calorie kalori Kantite chalè ki nesesè pou ogmante tanperati yon gram dlo pi a yon degre Sèlsiyis. calorimeter kalorimèt Yon aparèy izole ki itilize

Transcription

1 calorie kalori Kantite chalè ki nesesè pou ogmante tanperati yon gram dlo pi a yon degre Sèlsiyis. calorimeter kalorimèt Yon aparèy izole ki itilize pou mezire kantite chalè ki degaje oswa ki absòbe nan yon pwosesis fizik oswa chimik. camouflage camouflaj adaptasyon estriktirèl ki pèmèt espès yo mele avèk anviwònman yo; li pèmèt yon espès pa kite predatè detekte li. cancer kansè divizyon selilè enkontwole ki ka fèt akòz faktè ak/oswa chanjman anviwònman nan pwodiksyon anzim nan sik selilè. capacitance kapasitans Rapò ant chaj ki estoke nan yon objè ak diferans potansyèl elektrik li. capillaries kapilè veso sangen mikwoskopik ki gen yon pawa sèlman nan yon sèl sèlil epè ki gen pawa ki pèmèt difizyon gaz ak eleman nitirtif ant san an ak tisi ki nan antouraj li. carbohydrate idwat kabòn konpoze òganik selil yo itilize pou estoke ak degaje enèji; li fòme avèk kabòn, idwojèn ak oksijèn. cardiac muscle misk kadyak kalite misk envolontè ki nan kè a sèlman. carrier pòtè yon moun etewozigòt pou yon karakteristik espesifik. carrying capacity kapasite pòtez Kantite òganis yon anviwònman espesifik ka sipòte. cartilage katilaj sibstans di ak fleksib ki fòme eskelèt agnat yo (pwason vètebre san machwa), reken ak pwason ki nan menm espès ak yo, epitou avèk eskelèt zannimo ki gen zo. cast depouy Fosil ki fòme lè premye fosil yon plant oswa yon zannimo sòti nan yon kavite ki vin plen avèk mineral oswa sediman. catalyst katalizè Yon sibstans ki ogmante to yon reyaksyon chimik lè li diminye enèji aktivasyon yo men san li pa detwi nan reyaksyon an. cathode katòd Nan selil elektwochimik, se elektwòd kote gen rediksyon. cathode ray reyon katodik Yon reyon radyasyon ki sòti nan katòd la epi ki ale nan anòd yon tib katodik. cation kasyon Yon iyon ki gen yon chaj pozitif. cave gwòt Ouvèti anba tè ki konekte avèk sifas tès, anjeneral li fòme lè nap freyatik la fonn kalkè yo.

2 cell cycle sik selilè sekans kwasans san rete (entèfaz) ak divizyon (mitoz) nan yon selil. cell selil inite debaz tout òganis; tout kreyati vivan ki cellular respiration respirasyon selilè fòme avèk selil. pwosesis chimik kote mitokondri a separe molekil manje pou pwodui ATP (adenozin trifosfat). cementation semantasyon Pwosesis fòmasyon wòch sedimantè ki fèt lè mineral ki fonn presipite nan nap freyatik la epi swa yon nouvo mineral devlope ant grenn sediman yo oswa menm mineral la devlope ant ak sou grenn yo. center of mass sant mas Pwen sou yon objè k ap deplase nan menm direksyon yon patikil pwen an ta deplase. central nervous system (CNS) centrifugal force sistèm nève santral (SNC) fòs santrifij nan imen, se sant kontwòl santral sistèm nève ki fòme avèk sèvo ak ak mwal epinyè a. Fòs ki bay enpresyon li rale yon objè mobil, men li pa egzèse yon pouse eksteryè fizik sou li, epi fòs sa a obsève sèlman nan monti referans ki an wotasyon. centrioles santriyòl nan selil animal, se yon pè ti estrikti silendrik ki fòme avèk mikwotibil ki double nan entèfaz la epi ki deplase nan pol opoze selil la pandan pwofaz la. centripetal acceleration akselerasyon santripèt Akselerasyon k ap chèche sant yon objè k ap deplase nan yon sèk a yon vitès konstan (ki pa chanje). centripetal force fòs santripèt Fòs nè ki egzèse nan direksyon sant sèk ki lakòz yon objè gen akselerasyon santripèt. centromere santwomè estrikti selilè ki ini de (2) kwomatid sè yon kwomozòm. cerebellum sèvèl pati ki annaryè sèvo a; li kontwole ekilib, pozisyon ak kowòdinasyon. cerebrum serebwòm pi gwo pati sèvo a; li fòme avèk de (2) emisfè ki konekte ak boul nè yo; li kontwole aktivite konsyan, entelijans, memwa, langaj, mouvman misk eskelèt ak sans yo. cervix kòl matris pati pi ba matris la ki pwolonje nan yon ouvèti etwa andedan vajen an. chain reaction reyaksyon an chenn Pwosesis san rete reyaksyon fisyon k ap repete akòz degajman netwon nan reyaksyon fisyon ki te fèt anvan yo. chemical bond lyezon chimik Fòs ki kenbe atòm eleman yo ansanm nan yon konpoze.

3 chemical change chanjman chimik Yon pwosesis ki youn oswa plis sibstans k ap chanje an nouvo sibstans; li rele you reyaksyon chimik. chemical equation ekwasyon chimik Yon metòd ki itilize fòmil chimik pou dekri idantite ak kantite relatif reyaktan ak pwodui ki patisipe nan yon reyaksyon chimik. chemical equilibrium ekilib chimik Metòd kote reyaksyon nòmal ak envès balanse youn ak lòt paske yo pran menm vitès pou fèt. chemical property pwopriyete chimik Posiblite oswa enposiblite yon sibstans pou konbine avèk yon nouvo oswa plis nouvo sisbtans oswa pou chanje an yon nouvo oswa plis nouvo sisbtans. chemical reaction reyaksyon chimik Pwosesis kote atòm yo youn oswa plis sibstans reranje pou fòme sibstans diferan. chitin kitin idrat kabòn konplèks ki fòme avèk pawa selil chanpiyon. chlorophyll klowofil pigman ki absòbe limyè nan plant ak nan kèk pwotis ki nesesè pou fotosentèz la; li absòbe pifò longèdonn limyè, sof vèt la. chloroplasts klowoplas òganèl ki gen klowofil ki nan sèlil plant vèt ak nan kèk pwotis; li kaptire enèji limyè epi li konvèti li an enèji chimik. chromatin kwomatin granil long ADN ki nan nwayo selil ekaryòt; li kondanse pou fòme kwomozòm. chromatography kwomatografi Yon teknik ki itilize pou separe konpoze yon melanj ki baze sou tandans chak konpoze pou deplase oswa pou rasanble palòtbò sifas yon lòt chromosomal mutations mitasyon kwomozomik sibstans. mitasyon (chanjman) ki fèt nan nivo kwomozòm nan ki lakòz chanjman nan distribisyon jèn nan gamèt yo pandan meyiyoz la; sa fèt lè pati kwomozòm yo separe oswa reyini yon fason ki enkòrèk. chromosomes kwomozòm estrikti selil ki pote sibstans jenetik ki kopye ak pase de jenerasyon an jenerasyon selil yo. cilia sil pwojeksyon tankou cheve ki kout ak an grann kantite epi ki fòme avèk mikwotibil; yo ede souvan nan lokomosyon. cinder-cone volcano vòlkan kòn sann Vòlkan jeneralman piti ki gen kote apik ki fòme akòz akimilasyon tefra ozalantou chemine a.

4 circadian rhythm ritm sikadyen konpòtman natirèl ki baze sou sik 24 èdtan jou a; li anba kontwòl limyè; li ka detèmine lè yon zannimo ap dòmi ak lè li reveye. class klas gwoup taksonomik lòd ki sanble. classical kondisyònman klasik aprantisaj an asosyasyon. conditioning clastic klastik Dekri fragman wòch ak mineral degradasyon ak ewozyon pwodui epi yo klase selon gwosè ak fòm patikil yo. cleavage klivaj Pwopriyete yon mineral genyen pou li kase san pwoblèm epi menm ansanm avèk youn oswa plizyè plan plat. climate klima mwayèn tanperati yon zòn patikilye sou yong peryòd tan. climax community kominote klimasik yon kominote estab ak adilt ki gen ti chanjman oswa ki pa gen chanjman ditou nan espès yo nan yon peryòd tan. clones klòn kopi jenetik ki idantik pou yon òganis oswa yon jèn. closed circulatory system sistèm sikilatwa fèmen Sistèm kote san an deplase atravè kò ki fèmen nèt nan yon seri veso sangen. cochlea kochle estrikti an fòm eskago nan zòrèy entèn ki gen likid ak cheve; li pwodui enpilsyon elektrik sèvo a entèprete tankou son. codominant alleles alèl kodominan modèl kote fenotip toulède paran omozigòt yo pwodui nan pwojeniti etewozigòt pou toulède alèl yo ka eksprime menm jan. coefficient koyefisyan Nan yon ekwasyon chimik, se chif ki ekri devan yon reyaktan oswa pwodui; li endike pi piti kantite patikil sibstans ki mele nan reyaksyon an. coelom koyelom kavite kò ki plen likid; mezodèm nan antoure li nèt. cogeneration kojenerasyon Pwodiksyon de (2) fòm enèji itilizab anmenmtan nan menm pwosesis la; enèji sa a ka konsève resous epi li ka jenere revni. cohesive forces fòs koyesif Fòs atraksyon elektwomayetik ki, menm jan ak patikil yo, egzèse sou yon lòt; li responsab tansyon sipèfisyèl la ak viskozite a. cold wave onn fwa Long peryòd tanperati ki pi ba pase tanperati nòmal yo akòz gwo sistèm wot presyon ki sòti nan pol kontinantal oswa pòl aktik.

5 colligative property pwopriyete koligatif Yon pwopriyete fizik yon solisyon ki depann de kantite, men pa de idantite, patikil solite ki fonn ki disoud yo. collision theory teyori kolizyon Endike atòm yo, iyon yo ak molekil yo dwe fè kolizyon pou yo ka reyaji. colloids koloyid Melanj etewojèn ki genyen patikil ki pi gwo pase patikil solisyon an, men ki pi piti pase patikil sispansyon ki klase en kategori selon etap patikil ki dispèse ak mwayen dispèsyon yo. colony koloni gwoup òganis iniselilè oswa miltiselilè k ap viv ansanm nan yon asosyasyon ki pwòch. coma koma Volim pwolonje gaz enkandesan ki fòme lèt nwayo yon komèt chofe. combined gas law lwa konbinezon gaz Pou yon kantite fiks gaz ideyal, presyon an miltipliye pa volim nan, epi divize pa tanperati Kelven an egal yon konstant. combustion reaction reyaksyon konbistyon Se yon reyaksyon chimik ki fèt lèt yon sibstans reyaji avèk oksijèn pou li degaje enèji sou fòm chalè ak limyè. comet komèt ti kò k ap vire sou òbit lwen ak sant li; li fòme avèk wòch ak glas ki genyen yon nwayo, yon koma ak youn oswa plizyè ke k ap dirije lwen solèy la. commensalism kòmansalis relasyon senbyotik kote yon espès jwenn avantaj epi lòt espès yo pa jwenn ni domaj ni avantaj. communication kominikasyon echanj enfòmasyon ki pèmèt yon chanjman konpòtman. community kominote melanj plizyè popilasyon ki an kominikasyon epi ki abite yon anviwònman komen. companion cells selil konpay selil nikleye (ki gen youn oswa plizyè nwayo) ki ede pote sik ak lòt konpoze òganik atravè selil krible floyèm nan. complementary color koulè konplemantè Se yon koulè limyè ki pwodui yon limyè blan lè li konbine avèk yon lòt koulè limyè. complex reaction reyaksyon konplèks Yon reyaksyon chimik ki fèt an de (2) oswa plizyè etap elemantè. components konpozant Pwojeksyon vektè konpozan yo. composite volcano vòlkan konpozit Gwo vòlkan a pant ki fòme akòz eripsyon vyolan fragman ak lav vòlkanik ki akimile nan kouch an altènans.

6 compound konpoze sibstans ki fòme avèk atòm de (2) oswa plizyè eleman diferan ki konbine sou fòm chimik. compound light microscope fotomikwoskòp konpoze enstriman ki itilize limyè ak yon seri lantiy pou gwosi objè pa etap; li ka gwosi yon objè jouk 1500 fwa gwosè orijinal li. concave lens lantiy konkav Se yon lantiy divèjan ki gen pati santral li pi mens pase bò li yo epi ki gaye reyon limyè k ap pase atravè li lè yon materyèl antoure li avèk yon fèb endis refraksyon; li ka pwodui yon pi piti imaj vityèl ki dwat. concave mirror miwa konkav Se yon miwa ki reflete limyè sifas kouban li alenteryè epi ki ka pwodui swa imaj vityèl ki dwat swa imaj reyèl alanvè. concentration konsantrasyon Yon mezi kantitatif kantite solite nan nenpòt kantite sòlvan oswa solisyon. conclusion konklizyon Yon jijman ki baze sou enfòmasyon ki disponib. condensation kondansasyon pwosesis pou degaje enèji kote yon gaz oswa vapè tounen yon likid. condensation nuclei condensation polymerization nwayo kondansasyon polimerizasyon pa kondansasyon Ti patikil ki nan atmosfè a; goutlèt nyaj ka fòme ozalantou yo. Sa fèt lè monomè ki gen omwen de (2) gwoup fonksyonèl konbine avèk pèt yon ti derive, anjeneral dlo. conditioning kondisyònman repons pou yon estimilis asosye avèk yon aksyon espesifik. conduction kondiksyon Transfè enèji ki fèt lè molekil yo fè kolizyon; sa fèt sèlman lè sibstans yo an kontak youn ak lòt. conductor kondiktè Se yon matyèl, tankou kuiv; atravè li yon chaj ap deplase san pwoblèm. cones kòn yo nan konifè; estrikti ak kal ki sipòte estrikti repwodiktif mal oswa femèl; estrikti a kal kèk grenn plant pwodui; estrikti sa yo sipòte estrikti repwodiktif mal oswa femèl epi yo reprezante sit repwodiksyon grenn nan. Selil reseptè nan retin nan ki adapte pou vizyon puisan nan deteksyon limyè ki klere anpil ak koulè. conjugation konjigezon fòm repwodiksyon seksyèl nan kèk bakteri kote youn bakteri transfere tout oswa yon pati sibstans jenetik li nan yon lòt atravè estrikti tankou pon ki rele pilis. conservation biology byoloji konsèvasyon domèn byoloji ki etidye metòd ak plan egzekisyon pou pwoteje divèsite byolojik.

7 consonance konsonans Yon seri ton mizik ki agreyab. constellation konstelasyon Gwoup etwal ki fòme yon modèl nan syèl la ki sanble ak zannimo, karaktè mitolojik oswa objè moun konnen. continental drift deriv kontinan Ipotèz Wejenè ki endike kontinan latè yo te ini sou fòm yon senp mas tè, ki rele Panje, ki separe depi apeprè 200 milyon ane epi ki deplase lantman nan pozisyon yo gen kounye a. continental glacier glasye kontinantal Glasye ki fòme sou yon gwo espas tè ki gen dimansyon kontinan epi ki gaye apati sant li. continental margin maj kontinantal Pati yon kontinan ki anba dlo ak pati ki pi pa fon nan yon oseyan; li fòme avèk plato kontinantal la, pant kontinantal la ak elevasyon kontinantal la. continental rise elevasyon kontinantal Akimilasyon lantman sediman an pant; se yon kouran tibidite ki depoze sediman yo nan pye yon maj kontinantal. continental shelf plato kontinantal Pati ki pi pa fon nan yon maj kontinantal; li mezire yon mwayèn 130 mèt nan pwofondè ak yon mwayèn 60 kilomèt nan lajè; li gaye nan oseyan an apati rivaj la epi li pwokire yon abri ki rich ak eleman nitritif pou yon gwo kantite pwason. continental slope pant kontinantal Rejyon oseyan an pant ki lòtbò plato kontinantal ki make jeneralman bòdi kwout kontinantal la epi ki ka koupe akòz kanyon soumaren yo. contour interval entèval kontou Diferans nan altitid ant de (2) liy kontou ki kòtakòt sou yon kat topografik. contour line koub ipsometrik Yon liy sou yon kat topografik ki konekte pwen altitid ki egal. control kontwòl Nan yon eksperyans, se estanda ki itilize pou fè konparezon. convection konveksyon Se yon kalite transfè enèji tèmik ki fèt nan mouvman yon fliyid an likid oswa gaz akòz conventional current convergent boundary kouran konvansyonèl limit konvèjan diferans an tanperati. Yon sikilasyon chaj pozitif ki deplase ant pi wo potansyèl ak pi ba potansyèl la. Espas kote de (2) plak tektonik tè a ap deplase nan direksyon youn lòt; li asosye avèk tranche, ak zile yo ak montay ki plwaye yo.

8 convergent evolution evolisyon konvèjan evolisyon kote òganis ki asosye aditans yo ap evolye karakteristik ki sanble; sa fèt lè espès ki pa asosye okipe anviwònman ki sanble. conversion factor faktè konvèsyon Se yon rapò valè ekivalan ki itilize pou eksprime menm kantite a an inite diferan; li toujou egal a 1 epi chanje inite yon kantite san chanje valè li. convex lens lantiy konvèks Yon lantiy konvèjan ki gen pati santral li pi epè bò li yo; li reflete reyon limyè paralèl pou reyon yo ka rankontre nan yon pwen lè yon materyèl antoure li avèk yon fèb endis refraksyon; li ka pwodui yon pi piti imaj reyèl alanvè oswa yon pi gwo imaj vityèl ki dwat. convex mirror miwa konvèks Yon miwa ki reflete limyè sifas kouban alenteryè epi li pwodui yon imaj vityèl ki redui ak dwat. coordinate covalent bond lyezon kovalan kouwòdinasyon Fòme lè yon atòm bay yon pè elektwon pou pataje avèk yon atòm oswa yon iyon ki bezwen vin estab. coordinate system sistèm kouwòdone Yon sistèm ki itilize pou dekri mouvman pozisyon pwen zewo varyab ki etidye a ak direksyon kote valè varyab la ogmante. Coriolis effect efè Koryolis Detounen patikil mobil yo tankou lè adwat anwo ekwatè epi agòch anba ekwatè a; se wotasyon tè a ki lakòz efè sa a; efè sa a konbine avèk dezekilib chalè ki sou tè a pou kreye alize yo, van lès polè yo ak van lwès dominan yo. corona kouwòn Kouch siperyè atmosfè solèy la ki gaye depi anwo kwomosfè a epi ki varye ant 1 milyon ak 2 milyon degre Kèlven an tanperati. correlation korelasyon Seri wòch ki parèt nan sifas tè a ant yon zòn jeyografik ak yon lòt. cortex kòtèks kouch tisi anbatè nan rasin nan ki patisipe nan transpò dlo ak iyon nan tisi vaskilè rasin nan. cosmic background radiation radyasyon kosmik natirèl Fèb radyasyon ki rete depi premye etap radyoaktif ekspansyon Big Bang linivè. coulomb koulon Se estanda SI (Sistèm Entènasyonal) inite chaj; yon koulon, C, se grandè chaj elektwon oswa pwoton. Coulomb s law lwa Koulon Endike yon fòs ant de (2) chaj varye dirèkteman avèk pwodui chaj yo epi nan sans envès avèk kare distans ki genyen ant chaj yo.

9 courtship behavior konpòtman frekantasyon yon konpòtman enstenktif mal ak femèl yon espès genyen anvan yo akouple. covalent bond lyezon kovalan Atraksyon de (2) atòm pou yon pè elektwon komen ki kenbe atòm yo ansanm. cracking krakaj Pwosesis kote fraksyon petwòl ki trè lou yo konvèti an gazolin lè yo kase gwo molekil li yo pou fè yo vin molekil ki pi piti. crater kratè Depresyon an fòm bòl, anjeneral ki mezire mwens pase yon kilomèt nan dyamèt, ki fòme ozalantou chemine santral somè yon vòlkan. creep glisman lan Mouvman an pant lan ak pwogresif materyo tè a ki desere nan move tan, espesyalman sòl yo, sa ki lakòz objè ki sou pant yo panche. crest krèt Pi wo pwent yon onn. critical angle ang kritik Sèten ang ensidans kote reyon limyè refrakte a travèse limit ki ant de (2) milye. critical mass mas kritik Pi piti mas yon echantiyon materyèl fisib ki nesesè pou sipòte yon reyaksyon nikleyè an chenn. Cro-Magnon Kwo-Magnon fòm modèn Homo sapiens (Omo sapyens) ki te gaye toupatou nan Lewòp depi ak ane; yo te idantik avèk moun modèn nan wotè, estrikti kràn ak dan, ak dimansyon sèvo. cross-bedding cross-cutting relationships crossing over estratifikasyon antrekwaze relasyon antrekwazman anjanbman kwomozomik (segregasyon) Karakteristik depo wòch sedimantè ki fòme lè kouch sediman ki nan pozisyon oblik deplase annavan akote yon sifas orizontal. Prensip ki endike yon fay oswa yon entwizyon pi jenn pase wòch li travèse a. echanj materyèl jenetik ant kwomatid ki pa sè nan kwomozòm omològ pandan pwofaz I meyoz la; sa pèmèt konbinezon alèl yo. crystalline solid solid kristalen Se yon solid ki gen atòm, iyon oswa molekil li yo òganize an yon estrikti ki òdone, jeyometrik ak tridimansyonèl; li ka klase selon fòm ak konpozisyon. crystalline structure estrikti kristalen Modèl patikil jeyometrik regilye nan pifò solid yo ki bay yon solid yon fòm ak yon volim defini. crystallization kristalizasyon Se yon teknik separasyon ki pwodui patikil solid pi yon sibstans nan yon solisyon ki genyen sisbtans ki fonn.

10 cyanobacteria syanobakteri Pwokaryòt mikwoskopik ak fotosentetik ki te fòme estwomatolit epi ki te chanje premye atmosfè tè a an jeneratè oksijèn. cytokinesis sitokin pwosesis selilè apre meyoz oswa mitoz kote sitoplas selil la divize epi separe nan nouvo selil. cytoplasm sitoplas fliyid klè ak jelatine nan selil yo kote gen plizyè reyaksyon chimik; nan selil ekaryotik yo, li sispann òganèl selil yo.