Zamanı yazmaqla (saat, dəqiqə, saniyə) işi başlayın. Testi sağ tərəfdəki sütunda, icra funksiyası subsınağından (sub test) başlayın.

Transcription

1 1 Montreal based (Montreal əsaslı) idrak testi Montral B idrak qiymətləndirməsi İcra və qiymətlədirmə təlimatı Montral idrak testi, yüngül idrak patologiyaların operativ şəkildə seçilməsi üçün keçirilən sınaqdır. Onun etibarlılıq və tarazlılığı yüksək təhsilli (ümumi orta savad səviyyəsi 13 ildir) yüngül idrak patologiyaya malik yaşlıların seçilməsi üçün müəyyən edilmişdir. Bu sınaq (test) vasitəsilə yüngül idrak patalogiyaya malik yaşlıları sağlam yaşlılardan ayırmaq mümkündür. Montral testin əksər göstəriciləri (items) təhsil səviyyəsindən daha çox asılıdır. Montreal beys adı ilə tanınan bu testin yeni versiyası, yüngül idrak patalogiyaya malik aşağı təhsil səviyyəsi olan yaşlıların seçilməsi üçün layihələndirilmişdir. Montreal beys testi, oxşar sahələri ölçmə qabiliyyətinə də malikdir. Həmin sahələr bunlardan ibarətdir: icra funksiyası, dil, istiqaməti müəyyənləşdirmə, hesablama, konseptual düşüncə, yaddaş, əyani qavrayış (əyani qavrayış bacarıqları əvəzinə), diqqət. Bu testin həyata keçirilmə müddəti 15 dəqiqə və 30 ümumi baldır. Başlanğıc zamanı: Zamanı yazmaqla (saat, dəqiqə, saniyə) işi başlayın. Testi sağ tərəfdəki sütunda, icra funksiyası subsınağından (sub test) başlayın. 1- İcra funksiyası: İmtahan götürən, mövzunu bu cümlə ilə təlimatlandırıb, işə başlayır. Lütfən ədədi olan kvadratdan nöqtəsi olan oxşar kvadrata bir xətt çəkin. Buradan başlayın (bir ədədi yazılan kvadratı göstərin) və xətti bir nöqtəsi olan kvadrata bağlayın (bir nöqtəsi olan kvadratı göstərin), sonra iki ədədi olan kvadratdan iki nöqtəli (iki ədədi yazılan kvadratı göstərin) olan kvadrata bir xətt çəkin. Sonuna kimi eynilə davam etdirin (altı nöqtəsi olan kvadratı göstərin). Doğru model aşağıdakı şəkil kimidir. Doğru model seçildiyi zaman 1 nömrə verilir. Səhv modeli seçənə, ya bəzi əlaqələri göstərənə nömrə verilmir. 2- Sürətli yada salma: İmtahan götürən aşağıdakı təlimatları verir. Bu bir yaddaş testidir. Sizin üçün 5 söz oxuyacağam. Siz onları yadda saxlamalısınız. Diqqətlə dinləyiniz. Sözləri deyib qurtarandan sonra sizin yaddaşınızda qalan sözləri mənə

2 2 sadalamalısınız. Sıra ilə deyilməsi önəmli deyil. İmtahan götürən 5 (lalə, qələm, ayaq, sari, qarğa) sözlərini oxuyur (hər saniyədə bir söz oxunmalıdır). Birinci seridə nəzərdə tutulan yerlərdə doğru sözlər üçün bir nişan vurun. Test edilən şəxs yaddaşında qalan bütün sözləri dedikdən sonra (bütün sözləri deyib və ya heç bir söz deməsə də) ikinci dəfə olaraq aşağıdakı tapşırığı deyin. Həmin sözləri ikinci dəfə olaraq oxuyuram, onları yadda saxlayın və yaddaşınızda qalanı deyin. Hətta bir sözü birinci dəfə desə də ikinci dəfədə belə deyin, nəzərdə tutulmuş yerdə bir nişan qoyun. İkinci sıranın sonunda sınanan şəxsə xatırladın ki, bu sözləri yenidən deməlidir. Bu mərhələnin tapşırığı aşağıdakı formadadır: Lütfən bu sözləri yaddaşınızda saxlayın. Sizdən onları təkrarlamanızı istəyəcəyəm. Bu bölümə heç qiymət verilmir. 3-Cəldlik: İmtahan götürən aşağıdakıları deyir: Sizdən fikirləşib, neçə meyvənin adını demənizi istəyirəm. Bunun üçün 60 saniyə vaxtınız var. Başla (60 saniyədən sonra) vaxt tamam. İmtahan götürən heç bir sözü iki dəfə hesablamadığına əmin olmaq üçün bütün sözləri qeyd etməlidir. 13 və ya çox örnəyə toxunan subyektlərə 2 nömrə verilir. 8-dən 12-yə qədər subyektlərə 1 nömrə verilir. Deyilən sözlərin sayı 7 sözdən az olanlara heç nömrə nəzərdə tutulmur. 4- İstiqaməti müəyyənləşdirmə: İmtahan götürən, sınanan şəxi, belə təlimatlandırır: Lütfən saata baxmadan zamanı deyin. Sonra başqa sorğunu belə qeyd edir: Bu gün hansı gündür? Hansı aydır? Hansı ildir? Sonra belə soruşun: Buranın adın deyin və bu şəhərin adı nədir? Hər doğru cavaba bir nömrə verilir. Zaman üçün, bir saat ilə iki saat arasında fərq qəbul edilir. Sınanan şəxs, gün və məkanı (xəstəxana, klinika ya ofis) doğru və dəqiq qeyd etməlidir. Yerli il və ay adları da qəbul edilir.

3 3 5-Hesablama: Aşağıdakı təlimat verilir: Belə təsəvvür edin ki, cebinizdə 1 qəpiklik, 5 qəpiklik və 10 qəpiklik bir çox dəmir pulunuz var. Lütfən üç yolla bir şeyin alması üçün 13 qəpik ödəyin. Siz xırda pul almayacaqsınız, buna görə də dəqiqən 13 qəpik ödəməlisiniz. Sınanan şəxs ödəmə üçün ancaq bir yol göstərdiyində imtahan götürən başqa yolun olmasını da soruşur: başqa bir yol da varmı? İmtahan götürən cavabları nəzərdə tutulan yerlərdə səbt edir. Doğru ödəməni üç yolla bəyan edənə 3 nömrə verilir. Doğru ödəməni iki yolla bəyan edənə 2 nömrə verilir. Doğru ödəməni bir yolla bəyan edənə 1 nömrə verilir. Doğru cavab verməyən şəxs qiymətləndirilməyir. 6- Ayırma: Sınanan şəxsdən istənilir ki, deyilən iki sözü bir qrupa bağlasın. Bir misalla başlayın: Portaqalla banan hansı qrupa aiddir? sınanan şəxs zahiri şəkildə cavab verirsə, ancaq ondan istəyin başqa bir qrup deyin ki bu aytemlər ona aid olsun. Bu şəxs doğru cavab (meyvə) verməyə qadir deyilsə deyin: bəli onlar meyvə qrupuna aiddir. Mövzunu aydınladacaq heç bir söz deməyin. Vərdişdən sonra bu cümlə ilə istəyin: lütfən trənlə qayığın hansı qrupa aid olduğunu deyin. Birinci cavab uyğun olmadığından təkcə bir daha ona deyin bu iki aytemin aid olduğu başqa bir qrup varmı? İndi isə lütfən deyin Quzey ilə güney hansı qrupa aiddir. İndi isə deyin nağara ilə ney hansı qrupa aiddir. Şəxsə işarə və ya izah etmək kimi heç bir yardım etməyin. Təkcə son üç aytem qiymətləndirilir. Şəxs hər bir cüt aytemə doğru cavab verirsə hər birinə bir bal verilir. Aşağıdakı cavablar isə qəbul edilir. Qayıq- trən: nəqliyyat vasitələri, səyahət üçün, səyahət vasitəsi Quzey- güney: bölgə, yön Nağara -ney: musiqi aləti, əyləncə üçün Aşağıdakı cavablar qəbul edilmir. Qayıq- trən: dəmirdən düzəlib, motora malikdir, benzin və qaz neft ilə işləyir.

4 4 Nağara -ney: taxta və ya digər materiyallardan düzəlib, səs yaradır. 7- Gecikdirməklə xatırlatma: Sınanan şəxsə aşağıdakı göstərişlər verilir: əvvəldə sizə bir neçə söz dedim və onları yadınızda saxlamanızı istədim. Lütfən yaddaşınızda qalanları deyin. Hamısı vəya sıra ilə deyilməsi önəmli deyil. Heç bir ipucu vermədən xatırladılan hər bir sözə nəzərdə tutulan yerdə işarə qoyun. Doğru sözləri heç bir ipucu verilmədən xatırlayan şəxs, bir nömrə ilə qiymətləndirilir. İpucu ilə icra: Sınanan şəxsə xatırlamadığı sözləri xatırlaması üçün anlam daşıyan ipucları ilə istiqamət verin. İpucları yazının davamında təqdim edilibdir. Anlam daşıyan ipucları və ya birdən çox varyantlı ipucları ilə xatırladılan hər bir sözü vərəqin xüsusi yerində qeyd edin. Bu metoddan istifadə etməklə xatırladılmamış bütün sözlərə ipucu verin. Şəxs sinifləndirilmiş anlam daşıyan ipucları ilə sözü xatırlamadıysa çox varyantlı ipuclarından istifadə edin. Aşağıdakı təlimatdan istifadə edin: fikrinizcə hansı söz olmalıdır, roza, lalə yoxsa günəbaxan. Lazım gələrsə anlam daşıyan qrup və çox varyantlı ipuclarını istifadə edin. Xatırlamadılmamış sözlər anlam daşıyan qrup ipucları çox varyantlı ipuclar Lalə Bir növ gül Roza, lalə, günəbaxan Qələm Bir növ yazi vəsaiti Kağiz, Qələm, kitab Ayag Bədənin bir hissəsi əl, Ayaq, diz Sari Boya sari, qırmızı, qəhvəyi Qarğa Bir növ quş serçə, tavus quşu, Qarğa İpucu ilə xatırladılan sözlər qiymətləndirilmir. İpucları kliniki məqsədlər üçün təqdim edilir. Testin şərhi zamanı paramnesia (yaddaş pozuqluğu) növü üçün artıq məlumat təqdim edir. Yaddaş pozulması xatırlamada çatışma səbəbindən olsa şəxsə ipucu verməklə düzələr. Lakin əgər yaddaş pozulması kodlaşdırmada çətinlik səbəbiylə olsa ipucu verməklə şəxsin göstərdiyi nəticə yaxşılaşmaz. 8- Əyani (vizual) qavrayış:

5 5 Bu hissədə əlavə vərəqə ehtiyac var. İmtahan götürən, şəkili göstərib deyir: İndi siz bu şəkilə baxın. Burada çoxlu şəkillər bir-birinin üstündə mövcuddur. Siz görə bildiyiniz şeyləri müəyyən edin. Bilmədiyiniz şeylərin şəkillərini daha tünd rəngləyin vəya onun funksiyasını deyin. Şəkili döndürməməlisiz. Sizin üçün zaman verirəm. İki dəqiqədən artıq vaxtınız yoxdur. Hazırsınızmı? Başlayın. Təlimat verildikdən sonra 60 saniyə vaxt var. Sınanan şəxs kağızları döndürə bilməz. Cavablar vərəqində cavabın xüsusi yerində nişan qoymalıyıq. Vərəqdə 10 şeyin şəkili var.qayçi, Fincan, köynək, qol saatı, banan, yarpaq, lampa, açar, şam, qaşıq. 9-dan 10-na qədər düz cavab verildiyində 3 nömrə verilir. 6-dan 8-nə qədər düz cavab verildiyində 2 nömrə verilir. 6-dan 8-nə qədər düz cavab verildiyində 2 nömrə verilir. 4-dən 5-nə qədər düz cavab verildiyində 1 nömrə verilir. 3 vəya ondan azının təyininə heç nömrə verilmir. 9- Adlandırma: Bu hissədə əlavə vərəqə ehtiyac var. İmtahan götürən, heyvanların şəkillərini soldan sağa və yuxarıdan aşağıya göstərib soruşur: bu heyvanın adı nədir? Sınanan şəxsin verdiyi hər doğru cavaba, şəkilin aşağısında bir nömrə verilir. 1- Zebra: at və eşşək qəbul edilməz. 2- Tovuz quşu: quş qəbul edilməz. 3- Bəbir: çita, pələng, qara bəbir qəbul edilməz. 4- Kəpənək: böcək qəbul edilməz. 10- Diqqət: Bu hissədə əlavə vərəqə ehtiyac var. İmtahan götürən ağ arxa planı olan ədədləri göstərib deyir: Siz arxa planı ağ rəngdə olan ədədləri görürsünüz. Lütfən bu dairələrin ədədlərini oxuyun və kvadrat ilə üçbucağın ədədlərini

6 6 oxumayın. Bu nöqtədən başlayın {sıranın başlanışında (dairənin daxilindəki 1-i ) göstərin} və bu nöqtədə başa çatdırın. {Sıranın sonu (dairənin daxilindəki 5-i) göstərin. İndi başlayın. Sınanan şəxs bir vəya az səhv edirsə 1 nömrə verilir. 2 vəya artıq səhvlərə heç bir nömrə verilmir. Səhv aşağıdakı şəkildə təyin edilir. Sınanan şəxs dairə daxilində olmayan bir ədədi oxuduğunda, dairə daxilində olan ədədi oxumadan keçdiyində və ədədləri sıra ilə səhv oxuyub qabaqkı ədədə qayıtdığında səhv olaraq nəzərdə tutulur. Səhvlərin sayı nəzərdə tutulan yerdə qeyd edilməlidir. İmtahan götürən, əlavə vərəqin diqqət hissəsində qara arxa plana malik ədədlərin sırasını göstərib deyir: Siz qara arxa plana malik ədədləri görürsünüz. Lütfən dairələrin və kvadratların daxilində olan ədədləri uca səslə oxuyun və uçbucaqların daxilindəki ədədləri oxumayın. Bu nöqtədən başlayın {birinci sırada başlanış nöqtəni (üçbucağın daxilindəki 3 ədədini) göstərin}. Birinci sıranın sonuna kimi davam etdirin və sonra yenidən ikinci sıradan, bu nöqtədən qutulun{ikinci sırada son nöqtəni (üçbucağın daxilindəki 5 ədədini) göstərin}. Sınanan şəxs iki vəya az səhv edirsə 2 nömrə verilir. Sınanan şəxs üç səhv edirsə 1 nömrə verilir. Səhv cavabların sayı 4 və 4-dən artıq olan təqdirdə heç nömrə verilmir. Səhvin təyini: dairə ilə kvadrat daxilində olmayan ədədi oxumaqla, dairə ilə kvadrat daxilində olan ədədi oxumadan keçdiyində, ədədləri sıra ilə səhv oxuyaraq qabaqkı ədədə çatdığında səhvə yol verilir. Səhvlərin sayı uyğun yerdə qeyd edilsin. Bitmə anı: Diqqət hissəsinin sonunda testin sonunun zamanı saat, dəqiqə və saniyə ilə yazılmalıdır. Testin bütün zamanını dəqiqə, saniyə ilə nəzərdə tutulmuş sütunda testin sağ tərəfi və sonunda qeyd edilməlidir. Montreal based (Montreal əsaslı) idrak testi haqda artıq izahat: Başqa standartlar nəzərdə tutulmadığında bu testin hər hissə və təklifləri üçün təlimatlar, ancaq bir dəfə təqdim edilir. Yekun qiymət: Ümumi xallar testlərin aşağısında, testlər sütununun sağ tərəfində təqdim edilir. Bu test üçün maksimum qiymət 30- dur. Təhsil fərqinin yönləndirməsini islah etmək üçün 4 ildən az təhsil olanda ümumi qiymətə bir nömrə artırılır (qiymət 30-dan az olduğunda).

7 7 Savad təsirinin islahı üçün 30-dan az qiymət toplayan savadsız sınananın qiymətinə bir nömrə (şəxsin təhsil illərini və təhsil səviyyəsini nəzərə almadan) artırılır. Gündəlik həyatda aydın oxumaq və yazmaqda çatışmazlığa savadsızlıq deyilir.