Azwrbaycan Na`\llar\. 5 cilddw, 5-ci cild. Azwrbaycan SSR EA Nw]riyyat\, Bak\ - 1964

A` Atl\ O`lan Azwrbaycan Na`\llar\. 5 cilddw, 5-ci cild. Azwrbaycan SSR EA Nw]riyyat\, Bak\ - 1964 Biri var idi, biri yox idi, D=]g^var adl\ z^lmkar bir pad]ah var idi. D^nya g=rm^] qocalar\n dediyinw g=rw bu pad]ah elw cavanl\qdan wzazil adam imi]. Pad]ahl\`\ wlw almaq ^[^n qoca atas\n\ da =z^ zwhwrlwyib =ld^rm^] imi]. Bu pad]ah taxta [\xan g^ndwn camaat\n g^n^ lap qara olmu]du. O, istwyinw [atmaq ^[^n y^zlwrcw adam\ =ld^rwr, bircw dwfw dw olsun uf demwzdi. Qon]u pad]ahlarla da yola getmwzdi. Ildw bir yerw h^cum edwrdu, sava]ard\, vuru]ard\, qan\ su yerinw ax\dard\. Belw ki, ham\n\n g=z^n^ qorxutmu]du. Bu pad]ah\n u]a`\ yox idi. Nw qwdwr evlwnirdisw u]a`\ olmurdu. Pad]ah ildw ^c arvad alard\. Elw ki, g=rd^ u]aq olmad\, arvad\n ^[^n^ dw ya =ld^rwrdi, ya zindana sald\rard\, ya da qovub ayr\ ^[ arvad alard\. G^nlwrin bir g^n^ndw bir dwrvi] bu pad]ah\n yan\na gwldi, dedi: Pad]ah sa` olsun, mwn swnw bir dwrman verwrwm, hwr arvaddan bir o`lun olar. Amma bir ]wrtim var. Pad]ah soru]du: Nw ]wrt? Dwrvi] dedi: U]aqlar on be] ya]a [atanda birini mwnw vermwliswn. Pad]ah raz\la]d\. Dwrvi] pad]aha bir dwrman verdi. Sonra dedi: Bu dwrman\ d=rd yerw b=lwrswn. Bir pay\n\ =z^n yeywrswn, ^[ pay\n\ da arvadlar\na verwrswn. Pad]ah dwrman\ ald\. Dwrvi] [\x\b getdi. Pad]ah dwrvi]in dediyi kimi elwdi. G^n ke[di, ay doland\, pad]ah\n hwr arvad\ndan bir o`lu oldu. Pad]ah\n arvadlar\ndan biri xan q\z\ idi. Odur ki, ondan olan o`lan\n ad\n\ Xanbala qoydular. Ikinci arvad bwy q\z\ idi. Onun da l`lunun ad\n\ Bwybala qoydular. &[^nc^ arvad bir yoxsul dwvw[inin q\z\ idi. Pad]ah onu [ox g=zwl oldu`una g=rw alm\]d\. Ondan olan o`lan\n ad\n\ da Nwrbala qoydular. Aylar ke[di, illwr doland\, u]aqlar on d=rd ya]\ qurtar\b, on be]w ayaq qoydular. Nwrbalan\ sarayda hwmi]w wlw salard\lar. O biri qarda]lar onu gah nwr balas\, gah dwvw balas\, gah da k=]wk deyw [a`\rard\lar. Nwrbalan\n anas\na da ham\ a]a`\ nwzwrlw bax\rd\. O biri arvadlar onu qulluq[u kimi i]lwdirdilwr. Pad]ah =z^ dw Nwrbalan\ saym\rd\. Hwmi]w

o biri o`lanlar\n\ Mwnim Bwybalam, Mwnim Xanbalam deyw sevib ox]ay\rd\. Buna gwlwndw g^l^b deyirdi: Pwh, pwh Bir adam\n ki, babas\ dwvw[i ola. G=r onun ax\r\ nw olar da Nwrbala ne[w dwfw istwmi]di ki, qa[\b getsin, amma anas\ qoymam\]d\, demi]di: Bala, atan [ox hirslidi. Haraya qa[san swni tap\b =ld^rwr. Wslindw isw Nwrbala o biri qarda]lar\ndan hwm g^cl^, hwm dw a`\ll\ idi. G^n og^n oldu ki, u]aqlar\n on be] ya]\ tamam oldu. Ax]ama bir az qalm\] dwrvi] gwlib [\xd\. Pad]ah dedi: Dwrvi], bilirwm nwyw gwlibswn. Ancaq swn gwl mwndwn u]aq istwmw. Mal, d=vlwt nw qwdwr istwyirswn swnw verim, [\x get. Dwrvi] dedi: Yox, mwnw he[ nw laz\m deyil. Ya u]aqlardan birini ver, ya da bu saat elw ]ey elwrwm ki, ^[^ dw =lwr. Pad]ah dedi: Indi ki, belwdi, onda qoy Nwrbala qurban olsun Xanbala ilw Bwybalaya. Apar nw elwyirswn,elw. Pad]ah wmr elwdi, cwlladlar Nwrbalan\ tutub qollar\n\ ba`lad\lar, verdilwr dwrvi]w. Nwrbalan\n anas\ i]i bilib =z^n^ atd\ pad]ah\n ayaqlar\na dedi: Aman g^n^d^, mwnim o`lumu bwdbwxt elwmw. Pad]ah qwzwblwnib wmr elwdi, arvad\ da sald\lar zindana. Dwrvi] Nwrbalan\ g=t^r^b yola d^]d^. Amma Nwrbala anas\n\n zindana sal\nmas\ndan xwbwr tutmad\. Nwrbala ilw dwrvi] az getdilwr, [ox getdilwr, swhwrw az qalm\] [atd\lar iki da`\n aras\na. Dwrvi] qabaqda. Nwrbala da qollar\ ba`l\ onun dal\nca gedirdi. Birdwn bir sws e]itdi. Baxd\ ki, bir quru kwllw onun yan\nca d\`\rlana- d\`\rlana gedir. +z^ dw dan\]\r. Nwrbala diqqwtilw qulaq verdi, g=rd^ kwllw deyir: Nwrbala, e]it, bil! Bu dwrvi] adam yeywndi. Mwn dw swnin kimi cavan bir o`lan idim. Dwrvi] mwni atamdan anamdan al\b gwtirdi, twndirw sal\b bi]irdi, yedi. +z^n^ qoru. Bizim qan\m\z\ ondan al! Kwllw bu s=zlwri deyib yox oldu. Nwrbala getdi fikrw, bilmwdi ki, nw elwsin. Qay\d\b qa[a bilmwzdi, [^nki wllwri ba`l\ idi. Nw qwdwr qa[sayd\ da, ax\rda dwrvi] onu tutacaqd\. Nwrbala ba]\ a]a`\ belw fikirlwrlw gedirdi, birdwn dwrvi] dayand\, dedi: {atd\q. Nwrbala ba]\n\ qald\r\b g=rd^ ki, dwrwnin lap qurtaraca`\nda, he[ kwsin a`l\na gwlmwywn yerdw, b=y^k bir binan\n qaba`\ndad\rlar. Dwrvi] cibindwn bir dwstw a[ar [\xard\. Bu a[arlardan biri ilw qap\n\ a[d\. Qabaqca Nwrbalan\ i[wriyw sald\, sonra da =z^ girib; yenw dw qap\n\ ba`lad\. Onlar da qaranl\q bir yerdwn ke[ib, bir ota`a girdilwr. Otaq da qaranl\q idi. Dwrvi] onu sal\nm\] bir dwst yor`an-d=]wyin yan\na gwtirib dedi:

Hwm gecdi, hwm dw yorulmu]uq. Yataq, sabah dan\]ar\q. Mwnim he[ kwsim yoxdu. Swni =z^mw o`ul elwywcwywm. Bunu deyib, dwrvi] otaqdan [\xd\, qap\n\ da daldan ba`lay\b getdi. Nwrbala, do`rudan da, yorulmu]du. Elw qollar\ ba`l\ uzan\b yatd\. Amma swhwrw qwdwr rahat yata bilmwdi. Teztez diksinib yuxudan oyan\rd\. Wtrafa qulaq as\b yenw dw yat\rd\. Swhwr dwrvi]in ayaq swslwri onu oyatd\. Qulaq verib g=rd^ ki, dwrvi] qap\n\ a[\r. Tez s\[ray\b qalxd\. Dwrvi] I[wriyw girdi. Onun qollar\n\ a[\b dedi: Bu mal, bu d=vlwt ham\s\ swnindi. Biz burada ata-bala kimi dolanaca`\q. Ancaq [=rwyimiz yoxdu. Gwl qabaqca twndiri yand\r\b [=rwk bi]irwk, sonra g=r swnw nwlwr g=stwrwcwywm. Twndir deywndw kwllwnin dediklwri Nwrbalan\n yad\na d^]d^. Ancaq o, indi qorxmurdu. Wllwri a[\q idi. Dwrvi]in ona g^c^ [atmazd\. Ancaq belw ]irin-]irin dan\]ma`\ndan ba]a d^]m^]d^ ki, dwrvi] [ox hiylwgwr adamd\. Ona g=rw dw dwrvi]in b^t^n s=zlwrinw, hwrwkwtinw [ox duqqwtlw fikir verirdi. Dwrvi] Nwrbalan\ yan ota`a apard\. Nwrbala baxd\ ki, bura twndir dam\d\r. Dwrvi] dedi: O`ul, hwm xwmir yo`urmal\y\q, hwm dw twndiri yand\rmal\y\q hans\n\ swn elwyirswn? Baba dwrvi], biz ki, ata-bala oluruq, daha yaramaz ki, mwn duran yerdw swn i] g=rwswn. Bundan sonra bu i]lwrin ham\s\n\ mwn g=rwcwywm. Ancaq hwlw he[ birini bacarm\ram. Bu g^nl^yw swn elw, mwn bax\m, =yrwnim. Dwrvi] dedi: Do`ru deyirswn, bala. Bax =yrwn! Bunu deyib dwrvi] twndiri yand\rd\. Sonra un gwtirib xwmir yo`urma`a ba]lad\. Elw ki, xwmir haz\r oldu, twndir dw t^st^dwn d^]^b k=zwrdi, dwrvi] aya`a durub yekw, qara bir tiyan gwtirdi, twndirin i[inw sald\. Nwrbala baxd\ kim bu tiyan elw bu twndir ^[^n d^zwldilib. Tiyan\n qulplar\ twndirin q\ra`\na dayanm\]d\, onu [ox a]a`\ d^]mwyw qoymurdu. Tiyan\n dibi twndirdwki oddan bir az yuxar\da dayan\rd\. Nwrbala soru]d^: Baba dwrvi], bws bu tiyan nw ^[^nd^? O`lum, [=rwyi twndirw yox, bu tiyan\n divarlar\na yapaca`\q. Bu onun ^[^nd^ ki, [=rwk k^t d^]wndw dw twndirw d^]^b xwrab olmas\n. Nerbala ba]a d^]d^ ki, dwrvi] yalan deyir. O saat kwllwnin s=zlwri onun yad\na d^]d^. Dwrvi]in mwqswdi ayd\n idi. O, istwyirdi ki, Nwrbalan\ hwmin tiyan\n i[inw bas\b bi]irsin. Nwrbala he[ s=z demwyib, g=zlwdi ki, g=rs^n i]in ax\r\ nw olur. Dwrvi] wylw]ib xwmiri k^ndwlwdi, sonra k^ndwlwri yast\lad\. Nwrbala da ona k=mwk edirdi. Amma Nwrbala a[\q g=r^rd^ ki, dwrvi] qwsdwn yava] yava] twrpwnir. Dwrvi] o qwdwr g=zlwdi ki, twndirdwki tiyan od kimi q\zard\. Aya`a qalx\b twndirin kwnar\nda oturdu, tiyan\n istiliyini yoxlad\, sonra Nwrbalaya dedi:

Indi gwl otur, [=rwklwri yap. Nwrbala bu dwfw dw he[ bir s=z demwyib twndirin ba]\nda oturdu. Dwrvi] [=rwklwrdwn birini ona verdi, dedi: Amma twndiri i[inw elw sallan ki, [=rwyi oda yax\n yapa bilwswn, yoxsa bi]mwz. Nwrbala: Ba] ^stw, deyib =z^n^ elw g=stwrdi ki, guya [=rwk yapma`a haz\rla]\r. Amma wslindw bir balaca wyilib qoltu`unun alt\ndan dwrvi]w baxma`a ba]lad\. G=rd^ ki, dwrvi] sws olmas\n deyw barmaqlar\n\n ucunda divara yax\nla]d\, oradan tiyan\n qapa`\n\ g=t^rd^. Bir wlinw balaca bir balta al\b ona twrwf gwlmwyw ba]lad\. Nwrbala g=rd^ ki, kwllwnin dediklwri d^z imi]. Dwrvi] istwyir ki, onu balta ilw vurub tiyan\n i[inw sals\n, sonra da qapa`\n\ =rt^b bi]irsin. Dwrvi] yax\nla]anda Nwrbala cwld bir hwrwkwtlw s\[ray\b aya`a qalx\d\, dedi: Baba dwrvi], mwn he[ vaxt twndirw [=rwk yapmam\]wm. Wlimdw xwmir twndirw wyilswm =z^m dw y\x\laram, [=rwyi dw salaram. Al, birini swn yap, bax\m, =yrwnim, o birilwrini mwn yaparam. Dwrvi] ac\qlanm\]d\. Amma qwsdwn ^zw vurmay\b, tez wlindwki ]eylwrini yerw, qoydu, [orwyi Nwrbalan\n wlindwn ald\, =z^ twndirin ba]\nda wylw]di. Nwrbala o qwdwr g=zlwdi ki, dwrvi] wlindwki [=rwyi yapmaq ^[^n ba]\a]a`\ twndirw salland\. Nwrbala ba]qas\ ^[^n quyu qazan\n =z^n^ quyuya salmaq laz\md\ deyib dwrvi]w bir twpik vurdu. Dwrvi] ba]\ ^stw twndirw y\x\ld\. Nwrbala tez qapa`\ tiyan\n a`z\na basd\. +z^ dw [\x\b ^st^ndw oturdu. Dwrvi] nw qwdwr q\]q\rd\sa, Nwrbala qapa`\n ^st^ndwn qalxmad\ Bir az ke[dikdwn sonra dwrvi]in swsi kwsildi. Dwrvi] =lwndwn sonra Nwrbala dwrvi]in saray\n\ gwzmwyw ba]lad\. Sarayda q\rx otaq var idi, ham\s\ bir-birindwn g=zwl idi. D^nyada hwr nw istwswn, burdan tapmaq m^mk^n idi. Nwrbala otuz doqquz otaq gwzib qurtard\qdan sonra, q\rx\nc\ ota`\n qap\s\n\ a[d\. Baxd\ ki, bura twmiz, swliqwli, g=zwl bi t=vlwdi. T=vlwdw bir at, bir aslan ba`lan\b, b=y^k bir qwfwsdw dw g=zwl bir qu] var. Nwrbalan\ g=rcwk at ki]nwdi, aslant nwrildwdi.qu] adam kimi dan\]\b Nwrbalaya dedi: Xo] gwlmiswn! Biz ne[w m^ddwtdi ki, burada wsirik. Amma bilirdik ki, dwrvi] nw qwdwr hiylwgwr olsa da, ax\rda elw bir igid tap\lacaq ki, ona qalib gwlwcwk. Nwrbala baxd\ ki, dwrvi] at\n qaba`\na wt qoyub, aslan\n qaba`\na dwn t=k^b, qu]un da qaba`\na ot qoyub. Tez g=t^r^b dwyi]dirdi, wti aslana, otu ata, dwni dw qu]a verdi. Heyvanlar\n ^[^ dw swslwnib Nwrbalaya sa` ol dedilwr. Sonra qu] dedi: Nwrbala, swn bizim yemlwrimizi dwyi]din, hwr kwsw =z yemini verdin, g=r^n^r ki, swn haqs\zl\`\ sevmwywn, insafl\ bir adamsan. Biz belw bir adam\n yolunda =l^mw dw gedwrik. Hwr nw [wtin i]in olsa bizw de. Biz swnw k=mwk elwmwyw haz\r\q.

Mwnim insaf\m qwbul elwmwz ki, siz burda, bu qaranl\q t=vlwdw, qwfwsdw, zwncirlw ba`l\ qalas\z. Mwn sizi a[\b burax\ram. Sonras\n\ =z^n^z bilwrsiniz. Gedwrsiz xo] gwldiz, yox, wgwr qalars\z, mwn dw =lwnw qwdwr sizinlw dostluq elwmwyw haz\ram. Bunu deyib, Nwrbala onlar\n ^[^n^ dw a[\b buraxd\. Heyvanlar qa[maq wvwzinw ^zlwrini Nwrbalan\n wllwrinw ayaqlar\na s^rtmwyw, onu yalama`a ba]lad\lar. Qu] dedi: Biz g^nd^zlwri gedib gwzwcwyik, dolanaca`\q, =z^m^zw yem taplaca`\q, ax]amlar\ hwmi]w buraya gwlwcwyik. Qu] s=z^n^ qurtar\b u[du. Atla aslan da [\x\b bir dwqiqwdw yox oldular. Nwrbala dwrvi]in ba`[as\n\ gwzmwyw ba]lad\. Ba`[a elw bir ba`[a idi ki, necw deywrlwr, g^l b^lb^l^, b^lb^l g^l^ [a`\r\rd\. Burada elw g=zwl meyvwlwr, g^llwr, [i[wklwr var idi ki, Nwrbala bunlar\ =z atas\n\n wn mw]hur ba`lar\nda da g=rmwmi]di. Nwrbala o qwdwr gwzdi ki, lap yorulub wldwn d^]d^. Ax\rda y\`d\`\ meyvwlwri yedi, bula`\n ba]\nda uzan\b yatd\. Az yatd\, [ox yatd\, bilmwdi, bir vaxt g=zlwrini a[anda g=rd^ ki, at bir twrwfindw, aslan da o biri twrwfindw durub, qu] da ba]\n\n ^st^ndwki da]da oturub. Heyvanlar Nwrbalaya yemwk dw gwtirmi]dilwr. Aslan bir ceyran ovlay\b gwtirmi]di. Qu] isw bir kwklik tutub gwtirmi]di. Nwrbala =z^nw x=rwk haz\rlad\, yedi, i[di, yatd\. Bu g^ndwn Nwrbala heyvanlarla dost oldu. G^nlwr ke[di, hwftwlwr doland\. Nwrbala dar\xma`a ba]lad\. Heyvanlar bunu ba]a d^]d^lwr. Bir ax]am qu] dedi: Wgwr [ox dar\x\rsansa, biz swni ]whwrw aparaq. Nwrbala =yrwnib bildi ki, bu ]whwr atas\n\n [ox incitdiyi bir pad]ah\n paytaxt\d\. Qorxdu ki, ]whwrdw tan\n\b wlw ke[w bilwr. Ax\, onlar nw bilirlwr ki, atas\ onun =z^n^n dw d^]mwni olub, bilw-bilw qwsdwn =l^mw g=ndwrib. Qu] Nwrbalan\ fikirli g=r^b dedi: Biz bilirik swn nw fikir elwyirswn. Ancaq qorxma. Paltar\n\ dwyi]. K=hnw bir paltar gey. Biz swni swhwr tezdwn hwlw i]\qlanmam\] ]whwrw [atd\rar\q. Gwzwrswn, dolanarsan, ax]am qaranl\q d^]wndwn sonra da gwlib swni gwtirwrik. Nwrbala raz\la]d\. Gecwni [atd\lar. Swhwr hwlw i]\qla]mam\] Nwrbala qalxd\, bir dwst k=hnw paltar geyindi, ba]\na da bir g=hnw dwsmal ba`lad\, at\ mindi. At alt\nda, aslan yan\nda, qu] da ba]\n\n ^st^ndw hwlw swhwr a[\lmam\] ]whwrw [atd\. At ]whwrin kwnar\nda uca bir hasar\n yan\nda dayand\. Nwrbala d^]d^. Qu] hasar\ g=stwrib dedi: Bura pad]ah\n g^l ba`\d\. Yaz, yay, bir dw pay\z fwsillwrindw pad]ah\n q\zlar\ bu ba`dak\ sarayda ya]ay\rlar. Sonra t^k^ndwn bir dwnw [wkib Nwrbalaya verdi: Gwzib dolanarsan, ax]am isw bizi burda g=zlwywrswn. Ancaq i]di, birdwn biz gwlwnw ba]\na bir qwza gwlsw, bu t^k^ yand\rarsan, biz harda olsaq, swnin k=mwyinw gwlwrik. Heyvanlar getdilwr. Nwrbala da yava]-yava] ]whwrw twrwf gwldi. }whwr b=y^k idi, tan\] da yaxudu. Nwrbala twkba]\na o qwdwr gwzdi ki, lap yorulub wldwn d^]d^. Ax]am bir qwdwr

qalm\] hwmin ba`\n yan\na gwldi, hasar\n yan\nda dayand\, g=zlwmwyw ba]lad\. Birdwn ba`\n qap\s\ a[\ld\, i[wridwn a`saqqal bir qoca [\xd\. Nwrbala wdwblw salam verdi. Qoca salam\ al\b dedi: O`lum, qwrib adama ox]ay\rsan. Kimswn? Burada niyw dayan\bsan? Bwlkw yatma`a yerin yoxdu? Nwrbala indiyw kimi he[ kwsdwn ]irin s=z e]itmwmi]di. G=rd^y^ ki]ilwr-atas\, qarda]lar\, saraydak\ adamlar olmu]du ki, onlar\n ham\s\ da onu wlw sal\b g^lwrdi. Bunlardan ba]qa Nwrbala bir dw dwrvi]i g=rm^]d^ ki, o da onu =ld^rmwk istwmi]di. Nwrbalan\n qocadan [ox xo]u gwldi, dedi: Bwli, qwribwm. Birinci dwfwdi ki, ]whwrw gwlmi]wm. Indi yolda]lar\m\ g=zlwyirwm ki onlara qo]ulub kwndimizw gedim. Qoca dedi: O`lum, mwn bu ba`\n ba`ban\yam. Buran\ mwn salm\]am. Bu a`aclar\ mwn becwrib yeti]dirmi]wm. Bir ne[w dwfw bizim qon]uluqda olan pad]ah qo]un [wkib bizim ^st^m^zw gwlib, ]whwrimizi talay\b, adamlar\m\z\ q\r\b, amma duru] gwtirw bilmwyib, qa[\b gedib. Hwr dwfw gedwndw bizim ba`\ da viranw qoyub, sonradan yenw dw d^zwltmi]wm. Mwn g=r^rwm ki, swn bir yax]\ u]aqsan. Mwnim dw he] kwsim yoxdu. O pad]ah ax\r\nc\ dwfw bizim ^st^m^zw gwlwndw mwnim dw evimi talan elwdi, var-yox bircw o`lum var idi, onu da =ld^rd^. Indi swni g=rd^m, yaman ^rwyimw yatd\n. Wgwr ayr\ bir i]in, pe]wn yoxdursa, gwl mwnw ]agird ol, birlikdw i]lwywk, mwnim =mr^mw [ox qalmay\b. Istwmirwm ki, mwndwn sonra ba` na]\ adam wlinw d^]^b xarab ola. Gwlwrwm wmi, ancaq bu g^n gwrwk kwndimizw gedib anamdan icazw alam, sonra gwlwm. Qoca =z evini Nwrbalaya g=stwrdi, dedi: Wgwr gwlswn, qap\n\ d=y^b mwni [a`\rarsan. Ba] ^stw. Ba`ban evinw girdi. Nwrbala da hasar\n yan\na qay\td\. Amma Nwrbalan\ fikir g=t^rm^]d^ ki, g=rwswn ba`ban hans\ qon]u pad]ahdan dan\]\r. Bwlkw elw onun atas\ndan dan\]\r. Nwrbala bu fikirdw idi ki, at aslan vw qu] gwldi. Nwrbala yenw dw at\ mindi, aslan yan\nda, qu] da ba]\n\n ^st^ndw evw gwldi. Evdw Nwrbala dostlar\na dedi: Mwn burda adams\zl\qdan, bir dw i]sizlikdwn dar\x\ram. Gedib ba`bana ]agird olaca`am. Swhwr tezdwn heyvanlar onu yenw dw hwmin ba`\n yan\na gwtirdilwr. Qu] t^k^ndwn bir ne[w dwnw [wkdi, ona verib dedi: Biz orda qalaca`\q, nw zaman swnw laz\m olsaq, t^k^ yand\r\b bizi [a`\rarsan. Nwrbala dostlar\ ilw g=r^]d^. Onlar getdilwr. Nwrbala da ba`bana ]agird olub ba`da i]lwmwyw ba]lad\. Bu, ]whwrin wn g=zwl ba`\ hesab olunurdu. +z^ dw pad]ah\n idi. Pad]ah\n ^[ q\z\ var idi. Q\zlar hwr g^n ax]am ba`\ gwzwrdilwr. Nwrbalan\n ba`a gwldiyi g^n^n ax]am\ q\zlar adwtlwri ^zrw ba`a gwzmwyw [\xm\]d\lar.

Nwrbala da ba`\n bir twrwfindw ba`banla i]lwyirdi Q\zlar bir qwdwr gwzdikdwn sonra ba`ban\n yan\na gwldilwr. B=y^k q\z dedi: Ba`ban, ba`dak\ g^llwr a[\l\b, bunlardan niyw swhwrlwr dwstw tutub bizw gwtirmirswn? Ba`ban dedi: Xan\m, mwn qwsdwn dwstw tutub gwtirmirwm ki, =z^n^z gwlib dwrwsiz. Ortanc\l q\z a`z\n\ b^z^b dedi: Yax]\d\ G^l^ biz =z^m^z gwlib dwrwcwyiksw, bws swni niyw saxlay\r\q? Ba`ban dedi: Xan\m, mwn elw demwdim. Ax\ g^l dwrmwyin =z^n^n ba]qa bir lwzzwti var. Mwn elw bildim ki, bu sizw dw laz\mi lwzzwt verwr. Indi ki, belwdi, ba] ^stw, swhwr dwstw tutub Nwrbala ilw g=ndwrwrwm. B=y^k q\z soru]du: Kimlw g=ndwrwrswn? Ba`ban Nwrbalan\ g=stwrib dedi: Nwrbalaynan. B=y^k q\z Nwrbalaya bax\b, ba]lad\ g^lmwyw. Nwrbala Nwrbala Nwrbala Ada bax ha Nwrbala Ortanc\l q\z dedi: Yax]\ add\ Nwr, ywni dwvw Nwrbala, ywni dwvw balas\. B=y^k q\z dedi: Ywni k=]wk elw =z^ dw lap dwvw balas\na ox]ay\r. Ortanc\l q\z dedi: Mwnw g^l^ =z^n gwtirwrswn. Mwn onun paltar\ndan iyrwnirwm. Ki[ik q\z hirslwnib bac\lar\na dedi: Siz elw hwmi]w belwsiz. Niyw, ona nw olub ki? Nw olsun ki, paltar\ bir az g=hnwdi, siz onun g=zlwrinw bax\n. G=r^n nw a`\ll\ g=zlwri var. B=y^k q\z dedi: Hw Yekw Qara Ortanc\l q\z dedi: Elw lap dwvw g=z^nw ox]ay\r. Ki[ik q\z ^z^n^ Nwrbalaya tutub dedi: Swn bunlara fikir vermw, ay o`lan. Swhwr mwnw g^l^ =z^n gwtirwrswn. Bac\lar g^l^]^b dedilwr: Swhwr tezdwn swnw bir dwstw dwvw g^l^ gwtirwcwk. Xan\mlar, var\n verwn utanmaz. Hwr kws =z qabiliyywtinw, =z qanaca`\na g=rw i] g=rwr. Mwn elw g^l gwtirwrwm ki, balaca xan\m\n ba]\ a]a`\ olmaz. Q\zlar g^l^]w-g^l^]w dedilwr: Swhwr baxar\q. Q\zlar\n Nwrbalan\ wlw sald\qlar\n\ g=rwn ba`ban [ox qwmgin olub dedi: Dar\xma, o`l^m. Onlar\n s=zlwri swnw toxunmas\n.

Yox, wmi, Bu s=zlwr mwnim ^[^n twzw deyil. Belw s=zlwri [ox e]itmi]wm. Ba`ban Nwrbalan\ da g=t^r^b evw gwldi. Bir az [=rwk yeyib yatd\lar. Elw ki, ba`ban yuxuya getdi, Nwrbala qalx\b [\xd\. Qu] verwn t^k^n birini yand\rd\, Be] dwqiqw ke[mwmi] qu] haz\r oldu. O dedi: Nw olub, Nwrbala? Gwrwk swhwr a[\lmam\] mwnw bir dwstw g^l gwtirwswn. Amma elw g^l tapmal\san ki, bu pad]ah\n mwmlwkwtindw olmas\n. Qu] cavab verdi: Ba] ^stw. Mwn swnw bir dwstw g^l gwtirwrwm ki, gwlwn il bu vaxta qwdwr, he[ solmas\n. Qu] u[ub getdi. Nwrbala da gwlib yatd\. Swhwr tezdwn Nwrbalan\ oyatd\ ki: Dur, bala. Mwn b=y^k xan\mlar ^[^n g^l y\`ma`a gedirwm. Dur, swn dw gedwk. O balaca xan\m b=y^klwrin ikisindwn a`\ll\, yax]\ q\zd\. Swn gwrwk ona elw dwstw tutasan ki, ba]\ a]a`\ olmas\n. Swn get, mwn dw bu saat gwlirwm. Ba`ban ba`a getdi, iki dwstw g^l y\`\b, q\zlara apard\. Q\zlar baxd\lar ki, ba`ban g^l^ gwtirdi, amma Nwrbala yoxdu. Yenw dw g^l^b, ki[ik q\z\ wlw salma`a ba]lad\lar. Elw bu vaxt Nwrbala gwldi. Wdwblw salam verib, wlindwki g^l dwstwsini ki[ik q\z\n qaba`\na qoydu, dedi: Xan\m, bu elw g^ld^ ki, gwlwn il bu vaxta qwdwr qalacaq, solmayacaq. G^llwr o qwdwr g=zwl idi ki, q\zlar he[ bir s=z deyw bilmwdilwr. Hwrw =z g^l^n^ ota`\na apard\. Gecwni yatd\lar. Swhwr durub g=rd^lwr ki, ba`ban\n gwtirdiyi g^llwr yava]-yava] solur. Amma ki[ik q\z\n g^l^ elwdi ki, elw bil, bu saat dwrilib. Bir g^n, iki g^n, ^[ g^n, bir hwftw ke[di, Nwrbalan\n gwtirdiyi g^llwr solmad\ ki, solmad\. Ba[\lar ki[ik q\zdan gizlin b^t^n ba`\ gwzdilwr. Ba]a d^]d^lwr ki, Nwrbala bu g^llwri ayr\ yerdwn gwtirib. Bac\lar pax\ll\qdan azarlad\lar. Xwbwr gedib [atd\ ki, bws ba`ban\n ]agirdi onun ki[ik q\z\na bir dwstw solmayan g^l gwtirib, o biri q\zlar da buna d=zw bilmwyiblwr, azarlay\blar. Pad]ah dedi: Burda nw [wtin i] var ki? Sabah [a`\r\b deywrwm, gedib onlar ^[^n dw gwtirwr. Sabah\s\ g^n pad]ah Nwrbalan\ yan\na [a`\rd\, dedi: A gwdw, o g^l^ swn gwtiribswn? Nwrbala cavab verdi. Bwli. Pad]ah dedi: Bu g^n gedib ondan iki dwstw dw gwtirwrswn. Pad]ah bu s=zlwri dediyi vaxt vwzirin, vwkilin o`lanlar\ da burda idilwr. Vwzirin o`lu durub dedi: Pad]ah sa` olsun, bunun =z^ nwdi ki, gwtirdiyi g^l nw ola? Vwkilin o`lu dedi: Swn icazw ver, biz gedib ondan da yax]\ g^l tapaq. Nwrbala [ox sakit dedi:

Siz ondan yax]\ tapa bilmwzsiniz. O elw g^ld^ ki, dwrildikdwn sonra bir il solmur. {al\]\n, onun =z^ndwn tap\n. Pad]ah dedi: Swn onu hardan dwrmiswn? O g^llwri mwn dwrmwmi]wm. O g^llwri a` atl\, a` [uxal\, a` papaql\ bir o`lan bazara apar\rd\, mwn ondan ald\m, apar\b xan\ma verdim. Pad]ah dedi: Bws bilmwdin o, g^l^ hardan gwtirirdi? Soru]dum, dedi ki bax o, da`\n dal\ndan y\`m\]am. Pad]ah dedi: Yax]\, get, y\` gwtir. Pad]ah sa` olsun, mwn burda qwrib bir o`lanam. +z^m^n dw at\m yox, ula`\m yox, nw ilw gedim? Vwzirin o`lu ilw vwkilin o`lu qalxd\lar ki: Pad]ah sa` olsun, biz duran yerdw o kimdi ki, ]ah q\zlar\na g^l gwtirw. Izin verin, biz gedwk. Pad]ah icazw verdi. O`lanlar haz\rla]ma`a getdilwr. Nwrbala da ba`a gwldi. G^n ke[di, ax]am oldu. Nwrbala ilw ba`ban yatma`a haz\rla]\rd\lar ki, qap\ yava]ca d=y^ld^. Ba`ban durub qap\n\ a[d\. Pad]ah\n ki[ik q\z\ i[wriyw girdi. Nwrbala wdwblw aya`a qalx\b salam verdi. Swn g^l^n yerini onlara dedinmi? Bwli, xan\m, dedim. Sabah onlar o g^ldwn gwtirw bilwcwklwrmi? Nwrbala duruxdu. Q\z bir dw soru]du. Demwk ki, sabah onlar o g^ldwn gwtirwcwklwr. Mwn sizw yalan demwk istwmirwm, xan\m. Ona g=rw dw sizin xo]unuza gwlsw dw, gwlmwsw dw d^z^n^ deywcwywm. Q\z baxd\ ki, Nwrbala [ox ciddi o`land\, dedi: Elw mwn dw istwyirwm ki, d^z^n^ deywswn. {^nki o g^l^ onlar tapa bilmwzlwr. Q\z dedi: Demwk ki, swn g^l^n yerini onlara d^z demwmi]swn. Halbuki bu saat deyirdin swn yalan[\ deyilswn. Mwn yalan demwmi]wm. Mwn demi]wm ki, o g^l^ a` atl\, a` [uxal\, a` papaql\ bir o`lan gwtirib. Bu da d^zd^. Q\z dedi: Bws o o`lan kimdi? Indi o hardad\?

Xan\m, bayaq dedim ki, mwn sizw yalan dan\]a bilmwrwm. D^z^n^ dw hwlwlik demirwm. Odu ki, xahi] edirwm bu sual\ mwnw vermwywsiniz. Q\z baxd\ ki, xeyr, Nwrbala [ox a`\ll\ adamd\. Fikrw getdi, dedi: Nwrbala, mwn istwyirwm ki, sabah onlar o g^ldwn tap\b gwtirsinlwr. Nwrbala soru]du: Niyw? Q\z dedi: Mwnim bac\lar\m [ox hiylwgwr insafsizd\rlar. Mwn bu saat onlar\n s=hbwtini e]itmi]wm. Onlar bu i] ^[^n swndwn, bir dw ba`bandan intiqam almaq istwyirlwr. Wgwr sabah g^l tap\lmasa onlar vwzirin o`lu ilw vwkilin o`lunu =yrwdwcwklwr ki, g^l^n yerini deywnw qwdwr swnw cwza versinlwr, sonra da =ld^rs^nlwr. Nwrbala g^l^b dedi: Xan\m, swn mwnim ba`ban o`lu oldu`uma baxma. Onlar he[ yel olub mwnim yan\mdan da =tw bilmwzlwr. Q\z baxd\ ki, yox, Nwrbala hwm dw igid o`land\. &rwyindw lap sevindi, dedi: Nwrbala, onlar atam\ da yoldan [\xaracaqlar ki, ba`bana cwza versin. Nwrbala soru]du: Ona niyw? Q\z dedi: Birinci, ona g=rw ki, o swni haradan tap\b gwtirib? Bu barwdw ona he[ kws bir s=z deyw bilmwz. [^nki mwn onun nwvwsiywm. Mwnim anam onun q\z\ idi. Biz kwnddw ya]ay\rd\q. Indi anam =l^b, babam\n yan\na gwlmi]wm. Q\z ba`bana baxd\. Ba`ban g=rd^ ki, o`lan [ox a`\ll\d\, dedi: Bwli, xan\m. O mwnim nwvwmdi. Q\z Nwrbalaya dedi: Indi ki, belwdi, swn gwrwk qar\ olmayasan ki, atam swnin babana cwza verw. Onlar istwyirlwr, atam ona cwzaversin ki, niyw indiyw kimi o g^ldwn tap\b bu ba`da wkmwyib. Bunu e]idwn Nwrbala fikrw getdi. Xan\m, xahi] elwyirwm be]cw dwqiqw burda dayanasan. Mwn bu saat gwlirwm. Nwrbala [=lw [\x\b t^k^ yand\rd\. Qu] o saat =z^n^ yetirdi. Nwrbala qu]dan soru]du: De g=r^m, o g^l^n tumundan tap\b gwtirw bilwrswnimi? Qu] dedi: Taparam. Swhwr a[\lmam\] at\ mwnw [atd\rarsan. &st^ndw dw at\n =z rwngindw bir dwst a` paltar, a` papaq olsun. Qu] dedi: Ba] ^stw.

Bir dw mwnw iki dwstw solmayan g^ldwn gwtirwrswn. Qu] dedi: Ba] ^stw. Qu] u[ub getdi. Nwrbala i[wriyw qay\d\b q\za dedi: Xan\m, siz ki, bac\lar\n\z kimi dikba], ba]qalar\n\ wlw salan, =z^n^ ham\dan uca tutan deyilsiniz, mwn =mr^m^n ax\r\na qwdwr sizinlw dost olaca`am. Hwr bir arzunuzu yerinw yetirwcwywm. Arxay\n ola bilwrsiz. Sahab onlar g^l tapacaq. Q\z ba`bana baxd\, ba`ban q\za, amma he[ biri bir s=z demwdi. Q\z [\x\b getdi. Nwrbala ilw ba`ban da yerlwrinw girib yatd\lar. Swhwrw yax\n qu] iki dwstw g^l, bir dw at\ gwtirdi. Nwrbala a` papa`\ qoydu, at\ mindi g^llwri dw g=t^rd^ birba] pad]aha dediyi da`\n dal\na getdi. Swhwr a[\ld\. Nwrbala baxd\ ki, budu vwzirin o`lu ilw vwkilin o`lu gwlirlwr. Tez ^z^n^ a` bir dwsmalla =rtd^ ki, tan\ms\nlar. At\ minib yava]-yava] onlara twfwr s^rmwyw ba]lad\. O`lanlar baxd\lar ki, Nwrbalan\n dediyi kimi, a` paltarl\, a` atl\ adam gwlir. +z^ dw wlindw hwmin g^ldwn iki dwstw gwtirir. Bir istwdilwr h^cum elwyib onu vurub =ld^rs^nlwr, at\ da, g^l^ dw als\nlar. Amma bir ata, bir dw o`lana bax\b qorxdular. Salam verib soru]dular ki: O g^l^ hardan al\bsan? Nwrbala swsini dwyi]ib dedi: Bu g^l mwnim ba`\mda bitir. Dedilwr: Ne[iyw deyirswn, sat alaq. Satm\ram. Dedilwr: Onda elw-belw ver. Xwstwmiz var. Hwkimlwr bu g^l^ dwrman deyiblwr. Indi ki, xwstwniz var, verwrwm. Amma wvwzindw hwrwnizin qoluna bir dam`a basmal\yam. O`lanlar g=rd^lwr ki, ayr\ yolla g^l^ ala bilmwywcwklwr. Fikirlw]dilwr ki, paltar\n alt\nda bizim qolumuzda dam`a oldu`unu kim g=rwcwk. Raz\la]d\lar. Nwrbala hwrwsinin sa` qaluna bir dam`a bas\b, g^llwri onlara verdi, =z^ dw at\ vurub bir dwqiqwdw g=zdwn itdi. Elw ki, twpwnin dal\na yeti]di, atdan d^]d^, paltar\n\ dwyi]ib at\ yola sald\, evw gwldi. Biriki saatdan sonra b^t^n ]whwrw sws yay\ld\ ki, vwzirlw vwkilin o`lanlar\ b=y^k igidlik g=stwriblwr. Amma qollar\ndak\ dam`adan he[ kwsin xwbwri olmad\. Elw hwmin g^n vwzirlw vwkil pad]ah\n yan\na gwldilwr. Vwzir ba] wyib dedi: Pad]ah sa` olsun, mwnim o`lum [ox b=y^k igidlik g=stwrdi. Swnin b=y^k `\z\n\n istwdiyi g^l^ tap\b gwtirdi. Indi mwn el[iliyw gwlmi]wm. Wgwr icazw verswn, b=y^k q\z\n\ o`luma istwrwm. Vwzirdwn sonra vwkil ba] wyib dedi: Pad]ah sa` olsun, raz\l\q ver, otranc\l q\z\n\ da mwnim o`luma ni]anlayaq.

Pad]ah dedi: Sizin o`lanlar\n\z igid olduqlar\n\ s^b^t elwdilwr. Mwnim s=z^m yoxdu. Ancaq gwrwk mwnim q\zlar\m\n ^[^n^n dw toyu birdwn ola. Bir dw gwrwk q\zlar =zlwri deywlwr ki, kimw getmwk istwyirlwr. Pad]ah wmr elwdi, sabah\s\ g^n b^t^n whali saray\n qaba`\na y\`\]d\. Q\zlar\n ^[^ dw balkonda oturdu. Hwrwsinin dw wlinw bir alma verdilwr. Tap]\rd\lar ki, kim hans\ o`lan\ istwyirsw, alman\ ona ats\n. Sonra o`lanlar bir-bir gwlib balkonun qaba`\ndan ke[mwyw ba]lad\. Ki[ik q\z alman\ atmad\ ki, atmad\. B^t^n o`lanlar ke[ib qurtard\. Pad]ah ax\rda adam g=ndwrdi ki: Q\z niyw alman\ atm\r? Q\z cavab verdi ki: Mwnim g=zlwdiyim hwlw gwlmwyib. Ha fikirlw]dilwr kim qal\b, tapa bilmwdilwr. {^nki ]whwrin o`lanlar\n\n ham\s\ gwlib ke[mi]di. Ax\rda adamlardan biri dedi: Ba`ban\n nwvwsi Nwrbala qal\b. Adam g=ndwrdilwr, o da gwldi. Onu wlsindw elw-belw [a`\rm\]d\lar. He[ kws inanmi\rd\ ki, pad]ah\n q\z\ ona alma ata. Amma i] ba]qa c^r oldu. Nwrbala gwlib balkonun qaba`\ndan ke[wndw, ki[ik q\z wlindwki alman\ ona atd\. Bunu g=rwn pad]ah cin at\na mindi, dedi: O ki, bu gwdwyw alma atd\, daha mwnim q\zm deyil. +z^n^n dw elw g^clw gwdwyw verwcwywm. Qoy ham\ ona g^ls^n. Pad]ah b=y^k q\z\ ilw ortanc\l q\z\na [oxlu cehiz verdi, yax]\ toy elwdi, ki[ik q\za isw he[ bir ]ey vermwyib ba`ban\n evinw g=ndwrdi. Ba`ban, Nwrbala, bir dw ki[ik q\z bir evdw ya]ama`a ba]lad\lar. Amma q\z igid q\z idi. +z^ he[ fikir elwmirdi, ba`ban\, Nwrbalan\ da fikir elwmwyw qoymurdu. Bu i]in ^st^ndwn bir m^ddwt ke[di. Bir g^n pad]ah bwrk azarlad\. Bo`az\ elw ]i]di ki, he[ bir ]ey ke[mwdi. Nw qwdwr dwrman verdilwr, k=mwk elwmwdi. Ax\rda mw]hur bir hwkim tap\b gwtirdilwr. Hwkim dedi: Swn gwrwk bir ne[w g^n ov wtinin suyunu i[wswn. K^rwkwnlwr bunu e]itdilwr. Atlar\n\ minib ov axtarma`a getdilwr. Bu whvalat\ Nwrbala da e]itdi. Qu]un t^k^n^ yand\rd\. A` paltar\ geyidi, at\ mindi, aslan yan\nda, qu] ba]\n\n ^st^ndw =z^n^ yetirdi bir bula`\n ba]\na. Atdan d^]d^, heyvanlara dedi: Nw qwdwr bu wtrafda ov varsa ham\s\n\ y\`\n buraya. Bir saat\n i[indw bula`\n ba]\ doldu ovla. Bir twrwfdwn at, bir twrwfdwn aslan, bir twrwfdwn qu], bir twrwfdwn dw o`lan =z^ d=rd twrwfi kwsdilwr. K^rwkwnlwr her yeri axtar\b, wldwn-ayaqdan d^]d^lwr, ov tapa bilmwdilwr. Geri qay\dan ba] baxd\lar ki, bula`\n ba]\ doludu ovla. Oxlar\n\ d^zwldib vurmaq istwywndw Nwrbala bu twrwfdwn [\xd\, dedi:

Nw elwyirsiniz! G=rm^rs^z onlar\n sahibi burdad\! K^rwkwnlwr baxd\lar ki, hwmin a` paltarl\ o`land\, dedilwr: Onun nw sahibi. Onda bir balaca dayan\n, bu saat g=rwrsiniz ki, onlar\n sahibi var, ya yoxdu. Bunu deyib Nwrbala kwmwnd atd\, ovlardan birini tutdu. Sonra bir fit verdi. Bir twrwfdwn qu], bir twrwfdwn at, bir twrwfdwn dw aslant onun yan\na gwldilwr. Onlar ham\s\ qa[\b getdilwr. K^rwkwnlwr i]i belw g=rwndw lap mwwttwl qald\lar. Nwrbala g^l^b dedi: Mwn bilirwm ki, sizin qay\natan\z bwrk xwstwdi. Hwkimlwr dw ona ov wtinin suyunu dwrman deyiblwr. Bax, bu ovu mwn sizin ^[^n tutmu]am. Amma ]wrtim var. Indi dw hwrwnizin sol qoluna bir dam`a basaca`am. K^rwkwnlwr baxd\lar ki, ayr\ [arw yoxdu. Raz\ oldular. Nwrbala onlar\n qollar\na dam`a basd\, sonra dedi: Ancaq ovun ba]\n\ kwsib g=t^rwcwywm. K^rwkwnlwr buna da raz\ oldular. Nwrbala ovun ba]\n\ kwsdi. Kwsw-kwsw deyirdi: Ad\ ba]\na, dad\ ba]\na. Nwrbala elw ki, i]ini qurtard\, ovun kwllwsini g=t^rd^, at\ mindi, aslan yan\nda, qu] da ba]\n\n ^st^ndw be] dwqiqwnin i[indw g=zdwn itdi. K^rwkwnlwr ovu gwtirib gwldilwr. Arvadlar\ tez ovu bi]irdilwr, suyunu pad]aha verdilwr. Amma bu dwrman pad]aha he[ bir k=mwk elwmwdi. Ona g=rw k=mwk elwmwdi ki, Nwrbala ovun ba]\n\ kwswndw demi]di: Ad\ ba\na, dad\ ba]\na. Ovun da b^t^n dad\ ba]\na ke[mi]di. Nwrbala elw ki, twpwnin dal\na [atd\, yenw dw heyvanlar\ buraxd\, paltar\n\ dwyi]di, ovun kwllwsini dw g=t^r^b evw gwldi. Ba`ban\la q\z kwllwni g=r^b soru]dular: Bu nwdi? Pad]ah\n k^rwkwnlwri ov vurdular, ba]\n\ kwsib atd\lar, mwn dw g=t^r^b gwtirdim, bi]irwsiniz. Ba`ban q\za baxd\, q\z ba`bana baxdi, ]^bhwlwndilwr, amma bir s=z demwdilwr.o`lan q\za dedi: Wgwr istwyirswn ki, atan yax]\ olsun, o kwllwni bi]ir, suyundan bir qab ona ver. Q\z kwllwni bi]irmwk istwmwdi. {^nki atas\ onun ^z^nw he[ baxmaq istwmirdi. Onun gwtirdiyi x=rwyi yeywrdimi? +z^ dw ki, x=rwk dw bir x=rwk ola. O biri k^rwkwnlwrin vurduqlar\ ovun kwllwsinin suyu. Ba`ban dedi: Q\z\m, o nw deyir, elwcw dw elw, o bir ]eyi bilmwsw demwz.

Q\z kwllwni bi]irdi, s^y^ndan bir qab atas\na apard\. Amma qorxurdan =z^ onun yan\na girw bilmwdi. Bir qoca daywsi var idi. Ona verib g=ndwrdi. Pad]ah kwllwnin suyundan bir qa]\q i[di, g=zlwri i]\qland\. Bir qa]\q da i[di, elw bil bo`az\ a[\lma`a ba]lad\. Qab\ ikiwlli tutub ba]\na [wkdi, qurtaradan sonra q\]q\rd\ ki: Bundan yenw dw verin. Dayw qa[\b ki[ik q\z\n x=rwk qazan\n\ g=t^r^b gwtirdi. Ax]ama qwdwr pad]ah kwllwnin suyunu i[ib qurtard\. Swhwr sapsa`lam olub aya`a durdu. B^t^n ]whwrw sws yay\ld\ ki, k^rwkwnlwrin vurub gwtirdiklwri ovun suyu pad]ah\ sa`ald\b. Pad]ah elw ki, sa`ald\, daywni yan\na [a`\rd\: Swn o x=rwyi hardan alm\]d\n? Onun dad\ ba]qa idi. K^rwkwnlwrimin vurdu`u ovdan deyildi. Dayw a[\b whvvalat\ dan\]d\. Pad]ah bircw kwlmw dw olsun dan\]mad\. Whvalat gizli qald\. K^rwkwnlwr dw ki, onsuz da lov`a idilwr. Bu i]dwn sonra bir az da lov`alanma`a ba]lad\lar. +zlwrini elw [wkirdilwr ki, daha yerw-g=yw s\`\]m\rd\lar. Bu i]in ^st^ndwn bir m^ddwt ke[di. Bir g^n qasidlwr xwbwr gwtirdilwr ki, D=]g^var pad]ah yenw dw qo]un [wkib onlar\n ^st^nw gwlir. B^t^n whali bir-birinw dwydi. {^nki bu yerin whalisi D=]g^var pad]ah\n davas\\, z^lm^n^ g=rm^]d^. Pad]ah wmr elwyib vwzir, vwkili y\`d\. Qo]un haz\rlama`a ba]lad\lar. &[ g^ndwn sonra D=]g^var pad]ah qo]unu ilw gwlib ]whwrin wtraf\n\ tutdu, pad]aha da belw bir mwktub g=ndwrdi: Ey pad]ah, gwlib ]whwrinin wtraf\n\ tutmu]am. Bircw dwfw qo]una wmr verswm, ]whwrindw da] da] ^st^ndw qalmaz. Swnw ^[ g^n m=hlwt verirwm. Mwnim iki o`lum var, swnin iki k^rwkwnin. Birinci g^n mwnim Xanbala o`lum swnin b=y^k k^rwkwninlw vuru]acaq. Ikinci g^n Bwybala o`lum o biri k^rwkwninlw vuru]acaq. ^[^nc^ g^n mwnim =z^m swninlw vuru]aca`am. Hans\ twrwf bas\ld\, o twrwf twslim olmal\d\. Ya ]wrti qwbul elw, ya da ]whwri xarabaya [wvirib yerindw turp wkwcwywm. Pad]ah saray adalar\n\ [a`\r\b mwktubu oxudu. {arwlwri kwsilib ]wrti qwbul elwdilwr. K^rwkwnlwr haz\rla]ma`a ba]lad\lar. Swhwr qo]unlar ^z-^zw dayand\. K^rwkwnlwr geyinib getdilwr. Nwrbala ki[ik q\za dedi: Get, atana de, mwnw dw bir at, bir q\l\nc versin. D^zd^, mwn g^cs^zwm, dava-zad g=rmwmi]wm, amma he[ olmazsa qo]unun i[indw dayan\b qaralt\ elwrwm ki Q\z getmwk istwmwdi. {^nki sarayda ham\ ona, bir dw Nwrbalaya [ox pis nwzwrlw bax\rd\. Hwmi]w wlw sal\b g^l^rd^. Bac\lar\ ilw yeznwlwri dw ki, Nwrbalan\n ad\n\ dwvw balas\ qoymu]dular. Bilirdi ki, indi dw gedib at istwsw, ham\ ona g^lwcwk. Odur ki, getmwk istwmirdi. Amma Nwrbala wl [wkmwdi. Q\z ax\rda durub atas\n\n yan\na getdi. Ata, wmr elw, bir atla, bir q\l\nc dw bizw versinlwr. Pad]ah g^l^b dedi:

Nw var? Yoxsa dwvw balas\ qeyrwtw gwlib. Q\z hirslwnib dedi: Ata, niyw bizi wlw sal\rsan? Pad]ah da hirslwnib cavab verdi: Swn gwrwk elw o`lana wrw gedwydin ki, indi qo]un qaba`\nda dayana idi. Amma getdin, bir gwdwnin birisinw. Bac\lar\n\ g=r^rswn? Q\z dedi: Nw olar. B^t^n bac\lar a`\ll\ olmaz, b^t^n k^rwkwnlwr dw igid olmaz. Pad]ah\n ^rwyi k=vrwldi. Bir dw onun gwtirmi] oldu`u x=rwk yad\na d^]d^. Dedi: Bir mwnw de g=r^m, swn onda x=rwyi haradan al\b mwnw g=ndwrmi]din? Q\z whvalat\ dan\]d\: O biri k^rwkwnlwrin ov vurmu]dular, ba]\n\ kwsib atm\]d\lar. Nwrbala g=t^r^b evw gwtirmi]di. Mwn x=rwyi hwmin o kwllwdwn bi]irmi]dim. Pad]ah fikrw getdi, dedi: Yax]\, bws swnin hardan a`l\na gwldi ki, ondan mwnw g=ndwrdin? Q\z dedi: Nwrbala mwnw dedi ki, wgwr atan\n sa`almas\n\ istwyirswnsw, o x=rwkdwn ona g=ndwr. Pad]ah daha he[ bir s=z demwdi. {a`\r\b tap]\rd\ ki, Nwrbalaya bir at, bir dw bir q\l\nc versinlwr. Qo]unun b=y^y^ g^lmwk ^[^n Nwrbalaya bir axsaq yab\, bir dw yar\s\ q\r\lm\] bir q\l\nc g=ndwrdi. Ba`ban yab\ ilw q\l\nc\ g=r^b elw ucadan g^ld^ ki, o`lan da q\z da qorxdular. Ba`ban dedi: Ay bala, ^rwyini s\xma. Nwrbala cavab verdi: &rwyimi niyw s\x\ram? Gwl, g=rwk. Nwrbala qabaqda, ba`ban da dalda yab\n\n ipindwn tutub meydana gwldilwr. S^p^rgw[ilwr meydan\ s^p^rd^lwr, twbil vuruldu. D=]g^var pad]ah\n twrwfindwn Xanbala meydana [\x\b pwhlivan istwdi. Bu twrwfdwn dw b=y^k k^rwkwn meydana [\xd\. Elw birinci vuru]da Nwrbala bildi ki, Xanbala k^rwkwni basacaq, odur ki, ba`bana dedi: Swn burda dayan, mwn bu saat gwlirwm. Nwrbala meydandan [\x\d\, bir dalda yerw [wkilib t^k^ yand\rd\. Qu] haz\r olub dedi: Nw olub, Nwrbala? Nwrbala cavab verdi ki: Bu saat at\, bir dw paltar\m\ mwnw [atd\r. Be] dwqiqw ke[mwmi] ham\s\ haz\r oldu. Nwrbala at\ mindi, twpwnin ^st^nw qalx\b baxd\ ki, Xanbala k^rwkwnin qollar\n\ ba`lay\r. Xanbalan\n adamlar\ b=y^k k^rwkwni wsir elwyib apard\lar. D=]g^var pad]ah\n qo]unu ]adl\q twbili [ald\. Xanbala lov`a-lov`a meydan\ gwzib, pahlivan istwmwyw ba]lad\. Nwrbala

at\ vurdu. Birdw baxd\lar ki, bir a` paltarl\, a` atl\ adam budu ild\r\m kimi gwlir. Nwrbala meydan\ bir dwfw dolan\b Xanbalaya dedi: Xanbala, lov`alanma. Pad]ah\n k^rwkwni mwnwm. Swnin indi tutub wsir elwdiyin mwnim qullar\mdan biridi. Inanm\rsan, wmr elw, onun qollar\ndak\ dam`alara baxs\nlar. Nwrbalan\n s=zlwrini hwr iki twrwf e]itdi. Bu twrwfdw dw ham\ mwwttwl qald\ ki, g=rwswn bu kimdi? D=]g^var pad]ah isw o saat wmr elwdi. Wsir tutulmu] b=y^k k^rwkwnin qollar\na baxd\lar. G=rd^lwr ki, hwr iki qolunda dam`a var. Elw zwnn elwdilwr ki, wsil k^rwkwn do`rudan da meydandak\ o`land\, bu da onun quludu. Twzwdwn dava twbili vuruldu. Xanbala ilw Nwrbala vuru]ma`a ba]lad\lar. Amma bu vuru]ma [ox [wkmwdi. Nwrbala elw birinci zwrbwdw Xanbalan\ vurub atdan sald\, d^]^b qollar\n\ ba`lad\, pad]ah\n qaba`\na gwtirdi. Pad]ah Nwrbalan\ tan\ya bilmwdi, [^nki onun ^z^ =rt^l^ idi. Nwrbala Xanbalan\ twhvil verib dedi: Pad]ah, ona he[ bir ]ey elwmwyib zindanda saxlarsan. Sabah ke[wr, ikinci g^n ke[wr, ^[^nc^ g^n onu swndwn istwywcwywm. Sonra Nwrbala at\n\ D=]g^var pad]ah\n qaba`\na s^r^b dedi: Pad]ah, dava qurtarana qwdwr mwnim n=kwrim sizdw qalacaq. Ba]\na bir i] gwlsw, =z^ndwn k^s. Bunu deyib Nwrbala at\n\ vurdu, getmwk istwdi. Elw bu vaxt Xanbalan\n qarda]\ Bwybala ona bir ox atd\. Ox Nwrbalan\n qoluna dwydi. Nwrbala d=n^b dedi: Mwn bilirwm, bu vaxt oxu atan Bwybaladl\. Mwn dw belwcw oxla onu vura bilwrdim. Amma mwn namwrd dwyilwm. Sabah meydanda g=r^]wrik. Nwrbala geri qay\d\b bu biri twrwfw gwldi. &z^n^ camaata tutub dedi: Qorxmay\n, sabah bu vaxt mwn yenw gwlwcwywm. Pad]ah baxd\ ki, Nwrbalan\n qolundan qan ax\r. Tez =z dwsmal\n\ [\xar\b onun yaras\n\ ba`lad\. Nwrbala at\ vurdu. Bir dwqiqwnin I[indw g=zdwn itdi. Elw ki, twpwnin dal\na ke[di, piyada ba`ban\n yan\na qay\td\. Ba`ban dedi: O`lum, g=rd^n nw oldu? Ham\s\n\ g=rd^m. O hwmin o`land\ ki, solmayan g^l^ mwnw vermi]di. Cammat geri qay\td\. Ba`banla Nwrbala da qay\d\b evw gwldilwr. Whvalat b^t^n ]whwrw yay\ld\. Amma he[ kws bilmwdi ki, a` atl\ kim imi].

Gecw yatd\lar. Nwrbalan\n yaras\ onu incitmwyw ba]lad\. Ba`banla q\z yuxudan oyand\lar. Baxd\lar ki, Nwrbala yuxuda zar\lday\r. Q\z yor`an\ qald\randa baxd\ ki, Nwrbalan\n qolu bir dwsmalla ba`l\d\, dwsmal da qanl\d\. Whvalat\ ba`bana dedi. Ba`ban Nwrbalan\ oyatd\. Nwrbala baxd\ ki, i]in ^st^ a[\l\b dedi: Swhwr meydanda bir wsgwrin nizwsi qoluma batd\. Nwrbalan\n yaras\n\ a[d\lar. Dwrman qoyub twzwdwn ba`lad\lar. Nwrbala yatd\. Q\z da dwsmal\ yuyub hwywtdwki a`ac\n buda`\na swrdi. Swhwr a[\ld\. Ham\ durdu. Ba`banla Nwrbala da [olaq yab\n\ g=t^r^b meydana getdilwr. Pad]ah hwywtdwn ke[wndw g=rd^ ki, d^nwn meydanda vuru]an o`lan\n qoluna ba`lad\`\ dwsmal ki[ik q\zgilin qap\s\nda a`aca swrilib. Q\z\ [a`\r\b soru]du: Bu nw dwsmald\? Q\z dedi: D^nwn meydanda bir wsgwrin nizwsi Nwrbalan\n qolunu yaralay\b. Bilmirwm, hardansa bu dwsmal\ tap\b qoluna ba`lam\]d\. Pad]ah fikrw getdi. Amma bir qwrara gwlw bilmwdi. Meydanda d=y^] twbili vuruldu. Pad]ah meydana yolland\. Bu g^n dw Bwybala ilw ikinci k^rwkwn meydana [\x\d\lar. Yenw dw Nwrbala bir bwhanw ilw ba`ban\ orada qoyub =z^ twpwnin dal\na ke[di. Baxd\ ki, heyvanlar onu orada g=zlwyirlwr. Geyinib at\ mindi, haz\r dayand\. Yar\m saat ke[mwmi] Bwybala ikinci k^rwkwni atdan vurub y\xd\, qollar\n\ ba`lad\. Nwrbala at\ mahm\zlad\. Yenw dw baxd\lar ki, a` atl\ o`lan budu yel kimi gwlir. Nwrbala =z^n^ meydana yetirib dedi: Mwn bu g^n dw sizi aldatd\m. O tutdu`unuz da mwnim qulumdu. Inanm\rs\z, qollar\ndak\ dam`alara bax\n. Bax\b g=rd^lwr ki, bu o`lan\n da qollar\ dam`l\d\. Yenidwn d=y^] twbili vuruldu. Nwrbala Bwybalan\ da tutdu, qollar\n\ ba`lad\, gwtirib pad]aha twhvil Verdi. Amma bu dwfw Nwrbala aln\ndan yaralanm\]d\. Dwsmal. Whvalat\ pad]ah\n yad\na d^]d^. Tez cibindwn twzw bir dwsmal [\xar\b onun aln\n\ ba`lad\. Nwrbalagil evlwrinw gwldilwr. Nwrbala aln\n\n qan\n\ yuyub twmizlwdi, dwrman vurdu, dwsmal\ bir twrwfw at\b yatd\. Swhwr q\z bunu da yuyub a`ac\n buda`\na swrdi. Pad]ah gedwndw qwsdwn yolunu bu twrwfdwn sald\. Baxd\ ki, hwmin d^nwnki dwsmal yenw dw yuyulub ki[ik q\zgilin qap\s\ndak\ a`aca swrilib. Q\zdan soru]du: By nw dwsmald\? Q\z Nwrbalan\n dediyi kimi cavab verdi: Wsgwrlwrdwn birinin nizwsi Nwrbalan\ aln\n\ c\zm\]d\. O da aln\n\ bu dwsmalla ba`lam\]d\. O dwsmald\ yumu]am.

Pad]ah qald\ mwwttwl ki, g=rwswn bu necw sirrdi. Ancaq yenw dw mwswlwni ayd\nla]d\rma`a vaxt tapa bilmwdi. {^nki bu g^n onun =z n=bwsi idi. D=]g^var pad]ahla vuru]mal\ idi. D=y^] twbili vuruldu. D=]g^vwr pad]ah meydana gwlib pad]ah\ d=y^]w [a`\rd\. Pad]ah elw at\na minmwk istwyirdi ki, a` atl\ o`lan yenw dw g=r^nd^. +z^n^ d=]g^var pad]aha yetirib dedi: Swnin twrwfindwn hwlw mwnw ^st^n gwlwn adam olmay\b. Qanuna g=rw swn qabaqca mwni basmal\san. Buyur. D=]g^var onsuz da onun wlindwn yan\ql\ idi. Elw qwzwblwnmi]di ki, a`z\ndan g=p^k da]lan\rd\. Q\l\nc\n\ [wkib Nwrbalaya h^c^m etdi. Nwrbala kwmwndi at\b yar\ yolda onun bo`az\na ke[irdi, [wkib atdan sald\. Hwr iki twrwfin adamlar\ wl vurub sa` ol dedilwr, sws g=yw ucald\. Nwrbala onu yerdwn qald\rd\, wllwrini ba`lad\. Sonra ata minib uca swslw hwr iki twrwfw dedi: Dava qurtard\. Sabah bu vaxt, bax elw baurdaca dan\]\q aparaca`\q. +z^ dw dan\]\`\ mwn aparaca`am. Hwr yerdwn wl vurdular. Nwrbala ^z^n^ D=]g^var pad]aha tutub dedi. Wmr elw ki, sabah tutdu`unuz iki nwfwri buraya gwtirsinlwr. Bir dw mwn e]itmi]wm ki, swnin bir dwvw[i q\z\ arvad\n var imi]. O da gwrwk sabah burda olsun. D=]g^var dedi: Mwn nw bilim indi o hardad\! Bilmirwm, sabah o burda olmasa, swnin dw, o`lanlar\n\n da ba]\n\ =z wllwrimlw kwswcwywm. Sonra Nwrbala ^z^n^ o biri pad]aha tutub dedi: Swnin twrwfindwn dw sabah swn =z^n, vwzirin, vwkilin, ^[ q\z\n, bir qoca ba`ban\n burda olmal\d\lar. Wmr elwrswn, bu pad]ah\n wsir d^]m^] o`lanlar\n\ da gwtirwrlwr. Nwrbala s=zlwrini qurtar\b at\ [apd\. At bir dwqiqwnin i[indw g=zdwn itdi. Hwr iki twrwf sabah\n a[\mas\n\ g=zlwdilwr. Nwrbala da evlwrinw gwldi. Ba`ban dedi: Ay bala, o o`lan kimdisw, [ox b=y^k igidlik elwdi, q\r`\n\n qaba`\n\ ald\. +z^ dw sabah bizi meydana [a`\rtd\r\b. Yax]\-yax]\ qulaq asars\n\z, sonra gwlib mwnw dw dan\]ars\n\z. Gecwni yatd\lar. Swhwr meydan s^p^r^ld^. Hwr iki twrwfin adamlar\ meydana topla]d\lar, a` atl\ igidi g=zlwmwyw ba]lad\lar. D^z d^nwnki vaxt [atanda Nwrbala a` geyimdw, a` at\n ^st^ndw meydan\n ortas\na gwldi. I]arw elwdi. Qollar\ ba`l\ Xanbalan\, Bwybalan\ vw d=]g^var pad]ah\ gwtirib bir twrwfdw oturtdular. Bu twrwfdwn dw qollar\ ba`l\ k^rwkwnlwri gwtirdib oturtdular. Sonra pad]ah, vwzir, vwkil, q\zlar vw ba`ban gwldi. Nwrbalan\n anas\n\ da gwtirdilwr. Nwrbala g=zalt\ anas\na bax\b g=rd^ ki, arvad qocal\b, ar\qlay\b, bir dwri, bir s^m^k qal\b.

Nwrbala at\n\ meydan\n ortas\na s^rd^ ki, ham\ onu g=rs^n, swsini e]itsin. O, uca swslw dedi: Mwn bilirwm ki, ham\ mwnim kim oldu`umu bilmwk istwyir. Hwr yerdwn dedilwr: D^zd^, bilmwk istwyirik. Burda oturanlardan ikisi mwni elw bu geyimdw tan\y\r. Onlar kimdirlwrsw dursunlar aya`a. He[ kws durmad\. Utanmaqdan ke[ib. Wgwr durmasalar mwn =z^m bo`azlar\ndan yap\]\b qald\raca`am. K^rwkwrnlwr bir-birinw baxd\lar. Istwr-istwmwz aya`a durdular. Nwrbala ^z^n^ pad]aha tutub dedi: Bunlar swnin g^rwkwnlwrindi. Swn ona g=rw q\zlar\n\ bunlara verdin ki, bunlar qwhrwmanl\q g=stwrib solmayan g^l^ tap\b gwtirmi]dilwr. Qoy ham\ e]itsin ki, o g^l^ onlara mwn vermi]dim. Wvwzindw dw hwrwsinin sa` qoluna bir dam`a vurmu]am. Inanm\rs\z, bax\n! A[\b g=rd^lwr ki, do`rudu. Nwrbala pad]aha dedi: Swn azarlayanda bunlar ikinci dwfw qahrwmanl\q g=stwrdilwr. Gedib swnin ^[^n ov tutub gwtirdilwr. O ovu da bunlara mwn tutub vermi]dim. Wvwzindw dw sol qollar\na dam`a burmu]am. Inanm\rs\z bax\n! A[\b g=rd^lwr ki, bu da do`rudu. ham\ g=rd^. Wgwr mwn olmasayd\m, onlar da wsir getmi]di, swn dw. Ham\ dedi: D^zd^. Qoy indi ham\ g=rs^n ki, mwn kimwm. Bunu deyib Nwrbala ^z^n^ a[d\, ^stdwn geymi] oldu`u a` paltar\ [\xartd\. Ham\ baxd\ ki, Nwrbalad\. B^t^n meydandak\lar wl [ald\lar. Ki[ik q\zla ba`ban bir-birinin qucaqlay\b sevindikwrindwn u]aq kimi a`lad\lar. Nwrbala d=n^b D=]g^vargilw twrwf gwldi, dedi: Mwni tan\y\rs\n\zm\? Nw D=]g^var, nw Xanbala, nw dw Bwybala Nwrbalan\ tan\ya bildilwr. Nwrbala anas\n\n qaba`\na gedib dedi: Swn necw? Mwni tan\ya bilirswnmi? Arvad ona baxd\, g=zlwrini yumdu. Sonra yenidwn g=zlwrini a[\b bir dw baxd\. Nwrbala! O`lum! deyib =z^n^ onun ^st^nw atd\. Onlar qucaqla]d\lar, =p^]d^lwr, sonra Nwrbala soru]du: Ana, de g=r^m bu m^ddwtdw swn harda idin? Anad\ dedi: D=]g^var pad]ah swni dwrvi]w verdikdwn sonra, mwni dw zindana sald\. D^nwn ax]am mwni ordan [\xar\b gwtiribwr. D=]g^var pad]ah onun Nwrbala oldu`unu bilwn kimi durub y^y^rd^, dedi: Nwrbala! O`lum!

Nwrbala onun yaxas\ndan tutub yerindw oturtdu, dedi: Mwn swnin o`lun olsayd\m, mwni qurban vermwzdin. Sonra ^z^n^ camaata tutub dedi: Bunlar da, bu birilwr dw, o, D=]g^vargili vw o biri pad]ah twrwfi g=stwrdi, mwni hwmi]w elw salard\lar. Ad\ma dwvw balas\ deywrdilwr. Ona g=rw ki, mwnim bu anam xan q\z\, bwy q\z\ deyildi, yoxsul dwvw[inin q\z\ idi. Buna g=rw dw D=]g^var o biri o`lanlar\n\ mwndwn ^st^n tutdu, mwni dwrvi]w verdi, anam\ da zindana sald\. Bu biri pad]ah isw =z ki[ik q\z\n\ evindwn qovdu. Nwdi, nwdi, q\z\ mwni sevirdi. Mwni o`ullu`a g=t^rd^y^nw g=rw qoca ba`ban\ [ox incitdliwr. Indi bunlar\n ham\s\ mwnim wlimdw wsirdi. Mwnim bunlar\ =ld^rmwyw haqq\m var. Amma =ld^rmwywcwywm. Bunlar\n hwrwsinin aln\na bir dam`a vuraca`am. Qoy b^t^n alwm bilsin ki, bu dam`lar\ kim vurub vw nw ^[^n vurub. Baba, dur bunlar\n hwrwsinin aln\na bir dam`a vur. Ba`ban durdu. Iki pad]ah\n, iki vwzir, vwkilin iki ]ah o`lunun, iki ]ah q\z\n\n, iki g^rwkwnin aln\na qara dam`a vurdu. Sonra Nwrbala hwr iki twrwfw dedi: Camaat, mwn, bax, o iki da`\n aras\ndak\ qalacada ya]ayaca`am, kim sizw z^lm elwsw, mwnw deywrsiz. Nwrbala s=z^n^ qurtard\b anas\n\, ba`ban\, bir dw ki[ik q\z\ g=t^r^b qala[aya getdi. Deyirlwr, nw qwdwr ki, Nwrbala sa` idi, qorxudan he[ kim yoxsullara z^lm elwyw bimirdi. Veb direktor: Betti Bleyer Mwtni y\`d\: Nwrgiz Abadi Veb ^[^n haz\rlad\: &lviyyw Mwmmwdova AZERI.orga qoyuldu: oktyabr, 2003-c^ il