Afrikaans Eerste Addisionele Taal Graad 7. By: Siyavula Uploaders

Transcription

1 Afrikaans Eerste Addisionele Taal Graad 7 By: Siyavula Uploaders

2

3 Afrikaans Eerste Addisionele Taal Graad 7 By: Siyavula Uploaders Online: < > C O N N E X I O N S Rice University, Houston, Texas

4 This selection and arrangement of content as a collection is copyrighted by Siyavula Uploaders. It is licensed under the Creative Commons Attribution 3.0 license ( Collection structure revised: September 9, 2009 PDF generated: October 28, 2012 For copyright and attribution information for the modules contained in this collection, see p. 145.

5 Table of Contents 1 Kwartaal 'n Klasgesprek Uitstaande gebeurtenisse tydens die Middeleeue 'n Klaskamertoneel Luisterlees Kwartaal 'n Leesstuk met vrae Die nar deur die eeue Kommediante Tyl Uilspieel Kwartaal Om te reis Stillees Luisterlees Gesonde eetgewoontes Stillees voornaamwoorde Trappe van vergelyking Kwartaal Advertensies Hoe het Coke ontstaan? Rigting Kleredrag Attributions

6 iv

7 Chapter 1 Kwartaal 'n Klasgesprek AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module `N KLASGESPREK Gesels `n bietjie as `n klas oor die skoollewe. Om skool toe te gaan is mos nie altyd so sleg nie. Elkeen van julle kry nou `n beurt om die volgende vraag te beantwoord: (a) Waarvan hou jy by die skool? Jou antwoord kan begin met: Ek hou van of Ek hou daarvan Table 1.1 Onthou dat ons nie van mense praat nie, maar van dinge en aktiwiteite. (b) Waarvan hou jy nié by die skool nie? Jou antwoord kan weer begin met: Ek hou nie van of Ek hou nie daarvan Table 1.2 Weer eens praat ons nie van mensenie. (c) Jy probeer nou die volgende by jou maat vasstel: 1 This content is available online at < 1

8 2 CHAPTER 1. KWARTAAL 1 sy/haar gunsteling vak; sy/haar gunsteling sport; sy/haar gunsteling kultuuraktiwiteit. Jy stel vrae waarop sy/hy ja of nee antwoord totdat jy reg geraai het. Ruil om sodat jou maat vir jou die vrae vra. LU Table 1.3 (d) Joseph Valentine en Saviwe Tibe se gunstelinge is in kodevorm geskryf. Kan jy die vakke, sportsoorte en kultuuraktiwiteite ontsyfer? Skryf die letters van die alfabet van die laaste tot die eerste letter en nommer elke letter vanaf een, bv. Z=1; Y=2; X=3, ens. Joseph Figure 1.1 Figure 1.2

9 3 Saviwe LU Table 1.4 VOER `N ONDERHOUD Verdeel weer in groepe van twee. Een van julle is `n onderhoudvoerder en die ander een beantwoord die vrae. Die onderhoudvoerder is 'n joernalis wat `n onderhoud vir sy koerant met `n leerder van `n skool moet voer. Die joernalis wil soveel moontlik inligting oor die skool inwin om `n artikel oor die skool in die plaaslike koerant te plaas. Hier is `n paar wenke vir die vrae wat gevra behoort te word: Skool se naam en ligging? Wanneer gestig? Leuse? Skoolhoof? Aantal leerders? Sportsoorte aangebied? Kultuurlewe en verenigings? Uitstappies? Fondsinsamelings? Oud-leerders wat bekendheid verwerf het? Ander presteerders? ens. 3. INLIGTINGSTUK Voltooi die volgende inligtingstuk oor julle skool skriftelik. Foto of skets van julle skool: (a) Wat is jou skool se naam? (b) Wat is jou skool se adres? (a) Wanneer is die skool gestig? (b) Hoeveel leerders is in julle skool? (c) Wie is julle skoolhoof? (d) Wat is die skool se leuse? (e) Watter kleur(e ) is die skooldrag? (f) Aan watter sportsoorte kan julle deelneem? (g) Aan watter kulturele aktiwiteite kan julle deelneem? (h) Hoe laat begin julle skooldag? (i) LU Hoe laat eindig julle skooldag?... Table GROEPSGESPREK Gesels in julle groepe hoekom `n mens skool toe moet gaan en ook oor hoekom `n mens nié skool toe hoef te gaan nie. Skryf twee paragrawe oor die twee onderwerpe en verduidelik die redes kortliks. (a) Dit is noodsaaklik om skool toe te gaan.

10 4 CHAPTER 1. KWARTAAL 1 Figure 1.3 (b) Dit is nie noodsaaklik om skool toe te gaan nie. LU Table STILLEES Lees hoe `n seun wat in Engeland woon se skooldag verloop. My naam is Harry Joyce en ek woon in Surrey, Engeland. Ek is in `n seunskool. Daar is 379 seuns in ons skool. My skooldag begin elke oggend om 8:15 en eindig elke middag om 17:30. Ons eet almal middagete saam in die skoolsaal. Vanaf 14:45 tot 16:15 moet al die seuns aan sport deelneem. Dis nou winter en ons speel almal rugby, sokker en hokkie. My gustelingvak is Latyn. Ek vaar ook baie goed in Frans. Ons Franse onderwyser, Madame Mullon, is baie kwaai. Ons klas gaan volgende week vir `n opvoedkundige toer Frankryk toe. Ek is baie opgewonde, want ons reis per bus tot by Dover en dan met `n veerboot tot by Calais waar ons toerbus vir ons wag. Beantwoord die volgende vrae deur slegs `n kruisie in die toepaslike kolom te maak. a. Harry is in `n skool waarheen slegs seuns gaan. b. Harry se ma pak nie vir hom `n kospakkie vir skool nie. c. Die enigste sportsoorte by sy skool is rugby, sokker en hokkie. Waar Onwaar Onvoldoende bewyse continued on next page

11 5 d. Harry vaar baie goed in Latyn e. Sy Franse onderwyser is `n vrou. f. Hy gaan vakansie hou in Frankryk. g. Dover is `n dorp in Engeland. h. Calais is `n dorp in Frankryk. i. `n Veerboot is `n boot wat vere vervoer. j. Hulle gaan per bus in Frankryk toer. Table 1.7 LU Table Assessering LU 2 PRAATDie leerder is in staat om vrymoedig en doeltreend in gesproke taal binne `n wye verskeidenheid situasies te kommunikeer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 2.2 voer interaksie in die addisionele taal: gebruik taal vir `n wye verskeidenheid funksies: gee uitdrukking aan menings en gevoelens, maak keuses, gee raad en maak voorstelle (soos: Ek dink jy moet...); continued on next page

12 6 CHAPTER 1. KWARTAAL neem deel aan rolspel in verskillende situasies wat verskillende soorte taalgebruik behels (soos formele en informele telefoongesprekke); 2.3 toon ontwikkeling in die vermoë om kenmerke van gesproke taal te gebruik om te kommunikeer: woord- en sinsaksent, intonasie, ritme; 2.4 begin sosiale en etiese kwessies debatteer: betrek ander by die bespreking (soos: Wat dink jy?); onderbreek die bespreking op `n hoike wyse (soos: Verskoon my...); LU 3 LEES EN KYKDie leerder is in staat om vir inligting en genot te lees en te kyk en krities op die estetiese, kulturele en emosionele waardes in tekste te reageer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 3.6 gebruik leesstrategieë: begin om leesspoed te verbeter en te evalueer; 3.7 lees vir genot: lees enkele nuwe tekssoorte (soos `n roman); los woordraaisels op (soos blokkiesraaisels); 3.8 toon begrip van die gebruik van naslaanwerke: gebruik `n woordeboek en verstaan `n woordeboekinskrywing (spelling, klem, uitspraak, woordsoort, betekenis). LU 4 SKRYFDie leerder is in staat om verskillende soorte feitelike en verbeeldingstekste vir `n wye verskeidenheid doeleindes te skryf. Dit is duidelik wanneer die leerder: 4.1 skryf om inligting oor te dra: vul vorms en roosters in; 4.5 ontwerp mediatekste: gebruik `n raam om `n eenvoudige brosjure te ontwerp; 4.6 benader skryf as `n proses: gebruik kennis van grammatika en spelling om te redigeer; 4.7 gebruik ontwikkelende kennis van taalstruktuur en -gebruik: continued on next page

13 begin om bewustelik vanuit `n sekere perspektief te skryf. Table Memorandum 1. (d) tegnologie tennis drama Xhosa netbal koor 5. (a) Waar (b) Onvoldoende besonderhede (c) Onwaar/Onvoldoende besonderhede (d) Waar/Onvoldoende besonderhede (e) Waar (f) Onwaar (g) Waar (h) Waar (i) Onwaar (j) Waar 1.2 Uitstaande gebeurtenisse tydens die Middeleeue AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module UITSTAANDE GEBEURTENISSE GEDURENDE DIE MIDDELEEUE Hoe sou jy daarvan gehou het om in `n tyd te lewe waarin skole soos wat ons dit ken, nie bestaan het nie? Jy sou nie skool moes bywoon nie! Klink lekker nê. Ons gaan `n bietjie meer van hierdie tyd te wete kom. Kyk mooi na die volgende tydlyn. Wat is `n tydlyn? Slaan die woord tydlyn na en skryf die betekenis neer: `n Tydlyn is: LU Table This content is available online at <

14 8 CHAPTER 1. KWARTAAL 1 MIDDELEEUE Ongeveer 800 n.c. Begin van Middeleeue 1066Engeland binnegeval deur die Normandiërs onder leiding van "Willem die Veroweraar Die Kruistogte 1440Gutenberg ontwerp die drukpers 1492Christopher Columbus ontdek Amerika Ongeveer 1500 n.c.middeleeue kom tot einde Table 1.11 Hierdie tydlyn het miskien nie nou enige betekenis vir julle nie, maar dis tog belangrik om te weet wanneer die Middeleeue begin en geëindig het. Beantwoord die volgende vrae sommer mondelings in julle groepe: (a) Wanneer het die Middeleeue begin? (b) Wanneer het die Middeleeue geëindig? (c) Oor hoeveel eeue het die Middeleeue gestrek? (d) Watter twee gebeurtenisse is baie belangrik en het die wêreld se geskiedenis beïnvloed? Maak nou jou eie tydlyn. Begin met die jaartal waarin jy gebore is en eindig met die huidige jaartal. Bring dan 4 jaartalle op jou tydlyn aan: die onderskeie jaartalle waarin jy ses, agt, tien en twaalf jaar oud geword het. By daardie jaartalle moet jy gebeurtenisse aanbring wat `n hoogtepunt in daardie jaar was. Hier is `n voorbeeld: Glenda Taylor Gebore in Wissel eerste tand 19 Speel eerste netbalwedstryd 19 Reis eerste maal per vliegtuig Sien "Westlife" optree Huidige jaartallaaste laerskooljaar Table 1.12 Gebruik `n A4 grootte vel vir jou tydlyn. Draai dit dwars en trek die tydlyn in die middel van die vel papier. LU Table DIE HOOGTEPUNTE IN SARAH SMITH SE LEWE Hier is `n paar van die hoogtepunte in Sarah Smith se lewe tot dusver. Al hierdie dinge het reeds gebeur en moet dus in die verlede tyd oorgeskryf word. (a) Ek word in 1988 gebore. (b) Op my sesde verjaardag kry ek my eerste ets. (c) Gedurende my agste jaar wen ek `n prys vir goeie werk. (d) Ek is baie siek in (e) My ma laat my toe om aan te trek wat ek wil nadat ek twaalf geword het.

15 9 LU Table KINDERS UIT DIE MIDDELEEUE Wat het kinders in die Middeleeue gedoen en geleer? Lees die onderstaande leesstuk hardop vir jou maat. Ruil dan weer om sodat jou maat dit vir jou lees. Gedurende die Middeleeue het die ryk mense en adelikes in kastele gewoon. Tristan was die seun van `n ryk edelman en het in `n baie groot kasteel gewoon. Hoewel daar nie skole was nie, het Tristan elke dag vir `n paar ure lank onderrig ontvang. Sy pa het `n leermeester gehuur wat elke dag na hulle kasteel toe gekom het. Hy het Tristan in die volgende vakke onderrig: Latyn, Leesvaardighede, Skryfvaardighede en Rekenkunde. Hy moes ook sport beoefen. Hy moes leer hoe om met `n pyl en boog te skiet, om perd te ry en hoe om valke af te rig. Seuns het ook geleer om te skerm, maar slegs met hout swaarde. Hulle skilde was ook van hout. As `n reël is dogters nie deur leermeesters onderrig nie. Dogters van die ryk families is vanaf die ouderdom van sewe jaar geleer om te weef en naaldwerk te doen. Nadat hulle tien jaar oud geword het, is hulle geleer hoe om die huishouding waar te neem. Die seuns en dogters van ryk edelmanne het op `n baie jong ouderdom getrou. Die seuns kon vanaf veertien jaar en die dogters vanaf twaalf jaar trou. Die armer mense se kinders het by die huis gebly en het hulle ouers op die landerye help werk. Sommiges het handelaars geword, ander weer bediendes, terwyl party ambagte aangeleer het. Hierdie kinders het nie so jonk getrou nie en het altyd hulle ouers versorg wanneer hulle oud was. Figure 1.4 Beantwoord nou die volgende vrae: (a) Vul die ontbrekende woorde in: Gedurende die Middeleeue het die ryk mense in gewoon. Die seun se naam is. Hy het elke dag onderrig ontvang by 'n. Die taal waarin hy onderrig is, was. (2) (b) Watter twee soorte diere was betrokke by die sportsoorte wat Tristan beoefen het? (2) (c) Wat het Tristan nodig gehad om mee te skerm? (1) (d) Die volgende stelling is onwaar. Skryf dit asseblief oor sodat dit waar sal wees. Dogters is geleer hoe om te kook en skoon te maak. (2) (e) Kies die regte syfer tussen hakies: Dogters kon trou wanneer hulle (10, 11, 12) jaar oud was en die seuns wanneer hulle (10, 12, 14) jaar oud was. (2) (f) Verander die vetgedrukte woord sodat die stelling waar is. Die ryk mense se kinders het hulle ouers versorg. (1) Totaal: KLEREDRAG UIT DIE MIDDELEEUE

16 10 CHAPTER 1. KWARTAAL 1 Figure 1.5 Bestudeer die sketse van die kleredrag van die seun en die dogter uit die Middeleeue. Verdeel nou in groepe van twee. Maak saam met jou maat `n brosjure. Elke groep ontwerp `n brosjure met `n skets van `n moderne seun of dogter! Die kleredrag moet volledig beskryf word m.b.v. die byskrifte. Beoordeel `n ander groep se brosjure m.b.v. die assesseringsruit. Algemene indruk / 10 Illustrasie / 10 Inligting / 10 Aanbieding / 10 Ander hulpmiddels / 10 TOTAAL Table 1.15 LU Table 1.16 Groeplede se name: 1. Table ROLSPEL Span die verbeelding in. Verdeel weer in groepe van twee. Rolspeel enige een van die volgende twee gesprekke. (a) `n Dertienjarige dogter van `n ryk edelman probeer haar pa oortuig dat sy nie met sy vriend se veertienjarige seun wil trou nie. Haar pa probeer haar oortuig dat sy nie `n keuse het nie. (b) `n Veertienjarige seun van `n ryk edelman probeer sy ma oortuig waarom hy nie met `n ander ryk edelman se dertienjarige dogter wil trou nie. Sy ma probeer hom oortuig dat hy nie `n keuse het nie. Assesseer jou maats deur die toepaslike simbole aan te bring. 2.

17 11 Naam en Van Lyftaal Stemtoon Argumente Taalgebruik Table 1.18 LU Table Assessering LU 3 LEES EN KYKDie leerder is in staat om vir inligting en genot te lees en te kyk en krities op die estetiese, kulturele en emosionele waardes in tekste te reageer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 3.6 gebruik leesstrategieë: begin om leesspoed te verbeter en te evalueer; 3.7 lees vir genot: lees enkele nuwe tekssoorte (soos `n roman); los woordraaisels op (soos blokkiesraaisels); 3.8 toon begrip van die gebruik van naslaanwerke: gebruik `n woordeboek en verstaan `n woordeboekinskrywing (spelling, klem, uitspraak, woordsoort, betekenis). LU 4 SKRYFDie leerder is in staat om verskillende soorte feitelike en verbeeldingstekste vir `n wye verskeidenheid doeleindes te skryf. continued on next page

18 12 CHAPTER 1. KWARTAAL 1 Dit is duidelik wanneer die leerder: 4.1 skryf om inligting oor te dra: vul vorms en roosters in; 4.5 ontwerp mediatekste: gebruik `n raam om `n eenvoudige brosjure te ontwerp; 4.6 benader skryf as `n proses: gebruik kennis van grammatika en spelling om te redigeer; 4.7 gebruik ontwikkelende kennis van taalstruktuur en -gebruik: begin om bewustelik vanuit `n sekere perspektief te skryf. LU 5 DINK EN REDENEERDie leerder is in staat om taal vir dink en redeneer te gebruik en inligting vir leer te verkry, verwerk en gebruik. Dit is duidelik wanneer die leerder: 5.1 gebruik taal en geletterdheid oor die kurrikulum heen: verstaan sommige begrippe uit ander leerareas en gebruik die woordeskat wat daarmee verband hou (soos handel in Ekonomiese en Bestuurswetenskappe); 5.2 gebruik taal om te dink: stel en beantwoord meer komplekse vrae (soos: Wat sal gebeur as...?); denieer en klassiseer. LU 6 TAALSTRUKTUUR EN GEBRUIKDie leerder ken en is in staat om die klanke, woordeskat en grammatika van die taal te gebruik om tekste te skep en te interpreteer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 6.1 hersien grammatika wat in die vorige grade gedek is; 6.2 spel bekende woorde korrek: 6.3 gebruik verskillende eenvoudige taalvorme en sinstrukture om mondelings en skriftelik te kommunikeer: die gebruik van die teenwoordige-, verlede- en toekomendetydsvorm; die verbinding van sinne met voegwoorde met die korrekte woordorde. Table Memorandum 'n Tydlyn is 'n lyn waarop datums en gebeure chronologies aangedui word. 1. (a) Ek is in 1988 gebore. (b) Op my sesde verjaardag het ek my eerste ets gekry. (c) Gedurende my agste jaar het ek 'n prys vir goeie werk gewen. (d) Ek was baie siek in (e) My ma het my toegelaat om aan te trek wat ek wou nadat ek twaalf geword het. 2.

19 13 (a) kastele; Tristan; leermeester; Latyn (b) perde; valke (c) Hy het 'n houtswaard en 'n houtskild nodig gehad. (d) Dogters is geleer om te weef en naaldwerk te doen. (e) 12; 14 (f) Die arm mense se kinders het hulle ouers versorg. 1.3 'n Klaskamertoneel AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module `N KLASKAMERTONEEL Julle kan dankbaar wees dat julle nie moes skoolgaan in die tydperk tussen 1837 tot aan die begin van die vorige eeu nie. As jy dan in `n klaskamer sou inloer, sou jy dalk die volgende toneeltjie gesien het: Figure 1.6 `n Dogter staan op `n driebeenstoeltjie in die hoek van die klas. Op haar kop is `n keëlvormige hoed met die letter D daarop geskryf. `n Seun is besig om sy boek met inkkolle te bemors. Hy sien nie dat die onderwyser al hoe nader kom nie - die rottang al swaaiende in sy hand. Figure 1.7 Hierdie tydperk word die Victoriaanse Tydperk genoem. Wie weet dalk hoekom dit so genoem word? Ja, dit was toe Koningin Victoria in Engeland regeer het. Hoewel ons meer te wete gaan kom van skole in Engeland gedurende die Victoriaanse Tydperk, het ons oupagrootjies en oumagrootjies baie van hierdie omstandighede in skole in ons land ervaar. 3 This content is available online at <

20 14 CHAPTER 1. KWARTAAL 1 (a) Wat dink jy sal jou onderwyser of onderwyseres te sê hê oor jou en jou klasmaats se gedrag? Gestel jy is die klasonderwyser, watter klagtes sal jy hê?gesels in julle groepe daaroor, die groepleiers doen verslag aan die res van die klas.. (b) Kontrolelys Ek begin al die sinne met hooetters Ek gebruik punktuasie Ek druk myself duidelik uit Ek skryf in goeie Afrikaans JA NEE Table 1.21 LU LU Table NOG STEEDS DIE VICTORIAANSE KLASKAMER Lees net wat `n onderwyser uit die Victoriaanse tyd te sê gehad het : `n Onderwyser moet mos wondere verrig. My salaris is 15 per jaar. Ek is vandag weer aangerand deur ouers wat kwaad is omdat hulle kinders moet skoolgaan. Hulle wil eerder hê die kinders moet gaan werk en geld verdien, al is hulle net nege jaar oud. Ek het ook `n brief van George Watkins se ma ontvang. Sy sê dat sy my neus van my gesig gaan verwyder omdat ek haar kind gestraf het. Ek begin môre met bokslesse. Ek moet myself kan verdedig! Weet julle dalk waarvoor die gebruik word? Die volgende sinne oor `n Victoriaanse klaskamer klink baie kort en stomp. Verbind die sinne met die woorde tussen hakies. Ons noem hulle voegwoorde. (a) Die mure lyk aaklig. Hulle is elf jaar gelede geverf. (omdat) (b) Die vensters sit baie hoog. Leerders kan nie by vensters uitloer nie. (sodat) (c) Daar is `n groot geraas. Klaskamers word deur gordyne van mekaar geskei. (want) (d) Daar is inkpotjies op die banke. Daar is leie op die banke. (en) LU Table `N GEDIGGIE Die volgende gediggie is in `n ou boek uit daardie tydperk opgespoor.

21 15 Figure 1.8 (a) Lees die gediggie hardop in die groep. Elkeen kry `n beurt om dit voor te lees. (b) Gesels in die groep oor die volgende: Hoe voel hierdie kind? Hoe voel die onderwyser? Julle het seker van die volgende woorde gebruik: Kind: bang, onseker, ongelukkig, moedeloos Onderwyser: kwaad, ongeduldig, ontevrede, woedend Ons noem hierdie woorde emosies. Emosies beskryf ons gevoelens of hoe ons voel. Kan julle aan nog woorde dink wat emosies beskryf? LU Table 1.24

22 16 CHAPTER 1. KWARTAAL 1 (c) Woordsoek Daar is tien woorde wat emosies beskryf in hierdie blok. Soek hulle en kleur elke woord met `n ander kleur in. Skryf hulle dan neer. Lees die letters van links na regs Z W O N S E K E R Q X Z Y L R K B A N G T B C F H L A L L E E N L F I M Q U W B O N G E L U K K I G R S S T R P Q Z K L K W A A D B V R O L I K M R Q S V Z D G K O U H A R T S E E R G E D U L D I G V S M Q P L T O P G E W O N D E M A G E L U K K I G R A F L K Table 1.25 LU Table 1.26 (d) Voltooi nou die volgende sinne deur `n emosiewoord in te vul en die rede te verskaf. Ek voel wanneer. Ek voel wanneer. Ek voel wanneer. LU Table SPEL Gedurende die Victoriaanse tydperk het kinders baie hard gewerk vir baie min geld. Selfs klein kindertjies wat maar sewe jaar oud was, het gewerk. Dit het veroorsaak dat nie al die kinders skoolgegaan het nie, terwyl ander baie dikwels afwesig was omdat hulle gewerk het. Lees hierdie briee wat `n dogtertjie geskryf het. Beste Meester Brians Ek wil net se hoekom ek afwesig was. Ek plant elke oggend voor skool aartappels, maar moes gisteroggend teen `n hoe koppie uitklim. My moee kniee kon my nie tot by die skool bring nie, en ek is jammer dat ek skool gemis het. Ek weet dis `n reel dat ons elke dag in die klas moet wees en dat u ons elke dag in die klas wil he. Dit het ook begin reen en ek kon nerens droë klere kry nie. Die uwe Monica Harper Kan jy agterkom watter woorde `n kappie (^) of `n deelteken (") moet kry? Vul hulle in. Voltooi die kolomme hieronder en leer die woorde. (Die ontbrekende woorde is almal in Monica se briee)

23 17 Kappie lê wêreld skêr blêr môre Deelteken vroeër seël Table 1.28 LU Table Assessering LU 2 PRAATDie leerder is in staat om vrymoedig en doeltreend in gesproke taal binne `n wye verskeidenheid situasies te kommunikeer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 2.2 voer interaksie in die addisionele taal: gebruik taal vir `n wye verskeidenheid funksies: gee uitdrukking aan menings en gevoelens, maak keuses, gee raad en maak voorstelle (soos: Ek dink jy moet...); neem deel aan rolspel in verskillende situasies wat verskillende soorte taalgebruik behels (soos formele en informele telefoongesprekke); 2.3 toon ontwikkeling in die vermoë om kenmerke van gesproke taal te gebruik om te kommunikeer: woord- en sinsaksent, intonasie, ritme; 2.4 begin sosiale en etiese kwessies debatteer: betrek ander by die bespreking (soos: Wat dink jy?); onderbreek die bespreking op `n hoike wyse (soos: Verskoon my...); continued on next page

24 18 CHAPTER 1. KWARTAAL 1 LU 5 DINK EN REDENEERDie leerder is in staat om taal vir dink en redeneer te gebruik en inligting vir leer te verkry, verwerk en gebruik. Dit is duidelik wanneer die leerder: 5.1 gebruik taal en geletterdheid oor die kurrikulum heen: verstaan sommige begrippe uit ander leerareas en gebruik die woordeskat wat daarmee verband hou (soos handel in Ekonomiese en Bestuurswetenskappe); 5.2 gebruik taal om te dink: stel en beantwoord meer komplekse vrae (soos: Wat sal gebeur as...?); denieer en klassiseer. LU 6 TAALSTRUKTUUR EN GEBRUIKDie leerder ken en is in staat om die klanke, woordeskat en grammatika van die taal te gebruik om tekste te skep en te interpreteer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 6.1 hersien grammatika wat in die vorige grade gedek is; 6.2 spel bekende woorde korrek: 6.3 gebruik verskillende eenvoudige taalvorme en sinstrukture om mondelings en skriftelik te kommunikeer: die gebruik van die teenwoordige-, verlede- en toekomendetydsvorm; die verbinding van sinne met voegwoorde met die korrekte woordorde. Table Memorandum 1. Dit is vir die geldeenheid, die Pond, gebruik. (a) Die mure lyk aaklig, omdat hulle elf jaar gelede geverf is. (b) Die vensters sit baie hoog sodat leerders nie by vensters kan uitloer nie. (c) Daar is 'n groot geraas, want klaskamers word deur gordyne van mekaar geskei. (d) Daar is baie inkpotjies en leie op die banke. 2. (c) 3. onseker bang alleen ongelukkig kwaad vrolik hartseer geduldig opgewonde gelukkig hoë moeë knieë sê reël hê reën nêrens droë

25 1.4 Luisterlees AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module LUISTERLEES VIR DIE OPVOEDER LUISTERLEES Dit is `n baie koue wintersoggend. Die wêreld is spierwit gesneeu. Nie een van die kinders is warm aangetrek nie. Die meeste van hulle lyk asof hulle ou lappe aan het. Hulle gesigte is vuil en `n paar van die seuns en dogters is kaalvoet. Die meeste van hulle moet baie ver loop om by die skool te kom. `n Paar kinders het warmaartappel handverwarmers. Dit is twee aartappels wat heelnag onder die warm as van die vuur gelê het. Die kinders hou dit dan in hulle hande op die pad skool toe om hulle warm te hou. Hulle eet sommer die aartappels wanneer hulle by die skool kom. Dis `n lang skooldag. Hulle begin nege-uur en maak vyfuur klaar met `n pouse van twee ure vir middagete. Vrae (Slegs ja of nee) (a) Die kinders kry koud. (b) Hulle het mooi klere aan. (c) Hulle dra almal leerskoene. (d) Hulle bly ver van die skool af. (e) Hulle dra warm klippe in hulle hande om hulle hande warm te hou. (f) Die skooldag is lank. (g) Die middagete duur twee ure. (h) Hulle gaan vyfuur huis toe. 19 LU Table 1.31 Luister na `n kort leesstukkie soos voorgelees deur julle onderwyser. Luister baie goed, want julle gaan vrae aan die einde van die leesstuk beantwoord. Julle onderwyser sal die leesstuk twee of drie keer voorlees. Vrae: Skryf slegs ja of nee 1. ROLLEES Rollees die volgende gesprek tussen twee kinders uit die Victoriaanse tydperk. Lees dit in groepe van twee en ruil om sodat julle beide kind A en kind B se rolle lees. A: Ek het Meester Hale nog nooit so sonder `n rottang in sy hand gesien nie. B: Ja, en dan slaan hy mos nog voordat `n mens enigiets kan verduidelik. A: Ek het al slae gekry omdat ek kamma te nors is. B: Gister het ek hom glo nie hoik genoeg geantwoord nie en sommer drie houe gekry. A: Wie dink jy kry die seerste, seuns of dogters? B: Mmmmm..wat is nou die seerste, rottanghoue op jou agterwêreld as jy `n seun is, of op jou hande en bene as jy `n dogter is? A: Ek sou sê altwee is ewe seer, want hy slaan die seuns harder. B: Ek kies liewer `n klomp houe met die rottang as om in die strafmandjie te moet klim. A: Ek stem saam. My lyf pyn later so baie van die ongemaklike posisie en `n mens kan mos nie eens roer nie! B: Was jy al baie kere in die mandjie? 4 This content is available online at <

26 20 CHAPTER 1. KWARTAAL 1 A: Nee, nog net een keer, maar dit was een keer te veel! B: Arme Mary moes vandag alweer die hoed met die D vir Donkie opsit. A: Dis darem nie seer nie, maar mens voel maar baie simpel as jy so in die hoek moet staan. B: Ek dink Mary hou haarself met opset dom. Sy mis lekker baie werk deur so in die hoek te staan. Luister mooi na jou groeplede en beoordeel hulle met behulp van die onderstaande ruit. 3 = swak 2 = goed 1 = uitstekend Naam en Van Stemtoon Artikulasie Frasering Vlotheid Vertolking Table 1.32 LU Table TEENOORGESTELDES Woorde soos nors en vriendelik is teenoorgesteldes. Verbind nou die woorde in Kolom A met hulle teenoorgesteldes in kolom B. A goed mooi gelukkig vergeet bekend naby stout slim groot B ongelukkig soet sleg dom ver lelik onbekend klein onthou Table 1.34 LU 6.1 Table 1.35

27 3. `N VICTORIAANSE DAG Julle gaan `n Victoriaanse dag in die klas hê. Dit beteken dat julle eers navorsing moet gaan doen. Raadpleeg die biblioteke en die Internet. Probeer om Victoriaans aan te trek en soveel moontlik Victoriaanse dinge in die klas te hê as wat julle moontlik kan. Julle onderwyser sal sê vir watter navorsing elke groep verantwoordelik is, bv. kleredrag, speletjies (gespeel tydens pouses), klaskamer, tipe kos, straf, vakke, ens. Nooi julle skoolhoof om `n periode saam met julle deur te bring. 21 LU 3.8 Table 1.36 MODULETOETS 1 1. Lees die onderstaande leesstuk noukeurig deur en beantwoord die daaropvolgende vrae. Clive Roberts is alweer laat vir skool. Hy het spesiaal vroeër opgestaan, maar hoe moes hy nou geweet het sy ets se voorwiel is pap! Hy hoor al hoe hy raas gaan kry by die onderwyser aan diens by die hek. Alweer Roberts wat laat is! Hoekom bly jy nie sommer in die bed nie? Jy kry elk geval nie veel reg met skoolwerk nie, maar jy kan darem `n rugbybal raakvat!" Hy voel baie ongelukkig. Hy probeer so hard, maar daar gaan nie `n dag verby sonder dat hy in die moeilikheid beland nie. Miskien moet hy maar in die bed bly. (a) Hoekom is Clive laat vir skool? (1) (b) Watter woord in die heel eerste sin vertel vir ons dat Clive gereeld laat is vir skool? (1) (c) Noem een ding wat Clive darem regkry by die skool. (1) (d) Watter woord in die derde paragraaf beskryf Clive se emosie? (1) (e) Hoekom oorweeg Clive dit om liewer in die bed te bly? (1) (f) Gee die teenoorgesteldes van die volgende woorde in die leesstuk: Reg Ongelukkig(2) (g) Skryf nou die heel laaste sin oor in die verlede tyd. (2) 2. Lees nou verder Terwyl Clive sleepvoet hek toe stap, hoor hy hoe iemand roep: Kom gou, Roberts, die skoolhoof wil jou dadelik in die kantoor sien! Ag nee, nie kantoor toe nie. Dis die ergste wat kan gebeur. Dit beteken dat hy `n brief gaan kry om vir Pa en Ma te gee. Hy het hulle verlede keer belowe hy sal nie wéér kantoor toe hoef te gaan nie. "Môre Meneer", groet Clive die skoolhoof, meneer Anderson. Meneer Anderson lyk nie kwaad nie. Hy lyk sommer baie vriendelik. Clive is baie verbaas. Hy verwag om raas te kry. "My wereld, Roberts. Wat `n verrassing! Jy het eintlik weer die reel van laatkom oortree, maar ek sal niks dáárvan se nie. Ek is vanmore te trots op jou. As jy geweet het watter nuus ek vir jou het, sou jy nie so laat in die bed gele het nie. Dan sou jou kniee jou vinniger tot hier gedra het. Veels geluk, Roberts. Jy is gekies vir ons provinsie se Cravenweek-span!" (a) Skryf die eerste sin van no. 2 oor in die verlede tyd. (2) (b) Verbind die laaste twee sinne van die derde paragraaf met die voegwoorde tussen hakies: Meneer Anderson lyk nie kwaad nie. Hy lyk sommer baie vriendelik. (maar) (1) Clive is baie verbaas. Hy het verwag om raas te kry. (want)

28 22 CHAPTER 1. KWARTAAL 1 (1) (c) Daar is ses woorde in die laaste paragraaf wat verkeerd gespel is. Kan jy hulle opspoor? Skryf hulle korrek oor. (6) (d) Watter emosie-woord sal kan beskryf hoe Clive nou voel? (1) Assessering Leeruitkomstes(LUs) LU 1 LUISTERDie leerder is in staat om vir inligting en genot te luister en gepas en krities binne `n wye verskeidenheid situasies te reageer. Assesseringstandaarde(ASe) Dit is duidelik wanneer die leerder: 1.3 luister vir spesieke inligting: skryf eenvoudige aantekeninge (soos voltooi gegewe aantekeninge; maak `n lys belangrike punte). LU 3 LEES EN KYKDie leerder is in staat om vir inligting en genot te lees en te kyk en krities op die estetiese, kulturele en emosionele waardes in tekste te reageer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 3.6 gebruik leesstrategieë: begin om leesspoed te verbeter en te evalueer; 3.7 lees vir genot: lees enkele nuwe tekssoorte (soos `n roman); los woordraaisels op (soos blokkiesraaisels); 3.8 toon begrip van die gebruik van naslaanwerke: gebruik `n woordeboek en verstaan `n woordeboekinskrywing (spelling, klem, uitspraak, woordsoort, betekenis). continued on next page

29 23 LU 6 TAALSTRUKTUUR EN GEBRUIKDie leerder ken en is in staat om die klanke, woordeskat en grammatika van die taal te gebruik om tekste te skep en te interpreteer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 6.1 hersien grammatika wat in die vorige grade gedek is; 6.2 spel bekende woorde korrek: 6.3 gebruik verskillende eenvoudige taalvorme en sinstrukture om mondelings en skriftelik te kommunikeer: die gebruik van die teenwoordige-, verlede- en toekomendetydsvorm; die verbinding van sinne met voegwoorde met die korrekte woordorde. Table Memorandum 2. Goed Sleg Mooi Lelik Gelukkig Ongelukkig Vergeet Onthou Bekend Onbekend Naby Ver Stout Soet Slim Dom Groot Klein

30 24 CHAPTER 1. KWARTAAL 1

31 Chapter 2 Kwartaal 'n Leesstuk met vrae AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module LUISTERLEES VIR DIE OPVOEDER LUISTERLEES Dit is `n baie koue wintersoggend. Die wêreld is spierwit gesneeu. Nie een van die kinders is warm aangetrek nie. Die meeste van hulle lyk asof hulle ou lappe aan het. Hulle gesigte is vuil en `n paar van die seuns en dogters is kaalvoet. Die meeste van hulle moet baie ver loop om by die skool te kom. `n Paar kinders het warmaartappel handverwarmers. Dit is twee aartappels wat heelnag onder die warm as van die vuur gelê het. Die kinders hou dit dan in hulle hande op die pad skool toe om hulle warm te hou. Hulle eet sommer die aartappels wanneer hulle by die skool kom. Dis `n lang skooldag. Hulle begin nege-uur en maak vyfuur klaar met `n pouse van twee ure vir middagete. Vrae (Slegs ja of nee) (a) Die kinders kry koud. (b) Hulle het mooi klere aan. (c) Hulle dra almal leerskoene. (d) Hulle bly ver van die skool af. (e) Hulle dra warm klippe in hulle hande om hulle hande warm te hou. (f) Die skooldag is lank. (g) Die middagete duur twee ure. (h) Hulle gaan vyfuur huis toe. LU Table 2.1 Luister na `n kort leesstukkie soos voorgelees deur julle onderwyser. Luister baie goed, want julle gaan vrae aan die einde van die leesstuk beantwoord. Julle onderwyser sal die leesstuk twee of drie keer voorlees. Vrae: Skryf slegs ja of nee 1 This content is available online at < 25

32 26 CHAPTER 2. KWARTAAL 2 1. ROLLEES Rollees die volgende gesprek tussen twee kinders uit die Victoriaanse tydperk. Lees dit in groepe van twee en ruil om sodat julle beide kind A en kind B se rolle lees. A: Ek het Meester Hale nog nooit so sonder `n rottang in sy hand gesien nie. B: Ja, en dan slaan hy mos nog voordat `n mens enigiets kan verduidelik. A: Ek het al slae gekry omdat ek kamma te nors is. B: Gister het ek hom glo nie hoik genoeg geantwoord nie en sommer drie houe gekry. A: Wie dink jy kry die seerste, seuns of dogters? B: Mmmmm..wat is nou die seerste, rottanghoue op jou agterwêreld as jy `n seun is, of op jou hande en bene as jy `n dogter is? A: Ek sou sê altwee is ewe seer, want hy slaan die seuns harder. B: Ek kies liewer `n klomp houe met die rottang as om in die strafmandjie te moet klim. A: Ek stem saam. My lyf pyn later so baie van die ongemaklike posisie en `n mens kan mos nie eens roer nie! B: Was jy al baie kere in die mandjie? A: Nee, nog net een keer, maar dit was een keer te veel! B: Arme Mary moes vandag alweer die hoed met die D vir Donkie opsit. A: Dis darem nie seer nie, maar mens voel maar baie simpel as jy so in die hoek moet staan. B: Ek dink Mary hou haarself met opset dom. Sy mis lekker baie werk deur so in die hoek te staan. Luister mooi na jou groeplede en beoordeel hulle met behulp van die onderstaande ruit. 3 = swak 2 = goed 1 = uitstekend Naam en Van Stemtoon Artikulasie Frasering Vlotheid Vertolking Table 2.2 LU Table TEENOORGESTELDES Woorde soos nors en vriendelik is teenoorgesteldes. Verbind nou die woorde in Kolom A met hulle teenoorgesteldes in kolom B.

33 27 A goed mooi gelukkig vergeet bekend naby stout slim groot B ongelukkig soet sleg dom ver lelik onbekend klein onthou Table 2.4 LU 6.1 Table `N VICTORIAANSE DAG Julle gaan `n Victoriaanse dag in die klas hê. Dit beteken dat julle eers navorsing moet gaan doen. Raadpleeg die biblioteke en die Internet. Probeer om Victoriaans aan te trek en soveel moontlik Victoriaanse dinge in die klas te hê as wat julle moontlik kan. Julle onderwyser sal sê vir watter navorsing elke groep verantwoordelik is, bv. kleredrag, speletjies (gespeel tydens pouses), klaskamer, tipe kos, straf, vakke, ens. Nooi julle skoolhoof om `n periode saam met julle deur te bring. LU 3.8 Table 2.6 MODULETOETS 1 1. Lees die onderstaande leesstuk noukeurig deur en beantwoord die daaropvolgende vrae. Clive Roberts is alweer laat vir skool. Hy het spesiaal vroeër opgestaan, maar hoe moes hy nou geweet het sy ets se voorwiel is pap! Hy hoor al hoe hy raas gaan kry by die onderwyser aan diens by die hek. Alweer Roberts wat laat is! Hoekom bly jy nie sommer in die bed nie? Jy kry elk geval nie veel reg met skoolwerk nie, maar jy kan darem `n rugbybal raakvat!" Hy voel baie ongelukkig. Hy probeer so hard, maar daar gaan nie `n dag verby sonder dat hy in die moeilikheid beland nie. Miskien moet hy maar in die bed bly. (a) Hoekom is Clive laat vir skool? (1) (b) Watter woord in die heel eerste sin vertel vir ons dat Clive gereeld laat is vir skool? (1) (c) Noem een ding wat Clive darem regkry by die skool. (1) (d) Watter woord in die derde paragraaf beskryf Clive se emosie? (1) (e) Hoekom oorweeg Clive dit om liewer in die bed te bly?

34 28 CHAPTER 2. KWARTAAL 2 (1) (f) Gee die teenoorgesteldes van die volgende woorde in die leesstuk: Reg Ongelukkig(2) (g) Skryf nou die heel laaste sin oor in die verlede tyd. (2) 2. Lees nou verder Terwyl Clive sleepvoet hek toe stap, hoor hy hoe iemand roep: Kom gou, Roberts, die skoolhoof wil jou dadelik in die kantoor sien! Ag nee, nie kantoor toe nie. Dis die ergste wat kan gebeur. Dit beteken dat hy `n brief gaan kry om vir Pa en Ma te gee. Hy het hulle verlede keer belowe hy sal nie wéér kantoor toe hoef te gaan nie. "Môre Meneer", groet Clive die skoolhoof, meneer Anderson. Meneer Anderson lyk nie kwaad nie. Hy lyk sommer baie vriendelik. Clive is baie verbaas. Hy verwag om raas te kry. "My wereld, Roberts. Wat `n verrassing! Jy het eintlik weer die reel van laatkom oortree, maar ek sal niks dáárvan se nie. Ek is vanmore te trots op jou. As jy geweet het watter nuus ek vir jou het, sou jy nie so laat in die bed gele het nie. Dan sou jou kniee jou vinniger tot hier gedra het. Veels geluk, Roberts. Jy is gekies vir ons provinsie se Cravenweek-span!" (a) Skryf die eerste sin van no. 2 oor in die verlede tyd. (2) (b) Verbind die laaste twee sinne van die derde paragraaf met die voegwoorde tussen hakies: Meneer Anderson lyk nie kwaad nie. Hy lyk sommer baie vriendelik. (maar) (1) Clive is baie verbaas. Hy het verwag om raas te kry. (want) (1) (c) Daar is ses woorde in die laaste paragraaf wat verkeerd gespel is. Kan jy hulle opspoor? Skryf hulle korrek oor. (6) (d) Watter emosie-woord sal kan beskryf hoe Clive nou voel? (1) Assessering Leeruitkomstes(LUs) LU 1 LUISTERDie leerder is in staat om vir inligting en genot te luister en gepas en krities binne `n wye verskeidenheid situasies te reageer. Assesseringstandaarde(ASe) continued on next page

35 29 Dit is duidelik wanneer die leerder: 1.3 luister vir spesieke inligting: skryf eenvoudige aantekeninge (soos voltooi gegewe aantekeninge; maak `n lys belangrike punte). LU 3 LEES EN KYKDie leerder is in staat om vir inligting en genot te lees en te kyk en krities op die estetiese, kulturele en emosionele waardes in tekste te reageer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 3.6 gebruik leesstrategieë: begin om leesspoed te verbeter en te evalueer; 3.7 lees vir genot: lees enkele nuwe tekssoorte (soos `n roman); los woordraaisels op (soos blokkiesraaisels); 3.8 toon begrip van die gebruik van naslaanwerke: gebruik `n woordeboek en verstaan `n woordeboekinskrywing (spelling, klem, uitspraak, woordsoort, betekenis). LU 6 TAALSTRUKTUUR EN GEBRUIKDie leerder ken en is in staat om die klanke, woordeskat en grammatika van die taal te gebruik om tekste te skep en te interpreteer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 6.1 hersien grammatika wat in die vorige grade gedek is; 6.2 spel bekende woorde korrek: 6.3 gebruik verskillende eenvoudige taalvorme en sinstrukture om mondelings en skriftelik te kommunikeer: die gebruik van die teenwoordige-, verlede- en toekomendetydsvorm; die verbinding van sinne met voegwoorde met die korrekte woordorde. Table Memorandum 2. Goed Sleg Mooi Lelik Gelukkig Ongelukkig Vergeet Onthou Bekend Onbekend Naby Ver Stout Soet Slim Dom Groot Klein

36 30 CHAPTER 2. KWARTAAL Die nar deur die eeue AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module DIE NAR DEUR DIE EEUE 1. Die rol van die nar deur die eeue. Waar kom die nar vandaan? Lees die onderstaande leesstuk hardop vir jou maat. Ruil dan om sodat jou maat dit vir jou kan lees. Help mekaar met die uitspraak van die woorde. Die nar het 'n lang geskiedenis. Ons weet dat daar narre in die koninklike hof van China was - reeds jaar gelede. Dis ook bekend dat die Franse konings en die konings van Engeland altyd 'n hofnar gehad het vanaf so vroeg as die 14de eeu. Dit was hulle taak om die koning te vermaak en terselfdertyd te laat ontspan deur hom baie te laat lag. Dit het dikwels daartoe bygedra dat die koning nie die verkeerde besluit geneem het nie! Die harlekyn het sy ontstaan hier rondom 1550 in Italië gehad. Hy was 'n baie gewilde karakter. Sy akrobatiese toertjies was een van sy kenmerke. Hy het ook gelapte klere gedra om te wys hoe arm hy is. Sy kostuum met die veelkleurige diamantvormige ruite het hieruit ontstaan. Die karakter wat 'n pierrot genoem word, het in Frankryk ontstaan gedurende die 17de eeu. Hy was 'n saggeaarde en weemoedige karakter. Sy kostuum was altyd wit met groot swart knope en 'n groot kraag. Sy gesig was spierwit gepoeier en hy het 'n wit skerppunt hoed gedra. Die sirkusnar is die nar wat aan die meeste van ons bekend is! Die rol van die sirkusnar was en is nog steeds om mense op 'n eenvoudige manier te vermaak. Dit is waarom oud en jonk, mans en vrouens, professors en skoolkinders, ja alle mense, die manewales van die sirkusnar so ten volle kan geniet. LU 3.9 Beantwoord nou die volgende vrae: (a) Kies die regte woorde tussen hakies: Table 2.8 Daar was reeds jaar gelede hofnarre in (China, Frankryk, Engeland). Die hofnar se taak was om die koning te laat (slaap, lag, huil). (2) (a) Skryf slegs die antwoorde neer: In watter land het die harlekyn sy ontstaan gehad? (1 woord) (1) Wat het die harlekyn gedoen wat een van sy kenmerkende maniere was om mense te vermaak? (2 woorde) (1) Wat was die vorm van die ruite van sy kostuum? (1 woord) (1) 2 This content is available online at <

37 31 (a) Vul die ontbrekende woorde in: Die was saggeaard en het in die 17de eeu in ontstaan. (2) Sy gesig en kostuum was altyd van kleur. (1) (a) Die volgende stelling is onwaar. Skryf dit asseblief oor sodat dit waar sal wees: Die sirkusnar vermaak net sekere mense. (1) (a) Wat sal jy sê is die rol van 'n nar deur al die eeue heen? (1) TOTAAL UIT 10 Kyk nou mooi na die 4 sketse hieronder. Voorsien elke skets van die regte byskrif. Kies uit die volgende byskrifte:

38 32 CHAPTER 2. KWARTAAL 2 Figure 2.1 Ken jy enige ander woord wat dieselfde as nar beteken? Kom ek help jou: h 2. Nou is dit julle beurt om nar te speel. Julle gaan dit in groepe van twee doen. Julle hoef nie soos tipiese narre te lyk nie - kostuums en gesigverf

39 is nie nodig nie. As julle egter graag wil en julle opvoeder dit sal toelaat, hoekom nie? Klere wat te groot is, helderkleurige sokkies en 'n paar skoene van jou pa is al wat jy nodig het. Toertjies wat goed werk, is bv. om kamtig oor jou eie voete te val. Nog 'n toertjie is om voor te gee dat jy jou maat met 'n emmer vol water gooi. Die emmer is natuurlik leeg of vol papiere. Dis baie belangrik dat julle praat. Vra "dom" vrae, gee "dom" antwoorde. Maak "dom" planne om "probleme" op te los. Die van julle wat nie lus is om nar te speel nie, kan sommer nargesigte op papierborde teken en die oogholtes uitknip sodat julle kan sien wanneer julle die "nar" borde voor julle gesigte hou. Jy en jou maat kan dan ook 'n gesprek voer en julle klasmaats op hierdie manier aan die lag kry. O ja, waarsku net die klasse langs julle klaskamer dat al die gelag hulle miskien kan pla. Nooi hulle sommer om saam te kom lag! 33 Figure 2.2 LU LU Table 2.9 TELWOORDE 3. Chepi is 'n sirkusnar. Kyk na die maand Maart op die kalender. Die dae wat omsirkel is, is die dae wanneer daar optredes is. Die dae met 'n blokkie is die dae wanneer die sirkusmense na 'n volgende dorp of stad reis. MAART Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrydag Saterdag Sondag Skryf die woorde en syfers: Table 2.10 Hoeveel dae is daar in Maart?... Hoeveel Maandae is daar in Maart?...

40 34 CHAPTER 2. KWARTAAL 2 Hoeveel Sondae is daar in Maart?... Hoeveel dae gaan hulle optree?... Hoeveel dae gaan hulle reis?... Wat dink jy doen hulle op Sondae?... LU Table 2.11 (a) Dis almal hooftelwoorde 1 - een 4 - vier 7 - sewe 10 - tien 13 - dertien 2 - twee 5 - vyf 8 - agt 11 -elf 14 -veertien 3 - drie 6 - ses 9 - nege 12 - twaalf 15 - vyftien Table twintig 50 - vyftig 80 - tagtig 30 - dertig 60 - sestig 90 - negentig 40 - veertig 70 - sewentig honderd Table 2.13 Lees al die hooftelwoorde hardop saam. (a) Rangtelwoorde Kyk weer na die kalender. Wat is die datum van die eerste Woensdag in Maart? Wat is die datum van die tweede Maandag in Maart? Wat is die datum van die vierde Saterdag in Maart? LU Table 2.14 eerste sesde elfde sestiende tweede sewende twaalfde sewentiende derde agste dertiende agtiende vierde negende veertiende negentiende vyfde tiende vyftiende twintigste

41 35 Table Verdeel weer in julle groepe. Lees nou hardop hoe 'n tipiese dag in die lewe van 'n sirkusnar verloop. Elkeen kan 'n paragraaf lees. Mike Ridenour is 'n nar in 'n rondreisende sirkus. Om 'n nar te wees, is harde werk. Die meeste narre leer hulle roetines van ouer narre. Mike se pa, ook 'n nar, was sy leermeester. Dit is 'n sirkustradisie dat sirkusartieste se kinders ook begin deelneem aan die sirkus wanneer hulle groot genoeg is en in hulle ouers se voetspore volg. 'n Sirkus het gewoonlik 'n middagvertoning en 'n aandvertoning. Soggens kyk Mike of sy kostuums en hulpmiddels nog in'n goeie toestand is, en oefen ook byvoorbeeld sy toertjies, of om op sy stelte te loop. 'n Uur voordat die vertoning begin, begin Mike om sy gesig te grimeer. 'n Nar se gesig is so persoonlik soos sy handtekening! Elke nar het sy eie unieke gesig wat soos geen ander nar s'n lyk nie. Hy trek sy kostuum en ekstra -groot skoene aan, sit sy pruik en hoedjie op en heel laaste sy groot rooi neus. Mike se naam is Omar wanneer hy 'n nar is. Hy en nog 'n nar, Coco, laat die mense dadelik skaterlag wanneer hulle aan die beurt kom. Omar is altyd die nar wat die meeste val, sopnat word en die domste is. Dis egter hoe hy wil hê dit moet wees. "Om mense te laat lag, is waaroor dit gaan as jy 'n nar is," sê hy. Dis ook Omar se taak om programme te verkoop. Hy loop rond tussen die mense wanneer hy dit doen. Dis baie belangrik vir `n sirkusnar om so na as moontlik aan die gehoor te kom. Hy maak dan grappies met die kinders, skud hand met hulle en deel sy handtekening uit. Selfs wanneer sirkusnarre nie besig is met 'n roetine nie, moet hulle altyd gereed wees om te gaan optree. Wanneer daar 'n ongeluk is of van die ander artieste nog nie gereed is nie, moet die narre altyd die gehoor gaan vermaak. Na die vertoning verwyder Omar sy grimering, trek sy kostuum uit en bad of stort. Dan is hy weer... Mike. Om goed te verstaan wat jy lees, moet jy taamlik vlot en noukeurig lees. Vlot - maklik, vinnig Noukeurig - presies en deeglik Wanneer jy op 'n woord afkom wat jy nie verstaan nie, kan jy dit in 'n woordeboek naslaan. Om te verstaan wat jy lees, moet jy die hoofgedagtes kan uitken. Waaroor gaan elke paragraaf? Onderstreep of omkring die sleutelwoorde in elke paragraaf. Gebruik hierdie sleutelwoorde om die hoofgedagte van die paragraaf in een sin oor te skryf. Soms bevat die eerste sin van `n paragraaf die hoofgedagte en kan jy dit net so oorskryf. (a) Hierdie leesstuk kan dus heelwat korter wees, maar steeds al die hoofgedagtes bevat. Volg nou al die stappe en skryf in 8 tot 10 sinne oor 'n dag in die lewe van 'n sirkusnar. Figure 2.3 LU Table 2.16

42 36 CHAPTER 2. KWARTAAL Assessering

43 37 LU 2 PRAATDie leerder is in staat om vrymoedig en doeltreend in gesproke taal binne `n wye verskeidenheid situasies te kommunikeer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 2.2 voer interaksie in die addisionele taal: gebruik taal vir `n wye verskeidenheid funksies: gee uitdrukking aan menings en gevoelens, maak keuses, gee raad en maak voorstelle (soos: Ek dink jy moet...); neem deel aan rolspel in verskillende situasies wat verskillende soorte taalgebruik behels (soos formele en informele telefoongesprekke); 2.3 toon ontwikkeling in die vermoë om kenmerke van gesproke taal te gebruik om te kommunikeer: woord- en sinsaksent, intonasie, ritme; 2.4 begin sosiale en etiese kwessies debatteer: betrek ander by die bespreking (soos: Wat dink jy?); wissel tale af, indien nodig. LU 3 LEES EN KYKDie leerder is in staat om vir inligting en genot te lees en te kyk en krities op die estetiese, kulturele en emosionele waardes in tekste te reageer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 3.1 lees `n teks (ksie of nie-ksie): identiseer kerngedagtes; 3.6 gebruik leesstrategieë: begin om leesspoed te verbeter en te evalueer; 3.7 lees vir genot: lees ktiewe en nie-ktiewe tekste op die gepaste lees- en taalvlak; 3.8 toon begrip van die gebruik van naslaanwerke; gebruik `n woordebowk en verstaan `n woordeboekinskrywing (spelling, klem, uitspraak, woordsoort, betekenis); 3.9 demonstreer `n leeswoordeskat van tot alledaagse woorde. Indien leerders hul addisionele taal vir leer in ander leerareas gebruik, behoort hulle na woorde te mik. continued on next page

44 38 CHAPTER 2. KWARTAAL 2 LU 5 DINK EN REDENEERDie leerder is in staat om taal vir dink en redeneer te gebruik en inligting vir leer te verkry, verwerk en gebruik. Dit is duidelik wanneer die leerder: 5.2 gebruik taal om te dink: deneer en klassiseer; 5.3 versamel inligting en teken dit op verskillende maniere op: kies relevante inligting en skryf aantekeninge (identiseer kernwoorde en sinne, stel `n lys belangrike punte saam); dra inligting van een modus na `n ander oor (soos gebruik inligting uit `n visuele of geskrewe teks om `n graek of tabel te skep of byskrifte by `n diagram te skryf); Table 2.17 LU 6 TAALSTRUKTUUR EN GEBRUIKDie leerder ken en is in staat om die klanke, woordeskat en grammatika van die taal te gebruik om tekste te skep en te interpreteer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 6.2 spel bekende woorde korrek: woorde wat dikwels verkeerd gespel word (soos: vriende, wêreld, vyftien, wanneer); 6.3 gebruik verskillende eenvoudige taalvorme en sinstrukture om mondelings en skriftelik te kommunikeer: alledaagse meervouds-, geslags- en verkleiningsvorme; determineerders (soos: `n, die) en telwoorde (soos: veertien, laaste); leestekens (punt, komma, vraagteken, uitroepteken, aanhalingstekens); Table Memorandum 1. (a) China; lag (b) Italië akrobatiese toertjies Figure 2.4 diamantvormig (c) pierrot; Frankryk wit

45 39 (d) Die sirkusnar vermaak alle mense. (e) Die nar moet mense laat lag. pierrot; hofnar; sirkusnar; harlekyn hanswors 3. 31; een-en-dertig 5; vyf 4; vier 18; agtien 9; nege Hulle rus. (b) 3 Maart 8 Maart 27 Maart 2.3 Kommediante AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module KOMMEDIANTE LUISTERLEES 1. Jou opvoeder gaan nou 10 vrae lees en daarna 'n kort leesstuk.jy weet dus reeds dat jy baie aandagtig moet luister. Nadat die leesstuk minstens twee maal voorgelees is, sal die opvoeder weer die vrae herhaal! Beantwoord die onderstaande vrae soos wat die opvoeder hulle vra: Selfassessering onder leiding van die opvoeder. TOTAAL UIT 10 LU Table Dis nou jou beurt...om vir jou klasmaats meer te vertel van jou gunsteling komediant - verkieslik 'n rolprentster of televisiester. Die volgende inligting is nodig: Wanneer en waar is hy/sy gebore? Kinderjare. Wanneer het hy/sy opgang begin maak? Name van rolprente of televisiereekse. Hoekom is hy/sy jou gunsteling komediant? Voorbeelde van komediante: Bill Cosby 3 This content is available online at <

46 40 CHAPTER 2. KWARTAAL 2 Paul Hogan, beter bekend as Crocodile Dundee Jim Carey Whoopi Goldberg Eddie Murphy Will Smith Leon Schuster Jy kan die skoolbiblioteek of die plaaslike biblioteek besoek vir inligting. Indien jy toegang daartoe het, is die internet ook 'n wonderlike bron van inligting. Indien jy nie van 'n rolprentster of 'n televisiester weet oor wie jy kan praat nie, kan jy enige ander persoon kies wat jy ken. Jou pa, ma, oupa, oom, neef, vriend of iemand in die buurt is dalk ook 'n komediant, al is hy of sy nie beroemd nie! Kom vertel dan ook: Waar en wanneer is hy/sy gebore? Kinderjare? Waar en wanneer het jy agtergekom hy/sy is baie snaaks? Vertel ons van sy/haar manewales en grappe LU 2.3 LU Table Die woord, lmster, begin met die letter f, maar verveeld begin met 'n v. Die klanke klink dieselfde, maar hoe weet jy of jy 'n f of v moet skryf? Al uitweg is om die woorde te leer en te onthou. lmster foto familie fout (mistake) ks (t) uks vyf verveeld (bored) vlooi (ea) verrassing (surprise) valskerm (parachute) verkeerd Table Hieronder volg 'n feitekaart van Charlie Chaplin.Jy moet die feite wat in telegramstyl geskryf is, oorskryf in volsinne sodat dit in verhalende vorm is en soos 'n storie lees. Gebore in Londen Vader verlaat huis - een jaar oud. Armoedig groot geword. Word lid van seunsgeselskap, sing en dans - nege jaar oud. Sterf 1977 in Switserland. Groot invloed op toekoms van rolprente. Regisseer rolprente, gebruik alledaagse gebeure. Word miljoenêr en superster. Meeste rolprente as hierdie karakter. Vertolk rol van arm ou - kies self kostuum.

47 41 Tweede rolprent - skep boemelaar-karakter. Word raakgesien deur rolprentvervaardiger eerste rolprent. LU Table 2.22 (a) Hoe geslaagd was jou poging om hierdie feite oor te skryf in die verhalende vorm? Ruil met `n maat sodat hy of sy jou skryfstuk kan assesseer. Maak `n merk ([U+F0FC]) in die toepaslike kolom. Al die sinne begin met hooetters. Punktuasie is gebruik waar nodig. Woorde is korrek gespel. Woordorde is korrek. Dis in goeie, volsinne geskryf. Die poging is geslaagd. Soms Dikwels Altyd Table 2.23 LU LU Table 2.24 ASSESSERING DEUR OPVOEDER: Assessering Leeruitkomstes(LUs) LU 1 LUISTERDie leerder is in staat om vir inligting en genot te luister en gepas en krities binne `n wye verskeidenheid situasies te reageer. Assesseringstandaarde(ASe) continued on next page

48 42 CHAPTER 2. KWARTAAL 2 Dit is duidelik wanneer die leerder: 1.1 verstaan en waardeer stories, asook dié wat deur medeleerders vertel word: reageer persoonlik en krities, stel en beantwoord vrae. LU 2 PRAATDie leerder is in staat om vrymoedig en doeltreend in gesproke taal binne `n wye verskeidenheid situasies te kommunikeer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 2.2 voer interaksie in die addisionele taal: gebruik taal vir `n wye verskeidenheid funksies: gee uitdrukking aan menings en gevoelens, maak keuses, gee raad en maak voorstelle (soos: Ek dink jy moet...); neem deel aan rolspel in verskillende situasies wat verskillende soorte taalgebruik behels (soos formele en informele telefoongesprekke); 2.3 toon ontwikkeling in die vermoë om kenmerke van gesproke taal te gebruik om te kommunikeer: woord- en sinsaksent, intonasie, ritme; 2.4 begin sosiale en etiese kwessies debatteer: betrek ander by die bespreking (soos: Wat dink jy?); wissel tale af, indien nodig. Leeruitkomstes(LUs) LU 1 LUISTERDie leerder is in staat om vir inligting en genot te luister en gepas en krities binne `n wye verskeidenheid situasies te reageer. Assesseringstandaarde(ASe) Dit is duidelik wanneer die leerder: 1.1 verstaan en waardeer stories, asook dié wat deur medeleerders vertel word: reageer persoonlik en krities, stel en beantwoord vrae. LU 2 PRAATDie leerder is in staat om vrymoedig en doeltreend in gesproke taal binne `n wye verskeidenheid situasies te kommunikeer. continued on next page

49 43 Dit is duidelik wanneer die leerder: 2.2 voer interaksie in die addisionele taal: gebruik taal vir `n wye verskeidenheid funksies: gee uitdrukking aan menings en gevoelens, maak keuses, gee raad en maak voorstelle (soos: Ek dink jy moet...); neem deel aan rolspel in verskillende situasies wat verskillende soorte taalgebruik behels (soos formele en informele telefoongesprekke); 2.3 toon ontwikkeling in die vermoë om kenmerke van gesproke taal te gebruik om te kommunikeer: woord- en sinsaksent, intonasie, ritme; 2.4 begin sosiale en etiese kwessies debatteer: betrek ander by die bespreking (soos: Wat dink jy?); wissel tale af, indien nodig. LU 4 SKRYFDie leerder is in staat om verskillende soorte feitelike en verbeeldingstekste vir `n wye verskeidenheid doeleindes te skryf. Dit is duidelik wanneer die leerder: 4.1 skryf om inligting oor te dra: skryf een of twee paragrawe om `n proses te beskryf (soos hoe om `n motorband om te ruil); gebruik inligting uit `n onderhoud en skryf `n verslag of gee `n beskrywing daarvan; 4.4 skryf skeppend toon ontwikkelende vermoë om stories, gedigte en toneelstukke te skryf (soos deur dialoog by `n storie in te sluit); 4.6 benader skryf as `n proses: beplan `n skryfstuk volgens die doel, teikengroep en konteks; skryf `n konsepweergawe en lees en bespreek dit krities; gebruik kennis van grammatika en spelling om te redigeer. Table Memorandum Vir die Opvoeder: Leesstuk by No. 1 Hier volg die leesstuk en die vrae. Lees die vrae voordat die leesstuk gelees word. Sodoende weet die leerders waarvoor hulle moet oplet. Lees die leesstuk en dan weer die vrae sodat leerders die vrae kan beantwoord. "Wat ek die graagste wil hê, is dat elke kind genoeg moet hê om te eet, klere aan sy lyf, skoene aan sy voete en 'n dak oor sy kop." Dit was die woorde van een van die wêreld se mees geliefde en beroemdste rolprentsterre ooit. Met sy sakkerige broek, 'n baadjie wat te nou was, 'n klein hoedjie op sy kop, skoene wat te groot was, 'n wandelstok van bamboes, 'n klein snorretjie en 'n koddige stappie, was Charlie Chaplin een van die mees geliefde komediante. Charlie is in 1889 in Londen gebore en het baie armoedig grootgeword. Tog het hy sy omstandighede te bowe gekom en skatryk en wêreldberoemd geword. Hy is in 1977 oorlede.

50 44 CHAPTER 2. KWARTAAL 2 Vrae (a) Oor wie handel hierdie leesstuk? (b) Was dit vir hom belangrik dat kinders nie moes swaarkry nie? (c) Was hy 'n rolprentster? (d) Het sy klere netjies gepas? (e) Het hy mense laat lag? (f) Is hy in New York gebore? (g) Was sy ouers baie ryk? (h) Is hy meer as 'n honderd jaar gelede gebore? (i) Was hy 'n beroemde persoon? (j) Lewe hy nog? 12. (a) Charlie Chaplin (b) Ja (c) Ja (d) Nee (e) Ja (f) Nee (g) Nee (h) Ja (i) Ja (j) Nee 4. Charlie Chaplin is in 1889 in Londen gebore. Sy vader het die huis verlaat toe hy een jaar oud was. Hy het armoedig groot geword. Op negejarige ouderdom het hy lid geword van 'n seunsgeselskap wat gesing en gedans het. Hy het in 1977 in Switserland gesterf. Chaplin het 'n groot invloed op die toekoms van rolprente gehad. Hy het rolprente geregisseer en alledaagse gebeure gebruik. Hy het 'n miljoenêr en 'n superster geword. In die meeste rolprente het hy die karakter van 'n arm ou vertolk en het self sy kostuum gekies. In sy tweede rolprent, wat in 1914 gemaak is, het hy die boemelaar-karakter geskep. Van 1919 tot 1923 het hy deur Amerika getoer as lid van 'n geselskap komediante. Hy is deur 'n rolprentvervaardiger raakgesien en het in 1913 in sy eerste rolprent gespeel. 2.4 Tyl Uilspieel AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module TYL UILSPIEËL 1. Tussen die jare 1300 en 1350 was daar min mense in Duitsland wat nie op een of ander manier kennis gemaak het met Tyl Uilspieël nie. Hierdie grapjas het sy lewe daaraan gewy om ander mense vir die gek te hou, gewoonlik die mense wat hulle naastes sleg behandel het. Die karnallie het oor alles en almal gelag en word beskryf as die "vader van poetsbakkers." Reeds in die jare 1515 tot 1519 het die eerste boek waarin sy avonture in storievorm oorvertel word, in Duitsland verskyn. Hierdie verhale is in ander tale vertaal en vandag nog bly Uilspieël een van die gewildste karakters wanneer dit by stories kom. Hy is 'n onsterike karakter en vandag lag mense wêreldwyd nog steeds vir alles wat hy aangevang het. Om iemand 'n poets te bak: to play someone a trick. 4 This content is available online at <

51 Hier volg een van Uilspieël se talle verhale. Luister mooi terwyl julle opvoeder dit voorlees. Uilspieël neem die dorp op horings Uilspieël en sy ma het in 'n huis langs 'n rivier gewoon. Op 'n dag het hy besluit dat hy 'n koorddanser wil word. Hy het vir hom 'n koord gespan in die solder van die huis en geoefen wanneer sy ma nie by die huis was nie. Hy het geweet sy sou dit glad nie toelaat nie. Sy het hom wel eendag betrap terwyl hy besig was om oor die koord te loop en het hom verbied om dit ooit weer te doen. Uilspieël het die koord gebêre, maar dit was nie lank voordat hy weer probeer het nie! Hierdie slag het hy vir hom 'n koord van hul huis se solder af gespan, dwarsoor die rivier, tot by 'n huis aan die oorkant. Hy het sommer 'n wasgoeddraad gebruik! Hy het skaars begin loop of 'n paar mense sien hom daar bo in die lug. Later was die hele dorp se mense daar en het hom toegejuig terwyl hy allerhande toertjies uitgehaal het. Die toejuiging en uitroepe het sy ma se ore bereik en sy het buitentoe gegaan om te kyk wat aangaan. Sy was woedend toe sy haar seun daar bo in die lug sien. Sy het die trap na die solder toe brom-brom geklim, 'n mes in die hand en toe sy bo kom, het sy die wasgoeddraad morsaf gesny. Uilspieël het onder groot gelag in die rivier getuimel. Die dorpsmense het hom almal gespot en uitgelag. Dit het Uilspieël baie ongelukkig gemaak en hy het by homself gedink dat hy hulle nog gaan terugkry. 'n Paar dae later het hy weer die wasgoeddraad gespan, maar hierdie keer oor 'n besige straat. Baie gou het die mense weer begin saamdrom, maar hulle het hom weer begin spot. Na 'n rukkie het Uilspieël gevra dat hulle almal hulle linkerskoene moes uittrek en vir hom gee. Uilspieël het al die skoene aan 'n tou ingeryg. Daar was omtrent eenhonderd en twintig skoene aan die tou. Uilspieël het met die tou skoene tot in die middel van die wasgoeddraad geloop. Almal het in spanning gewag om die toertjie te sien en hulle reggemaak om lekker te lag. Nou was dit egter Uilspieël se beurt om te lag. Een vir een het hy die skoene bekyk en oor elke skoen iets te sê gehad. Aan wie sou hierdie ou skeefgetrapte stewel behoort? Is dit dalk Meester s'n? Wat moet die skoolkinders van hom dink? En hierdie blinkleer stewel behoort seker aan Blink Bennie. Sies, kyk hierdie enter toiings. Dit moet ou suinige Sarie se skoen wees". So het hy aangehou en die mense het al hoe kwater geword, totdat hy uiteindelik uitgeroep het: "Aandag dames en here. Die grootste grap is dat almal nou hulle skoene moet kry." Hy het die tou deurgesny en die skoene het op die mense gereën! Daar tuimel die mense, pa's, ma's, seuns, dogters, oupas en oumas oormekaar en tussen mekaar se bene deur om by hulle skoene te kom. Dis 'n geplukkery en gebakleiery en gerukkery soos wat almal probeer om hulle skoene in die hande te kry. 45 Figure 2.5 En Uilspieël? Hy het tog te lekker gelag. Vir weke lank daarna kon hy dit egter nie waag om op straat te kom nie. Sy ma was baie bly dat haar seun liewers by die huis wou bly. Sy was mos nie daar toe hy die mense 'n streep getrek het nie en het nie geweet dat hy dit nie kon waag om sy neus by die deur uit te steek nie!

52 46 CHAPTER 2. KWARTAAL 2 Figure 2.6 Julle gaan nou ook 'n beurt kry om hierdie verhaal hardop te lees. Onthou, dis 'n humoristiese verhaal en moet met die regte stemtoon en gevoel voorgelees word. LU LU 3.9 Table Uilspieël kon, deur net na die skoene te kyk, raai aan wie die skoene behoort. Dit is so dat ons skoene en ook ons klere meer omtrent onsself verklap. Is dit skoon, netjies versorg en word dit opgepas? Gesels gou vir twee minute in julle groepe daaroor! MONDELING Julle moet elkeen 'n skoen van die huis af bring. Julle opvoeder sal sorg vir 'n lang tou. Al die skoene word aan die tou geryg deur die vetergaatjies, of andersins vasgemaak aan die tou. Span hierdie tou nou oor die klas of bind dit vas aan twee stoele wat 'n ent uitmekaar staan. Elkeen kry nou 'n beurt om iets oor 'n skoen te sê. Beskryf eers presies hoe die skoen lyk (kleur, tipe, styl, ens.). Daarna kan jy iets sê oor die toestand waarin die skoen is en laastens aan watter tipe persoon jy dink die skoen behoort. Julle kan ongelukkig nie kies watter skoen julle wil bespreek nie en moet maar in die ry af gaan. Julle hoef nie langer as 'n minuut te praat nie. Skryf die name neer van die maats wie se beskrywing na jou mening baie goed was. LU LU Kyk na die ses voorwerpe hieronder: Table 2.27 Figure 2.7 Skryf elke voorwerp se naam neer: Watter een pas nie?...

53 47 LU Table 2.28 Hoekom nie? Figure 2.8 Hier sien julle elf pare skoene. Hulle is egter almal verskillende soorte skoene vir verskillende geleenthede. Kan julle hulle almal identiseer. Jy en jou maat kan mekaar help. Twee koppe is altyd beter as een! Kies nou vir jou enige paar skoene. Sê eers watter tipe skoene dit is. Watter uitrusting sal jy by hierdie skoene dra? Beskryf die uitrusting en die geleentheid of plek waarheen jy hierdie skoene en uitrusting sal dra. LU Table Teenoorgestelde geslag In die leesstuk oor Uilspieël lees ons van "dames en here", ma's en pa's, oupas en oumas, seuns en dogters. Ons noem dit die teenoorgestelde geslag of manlik en vroulik. MENSE DIERE buurman buurvrou leeumannetjie leeuwye bruidegom bruid volstruismannetjie volstruiswye held heldin mannetjieskat wyekat akteur aktrise bulkalf verskalf kleinseun kleindogter bokram bokooi skoonpa skoonma varkbeer varksog heer dame bul koei Table 2.30 LU Table 2.31

54 48 CHAPTER 2. KWARTAAL 2 GROEPPROJEK 6. Nou is dit julle beurt om mense te laat lag! Julle moet in groepe verdeel soos wat die opvoeder julle indeel. Elke groep gaan 'n grapboek maak. Julle opvoeder sal julle voorsien van A4-grootte papier. Julle kan self besluit oor die formaat. Julle kan die velle papier in die helfte vou as julle wil. Elke lid moet 'n bydrae lewer. Almal moet grappies voorsien en die van julle wat mooi teken, kan dit illustreer of selfs spotprente teken. Die name van die groeplede moet op die laaste bladsy van die grapboek verskyn. Dis egter BAIE BELANGRIK dat die grappies nie ongeskik mag wees of vloekwoorde bevat nie! Al die grappies moet aan die opvoeder voorgelê word voordat hulle in die grapboek opgeneem mag word. Die grappies, geïllustreerde grappe en spotprente moet twee tot vier A4-grootte bladsye beslaan. Onthou die voorblad! Voltooi die onderstaande ruit wanneer julle grapboek klaar is. Julle opvoeder sal vir julle sê wanneer dit ingehandig moet word. LU Table 2.32 HOE GOED HET ONS GROEP GEVAAR? Name van groeplede: Hierdie aktiwiteit het gehandel oor: Het ons die opdrag gedeel?...hoeveel het ons by mekaar geleer?... eveel het ons mekaar gehelp?... goed was die eindresultaat?... Table 2.33 Dalk kan julle klas 'n grapboek uitbring en in die skool verkoop Assessering LU 2 PRAATDie leerder is in staat om vrymoedig en doeltreend in gesproke taal binne `n wye verskeidenheid situasies te kommunikeer. continued on next page

55 49 Dit is duidelik wanneer die leerder: 2.2 voer interaksie in die addisionele taal: gebruik taal vir `n wye verskeidenheid funksies: gee uitdrukking aan menings en gevoelens, maak keuses, gee raad en maak voorstelle (soos: Ek dink jy moet...); neem deel aan rolspel in verskillende situasies wat verskillende soorte taalgebruik behels (soos formele en informele telefoongesprekke); 2.3 toon ontwikkeling in die vermoë om kenmerke van gesproke taal te gebruik om te kommunikeer: woord- en sinsaksent, intonasie, ritme; 2.4 begin sosiale en etiese kwessies debatteer: betrek ander by die bespreking (soos: Wat dink jy?); wissel tale af, indien nodig. LU 3 LEES EN KYKDie leerder is in staat om vir inligting en genot te lees en te kyk en krities op die estetiese, kulturele en emosionele waardes in tekste te reageer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 3.1 lees `n teks (ksie of nie-ksie): identiseer kerngedagtes; 3.6 gebruik leesstrategieë: begin om leesspoed te verbeter en te evalueer; 3.7 lees vir genot: lees ktiewe en nie-ktiewe tekste op die gepaste lees- en taalvlak; 3.8 toon begrip van die gebruik van naslaanwerke; gebruik `n woordebowk en verstaan `n woordeboekinskrywing (spelling, klem, uitspraak, woordsoort, betekenis); 3.9 demonstreer `n leeswoordeskat van tot alledaagse woorde. Indien leerders hul addisionele taal vir leer in ander leerareas gebruik, behoort hulle na woorde te mik. LU 4 SKRYFDie leerder is in staat om verskillende soorte feitelike en verbeeldingstekste vir `n wye verskeidenheid doeleindes te skryf. Dit is duidelik wanneer die leerder: 4.1 skryf om inligting oor te dra: continued on next page

56 50 CHAPTER 2. KWARTAAL skryf een of twee paragrawe om `n proses te beskryf (soos hoe om `n motorband om te ruil); gebruik inligting uit `n onderhoud en skryf `n verslag of gee `n beskrywing daarvan; 4.4 skryf skeppend toon ontwikkelende vermoë om stories, gedigte en toneelstukke te skryf (soos deur dialoog by `n storie in te sluit); 4.6 benader skryf as `n proses: beplan `n skryfstuk volgens die doel, teikengroep en konteks; skryf `n konsepweergawe en lees en bespreek dit krities; gebruik kennis van grammatika en spelling om te redigeer. LU 5 DINK EN REDENEERDie leerder is in staat om taal vir dink en redeneer te gebruik en inligting vir leer te verkry, verwerk en gebruik. Dit is duidelik wanneer die leerder: 5.2 gebruik taal om te dink: deneer en klassiseer; 5.3 versamel inligting en teken dit op verskillende maniere op: kies relevante inligting en skryf aantekeninge (identiseer kernwoorde en sinne, stel `n lys belangrike punte saam); dra inligting van een modus na `n ander oor (soos gebruik inligting uit `n visuele of geskrewe teks om `n graek of tabel te skep of byskrifte by `n diagram te skryf); Table 2.34 LU 6 TAALSTRUKTUUR EN GEBRUIKDie leerder ken en is in staat om die klanke, woordeskat en grammatika van die taal te gebruik om tekste te skep en te interpreteer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 6.2 spel bekende woorde korrek: woorde wat dikwels verkeerd gespel word (soos: vriende, wêreld, vyftien, wanneer); 6.3 gebruik verskillende eenvoudige taalvorme en sinstrukture om mondelings en skriftelik te kommunikeer: alledaagse meervouds-, geslags- en verkleiningsvorme; determineerders (soos: `n, die) en telwoorde (soos: veertien, laaste); leestekens (punt, komma, vraagteken, uitroepteken, aanhalingstekens); Table Memorandum 3.

57 51 (a) skoendoos (b) skoenlepel (c) skoenpolitoer (d) skoenborsel (e) skoenlapper (f) skoenveter skoenlapper Dit het niks met skoene te doen nie. 4. (a) pantoels (b) balletskoene (c) waterstewels (d) stewels (e) paddavoete (f) kinderskoene (g) sandale (h) dameskoene (i) tekkies (j) manskoene (k) plakkies

58 52 CHAPTER 2. KWARTAAL 2

59 Chapter 3 Kwartaal Om te reis AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module OM TE REIS 1. (a) Werk steeds saam met `n maat en beantwoord die volgende vrae in volsinne: Voorbeeld: Hoe sal jy reis as jy Amerika toe wil gaan? Antwoord : As ek Amerika toe gaan, sal ek per vliegtuig reis. Hoe sal jy reis: (i) as jy Engeland toe wil gaan? (ii) as jy na die bure toe wil gaan? (iii) as jy na `n eiland toe wil gaan? (iv) as jy by familie in `n ander provinsie wil gaan kuier? (v) as jy by `n maat in `n ander deel van jou dorp of stad wil gaan kuier? (vi) as jy winkel toe wil gaan? (i) as jy in `n woestyn moet ry? (ii) as jy met vakansie gaan? (iii) Voltooi die volgende sin: Al die motors, etse, busse en treine is v (a) Ons het gelees dat `n mens te perd reis, of per motor. Die vetgedrukte woorde is voorsetsels. Daar is nie reëls om te help hoe om voorsetsels te gebruik nie. Jy moet hulle net goed leer: 1 This content is available online at < 53

60 54 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 `n Mens gesels met iemand. Ek kyk na iets. Hy klop aan die deur. Ons ry agter `n bus. Daar ry `n minibus-taxi voor ons. Ons hou almal van lekkers. Julle sit almal op stoele. My ma is kwaad vir my. Die man roep om hulp. Ons gaan te voet of te perd. Hulle reis per vliegtuig. Almal loop by die deur uit. My broer sal langs my sit. Ek klim in die bus. Die boek lê onder die tafel. Oor `n week sluit die skole. Die skildery hang teen die muur. Ek stap tot by die huis. Daar was `n bakleiery tussen die twee vriende. Die sak lê bo-op die kas. Table 3.1 LU Table 3.2 Ons het oor `n klomp verskillende vervoermiddels gesels. Die mees opwindende en vinnigste vervoermiddel is sekerlik die vliegtuig. Mense het duisende jare gelede reeds aan maniere gedink om te kan vlieg. Op die volgende bladsy is `n tydlyn wat die geskiedenis van drome om te kan vlieg, asook die verskillende maniere van vlieg, ondersoek. 2. tydlyn VOOR CHRISTUS c. 843 Bladud, koning van Brittanje, val hom dood terwyl hy uit `n toring spring met `n paar vlerke wat van vere gemaak is. c. 400 Die Chinese ontwerp vlieërs. c. 300 Die Egiptenare maak `n houtvoël met geboë vlerke en `n stertvin. na Christus 1020 Die vlieënde monnik, Oliver van Malmesbury, slaag daarin om met `n paar vlerke te sweef, maar breek albei sy bene toe hy land Joseph en Etienne Montgoler se lugballon sweef vir omtrent 40 km. Die passasiers was `n skaap, hoenderhaan en eend Die eerste valskermsprong deur `n Fransman, Andre Garnerin Die Wright broers bewys die mens kan vlieg. Hulle vliegtuig is die eerste om in die lug te bly. Die eerste vlug duur 12 sekondes Die eerste vliegongeluk. Orville Wright se vliegtuig val en sy passasier sterf Louis Blériot vlieg oor die Engelse Kanaal Die eerste luggeveg vind plaas wanneer twee vlieëniers op mekaar skiet met pistole tydens die Mexikaanse Burgeroorlog Die eerste passasiersdiens word tussen Berlyn en Weimar (Duitsland) begin Die eerste Boeing 247-vlug Die klankgrens word gebreek deur `n vliegtuig. Die spoed was Mach 1, 015. Die spoed van klank word in Mach gemeet Eerste vlug van die supersoniese straler, die Concorde. (Supersonies beteken dit vlieg vinniger as die spoed van klank) Die eerste vlug van 'n Airbus A300-vliegtuig.

61 1991 Die Lockheed F-117A is die eerste sluipbomwerper wat in `n geveg gebruik word tydens die Golfoorlog. 3. SOEKLEES Beantwoord nou die volgende vrae wat oor die tydlyn handel. Skryf slegs die antwoorde neer. (a) Watter koning van Brittanje het hom in 843 v.c. doodgeval? (b) Watter volk het vlieërs ontwerp? (c) Wat het in 1783 vir die eerste keer gesweef? (d) Wanneer is die eerste valskermsprong uitgevoer? (e) Watter broers het in 1903 daarin geslaag om die eerste vliegtuig te laat vlieg? (a) Wie het in 1909 oor die Engelse Kanaal gevlieg? (b) Wanneer is die eerste passasiersdiens ingestel? (c) In watter jaar het die eerste Boeing gevlieg? (d) Watter supersoniese straler het in 1969 gevlieg? (e) Wanneer het die Airbus die eerste keer gevlieg? Selfassessering onder leiding van die opvoeder. 10 Totaal: 55 LU Table NAVIGASIE Ken jy die woord navigasie? Die betekenis van die woord is om te weet waar jy is, waarheen jywil gaan en hoe jy daar gaan kom. Hoe weet voëls waarheen hulle op pad is en hoe om daar te kom? Ons noem dit natuurlike navigasie. Volgens navorsers gebruik voëls die son en posisies van die sterre om rigting aan te dui. Geen vliegtuig kan vlieg sonder navigasie nie. Elektroniese instrumente maak navigasie baie makliker en meer akkuraat. Aktiwiteit Een van die leerders word geblinddoek. Een van die klasmaats navigeer hom of haar nou in die klaskamer deur duidelike instruksies te gee hoe hy of sy moet loop. bv. Gee twee treë vorentoe. Draai 90º links en gee 4 treë vorentoe. Die navigator se instruksies moet baie duidelik wees, sodat die leerder nie in iets vasloop nie. Gee soveel leerders as wat moontlik is kans om te navigeer en genavigeer te word. LU Table 3.4 (a) Instruksies Julle gaan `n skattejag op die speelgrond hou. Verdeel in groepe vir hierdie aktiwiteit. Elke groep moet duidelike instruksies neerskryf hoe om by die skat te kom. (Laasgenoemde kan sommer lekkers wees.) Hou die volgende in gedagte:

62 56 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 die geskrewe instruksies moet afstand in meter of treë gee; die rigting waarin geloop word, moet aangedui wees, bv. links of regs; kompasrigting moet ook gebruik word, bv. suid, noord, ens.; landmerke, bv. die bloekomboom, kan ook gebruik word. Die opvoeder moet `n sekere area aan elke groep toeken waar hulle hul skat kan versteek. Ruil nou julle instruksies met `n ander groep s'n. Lekker soek! Figure 3.1 LU Table 3.5 (a) Skryf nou die instruksies hoe jy van jou huis tot by die skool stap of ry. Onthou om die straatname ook te skryf! (Skryf elke instruksie op `n nuwe lyn.) LU Wat het jou klasmaats van jou vlug gedink? Assessering Table 3.6 LU 2 PRAATDie leerder is in staat om vrymoedig en doeltreend in gesproke taal binne `n wye verskeidenheid situasies te kommunikeer. continued on next page

63 57 Dit is duidelik wanneer die leerder die volgende doen: 2.1 vertaal: vertel stories uit die huistaal oor in die addisionele taal; 2.2 voer interaksie in die addisionele taal: gebruik taal vir `n wye verskeidenheid funksies: gee uitdrukking aan menings en gevoelens, maak keuses, gee raad en maak voorstelle (soos: Ek dink jy moet...) neem deel aan rolspel in verskillende situasies wat verskillende soorte taalgebruik behels (soos formele en informele telefoongesprekke); 2.3 toon ontwikkeling in die vermoë om kenmerke van gesproke taal te gebruik om te kommunikeer: woord- en sinsaksent, intonasie, ritme. LU 3 LEES EN KYKDie leerder is in staat om vir inligting en genot te lees en te kyk en krities op die estetiese, kulturele en emosionele waardes in tekste te reageer. Dit is duidelik wanneer die leerder die volgende doen: 3.4 lees vir inligting: volg feitelike tekste (soos `n beskrywing van die proses). LU 4 SKRYFDie leerder is in staat om verskillende soorte feitelike en verbeeldingstekste vir `n wye verskeidenheid doeleindes te skryf. Dit is duidelik wanneer die leerder die volgende doen: 4.1 skryf om inligting oor te dra: skryf een of twee paragrawe om `n proses te beskryf (soos hoe om `n motorband om te ruil); gebruik inligting uit `n onderhoud en skryf `n verslag of gee `n beskrywing daarvan; 4.6 benader skryf as `n proses: beplan `n skryfstuk volgens die doel, teikengroep en konteks; gebruik kennis van grammatika en spelling om te redigeer. LU 6 TAALSTRUKTUUR EN GEBRUIKDie leerder ken en is in staat om die klanke, woordeskat en grammatika van die taal te gebruik om tekste te skep en te interpreteer. Dit is duidelik wanneer die leerder die volgende doen: continued on next page

64 58 CHAPTER 3. KWARTAAL hersien grammatika wat in die vorige grade gedek is; 6.2 spel bekende woorde korrek: algemene afkortings (soos: mnr., mev., me., mej., afkortings vir maande en dae); 6.3 gebruik verskillende eenvoudige taalvorme en sinstrukture om mondelings en skriftelik te kommunikeer: alledaagse voorsetsels in vaste en vrye verbindings; determineerders (soos: `n, die); die gebruik van die teenwoordige-, verlede- en toekomendetydsvorm; Table Memorandum 1.(b) (i) As ek na Engeland toe gaan, sal ek per vliegtuig reis. (ii) As ek na die bure toe gaan, sal ek stap. (iii) As ek na 'n eiland toe gaan, sal ek per boot gaan. (iv) As ek by familie in 'n ander provinsie wil gaan kuier, sal ek per motor/trein reis. (v) As ek by 'n maat in 'n ander deel van die dorp of stad wil gaan kuier, sal ek per ets/bus gaan. (vi) As ek winkel toe gaan, sal ek per ets/motor/bus/taxi gaan. (vii) As ek woestyn toe gaan, sal ek per vierwielaangedrewe voertuig gaan. (viii) As ek met vakansie gaan, sal ek per vliegtuig / motor / bus / skip / trein reis. (c) vervoermiddels 3. (a) Bladud (b) Chinese (c) skaap; hoenderhaan; eend (d) 1779 (e) Die Wright broers (f) Louis Blériot (g) 1919 (h) 1933 (i) Concorde (j) Stillees AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module STILLEES 1.Stillees Het jy al van `n VVV gehoor? VVV is die afkorting vir `n vreemde vlieënde voorwerp. Hierdie vlieënde voorwerp is nie naastenby soos een van die vervoermiddels wat ons in die vorige leereenheid behandel het nie. Nou wat is dit dan? 2 This content is available online at <

65 59 (a) Lees die volgende leesstuk aandagtig deur. Jy kan dit selfs twee of drie keer deurlees. NUWE WOORDE voorwerp object natuurlike verskynsels natural objects opspoor detect gekskeerdery hoax verklaar explain oëverblindery hallucinations ruimteskip spaceship onsin nonsense ruimtewese alien verregaande outrageous wetenskaplike scientist ontvoer abduct spioeneer spy Table 3.8 `n VVV is `n lig of voorwerp in die lug wat nie verklaar kan word nie. Sommige VVV's word nie met die menslike oog gesien nie, maar word deur radar opgespoor. Dit is belangrik om te onthou dat meer as 90% van die VVV's wel geïdentiseer word. Dis dikwels vliegtuie, satelliete, planete of weerballonne. Wat is die ander 10% dan? Die mees romantiese teorie is dat VVV's die ruimteskepe van ruimtewesens is wat op die aarde spioeneer. Sommige wetenskaplikes glo egter dat VVV's in werklikheid natuurverskynsels in die atmosfeer is, byvoorbeeld wolke. Ander glo dis `n gekskeerdery of oëverblindery. Die meeste wetenskaplikes dink VVV's is onsin, veral die stories oor mense wat sê hulle is deur ruimtewesens ontvoer. Daar is heelwat sulke stories wat verregaande klink. Maar hoe verklaar die wetenskap hierdie raaisel? Dis die eintlike vraag! Figure 3.2 (a) Beantwoord nou die volgende vrae deur slegs W (waar) O (onwaar) of OB (onvoldoende besonderhede) te skryf: (i) `n VVV is `n lig of voorwerp in die lug. (ii) Hierdie VVV kan nie verklaar word nie. (iii) VVV's kan slegs met die menslike oog gesien word. (iv) Alle VVV's word geïdentiseer. (v) Dis altyd vliegtuie, satelliete, planete of weerballonne. (vi) Sommige mense dink dis ruimteskepe. (vii) Hierdie ruimteskepe behoort aan ruimtewesens. (viii) Sommige wetenskaplikes dink dis `n gekskeerdery. (ix) Baie wetenskaplikes glo nie aan ruimtewesens wat mense ontvoer nie.

66 60 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 (x) Die wetenskap kan hierdie VVV's verklaar. Assessering onder leiding van die opvoeder. 10 My totaal uit LU Table LIDWOORDE Kyk weer na die leesstuk by no.1. Onderstreep die woorde `n en die. Ons noem `n en die lidwoorde. Jy sal agterkom ons gebruik lidwoorde voor naamwoorde. Die lidwoord `n word vir een ding gebruik bv. `n lig. Die lidwoord die word vir een ding én meer as een ding gebruik: die lig, die ligte. As ons die gebruik, is dit `n spesieke ding of dinge waarvan gepraat word. Onthou, `n word nooit met `n hooetter geskryf nie. As jy `n sin met `n begin, word die tweede woord met `n hooetter geskryf, bv. `nmens kan dit nie verklaar nie. Wanneer ons `n sin met die begin, word die met `n hooetter geskryf, bv. Die mens kan dit nie verklaar nie. Vul `n of die by die volgende sinne in: Vliegtuig word dikwels aangemeld as VVV, veral in nag wanneer mens net ligte kan sien. ligte van helikopter kan mens maklik verwar, omdat helikopters in lug kan hang. LU BOODSKAPPE Table 3.10

67 61 Figure 3.3 Wat dink julle is dit hierdie? Gesels `n bietjie daaroor in julle groepe. Wat stel dit voor? Kom ek help julle. Dit is `n boodskap. Wie het hierdie boodskap gestuur? Hoekom is hierdie boodskap gestuur? Wat beteken hierdie boodskap? Elke groep moet verslag doen oor hulle vertolking van hierdie boodskap. (Kies `n leerder uit elke groep wat aan die res van die klas sal vertel wat sy / haar groep besluit het. LU Table 3.11 Verklaring van die boodskap: Hierdie boodskap is `n rekenaarboodskap. Dit is in 1974 gestuur aan `n groep sterre in die ruimte. Dit bevat inligting oor ons sonnestelsel en bevat ook `n voorstelling van die mens. Kan jy die mens raaksien? Dit sal egter jaar duur voordat hierdie boodskap sy bestemming sal bereik. Dit klink `n bietjie baie lank om te wag vir `n moontlike antwoord op hierdie boodskap. Dis nou julle beurt om `n boodskap te stuur. Julle boodskappe kan nou nie so ver gestuur word nie! Julle boodskappe moet geskik wees om in `n tydkapsule begrawe te word.

68 62 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 Wat is `n tydkapsule? Dit is `n houer wat voorwerpe en inligting van die huidige tyd bevat en dan begrawe word. Hierdie tydkapsule sal dan hopelik in die verre toekoms opgegrawe word sodat mens kan sien hoe mense in die verlede geleef en gelyk het! Figure 3.4 Elkeen van julle moet die volgende voorberei: `n Geskrewe stuk. `n Foto of skets van jouself. Enige voorwerp of item wat jy dink mense oor sowat eenhonderd jaar interessant sal vind. (a) waaroor moet julle skryf? Skryf asseblief die volgende. Die datum word eerste geskryf: `n Paragraaf oor jouself (jou naam, van, waar jy gebore is en wanneer, waar jy woon). `n Paragraaf oor jou voorkoms (hoe jy lyk, kleur van hare, oë, lengte, liggaamsbou). `n Paragraaf oor jou voorkeure ( waarvan jy hou, bv. kleur, kos, skoolvakke, tydverdryf, ideaal). `n Paragraaf oor `n tipiese dag ( wat doen jy elke dag, bv. staan op, trek aan, gaan skool toe, aktiwiteite na skool, wat jy saans doen. LU Table 3.12 Ruil nou jou lewenskets om met jou maat s'n. Julle gaan mekaar se skryfwerk assesseer. Vul een van die volgende in by elke kategorie: ALTYD (alles is korrek); NIE GEREELD (baie foute, benodig oefening); BAIE GEREELD (enkele foute); SELDE (te veel foute, het hulp nodig) Table 3.13 Begin sinne en name met hooetters. Begin sinne en name met hooetters. Woorde is korrek gespel. Woordorde is korrek. Goeie, verstaanbare Afrikaans.

69 63 Table 3.14 Geassesseer deur: LU Table 3.15 (a) Mondeling Elke leerder kry nou `n beurt om die inhoud van sy of haar tydkapsule aan die klas voor te dra. Die lewenskets word oorvertel (nie gelees nie). Die voorwerp of item wat jy insluit, word gewys, en jy moet verduidelik hoekom jy hierdie item of voorwerp gekies het. Wie sal jy graag wil hê moet jou tydkapsule ontdek? Assessering deur die opvoeder LU Table HOOFTYE VAN DIE WERKWOORD In Module 1 het julle `n bietjie hersiening van die Verlede Tyd gedoen. Kom ons kyk weer daarna. Werkwoorde sê mos wat ons doen. Ons kan werkwoorde op drie maniere gebruik: Om te sê wat ons gedoen het (verlede tyd). Om te sê wat ons doen (teenwoordige tyd). Om te sê wat ons sal doen (toekomende tyd). Ons het by no.8 met al drie die tye kennis gemaak: Ons beskryf in die teenwoordige tyd en iemand sal in die toekomende tyd lees hoe ons in die verlede tyd geleef het. (a) Voltooi die tabel met die tye. Verlede tyd (het ge-) Teenwoordige tyd Toekomende tyd (sal) Ek het gelees. Ek lees. Ek sal lees. Jy Jy luister. Jy Die seun Die seun dans. Die seun Ons Ons loop ver. Ons Table 3.17 Selfassessering onder leiding van die opvoeder. ONTHOU: in die verlede tyd verander die volgende woorde.

70 64 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 wil moet sal kan wou moes sou kon Table 3.18 bv. Ons wil gaan. Ons moet bly. Ons sal ry. Ons kan hoor. Ons wou gaan. Ons moes bly. Ons sou ry. Ons kon hoor. Table 3.19 (a) Voltooi die tabel. Verlede tyd (het ge-) Teenwoordige tyd Toekomende tyd (sal) Hy Hy wil lees. Hy sal wil lees. Sy Sy kan nie gaan nie. Sy Almal Almal moet huiswerk doen. Almal Ek Ek sal luister. (Geen toekomende tyd) Table 3.20 Selfassessering onder leiding van opvoeder. ONTHOU: woorde wat met be-, ge-, het-, er-, ont- en ver- begin, kry nie `n ge- in die verlede tyd nie. besluit - gedra - herhaal - erken - ontvang - verlang - VOORBEELDE Ons het besluit om te gaan slaap. Ons het ons goed gedra. Die opvoeder het die vraag herhaal. Ek het dadelik erken dat ek `n fout begaan het. Die wenner het `n prys ontvang. Die kind het na sy ouers verlang. Table 3.21 LU 6.1 LU Table 3.22

71 65 (a) Skeibare werkwoorde. Party werkwoorde bestaan uit twee dele, soos: inpak uithaal inklim in + pak uit + haal in + klim Table 3.23 In die toekomende tyd word die woorde aanmekaar geskryf: die dogter sal haar boeke inpak. In die teenwoordige tyd word die woorde geskei: die dogter pak haar boeke in. In die verlede tyd word die werkwoord weer een woord, maar die ge- kom tussen die twee dele. die dogter het haar boeke ingepak. Figure 3.5 ONTHOU: Is word was: Die kind is siek. Die kind was siek. Het word het gehad: Ek het griep. Ek het griep gehad. Table 3.24 LU Table Assessering

72 66 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 LU 2 PRAATDie leerder is in staat om vrymoedig en doeltreend in gesproke taal binne `n wye verskeidenheid situasies te kommunikeer. Dit is duidelik wanneer die leerder die volgende doen: 2.1 vertaal: vertel stories uit die huistaal oor in die addisionele taal; 2.2 voer interaksie in die addisionele taal: gebruik taal vir `n wye verskeidenheid funksies: gee uitdrukking aan menings en gevoelens, maak keuses, gee raad en maak voorstelle (soos: Ek dink jy moet...) neem deel aan rolspel in verskillende situasies wat verskillende soorte taalgebruik behels (soos formele en informele telefoongesprekke); 2.3 toon ontwikkeling in die vermoë om kenmerke van gesproke taal te gebruik om te kommunikeer: woord- en sinsaksent, intonasie, ritme. LU 3 LEES EN KYKDie leerder is in staat om vir inligting en genot te lees en te kyk en krities op die estetiese, kulturele en emosionele waardes in tekste te reageer. Dit is duidelik wanneer die leerder die volgende doen: 3.4 lees vir inligting: volg feitelike tekste (soos `n beskrywing van die proses). LU 4 SKRYFDie leerder is in staat om verskillende soorte feitelike en verbeeldingstekste vir `n wye verskeidenheid doeleindes te skryf. Dit is duidelik wanneer die leerder die volgende doen: 4.1 skryf om inligting oor te dra: skryf een of twee paragrawe om `n proses te beskryf (soos hoe om `n motorband om te ruil); gebruik inligting uit `n onderhoud en skryf `n verslag of gee `n beskrywing daarvan; 4.6 benader skryf as `n proses: beplan `n skryfstuk volgens die doel, teikengroep en konteks; gebruik kennis van grammatika en spelling om te redigeer. continued on next page

73 67 LU 5 DINK EN REDENEERDie leerder is in staat om taal vir dink en redeneer te gebruik en inligting vir leer te verkry, verwerk en gebruik. Dit is duidelik wanneer die leerder die volgende doen: 5.1 gebruik taal en geletterdheid oor die kurrikulum heen: verstaan sommige begrippe uit ander leerareas en gebruik die woordeskat wat daarmee verband hou (soos vervoer in Aardrykskunde); 5.3 versamel inligting en teken dit op verskillende maniere op: kies relevante inligting en skryf aantekeninge (identiseer kernwoorde en sinne, stel `n lys belangrike punte saam); dra inligting van een modus na `n ander oor (soos gebruik inligting uit `n visuele teks om `n geskrewe teks te skryf). LU 6 TAALSTRUKTUUR EN GEBRUIKDie leerder ken en is in staat om die klanke, woordeskat en grammatika van die taal te gebruik om tekste te skep en te interpreteer. Dit is duidelik wanneer die leerder die volgende doen: 6.1 hersien grammatika wat in die vorige grade gedek is; 6.2 spel bekende woorde korrek: algemene afkortings (soos: mnr., mev., me., mej., afkortings vir maande en dae); 6.3 gebruik verskillende eenvoudige taalvorme en sinstrukture om mondelings en skriftelik te kommunikeer: alledaagse voorsetsels in vaste en vrye verbindings; determineerders (soos: `n, die); die gebruik van die teenwoordige-, verlede- en toekomendetydsvorm; Table Memorandum 1.(b) (i) Waar (ii) Waar (iii) Onwaar (iv) Onwaar (v) Onwaar (vi) Waar (vii) Waar (viii) Onwaar (ix) Waar (x) Onvoldoende besonderhede 2. 'n Vliegtuig word dikwels aangemeld as 'n VVV, veral in die nag wanneer 'n mens net ligte kan sien. Die ligte van 'n helikopter kan 'n mens maklik verwar, omdat helikopters in die lug kan hang. 4. (a) Jy het geluister. Jy sal luister. Die seun het gedans. Die seun sal dans.

74 68 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 Ons het ver geloop. Ons sal ver loop. (b) Hy wou lees. Sy kon nie gaan nie. Sy sal nie kan gaan nie. Almal moes huiswerk doen. Almal sal huiswerk moet doen. Ek sou luister. 3.3 Luisterlees AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module LUISTERLEES 1. Luisterlees Jul opvoeder gaan nou vir julle tien vrae lees, en daarna `n kort leesstuk. Luister mooi na die vrae sodat julle weet waarna om te luister terwyl die leesstuk voorgelees word. Julle opvoeder sal die leesstuk herhaal. Beantwoord dan die vrae wat aan die einde herhaal sal word. Skryf slegs W (waar) of O (onwaar). Selfassessering onder leiding van die opvoeder. 10 Totale punt uit: LU Table MONDELING Jy gaan nou verslaggewer speel, of jy het `n VVV gesien! Verdeel in groepe van twee. Een van julle is die verslaggewer wat `n onderhoud voer met `n persoon wat `n VVV gesien het. Maak dit `n opwindende onderhoud. Die verslaggewer vra baie vrae oor die VVV, en die persoon met wie hy die onderhoud voer, moet volledige antwoorde gee. Die tipe vra wat gevra word, moet ook die volgende insluit: Waar het jy dit gesien? Wanneer? (Datum) Hoe laat? Dag of nag? Beskryf presies wat gebeur het. Hoe het jy gevoel? Wat het jy gedink is dit? Wat het jy gedoen? ens. Rolspeel hierdie onderhoud. Julle kan julle vrae en antwoorde hieronder skryf as julle wil. LU Table This content is available online at <

75 3. Skryf `n beriggie Maak `n skets van die VVV wat in jou en jou maat se onderhoud beskryf is. Skryf nou `n berig wat by die foto gepubliseer kan word. Die berig word gebaseer op jou en jou maat se onderhoud. Die berig moet kortliks sê wie die VVV gesien het, waar dit gesien is en wanneer dit gesien is. Dit moet die VVV beskryf, asook presies wat gebeur het. Vertel ook wat die persoon wat dit gesien het, gedink het en hoe hy of sy gevoel het. Ruil jou beriggie om met jou maat s'n, sodat julle mekaar se beriggies kan assesseer. Gebruik die gesiggies soos aangedui. Teken `n toepaslike gesiggie by elke kategorie. 69 LU Table SPEL VVV is `n afkorting vir die woorde vreemde vlieënde voorwerp. Hier volg nou voorbeelde van afkortings wat julle moet ken. Skryf die afkortings neer en ook waarvoor hulle staan. Figure 3.6

76 70 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 Figure 3.7 Figure 3.8 Figure 3.9

77 71 Figure 3.10 Figure 3.11

78 72 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 Figure 3.12 Figure 3.13 Hier volg nog `n paar wat julle moet leer en ken: bv. byvoorbeeld L. W. let wel ens. ensovoorts v.c. voor Christus n.c. na Christus mej. mejurou Table 3.30 Dan ook die metrieke stelsel se afkortings wat julle ook in Wiskunde gebruik: mm cm m km g kg ml l millimeter sentimeter meter kilometer gram kilogram milliliter liter

79 73 Table Assessering Leeruitkomstes(LUs) LU 1 LUISTERDie leerder is in staat om vir inligting en genot te luister en gepas en krities binne `n wye verskeidenheid situasies te reageer. Assesseringstandaarde(ASe) Dit is duidelik wanneer die lee rder die volgende doen: 1.2 verstaan mondelinge tekste (soos oorvertellings, sportkommentaar): beantwoord vrae wat toenemend moeilik word; LU 2 PRAATDie leerder is in staat om vrymoedig en doeltreend in gesproke taal binne `n wye verskeidenheid situasies te kommunikeer. Dit is duidelik wanneer die leerder die volgende doen: 2.1 vertaal: vertel stories uit die huistaal oor in die addisionele taal; 2.2 voer interaksie in die addisionele taal: gebruik taal vir `n wye verskeidenheid funksies: gee uitdrukking aan menings en gevoelens, maak keuses, gee raad en maak voorstelle (soos: Ek dink jy moet...) neem deel aan rolspel in verskillende situasies wat verskillende soorte taalgebruik behels (soos formele en informele telefoongesprekke); 2.3 toon ontwikkeling in die vermoë om kenmerke van gesproke taal te gebruik om te kommunikeer: woord- en sinsaksent, intonasie, ritme. LU 4 SKRYFDie leerder is in staat om verskillende soorte feitelike en verbeeldingstekste vir `n wye verskeidenheid doeleindes te skryf. continued on next page

80 74 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 Dit is duidelik wanneer die leerder die volgende doen: 4.1 skryf om inligting oor te dra: skryf een of twee paragrawe om `n proses te beskryf (soos hoe om `n motorband om te ruil); gebruik inligting uit `n onderhoud en skryf `n verslag of gee `n beskrywing daarvan; 4.6 benader skryf as `n proses: beplan `n skryfstuk volgens die doel, teikengroep en konteks; gebruik kennis van grammatika en spelling om te redigeer. Table Memorandum 1. (1) Waar (2) Onwaar (3) Waar (4) Waar (5) Onwaar (6) Onwaar (7) Waar (8) Onwaar (9) Onwaar (10) Waar 4. (1) graad (2) hoek van; straat; telefoonnommer (3) belasting op toegevoegde waarde (4) sent (5) dokter; mevrou; Republiek van Suid-Afrika (6) Maandag; Dinsdag; Donderdag; Vrydag; Woensdag; Saterdag; Sondag (7) naskrif; meneer (8) Suid-Afrikaanse Lugdiens 3.4 Gesonde eetgewoontes AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module GESONDE EETGEWOONTES GESONDE EETGEWOONTES EN GENOEG OEFENING = GESONDE KINDERS ÉN VOLWASSENES 4 This content is available online at <

81 1. Kyk `n bietjie na hierdie tabel. Wees baie eerlik terwyl jy dit beantwoord. Maak `n regmerkie ([U+F0FC]) by die aktiwiteite waaraan jy deelneem en die kossoorte wat jy eet of dit wat jy drink. Maak `n kruisie (x) by alles wat jy nié doen, eet of drink nie. 75 AKTIWITEITE WAT EK EET EN DRINK 1. stap 2. etsry 3. draf 4. atletiek 5. swem 6. perdry 7. sokker 8. rugby 9. krieket 10. hokkie 11. rollemskaats 12. ysskaats 13. skaatsplankry 14. branderplankry 15. tennis 16. ander 1. brood en graanprodukte 2. vrugte 3. groente 4. suiwelprodukte (dairy products) 5. vleis 6. vis 7. botter /margarien 8. suikerskyes of soortgelyke versnapering, bv. kaaskrulle, ens. 9. sjokolade en lekkers 10. koek en koekies 11. water 12. vrugtesap 13. melk 14. gaskoeldrank 15. koe en/of tee continued on next page

82 76 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 Totaal van aktiwiteite waaraan ek deelneem: Totaal van wat ek eet en drink: Table 3.33 LU Table 3.34 Die doel van hierdie tabel was sommer om jou geheue te verfris en om jou weer te laat besef wat jy alles doen, eet en drink `n LEESSTUK Lees slegs die titel van die artikel hieronder. Waaroor dink jy gaan hierdie artikel? Sê gou vir jou maat. Lees nou die artikel hardop vir jou maat en luister terwyl hy/sy dit vir jou voorlees. Kinders is Deesdae Lomp en Lui. 1. Kinders bring nou liewer hulle vrye tyd voor die televisie en rekenaar deur as wat hulle rondhardloop en speel. Op skool neem al hoe minder kinders aan sport deel. 2. Kenners sê dat ons jeug lui, onks en oorgewig is. Dit het tot gevolg dat hulle kanse goed is om as volwassenes pap spiere en vetrolle te hê. Hulle kan ook teikens wees vir hart- en longsiektes, kanker en tering. 3. Kinders ly ook deesdae toenemend aan bloedarmoede, hardlywigheid en hoë cholesterol. Dit kan alles voorkom word deur gesond te eet. 4. `n Gesonde dieet is baie goedkoper. Vergelyk `n bietjie die prys van vrugte en groente met die prys van skyes, sjokoladestaes en lekkers. `n Verdere besparing is dié van mediese onkoste. Gesonde eetgewoontes het goeie gesondheid tot gevolg en voorkom dat mens maklik siek word en dokter toe moet gaan. 5. In die verlede het die meeste kinders skool toe gestap of etsgery. Deesdae is dit egter te gevaarlik en daarom moet kinders vervoer word met motors of busse. LU Table 3.35 Nuwe woorde: oorgewig - obese sjokoladestaes - chocolate bars teikens - targets besparing - saving bloedarmoede - anaemia mediese koste - medical costs hardlywigheid - constipation Table 3.36 Algemene kennis: Wat is hoë cholesterol? Lees die vrae hieronder en soeklees die artikel vir die antwoorde. (a) Skryf twee dinge uit paragraaf 1 neer wat kinders verkies om te doen, eerder as om rond te hardloop en te speel.

83 77 (a) Waaraan neem skoolkinders volgens paragraaf 1 al hoe minder deel? (a) Lees paragraaf 2 en voltooi die volgende sin elke keer met twee woorde: Ons jeug is lui, en en hulle kan as volwassenes ly aan siektes soos en. (a) Vul die ontbrekende woorde in wat volgens paragraaf 3 uitgelaat is: Gesonde eetgewoontes sal voorkom dat kinders aan, en sal ly. (a) Kies die regte woord volgens paragraaf 4 en skryf dit neer: Vrugte en groente is (goedkoper; duurder, dieselfde) as sjokolade en skyes. (a) Lees paragraaf 4 en vul die ontbrekende woorde in: Gesonde eetgewoontes help jou om te wees en dus sal jy die selde besoek, omdat jy nie maklik sal word nie. (a) Hoekom, volgens paragraaf 5, kan kinders deesdae nie meer skool toe stap of etsry nie? (Skryf `n sin van minstens drie woorde.) Assessering deur `n maat onder leiding van die opvoeder Totaal uit: 15 Table 3.37 LU Table 3.38 Verdeel nou in groepe en bespreek die volgende vrae. Kies `n groepleier wat aan die res van die klas verslag sal doen oor julle groep se standpunte: Is dit wat in die artikel gesê word waar van Suid-Afrikaanse kinders? Kyk die meeste Suid-Afrikaanse kinders televisie en beteken dit dat die meeste kinders toegang tot `n televisiestel het? Het baie Suid-Afrikaanse kinders rekenaars? Hou julle van skoolsport? Hoekom? / Hoekom nie? Moet skoolsport verpligtend wees vir alle skoolkinders? (verpligtend beteken compulsory) Aan watter aktiwiteite, behalwe skoolsport, neem julle groeplede deel in hulle vrye tyd? LU LU Table 3.39

84 78 CHAPTER 3. KWARTAAL EK VOEL SIEK! Figure 3.14 Skryf die sinne oor en voorsien dit van die regte leestekens en hooetters; :,?! (a) Die dokter sê goeiemôre mevrou wat makeer vandag (a) Die dame antwoord my voete is so seer (a) Die dokter sê dis geen wonder nie u het die verkeerde skoene aan die verkeerde voete LU Table 3.40 Selfassessering onder leiding van die opvoeder. DIREKTE REDE In die direkte rede word die direkte woorde van die spreker aangehaal. bv. Peter sê: Ma, ek het al my huiswerk gedoen. Kyk mooi na die gebruik van die dubbelpunt : en die aanhalingstekens Bianca vra: Kan ek jou help, Kate? Soms kom die spreker se naam na die aanhaling, bv. Ma, ek het my huiswerk gedoen, sê Peter. óf Kan ek jou help, Kate? vra Bianca. KONTROLELYS: DIREKTE REDE

85 79 Ek het onthou om: JA NEE die spreker se direkte woorde te skryf `n dubbelpunt te gebruik net voordat die direkte woorde geskryf word aanhalingstekens vir die direkte woorde te gebruik (aan die begin en einde) `n komma te gebruik as `n persoon direk aangespreek word, bv. Kate, waar is jou kospakkie? Table 3.41 HERSIENINGSOEFENING Skryf die volgende sinne in direkte rede en gebruik die kontrolelys om seker te maak dat jy alles korrek doen. (a) Die dokter vra kinders eet julle gereeld vrugte? (b) Nee dokter antwoord die kinders ons verkies om lekkers en koekies te eet. (c) Moeder gee `n sug en sê ai as ek hulle net kan oortuig dat vrugte gesonder is. (d) Hoekom is Ma so bekommerd vra die kinders ons is baie gesond. (e) Kyk Ma roep Themba ek het groot sterk spiere Mondeling Figure 3.15 Hierdie seun se liggaamsdele kla teenoor mekaar. Die maag werk baie hard en die spiere werk glad nie. Jy en `n maat gaan elkeen `n liggaamsdeel wees wat met mekaar gesels. Vertel wat hulle makeer, hoe hulle voel, hoekom hulle so voel en wat moet gebeur om hulle beter te laat voel. Julle kan julle gesprek hieronder neerskryf as julle wil.

86 80 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 LU Table 3.42 Julle gaan mekaar assesseer terwyl julle die dialoog vir die klas kom voordra. Gebruik die assesseringsruit om mekaar te assesseer Brief Jy is `n liggaamsdeel wat werklik deur jou eienaar misbruik word. Skryf `n brief aan jou eienaar waarin jy sê hoe ongelukkig jy voel en hoekom, en wat gaan gebeur as hy of sy nie iets daaraan doen nie. Onthou julle nog hoe `n mens `n brief skryf? Skryf asseblief drie paragrawe Assessering deur die opvoeder. LU Table Assessering LU 2 PRAATDie leerder is in staat om vrymoedig en doeltreend in gesproke taal binne `n wye verskeidenheid situasies te kommunikeer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 2.2 voer interaksie in die addisionele taal: gebruik taal vir `n wye verskeidenheid funksies: gee uitdrukking aan menings en gevoelends, maak keuses, gee raad en maak voorstelle (soos: Ek dink jy moet...) neem deel aan rolspel in verskillende situasies wat verskillende soorte taalgebruik behels (soos formele en informele telefoongesprekke); 2.4 begin sosiale en etiese kwessies debatteer: gee mening/standpunt en redes daarvoor (soos: Ek sê dit, want...); LU 3 LEES EN KYKDie leerder is in staat om vir inligting en genot te lees en te kyk en krities op die estetiese, kulturele en emosionele waardes in tekste te reageer. continued on next page

87 81 Dit is duidelik wanneer die leerder: 3.1 lees `n teks (ksie of nie-ksie): identiseer doel, teikengroep en konteks; 3.4 lees vir inligting: volg feitelike tekste (soos `n beskrywing van die proses om papier te maak). 3.7 lees vir genot: los woordraaisels op (soos blokkiesraaisels). LU 4 SKRYFDie leerder is in staat om verskillende soorte feitelike en verbeeldingstekste vir `n wye verskeidenheid doeleindes te skryf. Dit is duidelik wanneer die leerder: 4.1 skryf om inligting oor te dra: vul vorms en rooster in; gebruik inligting uit `n onderhoud en skryf `n verslag of gee `n beskrywing daarvan; 4.2 skryf vir `n sosiale doel: skryf eenvoudige persoonlike briewe (soos: aanvaar `n uitnodiging, reageer op `n advertensie) en toon bewustheid van die kenmerke van die tekssoort; 4.4 skryf skeppend: toon ontwikkelende vermoë om stories, gedigte en toneelstukke te skryf (soos deur dialoog by `n storie in te sluit); 4.5 ontwerp mediatekste: gebruik `n raam om `n eenvoudige advertensie te ontwerp; 4.6 benader skryf as `n proses: beplan `n skryfstuk volgens die doel, teikengroep en konteks; skryf `n konsepweergawe en lees en bespreek dit krities; gebruik kennis van grammatika en spelling om te redigeer. LU 5 DINK EN REDENEERDie leerder is in staat om taal vir dink en redeneer te gebruik en inligting vir leer te verkry, verwerk en gebruik. continued on next page

88 82 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 Dit is duidelik wanneer die leerder: 5.2 gebruik taal om te dink: stel en beantwoord meer komplekse vrae (soos: Wat sal gebeur as...?) denieer en klassiseer. Table Memorandum 2. (a) Hulle kyk televisie. Hulle werk / speel op die rekenaar. (b) aan sport (c) onks, oorgewig, hartsiektes / longsiekte, kanker / tering (d) bloedarmoede, hardlywigheid, hoë cholesterol (e) goedkoper (f) gesond, dokter, siek (g) Dit is te gevaarlik. 3. (a) Die dokter sê: Goeiemôre, Mevrou, wat makeer vandag? (b) Die dame antwoord: My voete is so seer! (c) Die dokter sê: Dis geen wonder nie! U het die verkeerde skoene aan die verkeerde voete! Hersieningsoefening: (a) Die dokter vra: Kinders, eet julle gereeld vrugte? (b) Nee, Dokter, antwoord die kinders. Ons verkies om lekkers en koekies te eet. (c) Moeder gee `n sug en sê: Ai, as ek hulle net kan oortuig dat vrugte gesonder is! (d) Hoekom is Ma so bekommerd? vra die kinders. Ons is baie gesond. (e) Kyk Ma! roep Themba. Ek het groot spiere. Enige korrekte variasie kan aanvaar word. 3.5 Stillees AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module STILLEES Verdeel nou in pare Elkeen kry `n beurt om die instruksies hieronder te gee en ook uit te voer. Klap jou hande drie keer. Vou jou arms. Staan op jou tone vir vyf tellings. Raak jou knieë. Plaas jou linkerhand agter jou kop. 5 This content is available online at <

89 83 Spring eenbeentjie op jou regterbeen. Raak jou linkeroor met jou regterduim. Marsjeer op die plek..... links, regs, links, regs.... Maak jou regteroog toe en glimlag. Sit jou hande in jou sye. Rek jou oë so wyd oop as moontlik. Hou vir vyf tellings. Draai twee maal in die rondte. Rek en strek jou uit soos `n kat. Plaas jou linkerhand op jou regterskouer en jou regterhand op jou linkerskouer. Voeg enige vyf aksies by! Voel jy moeg? Hopelik nie. Dit was glad nie strawwe oefening nie! Elkeen van ons moet egter daagliks oefening kry en/of aktief wees! Stillees Lees en bestudeer die onderstaande feite en diagram en beantwoord dan die vrae deur W (Waar), O (Onwaar), of OB (onvoldoende bewyse) te skryf. Hoekom is oefening so belangrik? Oefening is ook `n manier waarop mens kan ontspan. Gereelde oefening is noodsaaklik vir die korrekte groei en ontwikkeling van die liggaam. Oorgewig by kinders is nie altyd die gevolg van te veel eet nie, maar ook die gevolg van te min oefening. Kinders wat dikwels aktief is, is gewoonlik gelukkige kinders. Stem jy saam, WAAR of ONWAAR? (a) Oefening kan jou help om te ontspan. (a) Jy sal glad nie groei as jy nie oefening kry nie. (a) Oorgewig is alleenlik die gevolg van te min oefening. (a) Aktiewe kinders is gelukkige kinders. continued on next page

90 84 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 (a) `n Mens verbrand die meeste kilojoules as jy vinnig hardloop. (a) Sokkerspelers verbrand meer kilojoules per uur as swemmers. (a) Dansers verbrand minder kilojoules per uur as etsryers. (a) Wanneer jy slaap, verbrand jy 35 kiljojoules minder per uur as wanneer jy lees. (a) Dis beter oefening om te hardloop eerder as om te swem. (a) Jy kan ook binnenshuis genoeg oefening kry. Table 3.45 Selfassessering onder leiding van opvoeder Totaal uit: 10 Table 3.46 LU Table 3.47 Jy het by nommer 2 instruksies gegee en uitgevoer. `n Resep is niks anders as instruksies hoe om iets voor te berei nie. Hier is `n resep vir Aarbei-joghurtskommel. Lees die hele resep hardop vir jou maat voor en luister terwyl hy/sy dit vir jou voorlees. Aarbei-joghurtskommel Bestanddele: 250 ml (1 koppie) melk 15 ml (1 eetlepel) roomys 125 ml ( 1 2 koppie) aarbeigeur-joghurt Metode:

91 85 1. Gooi al die bestanddele in `n houer. 2. Klits die melk, roomys en joghurt tot lig en skuimerig. 3. Skink dit dadelik in `n lang glas. 4. Drink die melkskommel en geniet dit. (a) Jy wil graag vir jouself `n melkskommel maak en besluit dat jy die resep môre sal probeer (toekomstige tyd). Voltooi die volgende sinne: (i) Ek sal al die bestanddele (ii) Ek sal die melk, (i) Ek sal dit dadelik (ii) Ek sal (iii) Skryf nou dieselfde sinne in die verlede tyd oor, asof jy vir `n maat verduidelik hoe jy dit gedoen het. Begin so: (i) Ek het al die bestanddele (ii) Ek het die melk, (i) Ek het dit dadelik (ii) Ek het Onthou die volgende: Ons gebruik `het' en `ge-` vir die verlede tyd en `sal' vir die toekomende tyd. Ek lees `n boek. Ek het `n boek gelees. Ek sal `n boek lees. ONTHOU: woorde wat met be-, ge-, her-, ont-, ver-, en mis- begin, kry nie `n ge-in die verlede tyd nie. VOORBEELDE: besluit Ons het besluit om te gaan draf. gebruik Hy het min bestanddele gebruik. herhaal Mnr. Nel het die instruksies herhaal. erken Ek het dadelik erken dat ek verkeerd was. ontmoet Hulle het die sportster ontmoet. verstaan Hy het die opdrag verstaan. misbruik Julle het hom net misbruik. ONTHOU: is word was Sy is siek. Sy was siek. is word sal wees Ek is bly. Ek sal bly wees. het word het gehad Hy het nuwe skoene. Hy het nuwe skoene gehad. het word sal hê Hy het nuwe skoene. Hy sal nuwe skoene hê. BAIE BELANGRIK: `n Werkwoord + Voorsetsel word aanmekaar geskryf in die toekomende tyd: Ek tel die boek op. Ek sal die boek optel.

92 86 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 `n Werkwoord + Voorsetsel word aanmekaar geskryf met 'n -ge- tussen die twee dele in die verlede tyd. Ek tel die boek op. Ek het die boek opgetel. ONTHOU JULLE NOG? In die verlede tyd verander die volgende hulpwerkwoorde: moet moes wil wou kan kon sal sou Skryf nou die volgende sinne eers in die verlede tyd oor en daarna in die toekomende tyd. Teenwoordige tyd Verlede tyd Toekomende tyd 1. Ek is moeg. 1. Hy hardloop vinnig. 1. Hulle het sterk spiere. 1. Sy pak haar sportklere in. 1. Jy ontvang `n goue medalje. 1. Hy gedra hom. 1. Ek moet luister. 1. Ons kan swem. 1. Hulle maak die deur toe. continued on next page

93 87 1. Hulle wil speel. Table 3.48 LU 6.1 Table 3.49 SELFASSESSERING: TYE VAN DIE WERKWOORD Merk af (jy kan selfs later weer afmerk) [U+F092] Ek verstaan nie verlede of toekomende tyd nie. [U+F092] Ek verstaan net een van die twee tye, naamlik (verlede/toekomende) tyd. [U+F092] Ek is nog onseker en het hulp nodig. [U+F092] Ek verstaan die werk, maar moet nog op my eie oefen, want ek neem lank om die sinne te skryf. [U+F092] Ek verstaan die werk en kan die sinne skryf, maar maak nog onnodige foute. [U+F092] Ek voel ek verstaan die werk en kan dit doen nadat ek dit geoefen het. [U+F092] Ek kan tye van die werkwoord met gemak doen, sonder enige hulp Mondeling INSTRUKSIES Jy het `n keuse: (a) Gee instruksies vir `n reeks oefeninge. (b) Gee instruksies hoe om `n sekere resep voor te berei. Jy moet weer saam met `n maat werk. Vir die reeks oefeninge moet jou maat gemaklike klere aantrek. Jou instruksies moet duidelik wees sodat jou maat presies weet wat hy of sy moet doen. (Daar moet drie verskillende oefeninge gedoen word). Vir die resep moet jy al die bestanddele, mengbak, lepels, ens. saambring. Jou instruksies moet duidelik wees sodat jou maat presies weet wat hy of sy moet doen. Hou dit eenvoudig. LU Table Skriftelike werk Skryf nou jou instruksies of resep hieronder neer: Ruil jou instruksies/resep om met jou maat s'n en assesseer sy/haar werk.

94 88 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 Duidelike instruksies Goeie taalgebruik Hooetters waar nodig Punktuasie waar nodig Goeie sinsbou (korrekte woordorde) Korrekte spelling Maklik uitvoerbaar GLAD NIE SOMS DIKWELS ALTYD Table 3.51 Geassesseer deur LU LU LU Table Assessering LU 2 PRAATDie leerder is in staat om vrymoedig en doeltreend in gesproke taal binne `n wye verskeidenheid situasies te kommunikeer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 2.2 voer interaksie in die addisionele taal: gebruik taal vir `n wye verskeidenheid funksies: gee uitdrukking aan menings en gevoelends, maak keuses, gee raad en maak voorstelle (soos: Ek dink jy moet...) neem deel aan rolspel in verskillende situasies wat verskillende soorte taalgebruik behels (soos formele en informele telefoongesprekke); 2.4 begin sosiale en etiese kwessies debatteer: gee mening/standpunt en redes daarvoor (soos: Ek sê dit, want...); LU 3 continued on next page

95 89 LEES EN KYKDie leerder is in staat om vir inligting en genot te lees en te kyk en krities op die estetiese, kulturele en emosionele waardes in tekste te reageer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 3.1 lees `n teks (ksie of nie-ksie): identiseer doel, teikengroep en konteks; 3.4 lees vir inligting: volg feitelike tekste (soos `n beskrywing van die proses om papier te maak). 3.7 lees vir genot: los woordraaisels op (soos blokkiesraaisels). LU 4 SKRYFDie leerder is in staat om verskillende soorte feitelike en verbeeldingstekste vir `n wye verskeidenheid doeleindes te skryf. Dit is duidelik wanneer die leerder: 4.1 skryf om inligting oor te dra: vul vorms en rooster in; gebruik inligting uit `n onderhoud en skryf `n verslag of gee `n beskrywing daarvan; 4.2 skryf vir `n sosiale doel: skryf eenvoudige persoonlike briewe (soos: aanvaar `n uitnodiging, reageer op `n advertensie) en toon bewustheid van die kenmerke van die tekssoort; 4.4 skryf skeppend: toon ontwikkelende vermoë om stories, gedigte en toneelstukke te skryf (soos deur dialoog by `n storie in te sluit); 4.5 ontwerp mediatekste: gebruik `n raam om `n eenvoudige advertensie te ontwerp; 4.6 benader skryf as `n proses: beplan `n skryfstuk volgens die doel, teikengroep en konteks; skryf `n konsepweergawe en lees en bespreek dit krities; gebruik kennis van grammatika en spelling om te redigeer. Table Memorandum 2. (a) W (f) O (b) O (g) W (c) O (h) O (d) W (i) OB (e) W (j) OB 3. (a) (i)... in `n houer gooi. (ii)... roomys en jogurt klits tot dit lig en Skuimerig is.

96 90 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 (iii)... in `n lang glas skink. (iv)... die melkskommel drink en dit geniet. (b) (i)... in `n houer gegooi. (ii)... roomys en jogurt geklits tot dit lig en skuimerig was. (iii)... in `n lang glas geskink. (iv)... die melkskommel gedrink en dit geniet. Teenwoordige tyd Verlede tyd Toekomende tyd 1. Ek is moeg. Ek was moeg. Ek sal moeg wees. 2. Hy hardloop vinnig. Hy het vinnig gehardloop. Hy sal vinnig hardloop. 3. Hulle het sterk spiere. Hulle het sterk spiere gehad. Hulle sal sterk spiere hê. 4. Sy pak haar sportklere in. Sy het haar sportklere ingepak. Sy sal haar sportklere inpak. 5. Jy ontvang `n goue medalje. Jy het `n goue medalje ontvang. Jy sal `n goue medalje ontvang. 6. Hy gedra hom. Hy het hom gedra. Hy sal hom gedra. 7. Ek moet luister. Ek moes luister. Ek sal luister. 8. Ons kan swem. Ons kon swem. Ons sal kan swem. 9. Hulle maak die deur toe. Hulle het die deur toegemaak. Hulle sal die deur toemaak. 10. Hulle wil speel. Hulle wou speel. Hulle sal wil speel. Table voornaamwoorde AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module VOORNAAMWOORDE 1. Weet jy wat ons die volgende mense noem? Hier volg `n paar leidrade: Voltooi die woorde na aanleiding van die vrae. Ve ; ke Af ; vr So ; k of s 1. Iemand wat glad nie vleis eet nie? 2. iemand wat geen alkohol drink nie? 3. iemand wat baie lief vir soetgoed is? 4. iemand wat kos in `n hotel of restaurant bedien? 5. iemand wat homself vol kos stop? 6. iemand wat kos kook in `n hotel of restaurant? 6 This content is available online at <

97 Voornaamwoorde Onthou julle nog die voornaamwoorde? Ons gebruik hulle mos in die plek van mense se name. Dit is die persoonlike voornaamwoorde. Hulle kan ook aandui aan wie iets behoort. Dit is die besitlike voornaamwoorde. Ek eet die kos. Dis my kos. Die kos is myne. Jy eet die kos. Dis jou kos. Die kos is joune. Hy eet die kos. Dis sy kos. Die kos is syne. Sy eet die kos. Dis haar kos. Die kos is hare. Ons eet die kos. Dis ons kos. Dis kos is ons s'n. Julle eet die kos. Dis julle kos. Die kos is julle s'n. Hulle eet die kos. Dis hulle kos. Die kos is hulle s'n. Table 3.55 Gebruik voornaamwoorde in die plek van die vetgedrukte woorde: (a) Andy eet `n appel. eet lekker. (b) Ma kry `n kookboek. Die kookboek is. (c) Penny drink sap. hou daarvan. (d) Thobo kry `n burger. Die burger is. (e) Jy smul aan kos. (f) Ons eet die kos, want het dit gekoop. Dit is. (g) Julle kry sjokolade en daarom is dit. (h) Hulle kou lekker aan toebroodjies. LU Table Luisterlees Luister na die advertensie vir Jungle Oats wat julle opvoeder gaan voorlees. Beantwoord dan die vrae wat die opvoeder gaan stel. Die opvoeder sal eers die vrae voorlees sodat julle sal weet waarna om te luister. Nadat hy of sy die leesstuk voorgelees het, sal hy/sy die vrae weer herhaal sodat julle dit kan beantwoord. Skryf SLEGS DIE ANTWOORDE. Selfassessering onder leiding van die opvoeder. LU Table 3.57

98 92 CHAPTER 3. KWARTAAL Mondeling Verdeel in groepe van twee. Elkeen van julle gaan die volgende vrae aan jou maat stel. Na aanleiding van die antwoorde gaan jy meer aan die klas kom vertel van jou maat se eetgewoontes. Voltooi nou die vraelys deur die vrae te vra en dan die antwoorde aan te teken. (a) Wat eet jy gewoonlik vir ontbyt? (a) Hoe laat eet jy gewoonlik ontbyt? (a) Bring jy ooit kos skool toe? (b) As jy kos skool toe bring, wat sit jy in jou kosblik? (a) Koop jy ooit iets by die snoepwinkel? Wat? Hou jy van: appels pizza stywe pap blomkool rooibostee vis en skyes sjokolade spinasie? Hoe laat eet jy gewoonlik aandete? (a) Wie maak julle aandete? (a) Wat is jou gunsteling kos? (a) Watter kos eet jy glad nie? Vertel nou jou maat se eetgewoontes aan die klas, bv. Laledi eet gewoonlik roosterbrood en drink tee vir ontbyt. Sy eet gewoonlik ontbyt om sewe-uur. Sy bring gewoonlik kos skool toe. Sy sit `n kaastoebroodjie, `n appel of `n piesang, `n koekie en `n bottel met water in haar kosblik. Soms koop sy vir haar `n pakkie aartappelskyes by die snoepwinkel. Laledi hou baie van en, maar nie van nie. LU Table 3.58

99 Skriftelike werk Wat eet jy vir ontbyt en hoe laat eet jy ontbyt? Wat sit jy of jou ma in jou kosblik vir die skool? Wat koop jy by die skool se snoepwinkel? (Wanneer jy mag of geld het). Hoe laat eet julle aandete en watter tipe kos eet julle? Wie berei dit voor? Wat is jou gunstelingkos? Waarvan hou jy glad nie? Het jy enige ongesonde eetgewoontes en wat is hulle? Watter eetgewoontes behoort jy te verander? Watter tipe vloeistowwe neem jy in en hoeveel m l drink jy per dag? LU Table 3.59 Ruil nou jou skriftelike werk om met jou maat s'n. Gebruik die onderstaande assesseringsruit om mekaar se werk te assesseer. Gebruik die volgende simbole: Altyd: * Dikwels: + Soms: 0 Glad nie: Table 3.60 Hooetters waar nodig Punktuasie waar nodig Goeie sinne en korrekte woordorde Korrekte spelling van woorde Inhoud is goed en onderhoudend Paragrawe is goed beplan ALTYD DIKWELS SOMS GLAD NIE Table Spelwoorde In die volgende woordraaisel kom die name van verskillende kossoorte en woorde wat met kos en etenstye verband hou, voor. Hulle kan horisontaal, vertikaal of diagonaal gelees word. Slaan eers die Afrikaanse woorde vir die onderstaande woorde na en skryf hulle langs die Engelse woorde neer. Daarna kan jy hulle in die woordraaisel soek. Kyk of jy hulle kan raaksien en omkring hulle. potato breakfast apricot supper strawberry cereal broccoli coee cauliower tea cucumber soup peach bread orange fruit salad vegetables egg dessert bacon

100 94 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 A P P E L K O O S Q V E A B E I E R Y Z L L R T R C R F O S T Q A O U N T D S F P Q E R A O G E A N K O R X E S I K T O P A E K O M K O M M E R P G R S P E K P P O G G E E D B R O K K O L I L L R O V E Z O N T B Y T Z E O N V I L E M O E N X G R A A N K O S N Y W Y W B L K E T E D N A A Leer die woorde se betekenisse en spelling! Indirekte rede Table 3.62 Ons het by no. 4 na die DIREKTE REDE gekyk. Die INDIREKTE REDE is wanneer jy mense se woorde oorvertel. Voorbeeld 1: Alice se ma vra: Wat wil jy eet? Indirekte rede: Alice se ma vra wat sy wil eet. Voorbeeld 2: Alice antwoord: Ek wil sop eet. Indirekte rede: Alice antwoord dat sy sop wil eet. óf Alice antwoord sy wil sop eet. Onthou, as jy dat gebruik, verander die woordorde. As jy dat weglaat, bly die woordorde dieselfde. Voorbeeld 3: Ronnie vra vir Benny: Het ons genoeg kos? Indirekte rede: Ronnie vra vir Benny of hulle genoeg geld het. Voorbeeld 4: Ek sal gaan seker maak. Indirekte rede: Benny antwoord dat hy sal gaan seker maak. óf Benny antwoord hy sal gaan seker maak. Skryf die volgende sinne oor in die indirekte rede. (a) Jacob vra vir Stella: Eet jy baie gemorskos? (a) Stella antwoord: Ek eet dit baie graag. (a) Damian vra vir Samantha: Gaan jy nou jou appel eet? (a) Samantha antwoord: Dit is eintlik my middagete. (a) Jacky vra vir Kay: Hoe laat eet jy ontbyt?

101 95 (a) Kay antwoord: Ek eet nie ontbyt nie. (a) Wilf vra vir Kelly: Kry jy genoeg oefening? (a) Kelly sê: Ek hou nie van enige oefening nie. (a) Doreen vra vir Jolissa: Eet jy genoeg vars vrugte? (a) Jolissa antwoord: Vrugte is my gunstelingkos! Assessering Leeruitkomstes(LUs) LU 1 LUISTERDie leerder is in staat om vir inligting en genot te luister en gepas en krities binne `n wye verskeidenheid situasies te reageer. Assesseringstandaarde(ASe) Dit is duidelik wanneer die leerder: 1.1 verstaan en waardeer stories, asook dié wat deur medeleerders vertel word: reageer persoonlik en krities, stel en beantwoord vrae; evalueer die manier waarop die storie vertel is en gee terugvoering. LU 4 SKRYFDie leerder is in staat om verskillende soorte feitelike en verbeeldingstekste vir `n wye verskeidenheid doeleindes te skryf. Dit is duidelik wanneer die leerder: 4.1 skryf om inligting oor te dra: vul vorms en rooster in; gebruik inligting uit `n onderhoud en skryf `n verslag of gee `n beskrywing daarvan; 4.2 skryf vir `n sosiale doel: continued on next page

102 96 CHAPTER 3. KWARTAAL skryf eenvoudige persoonlike briewe (soos: aanvaar `n uitnodiging, reageer op `n advertensie) en toon bewustheid van die kenmerke van die tekssoort; 4.4 skryf skeppend: toon ontwikkelende vermoë om stories, gedigte en toneelstukke te skryf (soos deur dialoog by `n storie in te sluit); 4.5 ontwerp mediatekste: gebruik `n raam om `n eenvoudige advertensie te ontwerp; 4.6 benader skryf as `n proses: beplan `n skryfstuk volgens die doel, teikengroep en konteks; skryf `n konsepweergawe en lees en bespreek dit krities; gebruik kennis van grammatika en spelling om te redigeer. LU 6 TAALSTRUKTUUR EN GEBRUIKDie leerder ken en is in staat om die klanke, woordeskat en grammatika van die taal te gebruik om tekste te skep en te interpreteer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 6.1 hersien grammatika wat in die vorige grade gedek is; 6.2 spel bekende woorde korrek: woorde met enkel- en dubbelvokale en -konsonante (soos: boom, bome; pen, penne); algemene afkortings (soos: mnr., mev., me., mej., afkortings vir maande en dae); 6.3 gebruik verskillende eenvoudige taalvorme en sinstrukture om mondelings en skriftelik te kommunikeer: leestekens (punt, komma, vraagteken, uitroepteken, aanhalingstekens). Table Memorandum vegetariër 2. afskaer 3. soettand 4. kelner 5. vraat 6. kok of sjef 2. (a) Hy (b) hare (c) Sy (d) syne (e) jou (f) ons, ons s'n (g) julle s'n (h) hul(le) 3. (a) hawermout

103 97 (b) minerale / vitamiene / proteïne / vesel (enige twee) (c) energie (d) ontbyt (e) nee (f) vyf minute (g) melk, suiker, room, vars vrugte, droëvrugte, heuning (enige drie) 6. potato: aartappel breakfast: ontbyt apricot: appelkoos supper: aandete strawberry: aarbei cereal: graankos broccoli: brokkoli coee: koe cauliower: blomkool tea: tee cucumber: komkommer soup: sop peach: perske bread: brood orange: lemoen fruit: vrugte salad: slaai vegetables: groente egg: eier dessert: nagereg bacon: spek A P P E L K O O S Q V E A B E I E R Y Z L L R T R C R F O S T Q A O U N T D S F P Q E R A O G E A N K O R X E S I K T O P A E K O M K O M M E R P G R S P E K P P O G G E E D B R O K K O L I L L R O V E Z O N T B Y T Z E O N V I L E M O E N X G R A A N K O S N Y W Y W B L K E T E D N A A Table (a) Jacob vra vir Stella of sy baie gemorskos eet. (b) Stella antwoord dat sy dit baie graag eet. (c) Damian vra vir Samantha of sy nou haar appel gaan eet. (d) Samantha antwoord dat dit eintlik haar middagete is. (e) Jacky vra vir Kay hoe laat sy / hy ontbyt eet. (f) Kay antwoord dat sy / hy nie ontbyt eet nie. (g) Wilf vra vir Kelly of hy / sy genoeg oefening kry. (h) Kelly sê dat hy / sy nie van enige oefening hou nie. (i) Doreen vra vir Jolissa of sy genoeg vars vrugte eet. (j) Jolissa antwoord dat vrugte haar gunstelingkos is.

104 98 CHAPTER 3. KWARTAAL Trappe van vergelyking AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module TRAPPE VAV VERGELYKING Trappe van vergelyking Verdeel in julle groepe. Elke groep moet `n advertensie ontwerp vir kos, `n lekker, `n koekie, skyes, koeldrank, ensovoorts. Julle kan self besluit wat julle wil adverteer. Dis `n nuwe produk en julle moet in die advertensie met behulp van byvoeglike naamwoorde beskryf hoe goed en lekker die produk is. Die byvoeglike naamwoorde moet in die vergelykende (of tweede) trap gebruik word. Hier is `n voorbeeld: 7 This content is available online at <

105 99 Figure 3.16 Gebruik van die byvoeglike naamwoorde in die onderstaande oefening as julle wil. Voltooi die trappies hieronder.

106 100 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 heerlik goed lekkerder as groter as gesonder as varser as brosser as dikker as smaakliker as sappiger as heerlikste Table 3.65 Kom ons verfris weer julle geheues oor TRAPPE VAN VERGELYKING. EEN KLINKER EEN KLINKER + 'g' dik dikker as dikste sag sagter as sagste dun dunner as dunste lig ligter as ligste vet vetter as vetste sleg slegter as slegste KLINKERS DUBBELE KLINKERS + `g' skoon skoner as skoonste laag laer as laagste laat later as laatste leeg leër as leegste geel geler as geelste hoog hoër as hoogste droog droër as droogste DUBBELE KLINKERS OF KONSONANTE moeg moeër as moegste vroeg vroeër as vroegste vuil vuiler as vuilste koel koeler as koelste DUBBELE KLINKERS +'d' koud kouer as koudste continued on next page

107 101 breed breër as breedste WOORDE EINDIGENDE OP `r' ou d ouer as oudste ver verder verste lekker lekkerder as lekkerste WOORDE EINDIGENDE OP `s' los losser as losste boos boser as boosste EEN KLINKER + `f' uks ukser as ukste grof growwer as grofste laf lawwer as lafste EEN KLINKER + `nk' muf muwwer as mufste lank langer as langste jonk jonger as jongste DUBBELE KLINKER `f' UITSONDERINGS doof dower as doofste goed beter as beste braaf brawer as braafste baie meer as meeste gaaf gawer as gaafste bietjie minder as minste kwaad kwater kwaadste nuut nuwer nuuste Table 3.66 Voltooi nou die volgende oefening deur die regte vorm van die woorde tussen hakies te skryf. 1. Die man is (maer) as sy broer. Die man is as sy broer. 1. Is kool (sleg) as brokkoli? Is kool as brokkoli? 1. Die brood is die (vars) wat ek nog geëet het. Die brood is die -wat ek nog geëet het. 1. Die Franse brood is (lank) as die gewone brood. Die Franse brood is -as die gewone brood. 1. Draf maak jou (moeg) as om te stap. Draf maak jou as om te stap. 1. Dis (goed) om vars vrugte te eet as om ingemaakte vrugte te eet. Dis om vars vrugte te eet as om ingemaakte vrugte te eet. 1. Water is die (goed) vloeistof om te drink.

108 102 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 Water is die vloeistof om te drink. 1. Sjokolade maak mens (vet) as brood. Sjokolade maak mens as brood. 1. Die (baie) mense kan brood bekostig. Die mense kan brood bekostig. 1. `n Mens eet ontbyt baie (vroeg) as middagete. `n Mens eet ontbyt baie as middagete. LU Table Hongersnood Ons het nou gelees, gesels en geskryf oor kos, gesonde en ongesonde eetgewoontes. Tog is daar wêreldwyd baie mense wat min of glad nie kos het om te eet nie. Die onderstaande leesstuk vertel julle meer van hongersnood en die oorsake daarvan. Luister terwyl julle opvoeder dit hardop voorlees. Daarna kan jy en `n maat dit vir mekaar hardop voorlees. Nuwe woorde: hongersnood - famine oorlog - war tekort - shortage slagvelde - battleelds siektes - diseases armoede - poverty droogtes - drought uitvoer - export vloede - oods vernietig - destroy verbou - grown Table BEGRIPSTOETS Wat is Hongersnood? Hongersnood is `n ernstige tekort aan voedsel. Daar is miljoene mense in die wêreld wat nie genoeg kos het om te eet nie en daarom kan hul nie gesond bly nie. Hulle word swakker en sterf uiteindelik as gevolg van ondervoeding of siektes. Daar is drie dinge wat hongersnood veroorsaak. Soms is dit een, twee, of al drie wat tegelykertyd hongersnood veroorsaak. Kom ons kyk na die drie oorsake afsonderlik. Die weer Die meeste mense dink droogtes veroorsaak dat gesaaides nie kan groei nie, omdat daar nie reën is nie. Hulle vergeet dat vloede net so skadelik is. Vloede kan gesaaides wegspoel en so vernietig. Oorlog

109 Oorlog verander dikwels die boere se plase in slagvelde. Die boere kan nie saai of oes nie, of hulle vlug van hulle plase af om die gevegte te vermy. Armoede In die arm lande is kos baie duur. Mense is te arm en het nie geld om die duur kos te koop nie. Dikwels is daar nie kos om te koop nie, want die voedsel wat in dié lande verbou word, word uitgevoer. Kyk na die kaart. Op hierdie kaart word die wêreld verdeel met die dik streep. Die lande bokant die streep is die lande van die Noorde. Hulle is die ryk lande. Die lande onder die streep is die lande van die Suide. Baie van hierdie lande is arm. Hoewel daar hongersnood in die lande van die Noorde kan voorkom, is dit in baie van die lande in die Suide waar hongersnood voorkom. 103 Figure 3.17 Beantwoord nou die volgende vrae: Kies die korrekte woorde tussen hakies en skryf hulle neer: Hongersnood is `n (tekort, oorvloed, vermorsing) aan voedsel. Die mense sterf as gevolg van (oorvoeding, ondervoeding, aarvoeding). Daar is gewoonlik (twee, vier, drie) oorsake vir hongersnood.

110 104 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 Een van die oorsake is die (wind, son, weer) (4 x ½) = 2 1. Die volgende stellings is ONWAAR. Skryf hulle oor sodat hulle WAAR sal wees. a) Gedurende droogtes reën dit te veel. (2) a) Vloede laat gesaaides verdroog 1. Vul die ontbrekende woorde in: verander boere se plase in slagvelde. Boere kan nie of en daarom is daar nie kos nie. Die veroorsaak ook dat hulle hulle plase verlaat. (4 x ½) = 2 1. Skryf sinne om die volgende vrae te beantwoord: (a) Hoekom kan die mense in die armer lande nie kos koop nie? (a) Hoekom is daar dikwels nie kos in hierdie lande nie? (2) 1. Kyk na die kaart. (a) Is Australië `n ryk land of `n arm land? (Skryf slegs die antwoord) (a) Noem enige vasteland waar arm lande voorkom. (2) TOTAAL: 10 Assessering deur opvoeder LU Table 3.69

111 3.7.8 Sinonieme Julle het nou gelees van voedsel en van kos. Hierdie twee woorde het dieselfde betekenis. `n Mens kry in elke taal woorde wat dieselfde beteken. `n Mens kan dit ook sinonieme noem. Soek die woorde in B wat dieselfde betekenis as die woorde in A het en verbind hulle. 105 A vader kos vriend lorrie snaaks alleen praat familie geskenk moeder verniet bly B eensaam gesin present pa voedsel ma gelukkig maat vragmotor gratis gesels komies Table 3.70 LU Table Mondeling Hierdie twee kinders ly aan siektes weens ernstige tekorte aan voedsel. Ons noem hierdie siektes dieetafwykings (eating disorders). Daar is nog `n hele paar ander dieetafwykings soos byvoorbeeld: oorgewig; bulimia nervosa; anorexia nervosa; diabetes voedselallergieë ander Dié siektes se oorsake kan sies óf emosioneel wees. Kies enige van die bogenoemde siektes of afwykings en doen navorsing daaroor in die biblioteek of selfs op die internet. Julle kan kies of julle individueel, in pare of groepe wil werk. Die mondeling moet oudiovisueel aangebied word. Jy moet dit dus aanbied sodat jou maats meer oor die onderwerp hoor én sien. Hier is `n paar voorstelle: `n video-opname;

112 106 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 foto's; plakkate; skye-vertoning; oorhoofse projektor. Jy moet meer oor die volgende sê en dit toelig met visuele hulpmiddels: Wat veroorsaak die siekte? Wie kry die simptome? Wat is die simptome? Hoe beïnvloed die siekte die liggaam? Wat is die gevolge? Hoe kan dit behandel word? Kan dit genees word en hoe? Klasprojek Ken julle enige van die volgende skokkende feite? Êrens in die wêreld sterf daar elke minuut van die dag agtien kinders weens hongerte of ondervoeding. Daar is 500 miljoen mense in die wêreld wat hongerly. Die meeste hiervan is kinders. Hou `n klasbespreking om te besluit of julle as klas enige verskil aan hierdie tragiese feite kan maak. Die moontlikheid bestaan dat daar kinders in julle skool is wat elke dag honger skool toe kom en elke aand honger gaan slaap. Daar is dalk selfs honger kinders in julle klas. Hoe kan julle klas hierdie kinders help? Is daar enige organisasies, instansies, inrigtings in julle omgewing waar kinders bly of gehelp word/ Hoe kan julle hierdie instansies help? Kan julle enige fondsinsamelings hou om honger kinders te help, of om geld vir organisasies te skenk wat omsien na kinders wat arm of honger is? (Voorbeelde is 'n pretloop, `n verkoping, `n uitloting, ens Assessering LU 3 LEES EN KYKDie leerder is in staat om vir inligting en genot te lees en te kyk en krities op die estetiese, kulturele en emosionele waardes in tekste te reageer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 3.1 lees `n teks (ksie of nie-ksie): identiseer doel, teikengroep en konteks; 3.4 lees vir inligting: continued on next page

113 volg feitelike tekste (soos `n beskrywing van die proses om papier te maak). 3.7 lees vir genot: los woordraaisels op (soos blokkiesraaisels). LU 6 TAALSTRUKTUUR EN GEBRUIKDie leerder ken en is in staat om die klanke, woordeskat en grammatika van die taal te gebruik om tekste te skep en te interpreteer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 6.1 hersien grammatika wat in die vorige grade gedek is; 6.2 spel bekende woorde korrek: woorde met enkel- en dubbelvokale en -konsonante (soos: boom, bome; pen, penne); algemene afkortings (soos: mnr., mev., me., mej., afkortings vir maande en dae); 6.3 gebruik verskillende eenvoudige taalvorme en sinstrukture om mondelings en skriftelik te kommunikeer: leestekens (punt, komma, vraagteken, uitroepteken, aanhalingstekens). Memorandum 2. heerlik heerliker heerlikste lekker lekkerder as lekkerste groot groter as grootste gesond gesonder as gesondste vars varser as varsste bros brosser as brosste dik dikker as dikste smaaklik smaakliker as smaaklikste sappig sappiger as sappigste goed beter as beste (1) maerder (2) slegter (3) varsste (4) langer (5) moeër (6) beter (7) beste (8) vetter (9) meeste (10) vroeër 4.(1) (a) tekort (b) ondervoeding (c) drie (d) weer (2) (a) Gedurende droogtes reën dit te min. (b) Vloede laat gesaaides wegspoel. Table 3.72

114 108 CHAPTER 3. KWARTAAL 3 (3) oorlog, saai, oes, gevegte (4) (a) Kos is baie duur en hulle het nie genoeg geld nie. (b) Die voedsel word uitgevoer. (5) (a) ryk (b) Afrika 5.. vader - pa kos - voedsel vriend - maat lorrie - vragmotor snaaks - komies alleen - eensaam praat - gesels familie - gesin geskenk - present moeder - ma verniet - gratis bly - gelukkig

115 Chapter 4 Kwartaal Advertensies AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module ADVERTENSIES 1. WAT laat ons besluit? 1 This content is available online at < 109

116 110 CHAPTER 4. KWARTAAL 4 Figure 4.1 Kyk mooi na hierdie drie advertensies van koue drankies. Watter een sal jy kies? (A, B of C) Hoekom kies jy hierdie een? Dink jy die advertensie help jou om `n keuse te maak, en hoekom? Julle gaan nou `n bietjie marknavorsing doen. Gebruik die vraelys en ondervra vyf mense oor hulle gunstelingdrankie. VRAELYS Hoe gereeld drink jy die volgende koue drankies.ken punte toe op `n skaal van Meesal 3 - Gereeld 2 - Soms 1 - Baie min 0 - Glad nie Coca-Cola Vrugtesap Ander gaskoeldranke Koeldrank met water verdun (squash) Water continued on next page

117 111 Persoon 1 Persoon 2 Persoon 3 Persoon 4 Persoon 5 Table 4.1 Verdeel nou in groepe van vyf. Vergelyk `n bietjie julle vraelyste en voltooi die volgende kolomgraek. KOLOMGRAFIEK

118 112 CHAPTER 4. KWARTAAL 4 Figure 4.2

119 113 Gesels nou in julle groep oor die bevindinge: Watter drankie is die gewildste? Hoekom dink julle is dit so? Watter drankie is die ongewildste? Hoekom dink julle is dit so? Watter rol dink julle speel advertensies in die keuse van die drankies? Watter van hierdie drankies sal meer gewild kan word as dit beter geadverteer word? Een van die groeplede kan verslag doen aan die res van die klas. LU Table SOEKLEES Tydskrifte adverteer hulleself deur middel van die voorblad. Dit moet die koper se aandag trek! Bestudeer die onderstaande voorblad van `n tydskrif en beantwoord dan die vrae. Figure 4.3 Skryf slegs die antwoorde: 1. Wat is die naam van die tydskrif? 2. Wie koop hierdie tydskrif? 3. In watter land word hierdie tydskrif gepubliseer? 4. In watter ander land kan dit gekoop word? 5. Wanneer verskyn hierdie tydskrif? 6. Hoeveel kos dit normaalweg? 7. Is daar `n kompetisie in hierdie tydskrif? 8. Kan jy meer lees oor die aarde wanneer jy hierdie tydskrif koop? 9. Wat kry jy verniet saam met hierdie tydskrif? 10. Van watter held kan jy meer te wete kom? Selfassessering onder leiding van die opvoeder.

120 114 CHAPTER 4. KWARTAAL 4 Totaal: 10 Table 4.3 LU Table ONTKENNING As jy iets ontken, sê jy dit is nie so nie of dit het nie gebeur nie. In die laaste paragraaf moes jy mos skryf hoekom dit nie `n goeie advertensie is nie. In kort sinne is daar net `n enkele nie. bv. hy lees nie. Die meeste sinne kry die dubbele nie in die ontkenning. bv. Hy lees nie `n boek nie. A. Verander die volgende sinne in die ontkenning. 1. Drink hy graag lemoensap? Nee, hy 2. Hou sy van gaskoeldrank? Nee, sy 3. Is water die gewildste drankie? Nee, water 4. Dink jy dit is `n goeie advertensie? Nee, ek Ontkenningswoorde ONTHOU nie + iemand word niemand nie nie + êrens word nêrens nie nie + iets word niks nie nie + ooit word nooit nie nie + al ooit word nog nooit nie nie + nog word nie meer nie nie + al word nog nie nie Lees die sinne hardop en kyk hoe hulle in die ontkenning verander. Is iemand dors? Nee, niemand is dors nie. Is daar êrens `n bottel koeldrank? Nee, daar is nêrens `n bottel koeldrank nie. Het hy iets om te drink? Nee, hy het niks om te drink nie. Sal jy ooit water leer drink? Nee, ek sal nooit water leer drink nie. Het sy al ooit vrugtesap gedrink? Nee sy het nog nooit vrugtesap gedrink nie. Wil jy nog koeldrank hê? Nee, ek wil nie meer koeldrank hê nie. Het julle al koeldrank gekoop? Nee, ons het nog nie koeldrank gekoop nie. B. Beantwoord nou die volgende sinne in die ontkenning. Begin elke antwoord met Nee, Hou iemand van die tydskrif se voorblad? 2. Het daardie artikel êrens verskyn? 3. Trek iets op die voorblad jou aandag? 4. Sal jy dit ooit koop? 5. Het jy al ooit so `n swak advertensie gesien?

121 Gaan jy die tydskrif nog koop? 7. Het jy al so baie interessante artikels gesien? Selfassessering onder leiding van die opvoeder. LU Table SKRIFTELIKE WERK Vir hierdie aktiwiteit het julle ou, Afrikaanse tydskrifte nodig. Blaai deur `n tydskrif en soek twee advertensies. Die eerste advertensie moet handel oor iets wat jy baie graag wil hê of gebruik en wat na jou mening `n uitstekende advertensie is. Die tweede advertensie moet handel oor iets wat jy glad nie wil hê of gebruik nie en wat na jou mening `n baie swak advertensie is. Knip hierdie advertensies uit en plak hulle of kram hulle vas aan die volgende twee bladsye. Skryf dan onderaan `n paragraaf waarin jy beskryf waarom die advertensie geslaagd is of nié geslaagd is nie. Jy sal dus verduidelik: Hoekom die advertensie jou oortuig dat dit `n goeie produk is en hoekom jy dit wil hê; Hoekom die advertensie jou nié oortuig dat dit `n goeie produk is nie en jy dit dus nié wil hê nie. Dus, in die ontkennende vorm geskryf. 5. MONDELING Verdeel weer in julle groepe. Julle gaan in julle groep saamwerk en `n advertensie maak wat goed sal werk vir televisie. Kyk televisie vir so twee aande en besluit in julle groepe watter advertensies goed is. Besluit nou oor die volgende: Wat is julle produk se naam? (Onthou, dit moet `n Afrikaanse naam wees.) Wat gaan julle alles gebruik vir julle advertensie? Sekere musiek of `n liedjie, kinders, diere, strokiesprentkarakters, `n beroemde mens of mense, `n sekere storie, ensovoorts? Is julle advertensie komies of ernstig? Wie van julle gaan praat? Watter bewegings gaan julle uitvoer? Wat het julle alles nodig vir julle advertensie? Kostuums, grimering, agtergrond, by-eekte, hulpmiddels, ensovoorts. Julle opvoeder sal vir julle genoeg tyd gee om in die klas te oefenen voor te berei. ONTHOU: AL DIE GROEPLEDE MOET DEELNEEM!! 6. INDIVIDUELE OPDRAG Elke groeplid kan nou `n tydskrifadvertensie maak. Gebruik sommer dieselfde produk as wat julle groep vir die televisie-advertensie gebruik het. BAIE BELANGRIK: Die slagspreuk moet minstens twaalf Afrikaanse woorde bevat. Hou die volgende in gedagte voordat jy begin: Is die advertensie op kinders of volwassenes gemik? Is dit `n snaakse of ernstige advertensie? Gaan dit `n kleurvolle advertensie wees? Wat gaan jou slagspreuk wees? Hoe kan jy seker maak die produk gaan verkoop? Gebruik `n A4-grootte vel papier vir die advertensie. Gebruik die volgende assesseringsruit om `n maat se advertensie te assesseer. Nooi `n gas / die skoolhoof na julle klas toe om al die televisie-advertensies en ook die tydskrifadvertensies te kom beoordeel en `n 1 ste, 2 e en 3 e plek toe te ken. Kan iemand aan `n oorspronklike naam vir die toekenning dink?

122 116 CHAPTER 4. KWARTAAL Assessering

123 117 LU 2 PRAATDie leerder is in staat om vrymoedig en doeltreend in gesproke taal binne `n wye verskeidenheid situasies te kommunikeer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 2.2 voer interaksie in die addisionele taal: gebruik taal vir `n wye verskeidinheid funksies: gee uitdrukking aan menings en gevoelens, maak keuses, gee raad en maak voorstelle (soos Ek dink jy moet...); 2.3 toon ontikkeling in die vermoë om kenmerke van gesproke taal te gebruik om te kommunikeer: woorden sinaksent, intonasie, ritme; 2.4 begin sosiale en etiese kwessies debatteer. LU 3 LEES EN ONDERSOEKDie leerder is in staat om vir inligting en genot te lees en te kyk en krities op die estetiese, kulturele en emosionele waardes in tekste te reageer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 3.4 lees vir inligting: volg feitelike tekste (soos `n beskrywing van die proses om papier te maak); lees eenvoudige diagramme, graeke en tabelle; 3.5 ontleed advertensies en pamette; 3.6 gebruik leesstrategieë: pas gepaste leestegnieke op verskillende tekssoorte toe (soos: soeklees `n telefoongids; stiplees instruksies; vluglees `n koerant se opskrifte); 3.7 lees vir genot: los woordraaisels op (soos blokkiesraaisels). Table 4.6 LU 6 TAALSTRUKTUUR EN GEBRUIKDie leerder ken en is in staat om die klanke, woordeskat en grammatika van die taal te gebruik om tekste te skep en te interpreteer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 6.2 spel bekende woorde korrek: woorde wat dikwels verkeerd gespel word (soos: vriende, wêreld,vyftien, wanneer); 6.3 gebruik verskillende eenvoudige taalvorme en sinstrukture om mondelings en skriftelik te kommunikeer: die ontkennende vorm (soos: Ek hou nie van brood nie; Niemand sal dit doen nie); continued on next page

124 118 CHAPTER 4. KWARTAAL die verbinding van sinne met voegwoorde met die korrekte woordorde. Table Memorandum 1. eie keuse 2. (1) Nommer Een (2) Tieners (3) Suid-Afrika (4) Kalifornië (5) Elke Woensdag (6) 20,95 (7) ja (8) ja (9) CD (1) Bonkige Bruno 3. A. 1. Nee, hy drink nie graag lemoensap nie. 2. Nee, sy hou nie van gaskoeldrank nie. 3. Nee, water is nie die gewildste drankie nie. 4. Nee, ek dink nie dit is `n goeie advertensie nie. B. 1. Nee, niemand hou van die tydskrif se voorblad nie. 2. Nee, daardie artikel het nêrens verskyn nie. 3. Nee, niks op die voorblad trek my aandag nie. 4. Nee, ek sal dit nooit koop nie. 5. Nee, ek het nog nooit `n swak advertensie gesien nie. 6. Nee, ek gaan nie die tydskrif koop nie. 7. Nee, ek het nog nooit so baie interessante artikels gesien nie. 4.2 Hoe het Coke ontstaan? AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module HOE HET COKE ONTSTAAN? Julle het nou gedink, gesels, geskryf oor advertensies en selfs advertensies gemaak. Het jy geweet dat daar elke sekonde van die dag iemand êrens in die wêreld is wat Coca-Cola, ook beter bekend as Coke, drink? Hoekom? Danksy uitstekende advertensie-veldtogte het Coke een van die bekendste produkte in die wêreld geword! HOE het Coke ontstaan? 1. BEGRIPSTOETS 2 This content is available online at <

125 Luister terwyl julle opvoeder die onderstaande leesstuk hardop voorlees. Daarna kan jy en `n maat dit ook hardop vir mekaar voorlees. Help mekaar met die korrekte uitspraak van die woorde. Coca-Cola is in 1886 deur `n apteker, John Styth Pemberton, uitgevind. Pemberton het `n apteek in Atlanta, Amerika, gehad waar hy onder andere medisyne, pille en haarkleurmiddels verkoop het. In 1885 het Pemberton `n tonikum gemaak wat hy Frech Wine Cola genoem het. `n Tonikum is `n soort medisyne wat `n mens ekstra energie gee. Hy het dit sommer in `n driebeenpot in sy agterplaas gemeng en dit ook as `n medisyne vir hoofpyn verkoop. Dit was nie lank nie, of sy personeel het hierdie lekker medisyne met water verdun en gedrink om hulle dors te les. Op Saterdag 8 Mei 1880 het Pemberton `n beker vol van hierdie medisyne na 'n ander apteek, Jacobs Pharmacy toe gevat. Hierdie winkel het `n sodapomp gehad wat koolsuurgas by water gevoeg het om sodawater te maak. Hierdie sodawater is dan met gegeurde stroop gemeng vir heerlike verfrissende drankies. Pemberton het sodawater by sy medisyne gevoeg en al die mense in Jacob's Pharmacy het daarvan geproe. Almal het gedink dit was heerlik. Pemberton se boekhouer het voorgestel dat hulle dit Coca-Cola moet noem. Pemberton het begin om Coca-Cola te verkoop teen 5 sent (Amerikaanse sent) `n glas. Pemberton is in 1888 oorlede en het voor sy dood die resep aan `n besigheidsman, Asa G. Chandler, verkoop. Chandler het Coke begin adverteer en skielik wou almal Coke drink. Chandler het die Coca-Cola Maatskappy tot `n reuse maatskappy opgebou en dis vandag die grootste koeldrankmaatskappy in die wêreld. Beantwoord nou die volgende vrae: 1. Kies die korrekte antwoorde en onderstreep hulle: (a) Coke is in (1885, 1886, 1888) uitgevind. (b) Die uitvinder, John Pemberton, was `n (Amerikaner, Engelsman, Fransman). (c) Hy het `n (kafee, haarsalon, apteek) besit waar hy onder andere (koerante, medisyne, lekkers) verkoop het. 4 x 1 2 = 2 2. Vul die ontbrekende woorde in: (a) Pemberton het `n medisyne gemaak wat `n mens ekstra energie gee. `n Mens noem hierdie soort medisyne `n. (b) Hy het dit sommer by sy huis in `n gemeng. (c) `n Mens kon hierdie medisyne ook vir drink. (d) Sy personeel het hierdie medisyne sommer met gemeng en gedrink as hulle dors was. 4 x 1 2 = 2 3. Beantwoord die volgende vrae deur slegs die antwoorde te skryf: (a) Op watter dag van die week het Pemberton `n beker vol medisyne na `n ander apteek toe gevat? (b) Wat het hierdie winkel gehad om sodawater te maak? 4 x 1 2 = 2 4. Die volgende stellings is ONWAAR. Skryf hulle oor sodat hulle WAAR sal wees. (a) Pemberton het gegeurde stroop by sy medisyne gevoeg. (b) Niemand het van hierdie drankie gehou nie. 2 x 1 = 2 5. Beantwoord die volgende vrae in volsinne: (a) Wat het Pemberton voor sy dood gedoen? (b) Wat het Chandler met die Coca-Cola Maatskappy gedoen? 2 x 1 = 2 6. Voorsien hierdie leesstuk van `n opskrif. Assessering deur opvoeder. 119

126 120 CHAPTER 4. KWARTAAL 4 Totaal: 10 Table 4.8 LU Table `N LETTERVERS Weet julle wat 'n lettervers is? Hierdie is `n voorbeeld: Die eerste letters van elke reël vorm dus `n woord van bo na onder. Skryf `n lettervers met die volgende woord. (Die reëls kan uit so min as `n woord bestaan. Daar is geen vasgestelde of voorgeskrewe reëls vir `n lettervers nie). G E W I L D LU Table 4.10 Lees julle letterverse in julle groepe vir mekaar voor. 3. TOETS JOU AMERIKAANSE KENNIS Daar is baie produkte behalwe Coke wat hulle ontstaan in die magtigste land ter wêreld, Amerika, gehad het. Hieronder volg `n paar leidrade vir `n blokkiesraaisel wat oor Amerikaanse handelsmerke handel. Verdeel in julle groepe en help mekaar om hierdie blokkiesraaisel te voltooi. 1. Die grootste vervaardiger van hardeware en sagteware wêreldwyd. (9) 2. Hoender gemaak volgens kolonel Sanders se resep. (8) 3. Henry het dié motors begin maak en het die eerste een Model T genoem. (4) 4. Die skepper van Micky Mouse en Donald Duck. (6) 1. Hulle maak rekenaars. (3) 2. Die bekendste passasierstralers in die wêreld. (6) 3. Almal ken hulle burgers en skyes. (9) 4. Dit lyk soos Coke, maar smaak nie heeltemal dieselfde nie. (5) Table 4.11 LU Table VOEGWOORDE As jy sinne langer wil maak, verbind jy dit met voegwoorde soos en, want, daarom en omdat. Kyk hoe die sinne verander as jy hulle met voegwoorde verbind. Daar is drie groepe voegwoorde in Afrikaans.

127 121 Groep 1 Groep 2 Groep 3 enmaarwant daaromdusdan omdatdatterwyl Die tweede sin verander nie.daar is `n komma voor..., want en..., maar. Die werkwoord van die tweede sin staan direk ná die voegwoord. Die werkwoord van die tweede sin spring na die einde van die sin. Table 4.13 A. Verbind nou die volgende sinne met die voegwoorde tussen hakies. 1. Coke is die bekendste koeldrank. Dit is 'n Amerikaanse produk. (en) 2. Coke adverteer hulle produk baie. Mense ken dit. (daarom) 3. Baie mense verkies Coke. Dit is verfrissend. (omdat) 4. Ek drink graag Coke. Ek hou ook van Fanta. (maar) 5. Coke bevat suiker. Dit gee energie. (dus) 6. Dis `n feit. Coke is baie gewild. (dat) 7. Ek hou van Coke. Dit les my dors. (want) 8. Coke is die bekendste. Sprite en Fanta word ook al hoe meer gedrink. (terwyl) B. Vul die ontbrekende voegwoorde in. Kies uit woorde in die blokkie. Figure 4.4 Pemberton het medisyne gemaak hy `n apteker was. was Coke nie oorspronklik `n koeldrank nie is as medisyne verkoop. Sy personeel het gedink dit is lekker het dit gedrink as hulle dors was. hulle sodawater bygevoeg het, het almal gedink dis heerlik. Ruil jou sinne met `n maat s'n om en assesseer mekaar se werk onder leiding van julle opvoeder. LU Table HOEVEEL MENSE DRINK COKE? Die verbruik is as volg: Oos- en Sentraal-Europa : 124 miljoen China : 1,2 biljoen Afrika : 568 miljoen Indonesië : 191 miljoen

128 122 CHAPTER 4. KWARTAAL 4 Die Russiese Republieke : 293 miljoen Indië : 840 miljoen Ander nasies : 326 miljoen Nie-verbruikers : 1,9 biljoen Julle moet nou hierdie sirkeldiagram van byskrifte voorsien na aanleiding van bogenoemde inligting. Elke sektor moet ook ingekleur word. Onthou om elke sektor `n ander kleur te maak. LU Table SKRIFTELIKE WERK Hier volg nou sleutelwoode en frases wat betrekking het op die bestanddele en die resep van Coke. Julle moet nou hierdie sleutelwoorde en frases gebruik om in volsinne te beskryf hoe Coke gemaak word. Figure 4.5 Voorsien die skriftelike werk van `n opskrif. Onthou om ook in paragrawe te skryf. Jy behoort drie paragrawe te skryf. Maak gebruik van voegwoorde! LU Table MONDELING Jy moet `n nuwe slagspreuk of klingel vir Coke skryf en dit vir jou klasmaats kom sê, sing of speel! Die enigste hulpmiddel is 'n leë blikkie of `n leë bottel Coke. LU Table 4.17

129 Assessering

130 124 CHAPTER 4. KWARTAAL 4 LU 3 LEES EN ONDERSOEKDie leerder is in staat om vir inligting en genot te lees en te kyk en krities op die estetiese, kulturele en emosionele waardes in tekste te reageer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 3.4 lees vir inligting: volg feitelike tekste (soos `n beskrywing van die proses om papier te maak); lees eenvoudige diagramme, graeke en tabelle; 3.5 ontleed advertensies en pamette; 3.6 gebruik leesstrategieë: pas gepaste leestegnieke op verskillende tekssoorte toe (soos: soeklees `n telefoongids; stiplees instruksies; vluglees `n koerant se opskrifte); 3.7 lees vir genot: los woordraaisels op (soos blokkiesraaisels). LU 4 SKRYFDie leerder is in staat om verskillende soorte feitelike en verbeeldingstekste vir `n wye verskeidenheid doeleindes te skryf. Dit is duidelik wanneer die leerder: 4.1 skryf om inligting oor te dra: skryf een of twee paragrawe om `n proses te beskryf (soos hoe om `n motorband om te ruil); 4.2 skryf vir `n sosiale doel; 4.3 skryf vir persoonlike besinning; 4.4 skryf skeppend; 4.5 ontwerp mediatekste: gebruik `n raam om `n eenvoudige advertensie te ontwerp; 4.6 benader skryf as `n proses: gebruik kennis van grammatika en spelling om te redigeer. LU 5 DINK EN REDENEERDie leerder is in staat om taal vir dink en redeneer te gebruik en inligting vir leer te verkry, te verwerk en te gebruik. continued on next page

131 125 Dit is duidelik wanneer die leerder: 5.1 gebruik taal en geletterdheid oor die kurrikulum heen: verstaan sommige begrippe uit ander leerareas en gebruik die woordeskat wat daarmee verband hou (soos handel in Ekonomiese en Bestuurswetenskappe); 5.2 gebruik taal om te dink: stel en beantwoord meer komplekse vrae (soos: Wat sal gebeur as...?); 5.3 versamel inligting en teken dit op verskillende maniere op: doen eenvoudige navorsing en skryf `n verslag wat instrumente soos graeke, tabelle, diagramme en statistiek insluit; dra inligting van een modus na `n ander oor (soos gebruik inligting uit `n visuele of geskrewe teks om `n graek of tabel te skep of byskrifte by `n diagram te skryf). LU 6 TAALSTRUKTUUR EN GEBRUIKDie leerder ken en is in staat om die klanke, woordeskat en grammatika van die taal te gebruik om tekste te skep en te interpreteer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 6.2 spel bekende woorde korrek: woorde wat dikwels verkeerd gespel word (soos: vriende, wêreld,vyftien, wanneer); 6.3 gebruik verskillende eenvoudige taalvorme en sinstrukture om mondelings en skriftelik te kommunikeer: die ontkennende vorm (soos: Ek hou nie van brood nie; Niemand sal dit doen nie); die verbinding van sinne met voegwoorde met die korrekte woordorde. Table Memorandum 1. (1) (a) 1886 (b) Amerikaner (c) apteek, medisyne 2. (a) tonikum (b) driebeenpot (c) hoofpyn (d) water 3. (a) Saterdag (b) sodapomp 4. (a) Pemberton het sodawater by sy medisyne gevoeg. (b) Almal het gedink hierdie drankie was heerlik. 5. (a) Pemberton het voor sy dood die resep aan `n

132 126 CHAPTER 4. KWARTAAL 4 besigheidsman verkoop. (b) Chandler het die Coca-Cola maatskappy tot `n reuse maatskappy opgebou. 6. eie keuse 10. AF 1. Microsoft 2. Kentucky 3. Ford 1. Disney 3. DWARS 1. Ibm 2. Boeing 3. McDonalds 4. Pepsi 1. A. (1) Coke is die bekendste koeldrank en dit is `n Amerikaanse produk. (2) Coke adverteer hulle produk baie, daarom ken mense dit. (3) Baie mense verkies Coke omdat dit verfrissend is. (4) Ek drink graag Coke, maar ek hou ook van Fanta. (5) Coke bevat suiker, dus gee dit energie. (6) Dis `n feit dat Coke baie gewild is. (7) Ek hou van Coke, want dit les my dors. (8) Coke is die bekendste, terwyl Sprite en Fanta ook al hoe meer gedrink word. 4. B. omdat Dus maar en Nadat 6. Die resep vir Coke Die resep vir klassieke Coke bestaan uit `n mengsel van suiker en water, waarby karamel, kleur(sel), fosforsuur vir die suur smaak en kafeïne almal natuurlike geursels gevoeg word. Die hoeveelhede van die bestanddele is `n goedbewaarde geheim en voldoen aan gesondheidswette. Die presiese kombinasie staan bekend as Sewe X. Slegs drie mense het die resep al gesien. Die formule word in `n bankkluis in Atlanta bewaar. Coke word in baie lande gemaak en verkoop. 4.3 Rigting AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module RIGTING 1. WAARHEEN? 3 This content is available online at <

133 127 Hier is `n basiese straatplan: Figure 4.6 Volg hierdie instruksies en kyk waar jy uitkom: Begin by die skool Stap op in Aandblomstraat. Draai links in Kerkstraat. Stap verby die park en draai links in Hoogweg. Stap tot by die poskantoor. Skuins oorkant die poskantoor is waar jy wil wees. Begin by die kafee. Stap links in Roosstraat. Stap tot op die hoek van Vleistraat. Draai regs in Vleistraat. Die plek waar jy wil wees, is op die hoek van Hoogweg LU 3.4.2

134 128 CHAPTER 4. KWARTAAL 4 Table 4.19 Teken nou die volgende plekke in op die basiese straatplan waar jy dink dit die beste sal pas. Figure 4.7 Verdeel in pare. Vra vir jou maat waar dié plekke op sy/haar kaart is en merk hulle met `n sleutel volgens sy/haar instruksies. Besluit self wat die sleutels gaan wees. Teken die sleutels langs die plekke hierbo. LU Table HOE SAL JY REIS? Jy het die instruksies op papier uitgevoer.daar is verskillende maniere om by `n plek te kom. Hoe jy daar kom, hang af van waarheen jy gaan! Werk in pare en beantwoord die volgende vrae mondelings in volsinne. Altwee moet `n beurt kry om die vrae te stel en te beantwoord, bv. Hoe sal jy reis as jy Kanada toe wil gaan?as ek Kanada toe wil gaan, sal ek per vliegtuig reis. Hoe sal jy reis 1. as jy winkel toe wil gaan? 2. as jy na `n eiland toe wil gaan? 3. as jy by jou maat wil gaan kuier? 4. as jy Amerika toe wil gaan? 5. as jy by familie in `n ander provinsie wil gaan kuier? 6. as jy in die woestyn is? 7. as jy Europa toe wil gaan? 8. as jy op `n wildplaas is waar daar nie juis paaie is nie? 9. as jy met vakansie gaan? 10. as jy iemand van `n berg af moet red? LU Table 4.21

135 IDIOMATIESE UITDRUKKINGS Leer en onthou hierdie idiomatiese uitdrukkings 1. ry met Jan Tuisbly se karretjie bly by die huis 2. gou op jou perdjie word gou kwaad 3. daar is `n slang in die gras iets is verkeerd 4. as die kat weg is, is die muis baas as die baas weg is, doen almal wat hulle wil 5. die appel val nie ver van die boom nie aard na sy ouers 6. hy het lang vingers hy steel 7. hy is nog nat agter die ore hy is nog baie jonk 8. iets vir `n appel en `n ei koop - baie goedkoop koop 9. `n mondvol tande weet nie wat om te sê nie 10. sy oë is groter as sy maag hy skep meer kos in as wat hy kan eet 11. voor op die wa glad nie skaam nie 12. bokant my vuurmaakplek te moeilik vir my LU 2.3 Table MONDELING WAARHEEN GAAN JY MET VAKANSIE? Jy beplan jou vakansie. Jy gaan die volgende dinge moet beplan en in ag neem. Waarheen gaan jy en vir hoe lank? Hoe gaan jy daar kom? Waar sal jy tuisgaan? Hoe gaan die weer wees? Watter klere moet jy inpak? Wat moet jy nog behalwe klere inpak? (bv. kamera, medisyne, kaart, ens.) Hoeveel geld het jy nodig en moet jy dalk jou geld ruil vir `n ander geldeenheid? Watter plekke /besienswaardighede gaan jy besoek? Hoe gaan jy daar kom? 5. LUISTERLEES Luister baie mooi terwyl julle opvoeder `n kort leesstuk oor `n vakansiebestemming minstens twee maal hardop voorlees. Beantwoord nou die vrae wat oor die leesstuk handel. Skryf slegs die antwoorde. Spelling is nie nou belangrik nie. 1. Tussen watter berge lê Zermatt? (1) 2. In watter land is Zermatt? (1) 3. Vul in: Motors kan nie daar ry nie, want die strate is te (1) 4. Geen of word in Zermatt toegelaat nie. (2) 5. Waarmee reis besoekers na die dorpie? (1) 6. Watter twee vervoermiddels vervoer besoekers van die stasie af? karre en - karre. (2) 7. Hoe kan voetgangers daar voel?

136 130 CHAPTER 4. KWARTAAL 4 (1) 8. Die lug is mooi skoon in Zermatt. Daar is dus geen nie. (1) Totaal: 10 Table 4.23 LU Table SKRIFTELIKE WERK Blaai deur ou tydskrifte of deur reisbrosjures en soek gepaste prentjies om `n poskaart mee te maak. Skryf nou die poskaart vir jou maat. Vertel baie kortliks van jou vakansie en wat jy sien en doen Assessering Leeruitkomstes(LUs) LU 1 LUISTERDie leerder is in staat om vir inligting en genot te luister en gepas en krities binne `n wye verskeidenheid situasies te reageer. Assesseringstandaarde(ASe) Dit is duidelik wanneer die leerder: 1.2 verstaan mondelinge tekste (soos oorvertellings, sportkommentaar): beantwoord vrae wat toenemend moeilik word; 1.3 luister vir spesieke inligting. LU 2 PRAATDie leerder is in staat om vrymoedig en doeltreend in gesproke taal binne `n wye verskeidenheid situasies te kommunikeer. Dit is duidelik wanneer die leerder: continued on next page

137 voer interaksie in die addisionele taal: gebruik taal vir `n wye verskeidinheid funksies: gee uitdrukking aan menings en gevoelens, maak keuses, gee raad en maak voorstelle (soos Ek dink jy moet...); 2.3 toon ontikkeling in die vermoë om kenmerke van gesproke taal te gebruik om te kommunikeer: woorden sinaksent, intonasie, ritme; 2.4 begin sosiale en etiese kwessies debatteer. LU 3 LEES EN ONDERSOEKDie leerder is in staat om vir inligting en genot te lees en te kyk en krities op die estetiese, kulturele en emosionele waardes in tekste te reageer. Dit is duidelik wanneer die leerder: 3.4 lees vir inligting: volg feitelike tekste (soos `n beskrywing van die proses om papier te maak); lees eenvoudige diagramme, graeke en tabelle; 3.5 ontleed advertensies en pamette; 3.6 gebruik leesstrategieë: pas gepaste leestegnieke op verskillende tekssoorte toe (soos: soeklees `n telefoongids; stiplees instruksies; vluglees `n koerant se opskrifte); 3.7 lees vir genot: los woordraaisels op (soos blokkiesraaisels). LU 4 SKRYFDie leerder is in staat om verskillende soorte feitelike en verbeeldingstekste vir `n wye verskeidenheid doeleindes te skryf. Dit is duidelik wanneer die leerder: 4.1 skryf om inligting oor te dra: skryf een of twee paragrawe om `n proses te beskryf (soos hoe om `n motorband om te ruil); 4.2 skryf vir `n sosiale doel; 4.3 skryf vir persoonlike besinning; 4.4 skryf skeppend; 4.5 ontwerp mediatekste: gebruik `n raam om `n eenvoudige advertensie te ontwerp; continued on next page

138 132 CHAPTER 4. KWARTAAL benader skryf as `n proses: gebruik kennis van grammatika en spelling om te redigeer. LU 5 DINK EN REDENEERDie leerder is in staat om taal vir dink en redeneer te gebruik en inligting vir leer te verkry, te verwerk en te gebruik. Dit is duidelik wanneer die leerder: 5.1 gebruik taal en geletterdheid oor die kurrikulum heen: verstaan sommige begrippe uit ander leerareas en gebruik die woordeskat wat daarmee verband hou (soos handel in Ekonomiese en Bestuurswetenskappe); 5.2 gebruik taal om te dink: stel en beantwoord meer komplekse vrae (soos: Wat sal gebeur as...?); 5.3 versamel inligting en teken dit op verskillende maniere op: doen eenvoudige navorsing en skryf `n verslag wat instrumente soos graeke, tabelle, diagramme en statistiek insluit; dra inligting van een modus na `n ander oor (soos gebruik inligting uit `n visuele of geskrewe teks om `n graek of tabel te skep of byskrifte by `n diagram te skryf). Table Memorandum VIR DIE OPVOEDER Die leesstuk vir die luisterlees-oefening by no. 19. Zermatt is `n pragtige dorpie tussen die Alpe-berge in Switzerland. Die strate is baie nou en geen motors kan daar ry nie Baie jare gelede het Zermatt se inwoners besluit om nooit motors en vragmotors in die dorpie toe te laat nie. Besoekers los hulle motors onder in die vallei en reis dan verder per trein. Wanneer hulle by die stasie kom, word hulle vervoer deur perdekarre of elektriese karretjies. Daar is dus geen verkeer in die strate nie. Voetgangers is veilig en daar is geen geraas of besoedeling nie. Jy is by die boekwinkel. Jy wil by die boekwinkel wees. Ek gaan boeke daar koop. Ek gaan boeke daar koop Die Switserse Alpe 2. Switserland 3. nou 4. motors, vragmotors 5. per trein 6. perde, elektriese 7. veilig 8. besoedeling

139 Kleredrag AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL Graad Module KLEREDRAG 1. WATTER? Jy is na `n partytjie toe genooi. Die partytjie vind oor `n week plaas en jy sien reeds uit daarna. Jy begin ook reeds dink oor watter klere jy gaan aantrek. Kyk nou na hierdie prente. 4 This content is available online at <

140 134 CHAPTER 4. KWARTAAL 4 Figure 4.8 Kies een van die twee uitrustings waarin jy die beste sal voel. Kleur die uitrusting met jou gunstelingkleur(e) in. Werk nou saam in pare. Gesels met jou maat oor die uitrusting wat jy gekies het en ook oor die kleur(e) wat jy verkies. Verduidelik waarom jy van die klere hou en hoe jou gunstelingkleur(e) jou laat voel. Jy en jou maat kan nou die volgende vrae vir mekaar vra: Hoekom is jou gunsteling-kleur? Watter kleur sou jy graag jou kamermure wou verf? Van watter kleur(e) hou jy regtig niks nie? Die woorde in die raampie hieronder beskryf almal emosies en karaktereienskappe. Besluit watter woorde by watter kleure pas en skryf die woorde binne-in die reghoeke. Jy mag die woorde meer as een maal gebruik. `n Swart pen moet gebruik word. (Skryf die woorde vir die swart reghoek maar langsaan, bo of onder).