A. Ang interes ng mga Propagandista higit sa lahat ni Rizal sa Sinaunang Pamayanang Pilipino ay hindi nagmula sa isang purong udyok na malaman ang

Transcription

1 Dr. Zeus A. Salazar International Conference on Rizal in the 21 st Century: Local and Global Perspectives. Unibersidad ng Pilipinas, Diliman Hunyo, Copyright 2011

2 A. Ang interes ng mga Propagandista higit sa lahat ni Rizal sa Sinaunang Pamayanang Pilipino ay hindi nagmula sa isang purong udyok na malaman ang nakaraan ng mga Indios. Napukaw lamang ang kanilang interes dahil sa kanilang pakikibakang pulitikal para sa reporma ng sistemang kolonyal. Nasasalalay kasi ang sistemang ito sa ideolohiyang wala ni sibilisasyon ni relihiyon ang mga katutubo o ninuno nilang Indios pagdating ng mga Kastila ; kung kaya t ang kamalayang pangkasaysayang implisito sa kolonisasyon ay tumutukoy sa dalawang panahon i.e., 1) ang panahon

3 ng karimlan o barbarismo bago dumating ang Kastila ; at 2) ang panahon ng unti-unting pag-akay ng Kastila sa mga katutubo tungo sa sibilisasyon at sa tunay at tamang relihiyon. Ang tugon ng mga Propagandista sa rasistang panlalait na ito ay ang natawag na tatluhang pagtingin (tripartite view) sa kasaysayan ng Kapuluan na nagdagdag ng pangatlong panahon sa dalawahang pananaw ng Kastila. Ang buod ng tatluhang pananaw na ito ay ang paglaya pulitikal at/ o kultural ng Kapilipinuhan sa loob man ng nación española o sa tahasang pagtatag ng sariling nasyon o kabuuang sosyo-pulitikal.

4 [Cf. Z. A. Salazar, A Legacy of the Propaganda: The Tripartite View of Philippine History. Nasa: Z. A. Salazar (pat.) The Ethnic Dimension: Papers on Philippine Culture, History and Psychology. Cologne: Caritas Counselling Center for Filipinos, 1983, pah ]. B. Kaalinsabay ng pagkabuo ng Tatluhang Pagtingin natuklasan din ng mga Propagandista higit sa lahat ni Rizal ang pagiging bahagi ng mga Indios ng lahi at mundong Malayo; ang isang naging taguri kasi sa kanila sa mga kronikang Kastila ay Indios Malayos, kung kaya t naging panlaban ito ng mga

5 Propagandista sa panlalait ng Kastila sa lahi at antas ng sibilisasyon ng mga Indios, bagamat hindi naikabit ng mga Propagandista ang kamalayang ito sa kanilang tinutuklas at nabubuong kasaysayan bago dumating ang Kastila. [Cf. ang: Z.A. Salazar, Malay, Malayan, and Malay Civilization as Cultural and Anthropological Categories in the Philippines.The Malayan Connection. Ang Pilipinas sa Dunia Melayu. Lunsod Quezon: Palimbagan ng Lahi, 1998, pah ]. Ang pinakaimportante kasi para sa kanila ay ang pangatlong panahon ng paglaya.

6 K. Samakatuwid, ang napamanang kamalayang pangkasaysayan ng Propaganda sa sumunod na salinlahi ay ang hindi napalalim na ideya ng nakaraan ng Kapilipinuhan bago dumating ang Kastila, bukod sa pagkakonekta ng panahong ito sa Mundong Melayo at higit sa lahat sa mismong panahon ng kolonisasyong Kastila. Mas nakumplika pa ito nang napaloob tayo sa isang bagong imperyo, ang Amerikano. Kung kaya t nahirati ang mga historyador sa ideya ng impluwensiya at mga panahon ng pananakop (Kastila, Amerikano, Hapon, atbp.) bilang prinsipyo ng pagpapanahon sa ating Kasaysayang Pambansa.

7 Sang-ayon sa ideya ng paulit-ulit na pagpasok ng iba t ibang banyaga sa Kapuluan, naging popular ang teorya ng mga migrasyon sa panahon bago ang 1521 bagamat nakatutok ang mga teksbuk at iba pang aklat pangkasaysayan sa panahon mula sa taóng ito ng pagkasawi -- pagkatapos magpamisa -- ni Magallanes sa pamamagitan ng kampilan ni Lapu-lapu o ng isa sa mga mandirigma nito. Ganito ang naging pangkalahatang kamalayang pangkasaysayan hanggang sa mabuo ang Bagong Kasaysayan batay sa Pantayong Pananaw (para maliwanagan, isulat ang katawagang ito sa Google).

8 D. Sa pagkabuo ng Bagong Kasaysayan (BAKAS) gamit ang Pantayong Pananaw (PP), pundamental na naiba ang pagkaunawa sa natawag ng mga Propagandista, alinsunod sa mga Kastila, na panahon bago ang 1521 i.e., ang sinaunang pamayanan ng kasaysayan ng Kapilipinuhan. Naging higit na malawak ang pagtingin dito hindi lamang sa pagpapanahon [i.e., 250,ooong taon na ang nakalipas o 67,ooong taon kung papagsisimulain lamang ito sa Táong Kalaw (ng malakatedral na yungib callao sa Peñablanca, Cagayan), Larawan I at II] kundi gayundin sa lawak ng teritoryo, kung ang pag-uusapan ay ang pinagmulan ng kabihasnang Pilipino i.e.,ang paglaganap ng mga Austronesyano hanggang sa

9

10

11 Madagaskar sa bandang Aprika at sa Rapa Nui (Easter Island) sa bandang Timog Amerika simula noong 4,ooo B.K. o bago pa rito (Mapa I). Batay ang heograpikal na lawak na ito sa aktuwal na kinatatagpuan ng mga wikang Austronesyano sa kasalukuyan. Ngunit ipinalalagay na lumampas pa rito ang pinaglaganapan ng mismong mga Austronesyano (Mapa III). Batay sa mga nabanggit sa itaas (A, B, K, at D) ang apat na bahagi ng katawan ng papel na ito. Sa Konklusyon, papahalagahan ang kamalayang pangkasaysayan ni Rizal at ng Propaganda bilang simula ng pagkabuo ng kasalukuyang pagkaunawa ng Bagong Historiograpiya ng PP sa nakaraan ng Kapilipinuhan.

12

13

14

15 Makikita sa Mapa I ang pinaglaganapang teritoryo ng mga wika at taong Austronesyano na mga ninuno ng Kapilipinuhan. Ang buong kabuluhan nito sa orihinal na kalinangan ng mismong mga Propagandista ay kaila sa mga ito, partikular dahil sa ikinakabit ang kanilang pagkatao sa "pagdating ng Kastila" at, bilang reaksyon, sa mga Malayo na nilalait din naman ng mga kolonyalista bilang "di-sibilisado" tulad ng lalo pang "primitibong" mga kamag-anak na Polynesiano, Mikronesiano at Melanesiano na hindi pa alam noon na nanggaling ng Taiwan sa pamamagitan ng Taiwan,

16

17 kasama ang mananatili rito na magiging "Filipino" (ayon sa Propaganda) o "Tagalog" (ayon sa Katipunan) pagdating ng oras. Bukod dito, tulad ng makikita sa Dayagram I, ang pagpupunyagi ng mga Propagandista (kasama ang "mga Anak ng Bayan" ng Katipunan) ay nakapaloob sa isa lamang sa tatlong larangan ng ugnayang sosyo-pulitiko-kultural sa teritoryong masasakop ng kasalukuyang Republika ng Pilipinas. Sa kabila ng kanilang parehong pinagmulan, kapwa ang grupong Muslim at "Lumad" ay magkakatunggali hindi lamang sa isa't isa kundi, lalo't higit, makikipaglaban

18 din sa estadong kolonyal ng banyaga na sumakop at nagkristiyanisa sa mga kapatid sa mga kapatagan ng Luzon, Kabisayaan at ilang bahagi ng Mindanaw. Noong ika-19 na dantaon lamang magsisimulang maging bahagi ang mga Muslim at mga Lumad ng teritoryong kolonyal. Samakatuwid, nakapaloob sa teritoryong hawak ng Kastila lamang ang pagdadalumat ng Propaganda sa "Sinaunang Pamayanan" ng Pilipinas. Reaksyon ang pagdadalumat na ito higit sa lahat, sa panig ni Rizal sa naramdamang panlalait ng Kastila sa pagkatao at

19 kalinangan ng mga ninuno ng mga Propagandistang tinaguriang Indios na walang kakayanang maging sibilisado. Nagsimula ang panlalait noong ikalawang dekada ng ika-18ng dantaon nang dumadami na ang mga Indios na nagsasanay na maging paring sekular, bagay na ikinabahala ng mga monghe. Hahantong ang lahat sa kilusang sekularisasyon noong bata pa si Rizal at lalo pang titindi ang pang-aalipusta nang dumami rin ang mga ilustrado ("naliwanagan" o nakapagaral/edukado/ intelektuwal) na kinabibilangan ng mga Propagandista, tulad nina Rizal at del Pilar.

20

21 Para sa mga Propagandista, sa pangkalahatan, ang ugnayang Kastila-Filipino ay isang pakikipagkaibigan ng dalawang lahi. Sa unang pintura ni Luna (Larawan III) mas matalik ang pakikipagkaibigang ito. Inaakay ng Espanya ang Pilipinas tungo sa kaunlaran at kaliwanagan, paakyat sa isang hagdanang may mga bulaklak ang bawat baytang. Sa isang libro, El legado de España a Filipinas ("Ang Pamana ng Espanya sa Pilipinas"), ang pamagat ng pintura ay España guiando a Filipinas por la senda del Progreso ("Inaakay ng Espanya ang Pilipinas sa landas ng pag-unlad"). Mangyari pa, para kay Rizal, hispanófilo (mangingibig sa Espanya) si Luna; ninyo bonito kasi ng Reyna Rehente ng Espanya.

22 Sa katunayan, Madre España ng mga Propagandista sa Espanya. Ito ang konteksto ng Katapusang Hibik ni Bonifacio na nagpapaalam sa Espanya, na isang Inang pabaya t sukaban, kuhila" at "walang awa", upang magsagawa ng "sigwang masasal sa dugong aagos". Sa pamamagitan nito mabubuo ang/si Inang Bayan ng Katipunan. Magkagayunman, tila nagpaunlak si Luna sa kanyang mga kapwa-propagandista nang ipinta niya ang El Pacto de Sangre (Larawan IV), hindi "sandugo" dahil, sa kaisipang pulitikal ng Propaganda, ay isang kasunduan ito na katulad ng contrat social ni Rousseau at ng Kaliwanagang Pranses. Batay sa ideyang ito, nabuo nina del Pilar, Lopez Jaena at Rizal ang

23

24 kani-kanilang tatluhang pagtingin sa kasaysayang "Filipino". Kapwa si del Pilar at si ay tumutukoy sa frailocracía o kapangyarihang pulitikal ng mga prayle bilang dahilan ng krisis ng kolonya na dulot ng di pagtupad ng pangako ng Espanya na dalhin ang Pilipinas sa landas ng kaunlaran (cf. ang dalawang larawan ni Luna sa itaas i.e., ang pacto de sangre at ang pag-akay ni Madre España kay Filipinas). Para sa dalawa rin kailangan mawala ang mga prayle upang umunlad ang Pilipinas sa pamamagitan ng rebolusyon o reporma. Mas kumikiling si del Pilar sa reporma kaysa rebolusyon. Si Lopez-Jaena naman para sa reporma sa simula ngunit sa huli nais na niyang magkaroon

25 ng rebolusyon. Hindi makapili si Rizal sa dalawang alternatibo; ngunit mas sosyo-kultural ang kanyang pagtingin sa buong panahong kolonyal. Isa itong pagsapit ng karimlan na humantong sa isang kanser panlipunan. Ibig sabihin, para kay Rizal panahon ng kaliwanagan ang panahon bago ang 1521 at, pagsapit ng pangatlong panahon, matatamo muli ng mga Pilipino ang kanilang pagkamalikhain; liliwanag muli ang kalagayan ng Kapilipinuhan. Tanggap naman ni del Pilar na mababa ang lebel ng sibilisasyon ng mga Pilipino pagdating ng Kastila kung kaya't kinailangan ang pacto de sangre upang umunlad. Ambivalent si Lopez-Jaena tungkol dito, bagamat

26 siya ang tanging nagbanggit sa ilang mga natutuklasan noong mga artefakt arkeolohikal tumutukoy sa kalinangang prekolonyal. Naniniwala si Rizal sa mataas na lebel ng kalinangan ng mga Pilipino bago ang 1521; ngunit ang tanging batayan niya ay ang natukoy ni Morgang kalagayan ng mga Pilipino pagdating ng Kastila, sa kabila ng pangyayaring may oportunidad siyang malaman nang mas malaliman ang prehistorya ng Pilipinas at Indomalaysia dahil sa kanyang pakikisalamuha sa mga siyentipikong Europeo. Makikita ito sa kanyang balangkas ng kasaysayan ng Pilipinas sa dalawang sumusunod na islayd 23 at 24.

27

28

29 II. ANG PAGKAKILALA NG MGA PROPAGANDISTA SA SARILI BILANG MGA MALAYOS Sinulat ni Rizal ang kanyang Balangkas ng Kasaysayan noong 1889 para sa inoorganisa niya at noong Kumperensya ng mga Filipinista sa Paris kung saan binibisita niya at ng kapwa niyang mga Propagandista ang Exposisyong Unibersal ng taong iyon. Inorganisa rin nila noon ang samahang Indios Bravos na ang isang layunin ay ang Redención de los Malayos (Rd.L.M.), pagpapalaya sa mga Malayo. Matagal na kasi nilang nakikilala ang mga sarili bilang Filipinos Malayos. Matutunton ang pagkakilalang ito sa kaso ni Rizal, at marahil ng mga kapwa niya mga Propagandista, sa dalawang baytang: 1) bago 1889 at 2) mula 1889.

30

31

32 1) Mga kronistang Kastila na kinilala ang mga grupong naninirahan sa Pilipinas, liban sa mga Negrito, na Malayos. Ngunit malalaman lamang ito ng mga Propagandista nang nabasa nila ito sa Europa at masinsinang pinag-aralan at kinalap upang gamitin sa pakikibaka para sa reporma at laban sa mga Kastilang kumakabaka sa kanilang mithiin. 2) Mga konserbatibong Kastila sa Europa na nanlalait sa kanila bilang mga "Indios malayos". Sa partikular, ang mga sumusunod: a. "Quioquiap" na sumulat sa La Solidaridad upang ipamukha sa mga Propagandista na ang kanilang "dilang Malayo" di-umano'y hindi maaaring maging wikang pambansa

33 dahil marami itong dayalekto na "matigas, payak, at mahirap gamitin". Kinastigo naman ni Blumentritt ang mama dahil hindi nito talaga alam ang Tagalog at Bikol. Bukod dito, habang iisa lang ang alpabeto ng mga Espanyol bawat grupong etniko ng mga Malayos Filipinos ay may sariling silabaryo. b. Si Barrantes na sa kanyang kritika ng teatrong Tagalog ay nilait pa ang mga Tagalog na kahawig daw sa pagsusulat ng mga Malayo. Kinutya ito ni Rizal dahil dapat alam ni Barrantes na Malayos ang mga Tagalog, kung kaya't bakit magsusulat nang iba itong huli sa nauna..

34

35 b. Pananaliksik sa mga Aklatan at Museo.

36 k. Ang Asosyasyon ng mga Pilipinista noong 1889.

37 k. Ang Asosyasyon ng mga Pilipinista noong 1898.

38 Natawag ng Bagong Kasaysayan (BAKAS) [na nasasalalay sa Pantayong Pananaw (PP)] na Tradisyunal ang historiograpiya ng mga historyador na Pilipino dahil batay ito sa at pagpapatuloy ng Pangkaming Pananaw ng Propaganda. Ganito ang mga detalye ng pagkakaugnay ng dalawa: 1) Ang pagsasakasaysayan at kamalayan kapwa ng Propaganda at ng Tradisyunal na Kasaysayan ay reaktibo o nakatuon sa banyaga (labas) at nasa wika nito i.e., Espanyol sa produksyon ng Propaganda at Ingles sa kaso ng Tradisyunal na Kasaysayan. [Pakitingnan sa FB ( mga litrato ) ni Salazar ang: Ang Nación at ang Bayan sa Congreso Filipino' ng 1898"].

39

40 2) Dahil sa nakatuon sa labas ang kamalayan na dulot ng mga naranasang pananakop, importante sa pagsasakasayan ng tradisyunal na historiograpiya ang diskurso ng "impluwensya" kung kaya't esensyal na elemento ito ng pang-unawa at pagpapaliwanag sa sariling kasaysayan. 3) Nakatuon din ang pagpapanahon o peryodisasyon sa naging karanasan ng komunidad nasyonal kung kaya't hindi maabandona ang pagtukoy sa "panahong Kastila", "panahong Amerikano" at "panahong Hapon". 4) Sa partikular, ang kamalayan ng pagiging "Malayo" ng Propaganda ay nagpatuloy ngunit hindi sa historiograpiya kundi sa pulitikal na pamumuhay (cf. Rizal bilang "The Great Malayan",

41 Federación Malaya ni Mabini, Malaysia Irredenta ni Vinzons, Maphilindo ni Macapagal, atbp). 5) Isang dahilan kung bakit walang gaanong banggit sa "pagiging Malayo" ng mga Pilipino sa historiograpiyang tradisyunal ay katiting lamang ang inilalaang espasyo sa mga teksbuk na tradisyunal sa "prehistorya"; dulot ito ng pangyayaring hindi binibigyang-pansin ang nakaraan bago ang Kastila (na tinatawag din na "Panahong Prehispaniko" o bago ang "kolonisasyon", dahil mas importante para sa mga historyador na tradisyunal ang "panahong Kastila" na kaugnay ng kinagigiliwang diskurso ng "impluwensya" at "pamana" di-umano ng mga kolonisador).

42 Maipakikita ito sa mga sumusunod na aklat na napaikli ang banggit s a "panahon bago ang 1521" sa kabila ng Philippine Saga nina Beyer at De Veyra (1947):

43 Philippine Saga nina Beyer at De Veyra, 1947.

44 6) Bunga siguro ng pangyayaring mas itinuon ng Propaganda sa unang dantaon ng kolonisasyong Kastila at di lubusang pagpansin sa mga elementong prehistoriko at ethnograpiko, hindi talaga napag-ugnay ni napagdugtong bilang kabuuang kasaysayan ang dalawang "piryod" bago at mula Ganoon din ang ginawa ng tradisyunal na kasaysayan, kung kaya't nagsanga ang history ng Amerikano na pinagsama sa inangking historia ng Kastila sa isang dako at ang antropolohiyang kapapasok pa lamang sa Pilipinas habang nabubuo ito sa Amerika sa pamamagitan ni Franz Boas sa kabilang dako. Makikita ito sa pangyayaring bahagi ng Departamento ng Kasaysayan ang Antropolohiya o Aghamtao hanggang humiwalay si H. Otley Beyer sa

45 departamento upang magtatag ng sariling Departamento ng Antropolohiya na matagal siyang nag-iisa lamang na miyembro, habang siya at iba pang mga Amerikano ay nanaliksik kaugnay ng Museong Pambansa, partikular ang Dibisyon ng Etnolohiya nito, at ng Bureau of Science. Nagsanay kay Beyer ang unang antropolohista at folkloristang si Dr. E. Arsenio Manuel. Talagang nagsimula lamang na pumaimbulog ang Pilipinong antropolohiya at arkeolohiya matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig. (Cf. Tangco, Maceda, Zamora, Dizon at Paz). Dr. E. Arsenio Manuel

46 Si Prop. Tangco ang unang Pilipinong tagapangulo ng Departamento ng Antropolohiya sa U.P., si Dr. Maceda sa Pamantasan ng San Carlos, Cebu; si Dr. Mario Zamora ang nagpaibayo ng departamento sa U.P.; si Dr. Dizon ang nagpasimula sa U.P. Archaeological Studies Program at si Dr. Victor Paz ang nagpapaibayo nito ngayon. Dr. Mario Zamora Dr. Victor Paz

47 A. Mas malawak ang pagtingin ng Bagong Historiograpiya sa Sinaunang Pamayanan. Una, nakasandig ito sa Pantayong Pananaw (PP) na mas nakatuon sa kabuuang daloy ng Kasaysayan ng Kapilipinuhan kung kaya't ang piryodisasyon ay nakapook sa panloob na dayalektika ng pag-usbong ng mga sinaunang banua/banwa tungo sa panahon ngmga ili/ilihan, nagpapatuloy na banwa at mga balei/balen/bayan na nasasalalay sa agrikultura-sa-palay (rizikultura) hanggang sa panahon ng mga kaharian/karahaan/sultanato bago makaharap ng Kapilipinuhan ang kolonyalismong Kastila patungo sa pagbubuo ng kapuluan sa pamamagitan ng adhikang Inang Bayan ng Katipunan at ng proyektong Nación ng Propaganda.

48 Ibig sabihin nito ay: 1. Pundamental na katangian ng BAKAS ang multi- at pluridisiplinaryo't holistikong metodolohiya at lapit; 2. Gayundin: implisito sa BAKAS ang pagtinging buo ang KASAYSAYAN sa pagdaloy nito ibig sabihin, walang paghihiwalay ng pag-aaral sa NAKARAAN sa prehistorya-protohistorya-historya; nariyan lang ang daloy ng kabuuang Kasaysayan bilang "salaysay na may saysay" para sa isang grupo ng tao at nakaraan, kasalukuyan at nahihinagap ng hinaharap nito.

49 B. Implisito sa pagkakatuluy-tuloy ng KASAYSAYAN, ayon sa PP (Pantayong Pananaw), ang pagtunton ng saysay ng salaysay ng alinmang pook sa isang kinatatagpuang KASALUKUYAN hanggang saan man matagpuan ang pinagmulan ng salaysay. 1. Kaya nabanggit na sa itaas na maaaring pagsimulain ang KASAYSAYAN NG KAPILIPINUHAN sa panahon ng Homo erectus na nabuhay sa Pilipinas may 250,000 taon na ang nakalilipas, batay sa mga kasangkapang bato at unanong elepante na iniuugnay ng ilang siyentipiko sa mga labing gamit ng Táong Java (Homo erectus javanensis) [Larawan VI].

50 KAGAMITANG BATO MULA CAGAYAN Mga choppers (pamutol) na gawa sa bato na inihahambing sa kagamitan ng Taong Java.

51 2. Kaya dapat sumali ang historyador sa pagtatalong arkeolohikal hinggil sa homo erectus kung saan naisama na ngayon ang Táong Kalaw; bagamat wala itong naiuugnay na mga kasangkapang bato tulad ng Táong Tabon, may mga marka ng hiwa sa mga buto ng usa at baboyramo na natagpuan sa napaghukayan kung kaya't maaaring nangangaso na ang Taong Kalaw. Gayumpaman ang mas bata pang Táong Tabon (edad: 47,000 taon) ay sigurado nang homo sapiens samantalang maaaring ibang species ang Táong Kalaw dahil sa pagkakahawig nito sa homo habilis at homo floresiensis (Tingnan ang Larawan II, supra at ang Apendise, "Ang Bagong Balangkas ng Kasaysayan at ang mga Austronesyano").

52 3. Sa kabila ng lahat, nararapat ding banggitin na, dahil di-umano'y hindi Negrito ang ang Taong Tabon, may butas pang kailangang punan sa pagitan ng panahon ng Táong Tabon at ng mga Austronesyano na siyang direktang mga ninuno ng Kapilipinuhan isang larangan ng pananaliksik na hindi iiwasan ng BAKAS sa pag-usisa sa panahon ng Sinaunang Pamayanan sa Pilipinas. Noó at ulo ng bungo ngtaongtabon na mas bata kaysa sa mga buto ng paa

53 K. Natukoy na sa itaas ang lawak ng pagtingin ng Bagong Kasaysayan batay sa pagkakaugnay ng mga wika-atkalinangan ng Kapilipinuhan sa iba pang wika-at-kalinangang Austronesyano. Pakitunghayan muli ang Mapa I na nagpapakita sa lawak ng pinaglaganapan ng mga Austronesyano. Mangyari pa, esensyal ang kasaysayan ng paglaganap ng mga Austronesya kapwa sa loob ng Pilipinas at sa labas nito. 1. Natukoy na rin sa itaas ang kalagayang pangkapaligiran, pangkalinangan, at panlahi ng Pilipinas pagpasok ng Pilipinas. Paksa ito ng talastasan ngayon sa mga arkeolohista, laluna't inihahain ng ilan ang ideya hinggil sa natawag na "Nusantao" na masigasig na naglalayag di-umano hindi

54 lamang sa kapuluan kundi sa patungo sa kontinente ng Asya at gayundin sa direksyon ng Niugini. Malaking problema ito para sa mga arkeolohista na panig sa magkakaibang teorya. Importante rito ang naging papel ng mga natawag na "Negrito" (ang mga katawagang aeta, agta, ita, atbp. ay nangangahulugang "tao") kasama ang maaaring inapo o tagapagpatuloy ng lahi (mangyari pa, ng wika at kultura rin) ng Táong Tabon na iniuugnay ng ilan sa Ainu at "Tasmanian" o "Australian Aborigine". (cf. Mapa IV)

55

56 MGA KINATAWAN NG UNANG MIGRASYON MULA ASYA SA PAMAMAGITAN NG INDOTSINA (cf. Mapa IV) Mula sa kaliwa, itaas (sa pagikot ng relo): Dalagang Negrita (Pilipinas); Aborigine ng Australia; batang lalaki Melanesyano ng Vanuatu; Papou ng Niugini. Ang pangalawa sa itaas, kasama ng Ainu, ang iniuugnay satáong Tao.

57 2. Sa mga "kinatawan ng unang migrasyon" sa islayd 54, makakatagpo ng mga Austronesyano ang "Negrito" at "aborigine" na Australyano. Pagtuloy nila sa Melanesia ang makakaugnay nila ay ang Papou at taga Vanuatu na ang mga kababayan ay Austronesyano ngayon ang wika (ang vanua sa katawagang Vanuatu (ating banua) ay ang banua/banwang Pilipino). [Cf. Z. A. Salazar, Ang Pilipinong "Banua"/"Banwa" sa Mundong Melano-Polynesiano, Lungsod Quezon: Palimbagan ng Lahi, 2006]. Kailangan din talagang pagukulan ng pansin ang nangyari sa paglisan ng mga Austronesyano sa Pilipinas, sa layuning tingnan ang maiaambag ng mga rehiyong ito sa Kalinangang Austronesyano sa Pilipinas.

58 D. Ang nabanggit sa K.2 ay makakatulong sa pag-alam sa lawak at saklaw ng Mundong Austronesyano sa layuning mabuo ang malalim at makabuluhang kaalaman hinggil sa Kabihasnang Austronesyano sa agos ng kasaysayan ng mga Austronesyano, higit sa lahat kaugnay ng ating kasaysayan bilang Kapilipinuhan. Makatutulong ito sa lalo pang pagunawa sa mga kalinangang Pilipino noon pa hanggang sa kasalukuyan. Magbibigay tayo ng mga halimbawa ng ilang resulta ng ganitong gawain sa Ika-11ng Seminar-Workshop sa Laguna sa 2012 na tatalakay sa Unang Bahagi Bagong Balangkas ng Kasaysayan ng Kapilipinuhan [Pakitingnan din ang Apendise na patungkol sa mga Austronesyano sa Pilipinas].

59 A. Mapaghahambing ang apat ng panahon ng historiograpiya sa pag-unawa at paglahad ng kasaysayan ng Kapuluan i.e., ang 1) sa prayle at iba pang relihiyoso, 2) ang sa Propagandista, 3) sa tradisyunal na historyador ng kasalukuyan, at 4) sa Bagong Kasaysayan sa mga sumusunod na larangan: 1. Ideolohikal na oryentasyon: a) ng mga prayle at relihiyoso kristyanisasyon at imperyal na layunin ng Espanya; b) ng Propaganda: layuning nasyunal at liberal; k) ng iba't ibang tradisyunal na historyador: maka-simbahan (Zaide) maka-kastila (Arcilla), nasyonalista (Corpuz, Agoncillo) maka-kaliwa (Sison, Constantino) atbp;

60 at d) ng Bagong Kasaysayan (BAKAS): pagkabuo/pagbubuo ng Bansa bilang pagsanib ng Nasyon at Bayan. 2. Metodolohikal na direksyon: a) simpleng pag-uulat na may mga elemento ng "sinaunang" etnograpiya (etnosentriko kawalan ng pagpapahalaga sa katutubong kultura liban kung mahalaga ito sa pagpalaganap ng sariling relihiyon; b) intensibong pagtuklas at pagpapahalaga sa sariling kalinangan ngunit kadalasan sa punto-de-bista na ng Kastila at Kanluranin (Paterno), interes sa mga wikang katutubo (Serrano Laktaw) at sa mga kaugnay (Pardo de Tavera); k) halos walang interes sa dating kalinangan dulot ng ispesyalisasyon bilang historya-

61 bagay na nagbigay-daan sa pagkahiwalay sa mga disiplinang makatutulong sa pang-unawang pangkasaysayan tulad ng etnograpiya, antropolohiya, arkeolohiya, lingguwistika, atbp. B. Pagkakaugnay ng apat na panahon ng historiograpiya. May mga pagkakahawig at pagkakaiba: 1) Pagkakahawig: a) ang lahat dahil may tinutungo bagamat iba-iba ang mga layunin; b) liban sa mga tradisyunal na historyador, lahat ay may iisang layunin; 2) Pagkakaiba: walang metodolohiya kapwa ang prayle at Propagandista (tahasang mabubuo lamang ang metodolohiyang pangkasaysayan noong ika-19 na dantaon);

62 bagamat kapwa may metodolohiya ang tradisyunal at pantayong historiograpiya, limitado ang una (dahil sa nabanggit nang di-paggamit sa mga nataguriang "mga disiplinang pantulong") habang ang pangalawa (BAKAS) ay mas malawak at pangkabuuan ang tingin, tulad ng prayle at Propagandista (na kapwa ay umabot ang bisyon hanggang sa mga Malayo at Malayo-Polynesiano) dulot ng kanikanilang ideolohiya at agenda. Copyright 2011 *Ang Mapa III ay mula sa: Roger Blench, Remapping The Austronesian Expansion. Pdf. [ Blench Ross Festschrift schrift paper revised.pdf]

63 APENDISE

64 Dr. Zeus A. Salazar International Conference on Rizal in the 21 st Century: Local and Global Perspectives. Unibersidad ng Pilipinas, Diliman Hunyo, Copyright 2011

65

66 Mula sa kaliwa, itaas (sa pag-ikot ng relo): Dalagang Negrita (Pilipinas); Aborigine ng Australia; batang lalaki Melanesyano ng Vanuatu; Papou ng Niugini. Ang pangalawa sa itaas, kasama ng Ainu, ang iniuugnay sataong Tao.

67 Huling Pleistocene Bago h-k. 7,000 / 5,000 BK h-k. 7,000 / 5,000 h-k. 4,500 BK h-k. 4,500 h-k. 1,500 / 1,300 BK h-k. 1,500 / 1,300 h-k. 800 BK Hoabinhia at Matandang Melanesya Unang Duyan ng Paglaganap ng Austronesyano Kalinangang Austronesyano sa Pilipinas Pangalawang Duyan ng Paglaganap ng Austronesyano Bagong Kalinangang Austronesyano

68 Hoabinhia at Matandang Melanesia (Huling Pleistocene) 1. Hoabinhia ang tawag sa kasalukuyang kinatatayuan ng Timog Tsina at Hilagang Vietnam. Mahalaga ang Hoabinhia dahil may natuklasang kulturang paleolitiko at/o mesolitiko [sa pagitan ng paleolitiko at neolitiko] rito. Matutunghayan sa ibaba ng Mapa 2 ang mga artefakt na nataguriang Hoabinhian na makikita hindi lamang sa Vietnam kundi sa Sumatra (sumatraliths); noong huling Pleistocene maaaring kalat pa ang mga ito sa Matandang Melanesia.

69

70 Hoabinhia at Matandang Melanesia (Huling Pleistocene) 2. Ang Matandang Melanesia naman ang tawag sa ngayong kilala bilang Insulinde o Indo-Malaysia (kasama ang Pilipinas). Malaking bahagi nito ay nasa ilalim ng dagat ngayon; dito marahil matatagpuan noong Paleolitiko ang mga kulturang Hoabinhian na pagtaas ng tubig ay natabunan na nang lubusan. Ang Timor ang pinakaimportanteng isla kung saan natawid ng tao mulang Matandang Melanesia patungo sa Sahulland (Australia at Niugini, bahagi ng kasalukuyang Melanesia).

71

72 Unang Duyan ng Paglaganap ng Austronesyano (Bago h-k. 7,000/5,000 BK) Mahalaga ang Hoabinhia at ang Matandang Melanesya sa pag-intindi ng dalawang teorya ukol sa pinagmulan at paglaganap ng mga Austronesyano, ang pinagmulan ng mga Pilipino, Indones, Malayo at mga taga-pasipiko (Mikronesya, Melanesya at Polynesya). Ayon sa una at mas laganap na teorya, nagmula ang mga Austronesyano sa Hoabinhia at lumipat/lumaganap sa Taiwan bago tumuloy sa Pilipinas at, mula rito, tumungo sa Pasipiko, Indo-Malaysia at Madagaskar.

73 Ang ikalawang teorya naman ay nagsasaad na nagmula sa Matandang Melanesya mismo (sa partikular, sa rehiyon ng Timog Pilipinas at Silangang Indonesya) ang mga Austronesyano o Nusantao at lumaganap mula rito patungong Taiwan, Indonesya, Mikronesya at Polinesya. Dahil mas nakatuon sa mga datos, mas pinaniniwalaan sa ngayon ang unang teorya.

74 Kalinangang Austronesyano sa Pilipinas (h-k. 7,000/5,000 - h-k. 4,500 BK) Tumutugma ang pagpasok ng mga Austronesyano sa Pilipinas sa panahong Neolitiko. Kasangkapang batong pinakinis ang kalakaran sa panahong ito. Ginamit ito ng mga Austronesyano sa paggawa ng mga sasakyang pandagat na kanilang ginamit sa paglipat-lipat ng lugar. Ang tipikal na mga kasangkapan sa paggawa ng bangka (wangka) ay mula sa tridacna gigas, mga kabibeng malalaki. Mga halamang ugat ang pinakalaganap na pagkain ng mga Austronesyano. Ilang halimbawa nito ang gabi at ube.

75 Pangalawang Duyan ng Paglaganap ng Austronesyano (4,500-1,500/1,300 BK) Tinataya na bandang 1,500 BK nakarating na ang mga Austronesyano sa Polinesya; noong h-k. 4,000 BK nagsimula ang kanilang migrasyon tungo rito, habang 4,500 BK silang tumulak patungong Indo-Malaysia. Sa pagitan ng 4,500 BK at 1,500 BK, samakatuwid, naging pangalawang duyan ng paglaganap ng mga Austronesyano ang Pilipinas. Sa Duyong Cave may natagpuang isang kalansay na nakalibing sa isang fetal na posisyon na tinatayang may tandang 2,800 BK.

76 May katabing kagamitan itong gawa sa tridacna gigas na pagdating ng oras ay naging tipikal sa Polinesya. May nakita ring apog na ginagamit sa nganga, patunay na noon pang 2,800 BK ay nagnganganga na ang mga Austronesyano sa Pilipinas. May natagpuan din sa Sulu na mga bibinga (shard) ng palayok na may bahid na pula, tulad ng sa kapalayukang Lapita sa Polinesya pagkatapos.

77 Bagong Kalinangang Austronesyano (1,500/1, BK) May dalawang katangian ang panahong ito: ang paglitaw ng palay at ng paglilibing sa tapayan sa bandang 1,500 BK. May ilang implikasyon ang paglinang ng palay. Una ay mapipilitang magkaroon ng permanenteng mga tirahan ang mga Austronesyano. Kinakailangan ang pagbabantay sa mga tanim upang maalagaan. Maliban na lamang sa palaykaingin na hindi nangangailangan ng tubig, ang palay ay nangangailangan ng mas maunlad na sistema ng irigasyon at pagsasaka. Ito ay masusuportahan ng paglitaw ng mga metal sa susunod na panahon (Kabanata III).

78 Ang paglilibing sa tapayan ay isa ring katangian ng bagong kalinangang Austronesyano sa Pilipinas. Sa ganitong sistema ay may dalawang paglilibing na nagaganap. Una ay inililibing ang mga patay upang paagnasin ang laman ng bangkay. Sa pangalawang paglilibing ang mga buto ay lilinisin at ipapasok sa tapayan bago muling ilibing.

79

80 Cf. Z.A. Salazar, Tundun-Pailah-Binwangan: ang sistemang ilog ilawud-ilaya ng Katagalugan, bilang halimbawa ng isang proseso ng pagkabuo ng mga sinaunang pamayanan ng Kapilipinuhan sa Jaime Tiongson et. al, Ang Saysay ng Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna. Tampok ng Talastasang BAKAS. Lunsod Quezon: BAKAS, Inc. & Pila Historical Society Foundation, Inc., 2010, pah

81

82 Cf. Z.A. Salazar, "Kasarian at Kapangyarihan sa panahon ng inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna (IBTL). Panayam sa BAKAS Seminar-Workshop 2010 na may temang Kasarian: Mga Pagpapakahulugan sa Daloy ng Kasaysayan. Mayo 5-7, Little Theater, College of Arts and Sciences, U.P. Manila