Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino

Transcription

1 11 Kmunikasyn at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipin Talaan ng mga Gawain (Unang Kwarter) Department f Educatin June 2016 i

2 Kmunikasyn at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipin Baitang 11 Talaan ng Nilalaman Lingg 1 Araw 1 (Pangkalahatang Kapulungan) Araw 2 (Grade Level) Araw 3 (Class Level) Araw 4 2 Oryentasyn sa Klase 3 Gawain 1. Oryentasyn sa bisyn, misyn, at mga layunin ng DepEd 2. Oryentasyn sa bisyn, misyn, mga layunin, prgrama, pagsisikhay, at plisiya ng paaralan 3. Paglilibt sa mga pisina at pasilidad ng paaralan 4. Mga inaasahan mula sa mga mag-aaral 1. Pagtalakay sa Child Prtectin Plicy 2. Pagtalakay sa Gender and Develpment 1. Pangkalahatang Kntekst ng Prgramang K12 2. Benepisyng Makukuha sa Pagtahak sa Mga Sumusund na Karil: - Klehiy - Empley - Pagnenegsy Kmitment ng mga Mag-aaral para sa Tan (sa bawat asignatura) 1. Oryentasyn sa Asignatura 2. Mga Inaasahan mula sa mga Mag-aaral at Gur 3. Mga Plisiya sa Lb ng Silid-Aralan - Grading System - Pagdal (Attendance) - Plagiarism - Pandaraya/Pangngpya - Mga Kahingian sa Asignatura 1. Pahapyaw na Pagtalakay sa Nilalaman ng ii

3 Unang Markahan at Intrduksyn sa Asignatura Kasunduan pagsasagawa ng paunang pagbasa sa mga unang aralin sa asignatura Lingg Mga Nilalaman Mga Kasanayang Pahina Cde 4-5 Wika Wikang Pambansa Wikang Pantur Wikang Opisyal Bilinggwalism Multilinggwalism Register/Barayti ng wika Hmgenus Hetergenus Linggwistikng kmunidad Unang wika Pangalawang wika at iba pa Pampagkatut Naiuugnay ang mga knseptng pangwika sa mga napakinggang sitwasyng pangkmunikasyn sa rady, talumpati, at mga panayam Natutuky ang mga kahulugan at kabuluhan ng mga knseptng pangwika Naiuugnay ang mga knseptng pangwika sa mga napand na sitwasyng pang kmunikasyn sa telebisyn Naiuugnay ang mga knseptng pangwika sa sariling kaalaman, pananaw, at mga karanasan 1-10 (F11PN Ia 86) (F11PT Ia 85) (F11PD Ib 86) (F11PS Ib 86) 6-7 Instrumental Regulatry Interaksynal Persnal Hueristik Representatib Nagagamit ang kaalaman sa mdernng teknlhiya (facebk, ggle, at iba pa) sa pag-unawa sa mga knseptng pangwika Nabibigyang kahulugan ang mga kmunikatibng gamit ng wika sa lipunan (Ayn kay M. A. K. Halliday) Natutuky ang iba t ibang gamit ng wika sa lipunan sa pamamagitan ng (F11EP Ic 30) (F11PT Ic 86) (F11PD Id 87) iii

4 8-9 Kasaysayan ng Wikang Pambansa... Sa panahn ng Kastila Sa panahn ng reblusyng Pilipin Sa panahn ng Amerikan Sa panahn ng Hapn Sa panahn ng pagsasarili Hanggang sa kasalukuyan napand na palabas sa telebisyn at pelikula (Halimbawa: Be Careful with My Heart, Gt t Believe, Ekstra, On The Jb, Wrd f the Lurd gspt.cm) Naipaliliwanag nang pasalita ang gamit ng wika sa lipunan sa pamamagitan ng mga pagbibigay halimbawa Nagagamit ang mga chesive device sa pagpapaliwanag at pagbibigay ng halimbawa sa mga gamit ng wika sa lipunan Nakapagsasaliksik ng mga halimbawang sitwasyn na nagpapakita ng gamit ng wika sa lipunan Nakapagbibigay ng pinyn pananaw kaugnay sa mga napakinggang pagtalakay sa wikang pambansa Nasusuri ang mga pananaw ng iba t ibang awtr sa isinulat na kasaysayan ng wika Natutuky ang mga pinagdaanang pangyayari tung sa pagkabu at pag-unlad ng Wikang Pambansa (F11PS Id 87) (F11WG Ie 85) (F11EP Ie 31) (F11PN If 87) (F11PB If 95) (F11PS Ig 88) Nakasusulat ng sanaysay na tumataluntn sa isang partikular na yugt (F11PU Ig iv

5 ng kasaysayan ng Wikang Pambansa Natitiyak ang mga sanhi at bunga ng mga pangyayaring may kaugnayan sa pag-unlad ng Wikang Pambansa 86) (F11WG Ih 86) 10 Final Output Nakagagawa ng isang sanaysay batay sa isang panayam tungkl sa aspektng kultural lingguwistik ng napiling kmunidad 15 (F11EP - Iij 32) v

6 MGA KONSEPTONG PANGWIKA (Lingg 4-5) Hindi maaaring kulungin sa iisang kahulugan lamang ang wika, ngunit sinumang bihasa sa pag-aaral nit ay sasang-ayn kung sabihing isa itng kakayahan ng ta nagagamit sa pagkalap at pagbabahagi ng kaisipan, damdamin, at anumang naisin niya. Gamit ang mga simbl at kaparaanang napagkasunduan ng isang partikular na grup, nagagawa ng mga partisipant na makipag-unayan sa isa t isa upang makamit ang isang layunin. Bukd pa rit, nagbigay rin ng kanilang pakahulugan ang mga sumusund na ekspert hinggil sa wika. Ang wika ay prses ng malayang paglikha; ang mga batas at tuntunin nit ay hindi natitinag, ngunit ang paraan ng paggamit sa mga tuntunin ng paglikha ay malaya at nagkakaiba-iba. Maging ang interpretasyn at gamit ng mga salita ay kinasasangkutan ng prses ng malayang paglikha. Nam Chmsky Ang wika ay kasintanda ng kamalayan, ang wika ay praktikal na kamalayan na umiiral din para sa ibang ta...ang wika, gaya ng kamalayan, ay lumilitaw lamang dahil kailangan, dahilan sa pangangailangan sa pakikisalamuha sa ibang ta. Karl Marx...habang pinangangalagaan ng isang bayan ang kanyang wika, pinangangalagaan niya ang marka ng kanyang kalayaan, gaya ng pangangalaga ng ta sa kanyang kalayaan habang pinanghahawakan niya ang sariling paraan ng pag-iisip. Jse Rizal Kapag kinausap m ang ta sa wikang kanyang nauunawaan, it y patung sa kanyang isip. Kapag kinausap m siya sa kanyang wika, it y patung sa kanyang pus. Nelsn Mandela Gamit ang mga depinisyng nabanggit, maaaring bigyang-kahulugan ang wika bilang: Nagtataglay ng sistemang balangkas Sinasalitang tung Arbitrary Kabuhl ng kultura Dinamik 1

7 Makapangyarihan [Lahat ng wika ay] pantay-pantay GAWAIN 1. Malaki ang ginagampanang bahagi ng wika sa pakikipagkapwa ng mga ta. Sa lb ng radial circle, isulat ang kahalagahan ng wika sa ating pakikipag-ugnayan sa kapwa. WIKA GAWAIN 2. Magsaliksik ng 10 salita sa Filipin na may ibang kahulugan kung sa ibang rehiyn gagamitin. Sundan ang halimbawa sa ibaba. Salita Kahulugan ng Salita Lugar Kahulugan ng Salita sa Filipin sa Tiyak na Lugar Taya Pusta Cagayan de Or Kalawang 2

8 GAWAIN 3. Basahin ang bahagi ng artikulng Plitika ng Wika, Wika ng Plitika ni Randy David. Ibud ang mga kaisipang nagmumula sa nasabing talumpati-sanaysay sa pamamagitan ng pagtatanghal ng skit tungkl dit. Plitika ng WikaWika ng Plitika ni Randlf S. David Pikit-mata kng tinanggap ang imbitasyng it sapagkat naakit ak sa pamagat ng ating kumperensiya: Plitika ng Wika, Wika ng Plitika. Akala k alam k na ang kahulugan ng mga katagang it, hanggang sa mapag-isipan kng mabuti. Ngayn, nagsisisi ak kung bakit ak pumask sa masalimut na lunggang it. Per, bahala na. Plitika ng Wika Kailanma y hindi naging neutral insenteng larangan ang wika... Ang plitika ng wika ay isang perspektiba na sumusuri sa mga epekt sa wika ng tagisan ng kapangyarihan. Angkp na angkp ang ganitng perspektiba sa pag-unawa ng patakaran ng wika sa sitwasyng klnyal. Ipinakikita nit, halimbawa, ang malalalalim na mtibng plitikal na nakakubli sa mga pinaka-insenteng desisyn tungkl sa mga patakarang pangwika. Na ang mga it y hindi lamang simpleng pagsund sa lhika ng mabisang kmunikasyn, kundi manipestasyn ng isang malawak na estratehiya ng paglupig dminasyn. Marami nang pag-aaral ang naisulat ayn sa pananaw na it. At marahil kalabisan nang ulitin ang mga it sa pagkakatang it. Mas gust kng bigyang pansin ang mga kahulugang ipinahihiwatig ng mga salitang Wika ng Plitika, ang kabilang pisngi ng ating tema. Wika ng Plitika Sa aking palagay, higit pa sa kumbensiynal na pakahulugan sa plitika bilang eleksiyn reblusyn ang tinutuky dit. Mas malawak ang kahulugan ng plitika bilang isang larangan ng buhay. Saanman may pagpupunyagi pagkils na makalikha ng epekt, dn ay may will t pwer pagkukusang makapangyari. It y larangan ng plitika. Sa madaling salita, hindi kailangang magkarn ng hayagang paniniil para masabi nating it y plitikal. Kadalasan, ang epekt ng kapangyarihan ay eksklusyn pagban sa limt. Hindi kailangan na laging may tiyak na awtr na nagplan ng estratehiya ng paglupig para masabi nating it y plitikal. Kadalasan, ang mga pangyayari y hindi sinasadya, prdukt lamang ng mahabang serye ng mga pangyayaring walang iisang may akda. 3

9 Sa aking palagay ang sitwasyng pangwika sa ating lipunan sa kasalukuyan ay maaari nating tingnan mula sa ganitng punt de bista. Bagama t hindi maitatanggi na nagkarn ng sistematikng prgrama para mangibabaw at palaganapin ang wikang Ingles sa ating lipunan, hindi it ganap na ipinaliliwanag kung bakit nabusabs nang ganyan ang ating sariling mga wika, at kung bakit nahihirapang maigpawan ng Filipin ang mga sagka sa pag-unlad nit. Larangan pa rin it ng plitika, subalit mabibig tay marahil kung ang ating hahanapin ay isang indibidwal, grup, uri na may pakana sa lahat ng it. At marahil, kung nais nating mabag ang sitwasyn sa isang mapagpasiyang paraan, ang hinahanap natin ay higit pa sa isang bagng pisyal na patakarang pangwika kundi isang bagng praktis na ginagabayan ng isang malakas na hangaring makapangyari. Upang ganap na maunawaan ang aking sinasabi, hayaan niyng banggitin k ang aking karanasan sa telebisyn. Taliwas sa inaakala ng marami, hindi p ak pumask sa telebisyn at nangahas na gumamit ng wikang Filipin bilang midyum ng serysng talastasan upang kusang tumulng sa pagpapalaganap pagpapayaman sa atng pambansang wika. Isang masuwerteng aksidente lamang p ang aking paggamit ng Filipin sa aking prgrama. Wala sa aking plan pinirmahang kntrata na maging kampen ng paggamit ng Filipin sa mass media. Katunayan, ang pamagat ng aking prgrama, hanggang ngayn, ay sa wikang Ingles. Truth Frum nng una, Public Frum ngayn. Kung alam k lang mula sa umpisa na magiging talk shw pala it sa wikang Filipin, hindi sigur ak pumayag maging hst ng prgramang it, at wala sana ak sa harap niny bilang isang masugid na tagapagtaguyd ng wikang Filipin. Tt nga na kung minsan, ang isang maliit na hakbang sa buhay natin ay nagbubukas para sa atin ng isang bung larangang hindi natin inaasahan. Mahirap sabihin kung minsan kung tay nga ba ang may akda ng ating pagkils, tay lamang ang epekt ng iba t ibang pagkils nagkasund-sund, mga pagkils na walang iisang intensiyn. Hals bung buhay k bilang isang estudyante at bilang prpesr ay aking inilaan sa pagbabasa, pagsusulat at pagsasalita sa wikang Ingles. Sapul sa pagkabata, ang wika ng aming pamilya ay Kapampangan. Nakakaintindi kami ng Tagalg, nagbabasa kami ng kmiks sa Tagalg, nannd ng pelikulang Tagalg, at nakikinig sa prgramang Tagalg sa rady. Subali t Kapampangan ang salitang gamit namin, hindi Tagalg at lalng hindi Ingles. Ang Ingles ay pang-declamatin lamang, pang-displey kumbaga, isang bandera ng iyng pagkaedukad. At ang Tagalg ang wikang ginagamit sa mga lve letter. Kailanma y hindi k pinrblema ang alinman sa ating mga wika; ang sadyang pinrblema k ay ang wikang Ingles sapagkat wari y napakahirap i-master it, at iilan lang ang may talentng humawak sa wikang it. Lumaki ak sa paniniwala na ang Ingles ang wika ng 4

10 mga edukad, ng mayayaman, ng makapangyarihan at ng mga respetad sa mataas na lipunan. At sin ang ayaw maging bahagi ng mga hanay na iyn? Sa prbinsiya, kung saan ak nag-elementarya at naghay-iskul, nahilig ak sa pagbabasa ng mga kmiks at mga magasing tulad ng Liwayway at Bulaklak. Wala itng kinalaman sa pagiging makabansa pagka-filipin sapagkat hindi k natatandaan na it y naging isang punt ng pagpapasiya para sa akin. Bahagi lang talaga ng aking mund sa pangaraw-araw. Ang sabi k nga, ang talagang pinagsadyaan k ay ang wikang Ingles. Nagbasa ak ng maraming libr sa Ingles upang matutunan ang lengguwaheng it; pangalawa na lamang sigur ang anumang kasiyahang maidudult ng aking pagbabasa. Pag-aaral para sa akin ang pagbabasa ng Ingles, hindi bahagi ng aliw pamamahinga. Sa kabilang banda, ang Kapampangan sa akin ay wikang sinasalita lamang midyum ng pang-araw-araw na kmunikasyn; hindi binabasa at minsan lamang ginagamit sa sulat. Nng ak y nag-aaral sa England, madalas akng sulatan ng aking ina kalahati sa Ingles, kalahati sa wikang Kapampangan; per lahat ng wking mga kapatid ay pawang sa wikang Ingles nakikipag-ugnayan sa akin. Sa palagay k walang kinalaman it sa anumang likas na kahinaan ng Kapampangan. Bagkus, resulta it ng unti-unting paglalah ng mga babasahin sa wikang it. Bukd sa mga matatandang sarsuwelista at makata, wala nang masipag na nagsusulat sa Kapampangan kahit nng bata pa ak. Nanatili itng simpleng ral na lengguwahe lamang. Per bakit hindi Tagalg? Palagay k ang dahilan ay una kaming tinuruan at natututng magsulat sa wikang Ingles, hindi sa Tagalg. Kaiba ang naging papel ng Tagalg, na mabilis kumalat dahil sa kmiks, pelikula, magasin, at rady. Ang mundng binuksan nit ang nagbigay ng mga mdel sa mga Filipin sa lahat ng sulk ng kapuluan kung paan umibig, mangarap, at mabuhay. Hindi ipagtataka kung gann na hindi lamang sa Pampanga kundi sa maraming lalawigan ng bansa, ang mga lve letter ay sa Tagalg isinusulat, hindi sa Ingles Kapampangan at marahil hindi rin sa Cebuan Ilkan. Hindi dahil sa kulang sa damdamin ang ating pangrehiyng wika, kundi dahil Tagalg ang nagkatang naitampk ng pang masang kultura. Wala tayng dapat ipagpasalamat sa gbyern sa pagkakarn ng ganitng sitwasyn. Nng ak y nasa elementarya pa, nariyan na rin ang Ingles nn sa Reader s Digest, sa mga pelikula, sa mga textbuk sa eskuwelahan, at sa mga pcketbk. Subali t hindi pa it kasing laganap ng Tagalg. Wala it sa karaniwang pang-abt ng Filipin, kahit high schl graduate pa, puwera na lang kung nagtaps ka nng peace time. 5

11 Bukd dit, ang wikang Ingles tulad ng wikang Filipin na prmal na itinutur bilang asignatura nn ay wikang hindi natural, bahagi ng pang-araw-araw na mund ng karaniwang Filipin. Nag-iba ang sitwasyng it para sa akin nang pumask ak sa UP nng Sa pamantasan, Tagalg marahil ang tinatawag nating Filipin ngayn ang wika sa drmitry. Subali t marami-rami rin ang mas bihasa sa paggamit ng wikang Ingles kahit sa pamng-araw-araw lang. Sa lb ng klase, hals wala nang naririnig na ibang wika kundi Ingles. Ang wikang it ang masasabi nating humati sa mga prbinsiyan at sa mga taga-siyudad. Pawang pelikulang Ingles ang pinag-uusapan sa pamantasan; sa kntekstng it y naging bakya ang kmiks at pelikulang Tagalg. Mga nbelang Ingles ang pinagpasa-pasahan, hindi Bulaklak at Liwayway. Wala, ni isang subject na itinutur nn sa katutubng wika. Mga awiting Ingles ang patk, sa lb at sa labas ng pamantasan. Ang mdel ng makabag at edukadng Filipin ay nilikha mula sa laganap na mga element ng Kanluraning sibilisasyn. Ang wikang Ingles ang nagsisilbing pinakamabisang behikul ng kulturang it. Sa aking paningin, dit nagsimula ang unti-unting paglubg ng kaluluwang Filipin. Nagsimula lamang ang pagtutl sa ganitng kalakaran bandang dekada sitenta na. Sa panahng it, muling natuklasan ang katutubng wika bilang sandata ng pagtutl. Ang pagtutl sa imperyalismng Amerikan ay mas madaling nasakyan nang it y naging pagtutl din sa wika ng imperyalista. Sinasadya, may pagkaprmal, self-cnscius ang paggamit sa wikang Filipin sa panahng it. Ang katutubng lengguwaheng gamit ang siya na ring pinakadiwa ng mensahe ng paglaya. Pagkataps ng maraming dekada ng pagkabusabs, nn lang natin inangking muli ang sariling wika bilang mahalagang sagisag ng ating identidad. Sa isang iglap, ang pinatulg na diwa ng katutubng lengguwahe ay nagising. Ginamit it bilang sandata sa pakikibaka; pun ng puwersa, galit, at angkp na pananalita. Walang ibang wikang ginamit kundi Filipin para isulat ang idelhiya ng pagtutl sa mga dula, awiting makabayan, mga tula, mga manipest at mga islgan. Sa panahng it, muling nagsama ang bakya at intelektuwal. Sapagkat mga kabataan ang nanguna sa muling pagsibl na it ng wikang katutub, pinakamalalim ang epekt sa kultura, lal na sa mga awitin. Hanggang ngayn, patuly nating inaani ang mga bunga ng pagyabng ng wika sa dekada sitenta mapapansin it sa mga awiting rck-prtest ng mga banda ng mga kabataang mang-aawit ngayn. Subalit sa ibang larangan, mapapansin din natin na wari y paatras na naman ang katutubng wika. Ang Ingles, 6

12 ang wikang tinutulan ng henerasyn ng dekada sitenta, ay tila ganap nang nakabawi, at ngay y higit pang malakas at argante. Anng mga kaisipan ang nais kng halawin mula sa ganitng karanasan? At an ang kinalaman nit sa plitika ng wika? Una, ating mapapansin na ang pag-usbng at paglah, ang pamumukadkad at pagtiklp ng isang wika, ay resulta ng isang masalimut na prses. Maraming puwersa ang naglalar sa larangang it, subali t mahirap sabihing may iisang makapangyarihang may akda sa naging kalagayan ng isang wika. Ang isang sitwasyng pangwika ay prdukt lamang ng interaksiyn ng marami at iba t ibang pryekt. Ang ilan dit ay sadyang tumutuky sa isang patakaran sa wika. Subali t karamihan ay bahagi lamang ng mga manibra sa negsy at plitika at hindi tuwirang nakatun sa pagpapalaganap ng alinmang wika... Lahat ng public affairs talkshws nn ay sa wikang Ingles lamang ginagawa. Ang Filipin ay ginagamit lamang sa mga mvie at celebrity gssip. Ang dahilan nit ang sabi sa akin ay sapagkat ang mga talkshws na pang-alas diyes y media ay sadyang para sa middle class at pinin leaders nakatun. Sila uman ang gising pa sa mga ras na it, at sila lamang uman ang may interes na makinig sa tip ng mga isyung pinagtatalunan. Sa kabilang banda naman daw, ang public affairs radi mula sa madaling araw habang tulg pa ang middle class at elite hanggang sa pagpask sa trabah ay sadyang laan lamang para sa masa. Mahirap baguhin ang ganitng mga tradisyn sa telebisyn. Kaya natural lamang na sumund kami sa ganitng kalakaran. Bukd dit, talagang mababa ang aking kakayahang gumamit ng Filipin. Walang kuwestiyn na Ingles ang dapat naming gamiting wika sa Public Frum. Datapwa t nangyari it sa unang palabas lamang nng Nbyembre Sa aming unang pagtatanghal na iyn na ayaw k nang maulit, lumabas akng isang malaking tanga. Panauhin k nn si Kumander Dante na kalalabas pa lamang sa bilangguan. Sa bawat tanng k sa kanya sa Ingles, wala siyang pangingiming sumagt sa Filipin. Bagama t Kapampangan siyang katulad k, magaan at magandang pakinggan ang kanyang Filipin. Lubha akng napahiya sapagkat nakita k t nadama ang malaking kahangalan ng pagpipilit magsalita ng Ingles gayng ang kausap m ay kapwa Filipin at ang pinag-uusapan niny ay mga isyung Filipin at ang mga nakikinig ay pawang mga Filipin. Sa madaling salita, ang aking pryekt sa simula t simula ay ang demkratisasyn lamang ng telebisyn sa pamamagitan ng pagbibigay puwang at tinig sa karaniwang Filipin. Hindi k kaagad naisip na kung gust mng marinig ang nais sabihin ng isang Filipin, ang una mng dapat gawin ay igalang ang kanyang wika at hayaan m siyang mangusap sa tanging 7

13 wikang kanyang ginagamit sa pang-araw-araw. Aking natuklasan na kapag pinuwersa m ang karaniwang mamamayan na makipagtalastasan sa isang wikang dayuhan na bagama t naiintindihan niya y hindi naman siya nasasalita, lalabas siyang mangmang walang nalalaman. Subalit kapag ibinalik m sa karaniwang mamamayan ang kanyang sariling wika, kahit pa diputad pangul ay handa siyang makipagtal. Dit sa parehas na larangang it ng katutubng wika, liyamad pa siya, sapagkat iyng mga pisyal ng gbyern at teknkrat na nakalimt na sa sariling wika ang siya ngayng lalabas na uutal-utal at tanga. Akin ding natuklasan na walang matayg, mahirap, abstraktng kaisipan na hindi maaaring ihayag sa sariling wika. Sa katunayan, nang matuklasan kng muli ang sigla ng ating wika, pinagsikapan k ring hanapin ang likas na musika nit. At hindi ak nabig. Ak mism y namamangha sa mga kahulugang iniaalay ng ating wika sa sinumang may tiyagang maghanap. Depende sa reglament ng lar, kung gann, ang wika ay kagyat na nagpapalakas nagpapahina. Kung paan sa telebisyn, gann din sa iba pang larangan ng lipunan. Kapag ang lengguwahe ng ating mga batas at ng paglilitis ay wikang dayuhan, ang gumagamit ng wikang katutub y dehad kaagad. Ang kanyang minimithing katarungan ay nakasalalay sa kaprits ng pagsasalin. Isang dating estudyante k ang kasalukuyang nagsasagawa ng isang pag-aaral tungkl sa sitwasyn ng mga Filipin sa Japan at Amerika na kailangang humarap sa krte. Nais niyang makita kung paanng nasasagasaan ang katarungan dahil sa pagsasalin ng mga curt-appinted interpreter. Ang sabi k sa kaniya ay hindi na niya kailangan pang lumay sapagkat maski dit sa Pilipinas ay araw-araw nagaganap ang katawatawang sitwasyn ng pagsasalin ng mga testimnya ng mga saksi mula sa wikang Filipin patung sa Ingles. Mga dayuhan sa sariling bansa! Kung sabagay, bakit natin ipagtataka it gayng mismng mga pangul ng ating bansa y sa wikang dayuhan nag-uulat sa bayan tuwing pagbukas ng Kngres. Para na rin nilang sinasabing ang karaniwang mamamayan ay hindi kasali sa bayan. It y pagpapakita lamang na ang sadyang kinakausap ng pangul at ng matataas na pisyal ng bayan ay yang iilan lamang na may kakayahang humubg sa kinabukasan ng bayan. Kapag ang wikang katutub ay nagagamit lamang kaugnay ng maliliit na bagay na pinag-uusapan, at ang wikang dayuhan ang nakakasanayang gamitin upang ipahayag ang mas mataas na uri ng talastasan ang wikang katutub ay nabubusabs habang ang dayuhang wika y namumukd. Sa kalaunan, ang karamihan ay mag-iisip na nasa wika natin ang depekt, wala sa anupamang patakarang unang ipinairal. Kapag ang mga iginagalang at mga sikat na intelektuwal ay naririnig at nababasa lamang sa wikang dayuhan at walang ingklinasyn na gumamit ng sariling wika, umaangat sa 8

14 paningin ang wikang dayuhan, habang bumababa sa estimasyn ang sariling wika. Kuna walang magpupunyaging isalin sa katutubng wika ang mahahalagang literatura at prduktng intelektuwal ng mga banyagang kultura, iisipin ng marami na may likas na kakapusan ang ating sariling wika, at walang ibang lunas kundi pagsikapang pag-aralan ang wikang dayuhan. Walang wikang umuunlad kung hindi it nababasa t naisusulat. Walang wikang umuunlad kung it y hindi sinasanay na maglulan ng mga kaisipang bag sa ibang mga kultura. Kailangang makipag-usap ang ating katutubng wika sa mga wika ng ibang bansa, sa halip na isantabi it sa muling pag-aakalang hindi na it angkp sa nagbabagng panahn. Hals lahat ng mga bansang nakapagpundar sa sariling pambansang wika, isang wikang ginagamit sa negsy, plitika, pagtutur, batas at gbyern, kultura, at pang-arawaraw na kmunikasyn, ay ang mga bansang nagpatupad ng isang mahigpit na patakarang pangwika sa simula pa lamang ng kanilang pagsasarili bilang isang bansa. Lahat sila y gumamit ng pder ng estad upang mabigyan ng sapat na pagkakatan at puwang ang napiling pambansang wika na maging bahagi ng karanasan ng bawat mamamayan. Dahil dit, mas may kahandaan silang tumanggap sa hamn ng mga pandaigdigang wika at lagumin ang mga it sa lb ng kanilang mga sariling wika. Nakakayanan nilang pagsilbihan sila ng mga dayuhang wika, sa halip na sila y maging alipin ng mga it. Subali t ang isang lipunan na sa simula pa lamang ng kasaysayan nit bilang isang nagsasariling bansa ay nagpatangay na sa dinamism ng isang pandaigdigang kultura at kabihasnan, ay mahihirapan nang gumamit ng awtritaryng pamamaraan para magpataw ng isang prgramang pangwika na hayagang sasalungat sa lhika ng mdernisasyn at glbalisasyng nakabatay sa Ingles. Mahigpit itng tututulan sa ngalan ng demkrasya t katarungan. Sa kabilang banda naman, ang isang bilingguwal na patakaran ay nauuwi sa knsuwel de bb lamang kung walang utak na manggagaling mula sa hanay ng mga gur, intelektuwal at mga tang mass media. It ang aking knklusyn: huli na para mangarap tay ng isang pambansang pamunuang magtatampk sa katutubng wika bilang sagisag ng pagsasarili, at handang itumba ang kaharian ng wikang Ingles sa ating lipunan. Subalit hindi pa huli upang gumising tay t magkusa sa bawat maliit na larangang ating kinikilusan na ipalutang sa himpapawid ang himig ng ating pambansang wika, nang walang pag-aatubili, pag-aalinlangan pangingimi. Sa madaling salita, kung gust nating lumaya ang ating wika, gamitin natin itng sandata ngayn at sa bawat kasyn. (Pinagkunan: DALUYAN, Tm VII: Bilang ) 9

15 GAWAIN 4. Bisitahin ang sumusund na link na naglalaman ng talumpati-sanaysay ni Dr. Ricard Ma. Nlasc hinggil sa multilinggwalism. Sumulat ng isang sanaysay na hindi lalagpas sa 300 salita tungkl sa artikulng babasahin at iugnay it sa iyng karanasan sa paggamit ng iba t ibang wika (hal. Kapampangan sa bahay, Filipin at Ingles sa eskwelahan/mall/simbahan). a%20-%20chairman%20nlasc GAMIT NG WIKA SA LIPUNAN (Lingg 6-7) Ang wika ay nagagamit sa iba t ibang paraan at layunin. Maaari itng gamitin upang magtakda ng isang kautusan, magpalaganap ng kaalaman, kumumbinse ng kapwa na gawin paniwalaan ang isang bagay, bumu at sumira ng relasyn, kumalinga sa mga nahihirapan at nasisiphay, at sa marami pang kaparaanan. Ayn nga sa Australyanng linggwista na si M.A.K. Halliday, may iba t ibang gamit ang wika. Tinalakay niya ang mga it sa kanyang systemic functinal linguistic mdel. Nasa ibaba ang 7 gamit ng wika at halimbawa ng mga it. Gamit ng Wika Halimbawa Ang instrumental na gamit ng wika ay nakatun sa pagpapahayag ng pangangailangan ng ta, tulad ng anumang kahilingan kaugnay ng pagkain, inumin at iba pa. Gust k ng gatas. Ang gamit na regulatri regulatry naman ay nakapkus sa paggamit ng wika sa pagbibigay ng uts pagbibigay ng gabay sa psibleng gagawin ng ibang ta. Ilipat n y ang channel ng TV. 10

16 Samantala, ang interaksynal naman na gamit ng wika ay nagbibigay-pansin sa pagpapahayag kaugnay ng pagbu ng ugnayan relasyn, anumang gawain ng pakikisalamuha sa ibang ta. Share tay sa chclate. Ang persnal na gamit ng wika ay tumutuky naman sa pagpapahayag ng damdamin, pinyn, at indibidwal na identidad. Mabait ak. Sa gamit na heuristik, ang pagpapahayag ay nakatun sa pagkalap ng imprmasyn kaalaman tungkl sa kapaligiran ng nagsasalita. Paan ginagawa ang ice cream? Ang gamit na imahinatib naman ay may kaugnayan sa pagpapahayag ng kwent at jke, at sa paglikha ng kapaligirang imaginary (kathang-isip). Parang bulsa ni Draemn ang wallet ni daddy. Ang representasynal representatib naman na gamit ay tumutuky sa pagpapahayag ng dats at imprmasyn. Nagpunta sa palengke si tatay. Kapansin-pansin na ang mga halimbawang ginamit ay pawang angkp sa sitwasyn ng mga bata. Bunsd it ng paliwanag ni Halliday na ang mga nabanggit na gamit ng wika ay 11

17 makikita sa mga bata, at sa kanyang pananaliksik, unti-unting umuunlad ang paggamit ng mga ta sa wika habang tumatanda, kaya t habang tumatagal ay unti-unting naghahalu-hal ang mga gamit ng wika sa iba t ibang sitwasyn. Halimbawa, ang pagpapahayag ng dats ay maaaring may kahalng pagpapahayag ng damdamin (kaya t naghahal ang gamit na representasynal at persnal). GAWAIN 1. Bumu ng isang triad. Mand ng isang talumpati ng isa sa mga kandidat sa pagkapangul nng nakaraang eleksyn sa Yutube, suriing mabuti ang kaniyang mga pahayag, at tukuyin kung alin sa mga gamit ng wika ang kaniyang isinakatuparan. Magbigay ng mga eksaktng pangungusap. Ibahagi ang berbasyn sa klase. May angkp na paraan ng pagpapahayag para sa iba t ibang sitwasyn at kntekst. Sa paggamit ng wikang Filipin, iba t ibang paraan din ng pagpapahayag ang ating ginagamit. Halimbawa, magkakaiba ang paraan ng pagpapahayag na angkp at karaniwan sa mga panayam interbyu, balita, rady, blg, at scial media. Ang mga sumusund ang ilan sa mga sitwasyng pangwika na akma sa kntekst ng mga mamamayang Pilipin. Makikita sa mga sumusund na sitwasyn ang pagkakaiba-iba ng paraan ng pagpapahayag partikular sa prmalidad ( kawalan nit) ng wika. Wika sa Mga Panayam Wika sa Balita Wika sa Iba Pang Prgrama sa Rady Wika sa Iba Pang Prgrama sa Telebisyn Wika sa Scial Media at Blg Lingguwistik at Kultural na Pagkakaiba-iba sa Lipunang Pilipin Mula Midya Hanggang sa Mga Pelikula at Dula GAWAIN 2. Magsaliksik ng iba pang sitwasyng pangwika sa lipunang Pilipin. Magtala ng mga tiyak na salitang madalas gamitin sa napiling sitwasyn, at bigyang-pansin ang prmalidad ( kawalan nit) sa paggamit ng wika. Ibahagi ang iyng tala sa klase. 1. FX/jeep/bus/tricycle driver sa kaniyang mga pasaher at kapwa tsuper 2. Simbahan 3. Rally ng mga manggagawa/magsasaka 4. Health wrker sa mga pasyente sa isang Rural Health Unit 5. Usapan ng mga bata sa isang internet shp 12

18 6. Pag-uusap ng punng-gur at mga magulang ng mga mag-aaral GAWAIN 3. Magsuri ng isang dkumentary sa telebisyn para sa isang blg article. Ang inyng blg article ay dapat na malinaw na nagbubud sa nilalaman ng episde na inyng napili, nagpapahayag ng pagsang-ayn pagtutl sa mga ipinahayag nit, at di hihigit ng 300 salita. KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA (Lingg 8-9) Ang kasaysayan ng wikang Filipin ay kasingkulay ng kasaysayan ng bansang Pilipinas. Gaya ng isang buháy na rganism, sumailalim at patuly na sumasailalim sa pagbabag at pag-unlad ang ating wikang pambansa mula pa man nng bag dumating ang mga Kastila hanggang sa kasalukuyan. Sumangguni sa mga sumusund na link hinggil sa kasaysayan at kasalukuyang kalagayan ng Wikang Pambansa Dayalekt-Bagng-Kahingian-Sa-Glbal-is-a-Dng file:///c:/users/mlmcantill/dwnlads/tanggl_wika_30_huny_2015.pdf GAWAIN 1. Sagutin ang mga sumusund na tanng hinggil sa kasaysayan ng Wikang Pambansa. 1. Ang tinaguriang Ama ng Wikang Pambansa. 2. Ang tawag sa kmisyng nararapat itatag ng kngres na magsasagawa ng mga pananaliksik para sa pagpapaunlad ng Filipin at iba pang mga rehiyunal na wika sa bansa. 13

19 3. Ang wikang batayan ng wikang pambansa. 4. Prbisyn sa Knstitusyng 1987 na nagtatakda sa wikang Filipin bilang wikang pambansa. 5. It ang ginamit na wika nng Panahn ng Prpaganda. 6. Ilang letra ang mayrn sa alpabetng Rman na ipinalit ng mga Espanyl sa Baybayin? 7. Ang kautusang militar na nagtatakda sa Tagalg at wikang Hapn bilang mga pisyal na wika ng Pilipinas. 8. Petsa kung kailan ipinrklama ang Tagalg bilang wikang pambansa. 9. Petsa kung naging Pilipin ang pangalan ang ating wikang pambansa. 10. Ang kalihim ng Edukasyn, Kultura, at Palakasan na nagpalabas ng kautusang pangkagawaran na tumutuky sa sa paggamit ng katagang Filipin sa pagtuky sa wikang pambansa. GAWAIN 2. Bumu ng isang grupng may 3 miyembr, at sa isang manila paper/cartlina, itala ang kasaysayan ng wikang pambansa sa any ng isang timeline. GAWAIN 3. Bumu ng grup na may 2-3 miyembr. Gamit ang natutuhan mula sa pagtalakay ng kasaysayan ng wikang pambansa, sumulat ng isang psisyng papel bilang pagsuprta sa adhikain ng Kmisyn ng Wikang Filipin KWF na itaguyd ang wikang Filipin. Sumangguni sa sumusund na link sa pagsulat nit. ( GAWAIN 4. Talakayin sa isang sanaysay ang pag-unlad at kasaysayan ng Wikang Pambansa. Gamitin ang mga sumusund bilang gabay: 1. An ang naging batayang wika ng ating wikang pambansa? 2. Isa-isahin ang mga argument ng mga ekspert kung bakit natuky na it ang nakatutugn sa pangangailangan ng isang wikang pambansa. 3. An-anng batas simula nng 1935 hanggang sa kasalukuyan ang nagtataguyd sa wikang pambansa? 4. Tukuyin ang mahahalagang yugt ng kasaysayan na may kinalaman sa wikang pambansa. 5. Ipaliwanag ang kasalukuyang kalagayan ng wikang pambansa. 14

20 FINAL OUTPUT (Lingg 10) Sa librng Research Methds fr Cultural Studies na inedit ni Michael Pickering, detalyad niyang tinalakay ang ilan sa mga karaniwang metd sa pananaliksik-pangkultura na maaaring magamit para sa inyng final utput. Libreng madadwnlad ang nasabing aklat sa internet. Narit ang mga nasabing metd: Kwentng-buhay Pag-bserba Pakikipamuhay Fcus Grup Discussin (FGD) Pagsasagawa ng Survey Literature Review Pag-iinterbyu Dcumentary/Textual Analysis GAWAIN 1. Bumu ng pangkat at tiyakin na ang bawat pangkat ay binubu ng 5-7 na magaaral. Gámit ang mga natutuhan sa bung semestre, magsagawa ng isang pananaliksikpangkultura hinggil sa anumang makabuluhang paksa na inyng nais saliksikin. Ang inyng pananaliksik ay dapat na naglalaman ng makabuluhang dats at pagsusuri kaugnay ng mga mahahalagang element ng kulturang Pilipin (tradisynal man kntemprary), at mula pahina, dble-espasy sa shrt bnd paper, Arial fnt. Bukd sa awtput ng pangkat, ang bawat mag-aaral ay inaasahang magsusumite rin ng isang kritikal na sanaysay na nagbubud sa pananaliksik na isinagawa ng kanilang pangkat. 15