น ยามศ พท เก ยวก บการประก นค ณภาพการศ กษา (QA Glossary)

Transcription

1 น ยามศ พท เก ยวก บการประก นค ณภาพการศ กษา (QA Glossary) กระบวนการ (Process): ก จกรรม (activity) หร อช ดของก จกรรมท ส มพ นธ ก น ท ทาการเปล ยนป จจ ยนาเข า (input) ให เป นผลผล ต (output) ท ม ม ลค าเพ ม (value-added) กลไก (Mechanism): ส วนย อย (parts) ของระบบท ม องค ประกอบจานวนหน งทาหน าท ร วมก น องค ประกอบเหล าน หมายรวมถ ง ทร พยากรบ คคล ทร พยากรทางกายภาพ ว ธ ปฏ บ ต (operation method) และ/หร อระเบ ยบปฏ บ ต (procedures) กลย ทธ (Strategy): ความหมายเด ยวก นก บ ย ทธศาสตร แนวทางหร อว ธ ทางานท ด ท ส ด เพ อให องค กรบรรล ว ตถ ประสงค ภารก จและว ส ยท ศน ท กาหนดไ ว ต วอย าง เช น จ ดทาระบบฐานข อม ลและระบบเคร อข ายท สมบ รณ และท นสม ย หร อ พ ฒนาว ธ การลดต นท นการบร หารจ ดการ การควบค มค ณภาพ (Quality Control): การม ระบบและกลไกในแต ละองค ประกอบค ณภาพ เพ อกาก บการดาเน นงานของสถา นศ กษาให ได ผลตามรายการ ตรวจสอบและต วบ งช ค ณภาพท กาหนด การตรวจสอบค ณภาพ (Quality Audit): กระบวนการในการศ กษาว เคราะห ว าสถาบ นม ระบบและกลไกกาก บและควบค มค ณภาพ และม การปฏ บ ต ตามระบบ และกลไกด งกล าว การบร หารเช งกลย ทธ (Strategic Management): ศาสตร และศ ลป ในการดาเน นการในสามก จกรรมท เก ยวข องก น ค อ การวางแผนกลย ทธ (strategic planning) การ ปฏ บ ต ตามแผนกลย ทธ (strategic implementation) และการควบค มและประเม นผลกลย ทธ (strategic control and evaluation) การประก นค ณภาพการศ กษา (Quality Assurance): การม ระบบและกลไกในการควบค มตรวจสอบและประเม นการดาเน นงานในแต ละองค ประกอบค ณภาพตาม รายการตรวจสอบ (audit checklist) และต วบ งช ค ณภาพ (quality indicators) ท กาหนด เพ อเป นหล กประก นแก ผ ท ม ส วนเก ยวข องและสาธารณชนได ม นใจว าสถานศ กษาแห งน นสามารถให ผลผล ตทางการศ กษาท ม ค ณภาพ การประก นค ณภาพภายใน (Internal Quality Assurance): การต ดตามตรวจสอบและการประเม นค ณภาพและมาตรฐานการศ กษาของสถานศ กษาจากภายในโดยบ คลากรของ สถานศ กษาน นเอง หร อโดยหน วยงานต นส งก ดท ม หน าท กาก บด แลสถานศ กษาน น การประก นค ณภาพภายนอก (External Quality Assurance): การต ดตามตรวจสอบและการประเม นค ณภาพและมาตรฐานการศ กษาของสถานศ กษาโดยสาน กงานร บรอง มาตรฐานและประเม นค ณภาพการศ กษา (สมศ.) หร อบ คคลหร อหน วยงานภายนอกท สมศ. ร บรองเพ อเป น การประก นค ณภาพและให ม การพ ฒนาค ณภาพและมาตรฐานการศ กษาของสถานศ กษา การประเม นค ณภาพ (Quality Assessment): กระบวนการว เคราะห และเปร ยบเท ยบผลการดาเน นงานของสถา นศ กษา ตามรายการตรวจสอบและต วบ งช ค ณภาพท กาหนดว าอย ในระด บใด

2 การวางแผนเช งกลย ทธ (Strategic Planning): การวางแผนท ครอบคล มถ งการว เคราะห เช งกลย ทธ และการกาหนดกลย ทธ การกาหนดว ส ยท ศน ภาร ก จ ว ตถ ประสงค และกลย ทธ ท จะนาไปส การบรรล ว ส ยท ศน การว เคราะห จ ดแข ง จ ดอ อน โอกาส และอ ปสรรค (SWOT Analysis): การว เคราะห เพ อค นหาจ ดแข ง (strength) และจ ดอ อน (weakness) ซ งเป นสภาพภายในขององค กร และว เคราะห โอกาส (opportunities) และอ ปสรรค (threat) ซ งเป นส วนท เก ยวข องก บสภาพแวดล อม ภายนอกองค กร ซ งรวมถ ง ป จจ ยทางการเม อง เศรษฐก จ ส งคม และเทคโนโลย การว เคราะห ป จจ ยทางการเม อง เศรษฐก จ ส งคม และเทคโนโลย (PEST Analysis): การว เคราะห สภาพแวดล อมภายนอกองค กรท จะม ผลกระทบต อความอย รอดและการเต บโตอย างย งย นของ องค กร โดยม งเน นป จจ ยทางด านการเม อง เศรษฐก จ ส งคม และเทคโนโลย การว จ ยเพ อพ ฒนาการเร ยนการสอน: การรวบรวมและว เคราะห ข อม ลในช นเร ยน เพ อหาความส มพ นธ ระหว างป จจ ยท ม ผลต อค ณภาพและส มฤทธ ผล การเร ยนร ของน กศ กษา อาท ว ธ การสอน ว ธ การเร ยนร ของน กศ กษา อ ปกรณ และส อการสอน แหล งเร ยนร ว ธ ว ด และประเม นผล เป นต น ผลการว จ ยจะช วยให อาจารย ผ สอนสามารถพ ฒนาการเร ยนการสอนได อย างเป นระบบ ย งข น การประเม นหล กส ตร: การประเม นค ณค า ความท นสม ยและความสอดคล องก บความต องการของตลาดงานของหล กส ตรแต ละสาขาว ชา โดยอาศ ยการรวบรวม ว เคราะห และสร ปผลการสารวจความเห นของผ ทรงค ณว ฒ อาจารย บ ณฑ ต และผ ว าจ าง บ ณฑ ตในสาขาว ชาน น ๆ การประเม นหล กส ตรควรม การดาเน นการเป นประจา อย างน อยหน งคร งในรอบ 5 ป และ อาจม การเสนอปร บปร งหล กส ตรในกรณ จาเป น การว จ ยเช งนโยบาย (Policy Research): การว จ ยเพ อหาแนวทางและนโยบายการดาเน นการท จะเป นประโยชน ต อช มชนและประเทศชาต โดยอาจนาผล การว จ ยเสนอแนะต อร ฐบาลหร อแหล งท นว จ ยอ นๆ ซ งจะเป นการสร างสรรค โอกาสในการขอความสน บสน น การว จ ยต อเน องท จะเป นการสร างองค ความร ใหม หร อนว ตกรรมต างๆ ต อไป การศ กษา (Education): กระบวนการเร ยนร เพ อความเจร ญงอกงามของบ คคลและส งคม โดยการถ ายทอดความร การฝ กอบรม การส บสานทางว ฒนธรรม การสร างสรรจรรโลงความก าวหน าทางว ชาการ การสร างองค ความร อ นเก ดจาก การจ ด สภาพแวดล อมส งคม การเร ยนร และป จจ ยเก อหน นให บ คคลเร ยนร อย างต อเน องตลอดช ว ต กล มว จ ย: คณะบ คคลท ประกอบด วยผ ว จ ยและผ ช วยว จ ยท ร วมก นทางานเพ อผล ตผลงานว จ ยท ค ณภาพและสนอง ความต องการของช มชนและประเทศชาต โดยดาเน นงานในล กษณะท ผ ว จ ยอาว โสท ม ช อเส ยง ม ความสามารถและ ประสบการณ ส งคอยให การสน บสน นเก อก ลผ ว จ ยหร อผ ช วยว จ ยร นเยาว ให ม โอกาสเร ยนร และพ ฒนาตนเองจนเป น ผ ว จ ยท ม ช อเส ยงและความสามารถต อไปในอนาคต กล มว จ ยในระด บคณะอาจแบ งเป น หน วยว จ ย (research unit) ห องปฏ บ ต การว จ ย (research lab) หร อ ศ นย ว จ ย (research centre) ค ณภาพ (Quality): ผลรวมของค ณล กษณะและค ณสมบ ต ของผลผล ตได แก บ ณฑ ต ผลงานว จ ย บร การว ชาการ ท ทาให เก ด ความพ งพอใจแก ผ ม ส วนเก ยวข อง จ ดประสงค /ความประสงค (Purpose): ด ว ตถ ประสงค จ ดม งหมาย (Aim): ด ว ตถ ประสงค

3 ต วบ งช ค ณภาพ (Quality Indicators): ต วบ งช ว าการดาเน นงานในแต ละองค ประกอบค ณภาพเป นไปตามเกณฑ หร อมาตรฐานท พ งประสงค นโยบาย (Policy): แนวทางกว าง ๆ ท กาหนดข นสาหร บการปฏ บ ต และการควบค ม ท จะทาให บรรล ว ตถ ประสงค ขององค กร ป จจ ยหล กแห งความสาเร จ (Key Success Factors): ป จจ ยท เก ยวข องก บว ธ การร จ กใช ความสามารถอ นโดดเด นหร อความสามารถหล ก (core competencies) ขององค กร ให ถ กต องและเหมาะสม เพ อประโยชน ในการสร างความสาเร จให เก ดข นภายใต สภาวะการแข งข นของ องค กร ต าง ๆ โดยพ จารณาจากองค ประกอบทางการบร หาร อาท การวางแผน องค กรและโครงสร าง ทร พยากร บ คคล ระบบทางาน ระบบบ ญช และการเง น ระบบพ สด ระบบเทคโนโลย สารสนเทศ สถานภาพในการแข งข น และการ พ ฒนาองค กร ปร ชญา (Philosophy): ระบบความเช อท เป นผลจากการแสวงหาความร และความเข าใจเก ยวก บธรรมชาต และการแสวงหาความหมายของ ช ว ตและสรรพส งต าง ๆ ประมวลรายว ชา (Course Syllabus): เอกสารแสดงรายละเอ ยดของแต ละกระบวนว ชา ได แก จานวนหน วยก ต เง อนไขท ต องผ านก อน คาอธ บายกระบวน ว ชา ว ตถ ประสงค เน อหา อ ปกรณ การศ กษา ส อการสอน ตารา วารสาร และทร พยากรการเร ยนร อ น ๆ ท ใช ประกอบ รวมท งว ธ การว ดและประเม นผลการเร ยนร ประส ทธ ผล (Effectiveness): ผลล พธ ของการปฏ บ ต ตามแผนดาเน นการจนบรรล ว ตถ ประสงค ท กาหนดไว ประส ทธ ภาพ (Efficiency): ผลล พธ ของการปฏ บ ต ตามแผนดาเน นการท ส นเปล องทร พยากรน อยท ส ด ปณ ธาน (Will): ความต งใจหร อความปรารถนาอย างแรงกล าท จะบรรล จ ดม งหมายท ตนเองให ค ณค าและม ความเช อ ซ งก อให เก ด พล งจ ตท จะกาหนดความค ดและกระทาของตนเอง เป าประสงค (Goal): ด ว ตถ ประสงค เป าหมาย (Target): ด เปร ยบเท ยบก บ ว ตถ ประสงค ผลสาเร จท ต องการภายในระยะเวลาท กาหนด โดยม กระบ เป นจานวนเลข เพ อความช ดเจนและสะดวกใน การต ดตามและประเม นผลแผนงานหร อโครงการ แผน (Plan): ความค ดหร อว ธ การท ได ผ านการค ดอย างละเอ ยดมาแล วล วงหน าสาหร บช นาการดาเน นการใด ๆ การวางแผนม กม การกาหนดว ตถ ประสงค เป าหมาย และกรอบเวลาของแผนอย างช ดเจน แผนการสอน (Teaching Plan): เอกสารแสดงรายละเอ ยดของแต ละบทเร ยนในกระบวนว ชาต าง ๆ ซ งกล าวถ ง เน อหาและว ตถ ประสงค ของ บทเร ยน ว ธ การเร ยนการสอน อ ปกรณ ส อการสอน และทร พยากรการเร ยนร ท ใช และอาจรวมถ งว ธ การว ดและ ประเม นผลการเร ยนร ในแต ละบทเร ยน แผนดาเน นการ : ความหมายเด ยวก นก บ แผนปฏ บ ต การ (Action plan) ความค ดหร อว ธ การท ได ผ านการค ดและว เคราะห เช งกลย ทธ หร อ SWOT Analysis อย างละเอ ยดมาแล ว สาหร บช นา การดาเน นการตามกลย ทธ ท จะนาไปส การบรรล ว ส ยท ศน ขององค กร การจ ดทาแผนปฏ บ ต การจะม การระบ ว ตถ ประสงค เป าหมาย การจ ดสรรทร พยากร และกรอบเวลาของแผนอย างช ดเจน

4 แผนปฏ บ ต การ (Operation Plan): ด แผนดาเน นการ (action plan) แผนระยะ 5 ป : แผนระยะ 5 ป ท หน วยงานจ ดทาข นตามรอบเวลาของแผนพ ฒนาเศรษฐก จและส งคมแห งชาต ซ งป จจ บ นเป น แผนพ ฒนาฯ ระยะท 9 ระหว าง พ.ศ การจ ดทาแผนระยะ 5 ป ควรเป นไปตามกระบวนการ วางแผน เช งกลย ทธ แผนดาเน นการประจาป : แผนดาเน นการท กาหนดข นสาหร บช นาการดาเน นการในแต ละป โดยม การระบ ว ตถ ประสงค เป าหมาย การจ ดสรรทร พยากร และกรอบเวลาอย างช ดเจน ผลผล ตทางการศ กษา: ผลการดาเน นตามภารก จหล กประกอบด วยการผล ตบ ณฑ ต การว จ ย การบร การทางว ชาการแก ช มชน การทาน บาร ง ศ ลปว ฒนธรรมและภารก จอ น ๆ ของสถาบ นอ ดมศ กษา พ นธก จ (Mission): ด ภารก จ ภารก จ (Mission): ความหมายเด ยวก นก บ พ นธก จ ขอบเขตของงาน หร อ บทบาทหน าท ซ งองค กรต องทาในล กษณะอาณ ต (mandate) เพ อให องค กรบรรล ว ส ยท ศน ท กาหนดไว ต วอย าง มหาว ทยาล ยเช ยงใหม พ งจ ดการการเร ยนการสอนท ม ค ณภาพตามมาตรฐานสากล มาตรฐานการจ ดการทางการเง น Seven Hurdles: มาตรฐานเก ยวก บการจ ดการทางการเง นท กาหนดให หน วยงานภาคร ฐจะต องม ข ดความสามารถตามเง อนไขของ Seven Hurdles ค อ การวางแผนงบประมาณ (budget planning) การคานวณต นท นผลผล ต (output costing) การ จ ดระบบการจ ดซ อจ ดจ าง (procurement management)การบร หารทางการเง นและควบค มงบประมาณ (financial management/and fund control) การบร หาร ส นทร พย (asset management) การรายงานทางการเง นและผลการ ดาเน นงาน (financial and performance reporting) และการตรวจสอบภายใน (internal audit) มาตรฐานการศ กษา (Education Standards): ข อกาหนดเก ยวก บค ณล กษณะ และค ณภาพท พ งประสงค และมาตรฐานท ต องการให เก ดข นในสถานศ กษาท กแห ง เพ อใช เป นหล กในการเท ยบเค ยงสาหร บการส งเสร มและกาก บด แล การตรวจสอบ การประเม นผล และ การประก นค ณภาพการศ กษา ย ทธศาสตร (Strategy): ด กลย ทธ รายงานการศ กษาตนเอง (Self-Study Report): รายงานท แสดงผลการปฏ บ ต งานของหน วยงานในรอบป ท ผ านมาว าม การดาเน นการตามระบบและกลไก การประก นค ณภาพการศ กษาหร อไม และม การว เคราะห จ ดแข ง จ ดอ อนของหน วยงาน ตลอดจนแนวทางแก ไข รายงานการประเม นตนเอง (Self-Assessment Report): รายงานท แสดงผลการปฏ บ ต งานของหน วยงาน ในรอบป ท ผ านมา และม การว เคราะห จ ดแข ง จ ดอ อน วางแผนการ แก ไขจ ดอ อน เสร มจ ดแข งของว ธ ปฏ บ ต งานให ม ประส ทธ ภาพและประส ทธ ผลมากข น รายงานการประเม นค ณภาพสถาบ น: รายงานประจาป ท สถาบ นจ ดทาข นเพ อประเม นการดาเน นงานของสถาบ นโดยภาพรวม เสนอสาน กงานร บรอง มาตรฐานและประเม นค ณภาพการศ กษา เพ อขอร บการประเม นสถาบ น ระบบ (System): (1) สภาวะหร อส งท เก ดจากการรวมต วก นขององค ประกอบ (components) ท ม ความเช อมโยงก น (interconnectedness) โดยม ร ปแบบ (pattern) หร อโครงสร าง (structure) ท ช ดเจน องค ประกอบเหล าน ต างม หน าท

5 (function) ของตนเอง พร อมก บม ปฏ ส มพ นธ (interaction) และการประสาน (co-ordination) การทางานก บ องค ประกอบอ น ๆ (2) กระบวนการ (processes) หร อระเบ ยบปฏ บ ต (procedures) ท เช อมโยงก นอย างเป นระเบ ยบ ม ร ปแบบ (pattern) หร อโครงสร าง (structure) ท ช ดเจน ระบบงบประมาณแบบม งเน นผลงาน (Performance-Based Budgeting System): ระบบงบประมาณท ให ความสาค ญก บการกาหนดภารก จ (mission) ขององค กร ว ตถ ประสงค กลย ทธ แผนงาน งาน /โครงการ อย างเป นระบบ ม การต ดตาม และประเม นผลสม าเสมอ เพ อว ดผลสาเร จของงาน เป นระบบท เช อมโยงการบร หารจ ดการทร พยากร การเง น และพ สด ท สะท อนให เห นถ งผลสาเร จของงานหร อ ภารก จต าง ๆ ขององค กร หร อ ของร ฐภายใต หล กธรรมภ บาล (good governance) เพ อก อให เก ดประโยชน ส งส ดแก ประชาชนและ ทาให ประเทศชาต ม งค ง ม นคง และพ งตนเองได ระบบฐานข อม ล (Database System): ระบบการจ ดเก บข อม ลท สามารถทาการรวบรวม ว เคราะห ประมวลผล และนาเสนอได สะดวก รวดเร ว และ ท นการณ โดยควรจ ดทาเป นระบบฐานข อม ลออนไลน ระบบบร หารค ณภาพ (Quality Management System): ระบบบร หารจ ดการเพ อม งให เก ดการพ ฒนาค ณภาพการดาเน นงานอย างต อเน อง และม งให เก ดประส ทธ ภาพและ ประส ทธ ผลในการดาเน นงานตามภารก จและว ตถ ประสงค ขององค กร ระบบบร หารค ณภาพม หลายระบบ ได แก ระบบ Input-Process-Output-Outcome (IPOO) ระบบ Total Quality Management (TQM) ระบบ ISO และระบบ Malcolm Baldridge Quality Award (MBQA) ระบบของมหาว ทยาล ยเช ยงใหม เป นแบบผสมผสานระหว าง ระบบ IPOO ก บ TQM ว ตถ ประสงค (Objective): ความหมายเด ยวก นก บ จ ดม งหมาย (aim) จ ดประสงค /ความประสงค (purpose) เป าประสงค (goal) (1) ส งท ต องการจะบรรล ด วยความม งม น ต งใจ และเพ ยรพยายาม (2) ผลสาเร จท ต องการจะบรรล ภายในระยะเวลาท กาหนด ว ส ยท ศน (Vision): ความคาดหว งในอนาคตขององค กรท ต องการจะเป น (โดยม ได กาหนดว ธ การไว ) เป นข อความซ งกาหนดท ศทางของ ภารก จ ต วอย าง มหาว ทยาล ยเช ยงใหม จ กเป นมหาว ทยาล ยท ม งเน นการว จ ย การม ค ณภาพ ความเป นเล ศทาง ว ชาการ และการพ งพาตนเองได ภายใน พ.ศ สถานศ กษา: สถานพ ฒนาเด กปฐมว ย โรงเร ยน ศ นย การเร ยน ว ทยาล ย สถาบ น มหาว ทยาล ย หน วยงานการศ กษาหร อ หน วยงานอ นของร ฐหร อเอกชนท ม อานาจหน าท หร อม ว ตถ ประสงค ในการจ ดการศ กษา แหล งสารน เทศ: แหล งความร ข อม ลและสารสนเทศในร ปแบบต าง ๆ ได แก ตารา วารสาร ส งพ มพ ฐานข อม ลออนไลน ส ออ เล กทรอน กส และส อผสมต าง ๆ องค ประกอบค ณภาพ (Quality Factors): ป จจ ยหล กในการดาเน นงานของสถาบ นท ม ผลต อค ณภาพการศ กษา ได แก ปร ชญา ปณ ธาน ภารก จ และ ว ตถ ประสงค การเร ยนการสอน การพ ฒนาและสน บสน นน กศ กษา การว จ ย การบร การว ชาการแก ช มชน การทาน บาร งศ ลปว ฒนธรรมและอน ร กษ ส งแวดล อม การบร หาร และจ ดการ การเง นและงบประมาณ และ การประก นค ณภาพ