OER : นว ตกรรมทางการเร ยนระบบเป ด Open Educational Resources : Learning Innovation for the Open System*

Transcription

1 OER : นว ตกรรมทางการเร ยนระบบเป ด Open Educational Resources : Learning Innovation for the Open System* ส รศ กด ปาเฮ** พ.ม., ค.บ. ( ภาษาอ งกฤษ ), ศษ.ม.( เทคโนโลย การศ กษา ) น กศ กษาปร ญญาเอกสาขาว ชาศ กษาศาสตร ( เทคโนโลย และส อสารการศ กษา ) มหาว ทยาล ยส โขท ยธรรมาธ ราช ร นท 1. บทนา ย คแห งความเปล ยนแปลงด านเทคโนโลย สารสนเทศและการส อสารหร อท เร ยกว าย คไอซ ท ( Information and Communications Technology )ในส งคมป จจ บ นน น น กล าวได ว าเป นย คแห งว ว ฒนาการแบบก าวกระโดด คร งย งใหญ ของมวลมน ษยชาต ในด านว ทยาศาสตร และเทคโนโลย ท ก อให เก ดการเปล ยนแปลงบร บททางส งคมใน หลากหลายม ต ท งในด านเศรษฐก จ ส งคม ว ฒนธรรมประเพณ ว ถ ช ว ต รวมท งกระบวนการเร ยนร และการศ กษา ของมน ษย ในย คป จจ บ น เทคโนโลย การส อสารท ทรงประส ทธ ภาพโดยม จ ดเน นท เทคโนโลย คอมพ วเตอร และระบบ เคร อข ายฐานข อม ล ( Data-based Systems )ท กลายเป นป จจ ยส าค ญในเช งศ กยภาพของข อม ลและองค ความร ในการส บค นและต ดต อส อสารระหว างมวลมน ษย ในส งคมโลกในป จจ บ นท ด าเน นไปอย างกว างขวางและครอบคล ม จนก าวส กระแสส งคมของการบร โภคข อม ลข าวสารอย างไร ข ดจาก ด ( Seamless ) ในสภาวการณ ป จจ บ น ฐานข อม ลแห งโลกย คต จ ตอล( Digital Age )ท ม อย มากกมายมหาศาลน น ได น ามาส การปร บใช และ เสร มสร างค ณประโยชน แก มวลมน ษย เพ อการศ กษาและการเร ยนการสอนอย างเป นระบบ เก ดประส ทธ ภาพส งส ด *เอกสารน เทศทางไกลสาหร บโรงเร ยนในส งก ดสาน กงานเขตพ นท การศ กษาประถมศ กษาแพร เขต 2 ประจาเด อน กรกฎาคม พ.ศ **รองผ อานวยการสาน กงานเขตพ นท การศ กษาประถมศ กษาแพร เขต 2 surasak.ph54@hotmail.com

2 -2- ต อผ ใช รวมท งการเผยแพร ส อสารถ งก นได อย างครอบคล มท วถ งก นได ในท วท กหนแห งและท กเวลาในสภาพการจ ด การศ กษาของโลกย คป จจ บ น โดยฐานแห งมวลประสบการณ และข อม ลเหล าน นเป นแหล งการเร ยนและการศ กษา ขนาดใหญ ท ม ช อเร ยกว า แหล งข อม ลการศ กษาระบบเป ด ( Open Educational Resources : OER ) หร อ อาจเร ยกช อได ว าคล งแห งข อม ลการศ กษาระบบเป ด ก อาจเป นได ซ งผ เข ยนจะน ามากล าวถ งในประเด นส าค ญ เพ อสร างมโนท ศน พ นฐานของนว ตกรรมการเร ยนร ปแบบด งกล าวส าหร บก าหนดเป นแนวทางปร บใช ให เก ด ประโยชน ต อการจ ดการศ กษาเร ยนร ด งรายละเอ ยดต อไปน OER : ความหมายและน ยามท เก ยวข อง OER หร อ แหล งความร ทางการศ กษาระบบเป ด เป นน ยามความหมายท ได ม ผ กล าวไว ในประเด นส าค ญ สร ปได ด งน เช น จอนห สโตน ( Johnstone, 2005 ) กล าวไว ว าแหล งความร ระบบเป ดม น ยความหมายท บ งบอกถ ง (1) 1. เป นแหล งข อม ลทางการเร ยนในร ปแบบของสาระว ชา ช ดการเร ยน จ ดประสงค ทางการเร ยน เคร องม อช วยในการสน บสน นและประเม นผ เร ยน รวมท งการส อสารทางออนไลน ในส งคม 2. เป นแหล งเคร องม อช วยเหล อคร ในการสร างเป นส อเช งสร างสรรค สามารถปร บใช และน าไปใช ได อย าง ม ประส ทธ ภาพ โดยเฉพาะอย างย งในการฝ กอบรมรวมท งการจ ดการเร ยนการสอน 3. เป นแหล งข อม ลท สามารถร บประก นได ในเช งค ณภาพของการศ กษาและน าไปส การปฏ บ ต องค การย เนสโก ( UNESCO, 2002 cited in Butcher 2014 : online ) สร ปถ งความหมายของคล ง ความร ทางการศ กษาแบบเป ดหร อ OER ไว ว า เป นสมรรถนะด านเทคโนโลย ในการใช แหล งข อม ลทางการศ กษา ระบบเป ดเพ อการให ความช วยเหล อรวมท งการปร บใช ในช มชนของผ ใช โดยไม หว งผลหร อไร ข ดจ าก ดในเช ง เศรษฐก จ เป นร ปแบบอ สระท สามารถเป ดกว างจากการใช ข อม ลฐานเว บไซต และอ นเทอร เน ต หล กการส าค ญของ การใช ข อม ลจากผ ใช ซ งหมายถ งคร และน กว ชาการศ กษาในสถาบ นเพ อการพ ฒนารายว ชาท น าไปใช ก บผ เร ยน โดยตรงจากหลากหลายจ ดม งหมายของการเร ยนการสอนเช น จ ดท าเป นว สด ประกอบการสอน ส าหร บใช เป น แหล งการศ กษาค นคว าอ างอ ง การจ ดท าเป นสถานการณ จ าลองทางการเร ยน การทดลองและการสาธ ต เป นต น (2) เสม อนก บว าเป นการใช แหล งข อม ลสาหร บเป นส งนาทางของหล กส ตรและการสอนของคร เกเซอร ( Geser, 2007 cited in Schaffert and Geser 2014 : online ) กล าวถ งค าว า Open ใน (3) ระบบเป ดของแหล งข อม ลทางการศ กษาจะม 4 องค ประกอบหล กท สาค ญได แก

3 Open Educatioal Resources ระบบเป ดในการเข าถ งแหล งการเร ยน ( Open Access ) ซ งหมายถ งการเข าถ งแหล งข อม ลเช งเน อหา รวมท งระบบอภ ข อม ล ( Metadata )จากแหล งขนาดใหญ ท ส บเสาะหาได อย างอ สรเสร 2. ระบบเป ดท ได ร บการอน ญาตใช ล ขส ทธ ของข อม ลข าวสาร ( Open Licensed ) เป นเสร ภาพท เป ด กว างทางล ขส ทธ ข อม ลข าวสารสาหร บการใช และเป นข อม ลน าเช อถ อเป นท ยอมร บต อการน ามาปร บ ใช ในเช งบ รณาการผสมผสานตามจ ดม งหมายความต องการของผ ใช 3. ระบบเป ดท เป ดกว างในร ปแบบว ธ การใช ( Open Format ) ซ งจะถ กออกแบบและผล ตข นมาในการ ใช ในระบบเป ดเพ อให ง ายสาหร บผ ใช 4. ระบบเป ดกว างเก ยวก บโปรแกรมการใช งาน ( Open Software ) แหล งการใช ข อม ลได ถ กผล ตเป น โปรแกรมท ม ความหลากหลายเป ดกว างและสนองต อโปรแกรมอ นๆท สามารถใช ร วมก นได ความหมายของ Open ของ OER ท กล าวถ งในเบ องต นน นแสดงให เห นจากภาพต อไปน Open Access Open Licensed Open Format Open Software ภาพท 1. ความหมายของระบบเป ดของแหล งข อม ลทางการศ กษา ท มา : ปร บปร งจาก Schaffert and Geser ( 2014 ) : online

4 -4- นอกจากน ได ม ผ กล าวถ งน ยามความหมายของค าว า OER หร อแหล งข อม ลการศ กษาระบบเป ดไว อย าง น าสนใจเป นม มมองหร อโลกท ศน เป ดกว าง ด งเช น บ สเซล ( Bissell, 2007 ) ท กล าวว า OER เปร ยบเสม อนหน ง ก บเป นต วแทนทางส งคมท ครอบคล มกว างไกลจากพล งแห งโลกอ นเทอร เน ตในการเสร มสร างศ กยภาพของความ เท าเท ยมและการเข าถ งแหล งความร ในการสร างโอกาสทางการศ กษา เป นกระบวนการจ ดการเร ยนการสอนและ การศ กษาว จ ยจากการใช แหล งข อม ลความร ท ม อย มากมายมหาศาล และเป ดโอกาสในการใช อย างเสร และเป น อ สระของผ ใช ข อม ลเหล าน นซ งสามารถกระท าได ในหลากหลายร ปแบบ สร ปได ว า แหล งการศ กษาระบบเป ดหร อ OER หมายถ งแหล งหร อฐานแห งข อม ลท ม อย มากมายท สามารถ น ามาใช ในการจ ดการศ กษาเร ยนร จากการส บค นและส งผ านด วยระบบเทคโนโลย ฐานเคร อข าย ซ งจะเป นการใช ข อม ลจากหลากหลายแหล งและนามาปร บใช ตามจ ดประสงค ท ต องการในหลากหลายว ธ การ การเร ยนแบบเป ด ก บแหล งเร ยนร แบบเป ด ( Open Learning and OER ) ม ศ พท ส าค ญท เก ยวข องก บ OER ค อค าว า การเร ยนร แบบเป ด ( Open Learning ) ท ต องน ามาสร าง ความร และความเข าใจให ตรงก นเก ยวก บมโนท ศน ( Concept ) ของค าว า ระบบเป ด ( Open System ) ซ ง ศ พท ท ง 2 คาน ม จะม ความส มพ นธ ในกระบวนการเร ยนการสอนในส งคมย คป จจ บ น

5 -5- เก ยวก บการเร ยนร แบบเป ด ( Open Learning ) สามารถแสดงให เห นในบทบาทและความส าค ญใน 2 ระด บ กล าวค อ (4) 1. เป นระบบการเร ยนการสอนท ช วยแก ไขและลดระด บของป ญหาอ ปสรรคทางการเร ยน โดยเฉพาะ ป ญหาอ ปสรรคท เก ยวก บค าใช จ าย เวลา สถานท การเข าถ ง รวมท งโครงสร างเช งเน อหาท เป นป ญหา ต อการเร ยนการสอน รวมท งการฝ กอบรม 2. เป นระบบท ช วยส งเสร มสน บสน นในการเร ยนร ท เน นผ เร ยนเป นส าค ญ ( Learner-centred ) ใน บร บททางการเร ยนร ท เป ดกว าง ม ตารางเปร ยบเท ยบให เห นความแตกต างของการเร ยนระบบป ด ( Closed )หร อการเร ยนแบบด งเด ม ก บ ก บการเร ยนแบบเป ด ( Open )ซ งเป นระบบการเร ยนย คใหม และใช แหล งข อม ลทางการศ กษาระบบเป ดหร อ OER (5) ในการจ ดการเร ยนการสอน ด งต วอย างต อไปน Basic Questions Closed Open จ ดการเร ยนร ก บใคร ม การจ ดกล มผ เร ยน และม เง อนไข ทางการเร ยน เป ดให ก บผ เร ยนท กกล มท กคนแบบไม ม เง อนไข ทาไมต องม การเร ยนร - ผ เร ยนเล อกท จะเร ยนร และสร างแรงจ งใจ ทางการเร ยนด วยตนเอง อะไรค อการเร ยนร เป นหล กส ตรท สาเร จตายต วและถ ก จ ดการโดยผ อ นโดยผ เร ยนไม ม โอกาส ผ เร ยนม ส ทธ ท จะเล อกการเร ยนร ด วย ตนเอง เล อกว ธ การเร ยนของตนเอง ส งผลตรงต อการเร ยน อย างไร ด วยว ธ การหร อร ปแบบเช งเด ยวตายต ว ผ านส อชน ดเด ยว/ประเภทเด ยว สามารถเล อกร ปแบบและว ธ การได หลากหลายช องทาง บ งเก ดผลต อผ เร ยนใน สถานท แบบไหน เก ดการเร ยนร ในท แห งเด ยว ( ห องเร ยน ) ผ เร ยนเล อกสถานท เร ยนได ในหลากหลาย แห งตามความพร อมของแต ละคน การเร ยนร ท จ ดให จะเก ดข น เม อไร จาก ดตายต วในเร องของเวลาต งแต เร มต นจนจบกระบวนการ ผ เร ยนสามารถท จะเล อกเวลาในการเร ยน ตามความสามารถของแต ละคน ประเม นผลความก าวหน า ทางการเร ยนอย างไร กาหนดเวลาท ตายต วรวมท งใช ว ธ การ และการสร ปผลเฉพาะด าน ย ดหย นด านว ธ การซ งผ เร ยนสามารถท จะ เล อกเวลาและว ธ การท จะเร ยน

6 ใครเป นผ ช วยเหล อทางการ เร ยน นาไปส เป าหมายการเร ยน แบบใด ร ปแบบว ธ การท ตายต ว เปล ยนแปลงและย ดหย นได ตามท ผ เร ยน สนใจและเล อกว ธ การเร ยน นาไปส เป าหมายหร อจ ดม มหมายเด ยว สร างทางเล อกในการเร ยนท หลากหลาย ตารางท 1. เปร ยบเท ยบล กษณะการเร ยนแบบป ด (Close) ก บการเร ยนแบบเป ด (Open) ท มา : ปร บปร งจาก Clarke, A. and Walmsley, J. ( 1999 ) p.3 จากตารางท แสดงในข างต นสร ปได ว าระบบการเร ยนแบบเป ด ( Open Learning ) เป นการเร ยนร ท เก ดข นโดเน นร ปแบบการเร ยนร โดยย ดผ เร ยนเป นส าค ญ ผ เร ยนม บทบาทและม ความส าค ญทางการเร ยนร ด วย ตนเอง สามารถก าหนดท ศทางทางการเร ยนของตนเองได ตามศ กยภาพและความพร อมของแต ละคนภายใต การ เล อกและการแสวงหาข อม ลความร ท มากมายหลากหลายในบร บทรอบด าน รวมท งการสร างองค ความร ท สามารถ จ ดกระท าได ในท กหนแห งไม จ าก ดเฉพาะในช นเร ยนเท าน น ซ งร ปแบบการเร ยนระบบเป ดด งกล าวจ งเป นร ปแบบ ของการเร ยนร ท ม ว ถ ดาเน นการภายใต แหล งเร ยนร ระบบเป ดหร อ Open Educational Resources : OER น นเอง ซ งจะเป นม ต ท ม ความเก ยวข องและส มพ นธ ก นจนแยกไม ออก ค ณล กษณะและหล กการของ OER เป กเลอร ( Pegler, 2013 ) ได กล าวถ งแหล งการเร ยนร ของการศ กษาระบบเป ด ( Open Educational Resources : OER ) ว าหมายถ งแหล งของเน อหาสาระแบบเป ด ( Open Contents ) ท เป นแหล งรวบรวมองค ความร ขนาดใหญ ส าหร บใช ประโยชน ทางการเร ยน ท งน OER จะประกอบไปด วยก จกรรมทางการเร ยนใน 4 (6) ค ณล กษณะท เร ยกว า 4R Activities ได แก 1. Reuse : เป นล กษณะของการน าเอาเน อหาสาระท ม อย เด มกล บน ามาใช ประโยชน ทางการเร ยนใหม เช น การทาสาเนา ค ดลอกเน อหาท เก ยวข อง เป นต น 2. Revise : เป นล กษณะของการนาเอาเน อหาสาระมาปร บปร งแก ไขให ด ข น และม ความถ กต องสมบ รณ มากข น 3. Remix : เป นล กษณะของการบ รณาการผสมผสานองค ความร เข าด วยก น หร อปร บปร งและพ ฒนาข น มาใหม ในเช งสร างสรรค 4. Redistribute : เป นล กษณะของการแบ งสรรหร อจ ดประเภทหมวดหม เน อหาสาระทางการเร ยนท ง จากแหล งด งเด ม และจ ดทาข นมาใหม เป นต น

7 -7- แม คคาร ธ ( McCarty, 2011 ) ได กล าวสร ปถ งหล กการทฤษฎ ของการศ กษาแบบเป ดว าระบบด งกล าวจะ (7) ต งอย บนหล กการพ นฐานท สาค ญด งต อไปน 1. ศ กยภาพด านส อไอซ ท ( ICT Affordances ) เป นการเสร มสร างประส ทธ ภาพของระด บการใช เทคโนโลย สารสนเทศเพ อการส อสารและการเร ยนร ของท งผ เร ยนและผ สอนด วยเทคโนโลย แบบ เคร อข ายหลากหลายประเภทเช น Web, Mail, Social Media ect. จากศ กยภาพของ Web การเข าถ งแหล งข อม ลระบบเป ด ( Open Access ) โดยใช แหล งการเร ยนหลายประเภทในเช ง อ เล กทรอน กส เช น เอกสารส งพ มพ ออนไลน การประช มทางไกล ( Teleconferences ) เป นต น 3. การสร างระบบเป ด ( Openness ) เป นการสร างค ณล กษณะของระบบเป ดท กๆด านท งการเป ด แนวความค ด ความซ อส ตย การสร างจ ตอาสาเพ อประสานแนวค ดส การปฏ บ ต ในการทางานร วมก น 4. สมรรถนะด านด จ ตอลทางการศ กษา ( Digital Literacy Education ) โดยการสร างสมรรถนะโดย การฝ กอบรมจากคอมพ วเตอร การร เร มสร างสรรค สมรรถนะทางการเร ยนแบบอ -เล ร นน งในระด บ ต างๆ เหล าน เป นต น 5. การสร างระบบการม ส วนร วม ( Collaborative ) ผลของระบบการศ กษาแบบเป ดจะเป นช องทางใน การสร างระบบการม ส วนร วมในการเร ยนร ท กๆด าน ท กระด บ จากป จเจกบ คคลส ระด บองค กร ในขณะเด ยวก นก บท องค การความร วมม อและพ ฒนาด านเศรษฐก จระหว างประเทศหร อ โออ ซ ด OECD ( Organization for Economic Co-operation and Development : OECD cited in Sapire and Reed, 2011 ) ได สร ปรายงานถ งแนวทางหร อเกณฑ ในการพ จารณาจ ดท าหร อพ ฒนาระบบแหล งเร ยนร แบบเป ด ( OER ) ว าจะเป นแนวทางท แสดงให เห นในม ต สาค ญ 5 ม ต ด งต อไปน (8) 1. ด านขอบข าย ( Scope ) เป นขอบข ายเช งเน อหาท ครอบคล มเก ยวก บการแบ งป นความร ระด บ หน วยงาน ระด บการศ กษา กล มเป าหมาย ว สด อ ปกรณ ส อการเร ยนการสอน และเน อหาระหว าง ผ สอนก บผ เร ยน เป นต น 2. ด านความเป นเจ าของหร อผ ร บผ ดชอบ ( Authority ) เป นแหล งข อม ลความร ท ต องม การแสดงความ ร บผ ดชอบหร อเป นเจ าของท เก ดข นหลายล กษณะเช น เป นข อม ลท ถ กพ ฒนาข นเอง หร ออย ในร ปของ คณะท มงาน หร อเป นความร วมม อระหว างหน วยงาน เป นต น 3. ด านล ขส ทธ หร อการได ร บอน ญาต ( Licensing ) เป นประเด นส าค ญเพราะส งผลต อการใช ส อการ เร ยนในการบ รณาการปร บใช ก บ OER และแหล งอ นๆ หร อการนากล บมาใช ในสภาพบร บทประกอบ

8 -8- อ นๆ เช น แบบฝ กห ดและแบบฝ กท กษะท วไป ป จจ บ นเป นท ร จ กก นในล กษณะของการขออน ญาตใช ส ทธ หร องานท ม ล ขส ทธ ในเช งสร างสรรค ต างๆ 4. ด านการป ดก นหร อปฏ เสธ ( Granularity ) ซ งม จ านวนข อม ลในบางส วนท จะถ กปฏ เสธหร อป ดก นไม อน ญาตต อการน าไปใช ในแต ละคร ง ซ งระบบการจ ดการฐานข อม ลแต ละประเภทจะม ล กษณะของ การป ดก นหร อปฏ เสธการใช ท แตกต างก นออกไป แหล งข อม ลด งกล าวเหล าน อาจเป นไปในร ปแบบ ของแฟ มข อม ลประมวลค า ( Word Processing ) หร อแฟ มข อม ลเอกสารต นฉบ บ ( Portable Document Format : PDF ) เหล าน เป นต น 5. ด านระยะเวลาการน าไปใช ( Teaching Duration ) ซ งบางคร งการจ ดการเร ยนการสอนต องใช ว สด ประกอบการเร ยนร อย างแท จร งและใช เวลาในการสอน เช น สอนตลอดภาคเร ยน หร อตลอดป การศ กษา ด งน นแหล งข อม ลท นามาใช จ งม ความจาเป นท ต องคงสภาพไว ในเวลานาน ท กล าวมาน เป นประเด นสาค ญในม ต ต างๆของการใช แหล งข อม ลทางการศ กษาระบบเป ด หร อ OER ท เป น เกณฑ ส าค ญต อการใช และปฏ บ ต โดยท วไป จ งจ าเป นอย างย งท ผ ใช แหล งข อม ลด งกล าวต องค าน งถ งแนวปฏ บ ต ท กาหนดไว อย างเคร งคร ดเพ อส งผลต อประส ทธ ภาพส งส ดต อการใช

9 -9- จ ดเด น จ ดด อยของ OER ถ งแม ว านว ตกรรมทางการศ กษาประเภทการเร ยนโดยใช แหล งเร ยนร ระบบเป ดจะม ประส ทธ ภาพและสอด ร บก บสภาพการณ ทางส งคมย คใหม ในโลกออนไลน ก ตาม แต บางคร งก ม จ ดอ อนท ก อให เก ดป ญหาและอ ปสรรคต อ ผ ใช ในหลายๆเร องด วยก น ด งท ได ม การประมวลและสร ปให เห นถ งจ ดเด น จ ดด อยของการเร ยนการสอนโดยการ ใช แหล งข อม ลความร แบบเป ด หร อ OER สร ปได ในประเด นท น าสนใจด งต อไปน (9) ก.จ ดเด นของการเร ยนร จากแหล งการศ กษาระบบเป ด 1. ม ความย ดหย น ( Flexible ) ในการเร ยนในระบบของ OER น น ผ เร ยนสามารถท จะประกอบก จการ งานและศ กษาเร ยนร ไปได ด วยก นในช วงเวลาเด ยวก น ความย ดหย นเป นข อได เปร ยบท ส าค ญท ส ดในการศ กษา ระบบเป ด โดยเฉพาะอย างย งผ เร ยนในว ยท างานท ต องใช ช วงเวลาท ว างหร อม ข อจ าก ดส าหร บการจ ดการเร ยนร ด วยตนเองซ งแหล งเร ยนร ระบบเป ดจะเป นการสร างโอกาสในการเข าถ งในการศ กษาระด บท ส งข น 2. ประหย ดท งด านเวลาและพล งงาน ( Saves Time and Energy )การเร ยนจากแหล งเร ยนร ระบบ เป ดเป ดหร อ OER จะช วยให ผ เร ยนเก ดความประหย ดท งด านการใช เวลาและพล งงานท ใช ในการเด นทาง ผ เร ยน สามารถท จะเร ยนร จากแหล งหร อสถานท ใดก ได ตามสภาพบร บทความพร อมไม ว าจะเป นท งในต วเม องหร อนอกต ว เม องก ตาม 3. เป นการศ กษาท เป นไปตามสภาพความพร อมของแต ละบ คคล ( Study at Your Own Pace ) การใช แหล งเร ยนร ระบบเป ดจะช วยให ผ เร ยนสามารถเร ยนได ตามความสามารถและความพร อมของตนเองซ ง สนองต อความแตกต างระหว างบ คคล ( Individualization ) ท สามารถกระทาได ในท วท กแห งและท กเวลา 4. ช วยประหย ดในด านงบประมาณค าใช จ าย ( Save Money ) หล กส ตรท ใช ในการเร ยนในระบบเป ด ด งกล าวน จะม ค าใช จ ายทางการเร ยนท ถ กกว าหล กส ตรในระบบท วๆไปอ กท งย งลดค าใช จ ายด านงบประมาณในการ เด นทางอ กด วย 5. เก ดความสะดวกสบาย ( Convenient ) การเร ยนโดยใช แหล งการเร ยนระบบเป ดหร อ OER จะ สร างประส ทธ ภาพในด านความสะดวกและความรวดเร ว เพ ยงแค คล กส งข อม ลทางออนไลน ก สามารถท จะส งข อม ล ทางการเร ยนไปถ งก นได อย างรวดเร ว เก ดความสะดวกสบายในระบบการส อสาร 6. ผ เร ยนสามารถเข าถ งส อว สด ทางการเร ยนได อย างม ประส ทธ ภาพ ( Access to Study Materials and Fellow Students ) กล าวได ว าการเร ยนระบบเป ดหร อ OER เป นว ธ การเข าถ งข อม ลและ เน อหาทางการเร ยนท ม ความสะดวกสบายโดยการใช เทคโนโลย ทางอ นเทอร เน ต ( Internet ) ซ งผ เร ยนสามารถ เข าถ งเน อหาออนไลน รวมท งแลกเปล ยนข อม ลระหว างผ เร ยนด วยก นได ท งในและนอกช นเร ยน

10 -10-7.สามารถท จะเล อกท จะเร ยนในส งท ต องการ ( Study and Topic You Want ) ผ เร ยนสามารถท จะเล อกศ กษาห วข อหร อเร องราวต างๆท ม ในเน อหาหล กส ตรจากการใช แหล งข อม ลระบบเป ดในโลกออนไลน ได รวมท งสามารถท จะปร บเปล ยนแก ไข หร อบ รณาการบทเร ยนให เก ดความสมบ รณ จากเน อหาท ม อย หลากหลายได ให เก ดความสมบ รณ ตามท ต องการ ข. จ ดด อยของการเร ยนร ของแหล งการศ กษาระบบเป ด 1. ขาดปฏ ส มพ นธ ทางการเร ยนร วมก นของเพ อนร วมช นเร ยน ( No Direct Contact With Faculty ) การเร ยนแบบ OER เป นการใช แหล งข อม ลส วนบ คคลของผ เร ยน ด งน นจ งค อนข างเป นจ ดอ อนในการ เสร มสร างปฏ ส มพ นธ ทางการเร ยนร วมก นระหว างเพ อนร วมช นหร อก บคร ผ สอน ซ งอาจส งผลกระทบเช งลบต อ ผ เร ยนบางคนในการเร ยนระบบน 2. เป นระบบการเร ยนร ท ต องพ งพาเทคโนโลย มากจนเก นไป ( Overdependence on Technology ) การเร ยนโดยใช แหล งเร ยนร แบบเป ดหร อ OER เป นหล กส ตรการเร ยนระบบออนไลน ท ม การ ส บค น ศ กษาค นคว าทางอ นเทอร เน ตของผ เร ยนจ านวนมากท ใช พร อมก น ซ งบางคร งป ญหาอ ปสรรคท เก ดจากการ ใช อาจเก ดข นเช นระบบส ญญาณอ นเทอร เน ตขาดหายท เร ยกว าเน ตล ม เหล าน เป นต น 3. ป ญหาด านว น ยทางการเร ยน ( Lack of Discipline ) การเร ยนด งกล าวเป นระบบการเร ยนร ด วย ตนเองจากการเร ยนแบบออนไลน ด งน นว น ยการเร ยนร ด วยตนเองจ งเป นส งส าค ญซ งบางคร งคร ต องคอยย าเต อน การส งงานตามก าหนดอย ตลอดเวลา ด งน นผ เร ยนต องสร างว น ยและความร บผ ดชอบทางการเร ยนท ส งจ งจะเก ด ประส ทธ ภาพทางการเร ยนร 4. ผ เร ยนถ กโดดเด ยวทางการเร ยน ( It Can Get Lonely ) แม ว าจะเป นการเร ยนร ท ถ กจ ดเป นสภาพ การเร ยนแบบเสม อนภายใต สถานการณ ทางการเร ยนก บเพ อนแบบออนไลน แต บางคร งการขาดปฏ ส มพ นธ ส วน บ คคลก บเพ อนร วมช นท ใกล ช ดอาจก อให เก ดสภาพความว าเหว โดดเด ยวไม เหม อนก บช นเร ยนปกต 5. หล กส ตรหร อสถานการณ บางอย างไม สามารถท จะสอนแบบออนไลน ได ( Not All Courses are Available / Taught ) บางเน อหาของหล กส ตรไม อาจสอนแบบออนไลน ได เน องจากเป นสภาพการณ ท ต องฝ ก ปฏ บ ต จากของจร ง เช น ว ชาทางการแพทย หร อว ศวกรรมท ต องเร ยนและฝ กปฏ บ ต จร งในห องทดลอง 6. การให ค ณค าเช งลบหร อด อยค ณภาพทางหล กส ตรการเร ยน( Not Valued by All Employers ) ม นายจ างหร อบางหน วยงานม กต ค ณค าของผ เร ยนหล กส ตรแบบ OER ในเช งลบหร อให ความเช อถ อในหล กส ตร น อยกว าหล กส ตรในระบบท วๆไป

11 -11- ค ณประโยชน ของ OER ต อการศ กษา บล สส ( Bliss, n.d. ) ได กล าวถ งค ณประโยชน ของแหล งทร พยากรทางการเร ยนระบบเป ดท ม ต อ การศ กษาเร ยนร จะม ค ณประโยชน หลายด านสร ปได ด งน (10) 1. ด านการสร างกระบวนการม ส วนร วมและการเป นห นส วนทางส งคม ( Collaboration and Partnership ) 2. เป นกระบวนการแลกเปล ยนเร ยนร ซ งก นและก น ( Knowledge Sharing ) 3. ประหย ดงบประมาณและเป นการลดต นท นทางการศ กษา ( Cost Saving and Efficiency ) 4. เป นกระบวนการปร บปร งค ณภาพงานด านการศ กษา ( Quality Improvement ) 5. สน บสน นการเร ยนร แบบอ สระของผ เร ยน ( Support for Independent Learning ) 6. ส งเสร มประส ทธ ภาพกระบวนการส อสารทางส งคม ( Communication and Community Engagement ) ค ณประโยชน ของ OER ท กล าวในเบ องต นน นสามารถสร ปเป นภาพโดยรวมและแสดงให เห นด งภาพ สร างการม ส วนร วม ส งเสร มกระบวนการ ส อสารทางส งคม การแลกเปล ยนเร ยนร สน บสน นการเร ยน แบบอ สระ ประหย ดงบประมาณ การปร บปร งค ณภาพ ภาพท 2. ค ณประโยชน ของ OER ท มา : ปร บปร งจาก Bliss,T.J. (n.d.) p: 4

12 -12- กระบวนการแลกเปล ยนข อม ลของแหล งเร ยนร ระบบเป ด การแลกเปล ยนข อม ลข าวสารในการเร ยนร ระบบเป ด ม ประเด นส าค ญในการเสร มสร างประส ทธ ภาพให เก ดข น น นหมายถ งต องสร างความเข มแข งในกระบวนการสร างความร วมม อทางการเร ยน ( Collaboration ) ให เก ดข นอย างเป นระบบข นตอน ซ งการเร มต นในการสร างความร วมม อทางการเร ยนแบบ OER จะต องค าน งถ ง ข นตอนสาค ญด งน ( Bliss, n.d. ) (11) 1. การประเม นความพร อม ( Readiness Assessment )การสร างความพร อมของการใช แหล งข อม ล แบบเป ดควรม การประเม นเบ องต นในความพร อมด านต างๆเหล าน เช น 1.1 ประเม นจ ดเด น-จ ดด อยในการสร างความร วมม อขององค การท ผ านมา 1.2 การเตร ยมการด านการจ ดตารางเวลา คณะทางานและทร พยากรองค การท ม อย แล ว 1.3 ความต องการในเช งพาณ ชย ของการใช ข อม ล 1.4 ประส ทธ ภาพและความเหมาะสมเช งเทคน ค โครงสร างพ นฐานท จะเอ ออ านวยต อการใช แหล ง ทร พยากรทางการเร ยนแบบเป ด 2. การสร างศ กยภาพในการม ส วนร วม ( Potential Partnership ) ซ งองค การท กๆระด บต องม การ เสร มสร างศ กยภาพและประส ทธ ภาพของการม ส วนร วมหร อม ห นส วน เพ อร วมประสานข อม ลท จะ น าไปส การวางแผน การก าหนดบทบาทหน าท ความร บผ ดชอบเพ อน าไปส การสร างความส าเร จของ งาน ประกอบไปด วย 2.1 การสร างจ ดร วมหร อเป าหมายร วมก นขององค การ 2.2 การเสร มสร างความร ความเช ยวชาญ และจ ดเตร ยมทร พยากรเพ อการใช งานร วมก น 2.3 ความจร งใจและความไว วางใจท ม ต อก น 2.4 การแลกเปล ยนประสบการณ ร วมก น 3. การแลกเปล ยนเช งว ส ยท ศน และค าน ยมร วม ( Shared Vision and Values ) ผลจากการ แลกเปล ยนว ส ยท ศน และค าน ยมร วมจะก อให เก ดความไว วางใจท ม ต อก น ประกอบด วย 3.1 การเสร มสร างแรงจ งใจต อมวลสมาช กขององค การ 3.2 การกาหนดเป าหมายสาค ญของการทางานร วมก น 3.3 การกาหนดจ ดประสงค ของงานร วมก น 4. การสร างความคาดหว งต องาน ( Expectations : MOU ) ให สมาช กองค การเก ดความตระหน กในส ง ท ม งหว งท งน โดยการสร างเป นข อตกลงร วมก นหร อท เร ยกก นว าการท า MOU ( Memorandum of Understanding )

13 การกาหนดเป นกฎเกณฑ หร อพ นธะส ญญาร วมก น ( Rules of Engagement ) โดยด าเน นการจ ดท า เป นระเบ ยบปฏ บ ต หร อเป นค ม อแนวทางการท างานท จะเป นข อตกลงร วมก นในการจ ดการเร ยนหร อ ให การศ กษาในแหล งเร ยนร แบบเป ดหร อ OER การสร างประส ทธ ภาพในการเร มต นการสร างความพร อมท จะเข าส กระบวนการของการแลกเปล ยนข อม ล การศ กษาในระบบเป ดท กล าวมาน น แสดงให เห นในบทสร ปจากภาพต อไปน ประเม นความพร อม สร างศ กยภาพการม ส วนร วม แลกเปล ยนว ส ยท ศน และค าน ยมร วม กาหนดเป นกฎเกณฑ หร อพ นธะส ญญาร วม สร างความตระหน ก และความคาดหว ง ภาพท 3. แสดงข นตอนการเตร ยมความพร อมในการแลกเปล ยนข อม ลในระบบเป ด ท มา : ปร บปร งจาก Bliss, T.J. ( n.d. ) p:7 การแก ไขป ญหาและอ ปสรรคจากการใช แหล งข อม ลแบบเป ด ในการส บค นเพ อการใช หร อการน ามาใช ( Use and Reuse ) ของข อม ลข าวสารจากแหล ง OERs ท ผ ใช อาจประสบก บป ญหาอ ปสรรคบางประการท อาจเก ดข น ด งน นเพ อขจ ดจ ดอ อนท อาจเป นป ญหาเหล าน นให หมดไป ได ม ข อเสนอแนะท น าสนใจซ งเป นผลจากการศ กษาว จ ยในการแก ป ญหาการส บค นแหล งข อม ลแบบเป ดในประเด น สาค ญด งต อไปน ( Reedy, 2014 ) (12) 1. การส บค นหาแหล งข อม ล ( Finding OERs ) แหล งข อม ลระบบเป ดท อาจปรากฏอย ในร ปแบบต างๆ ท งในแหล งการเร ยนแบบออนไลน แหล งข อม ลทางส อนว ตกรรมเช งสร างสรรค ท หลากหลายท ง ร ปแบบของส อว ด ท ศน ( Video ) ส อกราฟ ก ค ม อ ฯลฯ ท สามารถค นหาข อม ลท ต องการใน ความสามารถท จะเข าถ ง ( Access ) แหล งส อเหล าน น ส งท ควรคาน งถ งก ค อ การส บค นต องไม หย ด

14 -14- อย ท แหล งปฐมภ ม ของ OERs เท าน น เช นการส บค นจากเว บไซต Google ต องลงล กในรายละเอ ยดไป ถ งช อหน วยงานการผล ต สถาบ น หร อองค การท ม ความน าเช อถ อหร อแหล งอ างอ งอ นๆเป น องค ประกอบ เหล าน เป นต น 2. ต องหล กเล ยงความซ าซ อนหร อความเหม อนท เก ดจากการเข าถ ง OERs ( Avoiding Compatibility Problems With OERs ) เพ อประส ทธ ภาพในการเข าถ งแหล งข อม ล OERs ผ ใช ต องใช ส อเทคโนโลย อ นเทอร เน ตท ม ประส ทธ ภาพม มาตรฐานส งเป นท ยอมร บ หล กเล ยงส อประเภทอ นท ขาดมาตรฐาน กลางในการส บค นข อม ลทางการศ กษาเร ยนร 3. ค าน งถ งแหล งข อม ลในเช งว ชาการหร อการออกแบบการเร ยนการสอน ( Considering OERs in Pedagogical or Instructional Design ) การใช ข อม ลออนไลน เพ อการเร ยนการสอนต องค าน งถ ง ค ณภาพในเช งว ชาการของข อม ลท นามาใช รวมท งการส งผลต อการน าไปส การออกแบบการเร ยนการ สอนท จะเอ อต อการเสร มสร างประสบการณ ทางการเร ยนท ด และเก ดประโยชน ส งส ด 4. ค าน งถ งค ณภาพในเช งพาณ ชย ( Dealing With Commercial Issues ) การใช ข อม ลของการศ กษา ระบบเป ดโดยเฉพาะอย างย งข อม ลทางออนไลน น น จ าเป นอย างย งท จะต องค าน งถ งผลในเช งธ รก จ หร อการตลาดท ต องม การประชาส มพ นธ เผยแพร ไปส ส งคมในวงกว าง ด งน นต องก าหนดกลย ทธ ให ครอบคล มและสร างสรรค เพ อนาไปส การสร างประสบการณ และเก ดค ณค าทางการเร ยนร ท ด 5. สร างน กการศ กษาย คใหม เพ อน าไปส การเตร ยมการจ ดการศ กษาระบบเป ด ( Inducting New Educators Into OERs ) การท จะก อให เก ดประส ทธ ภาพส งส ดทางการเร ยนร จากแหล งการศ กษา แบบเป ดโดยเฉพาะประส ทธ ภาพในการส บค นแสวงหาแหล งข อม ลท เป ดกว างเพ อน าไปใช อย างม ค ณภาพน น ต องม การวางแผนสร างน กการศ กษาย คใหม ท จะเป นผ น าในการผล ตค ดค นและสร าง นว ตกรรมในการจ ดการศ กษาระบบเป ดในร ปแบบ OERs ให เก ดข นท งในเช งปร มาณและเช งค ณภาพ แนะนาหน วยงาน/องค การเจ าของแหล งข อม ล OERs ท น าสนใจ ม แหล งทร พยากรข อม ลทางการศ กษาระบบเป ดท สร างข นโดยองค การหร อหน วยงานท เป นมาตรฐานและ เป นข อม ลท แสดงถ งความเป นเจ าของหร อส ทธ บ ตรเป นส งกาหนด โดยท ข อม ลเหล าน นอาจเป ดให ใช ได ฟร หร ออาจ ขออน ญาตในการใช ซ งข นอย ก บจ ดประสงค ของการใช งาน ในท น ขอแนะนาช อแหล งข อม ล OERs ท น าสนใจได แก 1. Open Course Ware (OCW) ของสถาบ น MIT ประเทศสหร ฐอเมร กา 2. Creative Common (CC) ม สาน กงานใหญ ท Mountain View, California ประเทศสหร ฐอเมร กา

15 Curriki เป นเว บไซต ด านหล กส ตรการเร ยนการสอน โดย Scott McNealy แห ง Sun Microsystems ประเทศสหร ฐอเมร กา 4. Connexions เป นพ นท ส าหร บเก บข อม ลทางการศ กษาท วโลก โดย Rice University เป นล กษณะ พ นท สาหร บเก บหน งส อของห องสม ดขนาดใหญ ใช ฟร โดยไม เก บค าใช จ าย 5. Open Stax College เป นโครงการของมหาว ทยาล ย OpenStax ซ งม ต าราเร ยนฟร ม ใบอน ญาตท ถ กต อง เป นการสร างบทเร ยนท ม ล ขส ทธ ท น กเร ยนสามารถดาวน โหลดได ฟร 6. Khan Academy เป นสถาบ นการศ กษาท ไม แสวงหาผลก าไร เป นองค การท ผล ตส อว ด โอการสอน คณ ตศาสตร ต งแต K1-12 เป นการสร างเว บไซต ห องสม ดขนาดใหญ 7. AMSER เป นแหล งข อม ลของมหาว ทยาล ย Wisconsin ประเทศสหร ฐอเมร กา เน นข อม ลการศ กษา ด านคณ ตศาสตร ประย กต และด านการศ กษาว ทยาศาสตร ในขณะเด ยวก นก สร างข อม ลท ครอบคล ม ไปถ งด านกฎหมาย และศาสนา 8. Center for Open Educational Resources and Language Learning เป นศ นย การเร ยนร ทาง ภาษาของมหาว ทยาล ย University of Texas at Austin ประเทศสหร ฐอเมร กา ม งเน นการเร ยน ภาษาต างประเทศ 9. OER Commons เป นแหล งทร พยากรทางการศ กษาแบบเป ด เป นท รวบรวมเคร องม อหร อส อท ด ท ส ด สาหร บช นเร ยนท มาจากหลากหลายแหล งท วโลก ครอบคล มการศ กษาท กระด บ 10. Blended Learning Toolkit เป นแหล งเคร องม อการเร ยนร แบบผสมผสาน ของมหาว ทยาล ย Florida State University ประเทศสหร ฐอเมร กาเป ดใช ฟร สาหร บการสร างหล กส ตรออนไลน 11. OER University เป นโครงการท เก ดจากความร วมม อของมหาว ทยาล ยหร อสถาบ นอ ดมศ กษาหลาย แห ง เพ อการสร างการเร ยนท ย ดหย นในระบบเป ด 12. MERLOT เป นส อม ลต ม เด ยสาหร บการสอนออนไลน เป นเว บไซต ท สร างเคร อข ายช มชนในการศ กษา แบบ OER ระด บท ส งข น ท กล าวมาน เป นเพ ยงกล มต วอย างของแหล งเร ยนร แบบเป ดหร อ OERs ท ม อย ท วไปและสามารถเข าไปใช ประโยชน ได ในการส บค นและแสวงหาองค ความร ท ม อย มากมายมหาศาลในโลกแห งส งคมออนไลน ในป จจ บ น ท งน ข นอย ก บว ตถ ประสงค หร อเป าหมายในการใช ท จะเก ดประส ทธ ภาพส งส ดในการเร ยนร

16 -16- EndNotes 1. Johnstone, S.M. ( 2005 ). Open Educational Resources Serve the World. Educause Quarterly, No.3, 2005 : pp Butcher, N. ( 2014 ). Open Educational Resources and Higher Education. [online] Available from ( July 1, 2014 ) 3. Schaffert, S. and Geser, G. ( 2014 ). Open Educational Resources and Practices [online] Available from http : // ( April 18, 2014 ). 4. Clarke, A. and Walmsley, J. ( 1999 ). Open Learning Materials and Learning Centres. National Institute of Adult Continuing Education (England and Wales) : Russell Press. 5. Clarke, A, and Walmsley, J. ( 1999 ). Ibid. pp Pegler, C. ( 2013 ). The Influence of Open Resources on Design Practices. In Beetham, H. and Sharepe, R. ( Editors ). Rethinking Pedagogy for a Digital Age. New York : Routledge. 7. McCarty, S. ( 2011 ). Ubiquitous Computing and Online Collaboration for Open Education. [online] Available from ( September 27, 2012 ) 8. Sapire, I. and Reed, Y. ( 2011 ). Collaborative Design and Use of Open Educational Resources : A Case Study of a Mathematics Teacher Education Project in South Africa Distance Education. 32 (2), pp จ ตต มา น ศาภาค และคณะ ( 2556 ). นว ตกรรมและการประย กต ใช ไอซ ท ทางการศ กษา. เอกสาร ประกอบการเร ยนรายว ชา เทคโนโลย สารสนเทศและการส อสารทางหล กส ตรและการสอน คณะศ กษาศาสตร มหาว ทยาล ยเกษตรศาสตร (อ ดสาเนา) 10. Bliss, T.J. ( n.d. ) Open Educational Resources and Collaborative Content Development : A Practical Guide for State and School Leaders. International Association for K-12 Online Learning (INACOL) : Unpublished Document.

17 -17- EndNotes (ต อ) 11. Bliss, T.J. ( n.d. ) Ibid. pp Reedy, G. ( 2014 ). Open Educational Resources : Understanding Barriers to Adoption and Use. In Sutton, B. and Basiel, A.S. ( Editors ). Teaching and Learning Online : New Models of Learning for a Connected World. New York : Routledge. Surasak Paje Dip.in Ed. ( Ministry of Education ) B.Ed. ( English ) ( Uttaradit Teachers College ) M.Ed. ( Educational Technology ) ( Kasetsart University ) #3 Ph.D. ( Candidate ) ( Educational Technology and Communications ) STOU #1