 3. U iz vo e wu pe na la bi lo je bo qe III-1 i sla vi lo sa 3:2. Po - bjed ni~ ka eki pa na stu pi la je u sle de }em sa sta vu : ^o lo - vi} Mi lan (ka pi ten), Pot pa ri} Alek san dar, Ma ta no vi} Bra jan, Jok so vi} Lu ka, Ko va ~e vi} Rast ko i Mi ja to vi} Ni - ko la. Igra ~em tur ni ra pro gla {en je Bra jan Ma ta no vi}, dok je ti tu lu naj bo qeg stri jel ca po nio Da vid Ta ba{, a naj bo - qi gol man je bio Va si li je Mi li ~i}. sta ri je ko le ge br zo kon so - li do va le, sjaj nom igrom iz - jed na ~i le re zul tat i od tog mo men ta pred nost bi lo ko je eki pe ni je iz no si la vi {e od po en-dva, {to do voq no go - vo ri o ujed na ~e no sti ri va la. Od li~ nom igrom u od bra ni i sjaj nim {u tem sa dis tan ce, u~e ni ci IV-2 do la ze do pred - no sti od 20:19, ali ri va li br zo po sti `u po en, sti `u do re zul ta ta 20:20, i ta da po ~i - we igra `i va ca. Odje qe we III-2 je pri re zul ta tu 25:24 ima lo i slo bod no ba ca we za po bje du na tur ni ru, ali ono utak mi ci ko ja je od i gra na sna ge su od mi - je ri le u~e ni ce III-1 i IV-1 odje qe wa, po bi je du je od - ni je la eki pa III-1 u sa sta - vu: Ta wa [qu ki}, Iva na La za re vi}, Bo ja na Pot pa - ri} i Va wa [qu ki}. Tre - }e mje sto osvo ji la je eki pa I-2. Eki pa IV-1 ve} tre }u go di nu za re dom osva ja tur - nir bez po ra za. ni je is ko ri {te no, dok su ma - tu ran ti u tom pe ri o du igre po go di li sva slo bod na ba ca - wa i uz sjaj nu igru u od bra - ni, do {li do na pa da za po - bje du pri re zul ta tu 34:33. Po me nu ti na pad je, upr kos od li~ noj od bra ni III-4, za - vr {en iz van red nim po - e nom i me~ je okon ~an re zul ta tom 35:33, uz ve - li ko sla vqe na vi ja ~a odje qe wa IV-2, ~i ja sjaj na eki pa u sa sta vu Ni ko la Beq ka{, Ka sim Baj ro vi}, Mla den Cu - pa ra, Lu ka Go lu bo vi} i Pa vle \on do vi} u svom po sqed wem u~e - {}u na tur ni ru osva ja zlat nu me da qu, i to bez iz gu bqe nog me ~a (skor 9-0). Tur nir je od po ~et ka do kra ja pra tio ve li - ki broj u~e ni ka, pa je sa mim tim to kom ~i ta - vog tur ni ra vla da la iz van red na sport ska at mos fe ra. Me ~e ve su od su di li Og wen Jan ko vi}, Ka sim Baj ro vi} i dvi je go - di ne mla i Lu ka Lac ma no - vi}. Na rav no, na kra ju tre - ba za hva li ti i pro fe so ru Dan ku De spo to vi }u, bez ~i - je po mo }i i an ga `o va wa tur nir ne bi bio ni odr `an. Ni ko la Beq ka{ PO NO VO ZLA TO!!! Utak mi ce su su di li: Lu - ka Lac ma no vi}, Ni ko la De be qe vi}, Og wen Jan ko - vi} i Ka sim Baj ro vi} uz po mo} pro fe so ra fi zi~ - kog vas pi ta wa Dan ka De - spo to vi }a. Tur nir je pro te kao u fer i ko rekt noj igri. Na da mo se da }e sli je de }ih go di na in te re so va we bi ti ve }e. Ta wa [qu ki}, IV-1 Me ~e ve su su di li Emir Ku lo gli ja i Amir [u lo vi} uz po mo} pro fe so ra fi zi~ kog vas pi ta wa. Tur nir je pro te - kao u fer ko rekt noj igri. Bra jan Ma ta no vi}, SKI FUD BAL Dva ~a sa ne deq no ni su ali eki pa I-3 je po ka za la do voq na za ve }e fi zi~ ke da }e bi ti ve li ki za lo gaj za ak tiv no sti, pa se zbog to ga pro tiv ni ke u na red nom tak - odr `a va tak mi ~e we u ra - mi ~e wu po {to je ovu utak - znim vi do vi ma spor ta. mi cu do bi la re zul ta tom 2:1. Tak mi ~e we je po sled wih Eki pa III-1 je za u ze la 2. mje - go di na za hva qu ju }i pro fe - sto, a pr vo pla si ra ni i no - so ri ma ali i za in te re so va - si o ci zlat we me da qe I-3 nim u~e ni ci ma po sta lo ve - na stu pi li su u sa sta vu: Ne - o ma po pu lar no. Jo{ od ve na Dra ga{, Ana Le ~i}, god. Gim na zi ja ima `en sku Jo va na Je~ me ni ca, Gor da na eki pu u ma lom fud ba lu. Spa ji}, Ta tja na \u ro vi} i Tak mi ~e we je po ~e lo 13. Jo va na Pa li brk Igra le su se utak - Na `a lost, eki pa ni je mo - mi ce na ni vou {ko le. U gla da ode na re gi o nal no ovom tak mi ~e wu u~e stvo va - tak mi ~e we ko je je odr `a no le su eki pe I, II, III i IV raz - u Ba ru, zbog ter mi na ko ji re da. Pr va tri mje sta osvo - na {oj {ko li ni su od go va - ji la su odje qe wa I -3, III-1 ra li. Na da mo se da }e se i II-4. Eki pa II-4 bi la je u sli je de }e go di ne na }i ne - du e lu sa III-5 i obi qe `i la ko re {e we za ovaj pro blem 3. mje sto re zul ta tom 3:0. i d a }e eki pa oti }i na tak - Fi nal na utak mi ca je od i - mi ~e we gdje si gur no ne }e gra na iz me u odje qe wa I-3 i bi ti lak pro tiv nik. III-1, ko je je bi lo fa vo rit, Ta wa i Va wa [qu ki}, IV-1 OPET PO BJED NI CI U dru gom po lu go u {kol ske 2010/11. god. odr `an je tur nir u od - boj ci za u~e ni ke gim na - zi je Ta na si je Pe ja to - vi}. Ovaj tur nir je pri vu kao ve li ku pa `wu pu bli ke. U~e stvo va li su sko ro svi raz re di. Tak - mi ~e we je spe ci fi~ no po to me {to su eki pe bi le mje {o vi te (dje ~a ci i dje - voj ~i ce). Na sa mom po - ~et ku sva ka eki pa je od - i gra la po ~e ti ri utak mi ce. Naj bo qe eki pe pro la zi le su da qe. U fi - na lu, tre }i put za re dom bi lo je odje qe we III-3. Za pro tiv ni ke su ima li uce ni ke III-1, dok su se za tre }e mje sto bo ri li uce ni ci II-4 i I-1. Va si - li je Mi li ~i}, Du {i ca Pu po vi}, Sr an Stru - wa{, Ni ko li na Gru ji - ~i}, Ra di vo je Vo ji no vi}, Da vid Ta ba{ i Azra Su - qo vi}, uce ni ci III-3 i ovog pu ta su osvo ji li zla to, dok je tre }e mje sto pri pa lo eki pi I-1. Ovaj tur nir je dio spe ci fi~ ne at mos fe re u na {oj {ko li, pa zbog to ga tre ba po hva li ti pro fe so re fi zi~ kog vas pi ta wa Dan ka De spo - to vi }a i Mer va nu Ma - noj lo vi} ko ji su uspje - {no ogra ni zo va li ovo tak mi ~e we. Du{ica Pupovi}, IV-3 Izdava~ Gimnazija "Tanasije Pejatovi}" Pqevqa Za izdava~a Dragan Zukovi}, direktor Urednici Jadranka Jestrovi}, Emira Hamzi} Redakcija Jadranka Jestrovi}, Emira Hamzi}, Milorad Jokni}, Qiqana Baj~eti}, Asim Kuhiwa, Miomir Damjanovi} Dami, Jak{a Vukovi}, Arabela [anti},tatjana \urovi}, Tamara Pejovi}, \ur ina Bailovi}, Mirko Pejatovi}, Marko Pejatovi}, Nikola Topalovi}, Bo`idar ^abarkapa, Irina Tomi}, Vawa [quki} i Tawa [quki} Tehni~ki urednik Milorad Jokni} Kompjuterski slog Mirka Popadi} Priprema za {tampu Rade Kne`evi} Tira` 1000 primjeraka [tampa "Grafokarton" Prijepoqe