บทความ การบร หารสถานศ กษาสไตล Benchmarking

Transcription

1 บทความ การบร หารสถานศ กษาสไตล Benchmarking ดร.พจน พจนพาณ ชย ก ล Benchmarking เป นเคร องม อทางการบร หารจ ดการ เพ อน าองค กรไปส ความเป นเล ศ ในการด าเน นงาน (Best Practice) โดยการน าองค ความร ทางการบร หารจ ดการองค กรของตน และ ผลส าเร จจากการด าเน นงานของก จการหร อองค กรของตนไปเปร ยบเท ยบก บองค กรอ นหร อก จการ อ น เพ อศ กษาข อม ลและกลย ทธ ในการบร หารงาน ท งน เพ อให ได แนวค ดและข อเสนอแนะ ในการ ก าหนดท ศทางในการปร บปร งงาน และการบร หารงานให บรรล ผลด ย งข น เป นการบร หารงานโดย การศ กษาจากความส าเร จของผ อ น ตามปกต แนวค ดการบร หารงานแบบ Benchmarking ถ กน ามาใช ในองค กรธ รก จเป นส วนใหญ โดยม ช อเร ยกว า การเปร ยบเท ยบส ความเป นเล ศ การเปร ยบเท ยบ ตามว ธ การของ Benchmarking สามารถท าได หลายระด บ เช น เปร ยบเท ยบก บค แข งในธ รก จ เด ยวก น เปร ยบเท ยบก บหน วยงานในองค กรเด ยวก น เปร ยบเท ยบก บหน วยงานท ม ล กษณะการ ท างานเหม อนก น เปร ยบเท ยบก บกระบวนการผล ตของบร ษ ทอ น หร ออาจเปร ยบเท ยบก บนโยบาย ของบร ษ ทอ นเป นต น ส าหร บกรณ ของการบร หารจ ดการสถานศ กษาแล ว การน าแนวค ด Benchmarking มาใช ในการบร หารสถานศ กษา จะช วยให เก ดการพ ฒนา (Development) และการ เปล ยนแปลง (Change) ไปส ส งท ด กว า ท งสภาพแวดล อมทางกายภาพของสถานศ กษา รวมท ง บ คลากรท งในระด บบร หารและระด บปฏ บ ต การในสถานศ กษาน น ๆ ในการน จ าเป นต องเร มต น จากกระบวนการเปร ยบเท ยบ (Benchmark) ก บผ ท ด กว าหร อด ท ส ดเป นอ นด บแรก ซ งวงการบร หาร ท วไปต างยอมร บก นว า Benchmark 1 เป นข นตอนมาตรฐานสากลท ท าได โดยง าย วงการศ กษาก เช นเด ยวก น สถานศ กษาเป นหน วยงานท ร บผ ดชอบในการจ ดการศ กษา และเพ อให การพ ฒนางาน เข าส มาตรฐานท ง ๓ ด าน ค อ มาตรฐานด านการบร หารโรงเร ยน มาตรฐานด านการเร ยนการสอน และมาตรฐานด านค ณภาพน กเร ยน ได อย างม ค ณภาพ ผ บร หารโรงเร ยน คร คณะกรรมการ สถานศ กษา และผ เก ยวข อง จ งควรแสวงหาเทคน คและว ธ การมาประย กต ใช ให เหมาะสมก บ 1 Benchmark เป นศ พท ในการส ารวจทางธรณ ว ทยาท ใช ในการว ดระยะโดยเปร ยบเท ยบก บจ ดอ างอ ง ซ งถ กย มมาใช ในการพ ฒนา ระบบการบร หารงานท ถ กพ ฒนาข นในทศวรรษท ๑๙๘๐ และต อเน องมาถ งป จจ บ น

2 ๒ ท าไมต อง Benchmarking ห วใจส าค ญของการท า Benchmarking อย ตรงท ท าให องค กรม ว ธ การปร บปร งท ช ดเจน เป นร ปธรรม เพราะใช องค กรท เหน อกว าเป นต วต งและน ามาเปร ยบเท ยบหร อเท ยบเค ยง ซ งเป นการ เปร ยบเท ยบท ม ใช การลอกเล ยนแบบ เป นการเปร ยบเท ยบเพ อให เราร ว าองค กรของเราอย ห างช นก บ องค กรน นๆ แค ไหน และต องท าอย างไรบ างจ งจะสามารถบรรล เป าหมายได ตามต องการ ซ ง แนวทางท ได มาจากการรวบรวมข อม ล ศ กษา ว เคราะห ถ งร ปแบบการด าเน นงาน กระบวนการ และ ว ธ ท องค กรแม แบบใช แล วประสบความส าเร จ จากน นน ามาเปร ยบเท ยบก บองค กรของตนเพ อให เข าใจถ งข อแตกต าง และแนวทางปฏ บ ต เพ อน ามาปร บปร งการด าเน นงานขององค กร ด วยว ธ การ ของ Benchmarking จะช วยให องค กรได แนวทางปฏ บ ต โดยลดความผ ดพลาดอ นอาจเน องมากจาก การด าเน นงาน หร อการคาดการณ ผ ด ท งน เน องจากองค กรแม แบบ สามารถด าเน นงานจนบรรล ผล ส าเร จมาแล ว และย งเป นการช วยประหย ดทร พยากรในการบร หารจ ดการได อ กทางหน งด วย โดยเฉพาะวงการศ กษาท ม สถานศ กษาหลายแห งประสบผลส าเร จในการบร หารจ ดการตามเกณฑ มาตรฐานจนได ร บรางว ลมาแล ว ด งน นการน า Benchmarking มาใช ในการบร หารสถานศ กษาถ อว า ม ความเหมาะสมอย างย ง ร ปแบบของการท า Benchmarking ในสถานศ กษา ๑. การเปร ยบเท ยบก บค แข งข น (Competitive Benchmarking) เป นการท า Benchmarking ท ท าการศ กษากระบวนการท างาน หน าท และก จกรรมต างๆ รวมท งการด าเน นงานและข อม ลในมต ต าง ๆ ระหว างสถานศ กษาของตนก บสถานศ กษาอ น (ค แข งข น) ท ม ศ กยภาพโดยตรงเพ อท ผ บร หาร จะได เห นจ ดอ อนของตน ความแตกต างในความสามารถและศ กยภาพ ตลอดจนว ธ การด าเน นงาน เพ อท จะสามารถพ ฒนาสถานศ กษาของตนเองให เท าเท ยมหร อเหน อกว าสถาบ นการศ กษาต นแบบ ท ด ท ส ดได ๒. การเปร ยบเท ยบภายในองค กร (Internal Benchmarking) โดยการท า Benchmark เปร ยบเท ยบก นระหว างหน วยงานหร อกระบวนการต างๆ ภายในสถาบ นการศ กษา เพ อท าการศ กษา และว เคราะห ป ญหาเพ อให เป นต นแบบ (Prototype) ในการพ ฒนาการ และเพ อการเปร ยบเท ยบใน ร ปแบบอ นต อไป

3 ๓ ๓. การเปร ยบเท ยบตามหน าท (Functional Benchmarking) เป นการเปร ยบเท ยบการ ด าเน นงานในแต ละหน าท (Function) ท เราสนใจ โดยไม ค าน งถ งความแตกต างของความเป น สถาบ นการศ กษาหร อหน วยงานขององค กร เป นการปฏ บ ต ท วท งองค การ เน องจากการ Benchmark ตามหน าท จะช วยลดความย งยากในการหาค เปร ยบเท ยบ (Benchmarking Partner) ซ งเราสามารถ ค ดเล อกค เปร ยบเท ยบได จากองค กร หร อหน วยงานท ม ใช เพ ยงสถาบ นการศ กษาเท าน น แต จะท า การเปร ยบเท ยบจากหน าท การปฏ บ ต งาน โดยการเล อกองค กรท ม การปฏ บ ต งานด ท ส ด (Best Practice) มาเป นแม แบบในแต ละหน าท ก อนกระจายหร อขยายผลไปย งส วนอ นขององค กร ๔. การเปร ยบเท ยบท วไป (Generic Benchmarking) เป นการด าเน นงานท ให ความส าค ญก บ กระบวนการเฉพาะ (Specific Benchmarking) เป นการด าเน นงานท ให ความส าค ญก บกระบวนการ เฉพาะ (Specific Process) ท ใช ก นอย างท วไปในการจ ดการศ กษาและสถาบ นการศ กษา โดย กระบวนการต าง ๆ อาจม การด าเน นงานท เก ยวข องก บหลายหน าท การ Benchmark ท วไปจะเป น ประโยชน ในการบร หารและพ ฒนากระบวนการต างของสถาบ นการศ กษาให ท นสม ยและม ประส ทธ ภาพอย เสมอ ข อจ าก ดของการท า Benchmarking ๑. ผ บร หารสถานศ กษาไม ร ป ญหาท แท จร งของตนเอง ท าให ไม สามารถก าหนดออกมาได ว าจะเปร ยบเท ยบก บอะไร หร อแก ป ญหาด านใด ด งน นผ บร หารและบ คลากรภายในสถานศ กษาท จะท าการ Benchmarking ต องร รายละเอ ยดเก ยวก บสถาบ นการศ กษาของตนเป นอย างด เพ อจะได ทราบว าตนม จ ดเด น หร อจ ดด อยอย างไร ม ความต องการท จะแก ป ญหาด านใด ๒. สถาบ นการศ กษาท จะเล อกเป นแม แบบในการท า Benchmarking น นควรเป น สถาบ นการศ กษาท ได ร บการยอมร บว าประสบความส าเร จอย ในระด บหน ง เพ อจะได น าจ ดเด น ด งกล าวมาปร บปร งในส วนของสถาบ นการศ กษาท จะท าการปร บปร ง ๓. ข อม ลท ต องการจะทราบจากสถาบ นการศ กษาท เราต องการศ กษาอาจหามาได หลาย ว ธ การ แต ว ธ ท ด ท ส ดก ค อ ข อม ลท ได จากภายในสถาบ นการศ กษาแม แบบน น ซ งตามปกต สถาบ นการศ กษาแม แบบ ม กเป นสถาบ นท ได ร บรางว ลและม ความต องการเผยแผ ข อม ลของตนอย แล ว ๔. ไม เข าใจการท า Benchmarking อย างแท จร ง ผ บร หารบางคนค ดว าเป นการลอก กระบวนการ ว ธ การของแม แบบมาใช โดยขาดการว เคราะห ให เหมาะสมก บสถาบ นการศ กษาของ ตน (ซ ง Benchmarking เป นเคร องม อบร หารส าหร บองค กรท ต องการพ ฒนาและปร บปร งการ ท างานให ม ประส ทธ ภาพมากข น ด งน นความส าค ญของ Benchmarking อย ตรงท ท าให องค กรม

4 ๔ หน าท ของผ บร หารในการบร หารสถานศ กษาสไตล Benchmarking ๑. หน าท ด านการวางแผน (Planning) หน าท ด านการวางแผนเป นหน าท ท เก ยวข องก บการ ก าหนดเป าหมาย (Goals) ว ตถ ประสงค (Objective) กลย ทธ (Strategies) และแผนงาน (Plan) เป น การก าหนดเป าหมายและกลย ทธ ต าง ๆ และจ ดท าแผนงานเพ อประสานก จกรรมต างๆ ท จะกระท า ในอนาคต เป นการเตร ยมการเพ อให ประสบความส าเร จ ลดวามเส ยงท อาจเก ดข นในอนาคต ด งน นในการท าหน าท ด านการวางแผนของผ บร หารในการบร หารสถานศ กษาสไตล Benchmarking ต องม การเท ยบเค ยงก บสถานศ กษาในระด บเด ยวก นก บสถานศ กษาของตนเพ อ ศ กษาร ปแบบ และเทคน คว ธ การในการวางแผน อ นจะน าไปส ความส าเร จในการบร หารจ ดการ สถานศ กษาของตน อาท เช น การก าหนดเป าหมายในการปฏ บ ต งานให แก บ คลากรในสถานศ กษา โดยย ดสถานศ กษาต นแบบเป นหล ก และท าการก าหนดเป าหมายสถานศ กษาของตนให อย ในระด บ เด ยวก นหร อระด บท ใกล เค ยง เป นต น ๒. หน าท ด านการจ ดองค กร (Organizing) เป นการพ จารณาถ งงานท จะต องกระท า ใคร เป นผ ท างานน นต องม การจ ดกล มงานอย างไร ใครต องรายงานใคร และใครเป นผ ต ดส นใจ น นค อ การมอบหมายหน าท ความร บผ ดชอบ และก าหนดสายการบ งค บบ ญชา ด งน นในการท าหน าท ด านการจ ดองค กรของผ บร หารในการบร หารสถานศ กษาสไตล Benchmarking ต องม การเท ยบเค ยงก บสถานศ กษาในระด บเด ยวก นก บสถานศ กษาของตน อ กท ง ควรม การเท ยบเค ยงภายในสถาบ นการศ กษาเอง เพ อให บ คลากรเก ดความร ส กต นต วอย ตลอดเวลา การจ ดสายการบ งค บบ ญชา ควรม ความย ดหย นพร อมร บต อการเปล ยนแปลง ควรม การศ กษาด าน การจ ดโครงสร างองค กรของสถาบ นการศ กษาท ประสบความส าเร จในการบร หารจ ดการ เพ อน ามา ปร บปร งโครงสร างการบร หารองค กรภายในสถาบ นการศ กษาของตน ๓. หน าท ในการช กน า (Leading) เป นการน าและจ งใจผ ใต บ งค บบ ญชา การส งการ การ เล อกช องทางการส อสารท ม ประส ทธ ภาพมากท ส ด และการขจ ดความข ดแย ง หร อเป นการกระต น ให พน กงานใช ความพยายามอย างเต มท ท จะท าให เก ดความส าเร จ รวมท งแก ไขป ญหาต างๆท เก ดข น ในการท าหน าท ด านการช กน าของผ บร หารในการบร หารสถานศ กษาสไตล Benchmarking น น ควรใช ร ปแบบการเปร ยบเท ยบท วไป (Generic Benchmarking) เป นการ ด าเน นงานท ให ความส าค ญก บกระบวนการเฉพาะ (Specific Benchmarking) หน าท ด านการช กน า

5 ๕ ๔. หน าท ในการควบค ม (Controlling) เป นการตรวจสอบก จกรรมต างๆ ท ได กระท าไว เพ อให แน ใจว าการด าเน นงานได เป นไปตามมาตรฐาน หร อแผนท วางไว รวมท งแก ไขข อผ ดพลาดท เก ดข นให ถ กต องอ กด วย การควบค มจะน ามาซ งความม มาตรฐาน และความส าเร จของการ ปฏ บ ต งาน และด วยว ธ การท หลากหลายของการควบค มตามหล กของการบร หารจ ดการหน งในน น ค อ การควบค มด วยการเปร ยบเท ยบ (Comparisons) เป นการเปร ยบเท ยบจากมาตรฐาน หร อค แข ง ด งน นในการท าหน าท ด านการควบค มของผ บร หารในการบร หารสถานศ กษาสไตล Benchmarking จ งม ใช เร องแปลกใหม แต เป นแนวปฏ บ ต ท ผ บร หารม หน าท ท ต องกระท า แต การ ควบค มด วยการเท ยบเค ยงตามหล กการของ Benchmarking จะเป นการควบค มในระด บองค กร หร อ ระด บสถานศ กษาเป นหล ก ซ งจะม ความแตกต างจากการควบค มในระด บภายในองค กรหร อการ ควบค มระด บปฏ บ ต งาน ผ บร หารสถานศ กษาต องการเท ยบเค ยงสถานศ กษาของตนก บสถานศ กษา ท น ามาเป นแม แบบ และท าการศ กษาแนวทางท สถานศ กษาแม แบบด าเน นงานจนสามารถผ าน เกณฑ มาตรฐานทางการศ กษาตามระเบ ยบข อบ งค บ และน ามาปร บใช ก บสถานศ กษาของตน ท งน การควบค มด วยการเท ยบเค ยงควรอย ในระด บมาตรฐานเด ยวก น ยกเว นจะเป นการเท ยบเค ยงเพ อ ยกระด บมาตรฐานของตน ก ม ความจ าเป นท จะต องเท ยบเค ยงก บก บสถานบ นการศ กษาท ม มาตรฐานท ส งกว า โดยมาตรฐานหล กม ๓ ด าน ค อ มาตรฐานด านการบร หารโรงเร ยน มาตรฐาน ด านการเร ยนการสอน และมาตรฐานด านค ณภาพน กเร ยน โดยสร ป ผ บร หารเป นบ คคลท ม ความส าค ญต อการด ารงอย และพ ฒนาการของสถานศ กษา สถานศ กษาจะเข าส มาตรฐานท ง ๓ ด าน (มาตรฐานด านการบร หารโรงเร ยน มาตรฐานด านการเร ยน การสอน และมาตรฐานด านค ณภาพน กเร ยน) หร อล มเหลวข นอย ก บความร ความสามารถ และการ ต ดส นใจของผ บร หารสถานศ กษาโดยตรง ซ งในการบร หารสถานศ กษาสไตล Benchmarking น น นอกจากหน าท ทางการบร หารท ผ บร หารต องปฏ บ ต แล ว ผ บร หารควรม บทบาทส าค ญ ค อ การ เป นผ ร เร ม ผ บร หารสถานศ กษาจะต องเป นผ น าในการเปล ยนแปลงและสร างนว ตกรรมใหม ของ สถานศ กษา และม ส วนร วมท งทางตรงและทางอ อม ในการสร างองค การเร ยนร โดยเฉพาะการเป น ส วนส าค ญในการวางแผนและด าเน นการของสถานศ กษา ผ บร หารสถานศ กษาต องส งเสร มและ สน บสน นการด าเน นการของโครงการพ ฒนาสถานศ กษาอย างเต มความสามารถท งทางตรงและ

6 ๖ อ างอ ง บ ญด บ ญญาก จ และกมลวรรณ ศ ร พาน ช. (๒๕๔๕). Benchmarking ทางล ดส ความเป นเล ศทาง ธ รก จ. (พ มพ คร งท ๒). กร งเทพฯ: อ นโนกราฟฟ กส. พจน พจนพาณ ชย ก ล. (๒๕๔๘). เอกสารบรรยายสร ปว ชาการจ ดการ. ปราจ นบ ร : ม.ป.ท. พ รศ กด วรส นทโรสถ. (๒๕๔๔). ว ดรอยเท าช าง (พ มพ คร งท ๔). กร งเทพฯ: ศร เม องการพ มพ. สถาบ นพ ฒนาว สาหก จขนาดกลางและขนาดย อม. (๒๕๕๓). องค ความร ในการประกอบธ รก จ : Benchmarking. ค นเม อ ๘ กรกฎาคม ๒๕๕๓, จาก