จ ตว ทยาในการท างานเป นท ม

Transcription

1 จ ตว ทยาในการท างานเป นท ม การท างานเป นท มม ล กษณะท แตกต างไปจากการท างานคนเด ยวโดยล าพ ง เพราะการท างาน โดยล าพ งน น เพ ยงแต ผ ท างานสามารถท างานให ตรงตามหน าท ท ก าหนดไว โดยใช ท กษะและ ความสามารถของตนอย างเต มท ก เพ ยงพอแล ว แต การท างานเป นท มเพ อให ประสบความส าเร จน น จะ ม องค ประกอบต างๆ เพ มข นอ กมากมายหลายประการท จะต องพ จารณากล าวค อ ความส าเร จของ การท างานเป นท มอย ท การหล อหลอมบ คคลผ ปฏ บ ต งานท งหมายให เป นคณะเด ยวก นเพ อให สมาช กท ก คนร ส กว าตนอย ในกล มเด ยวก น ม เป าหมายและมาตรฐานของงาน ตลอดถ งแนวปฏ บ ต เช นเด ยวก น ซ งจะท าให สมาช กเก ดความภาคภ ม ใจในความเป นเจ าของท มงาน และผลงานและม ความส ขในการ ท างาน นอกจากน ย งต องค าน งถ งการต ดต อซ งม ใช เพ ยงแค ระหว างห วหน างานก บสมาช กในท มเท าน น แต รวมตลอดถ งการต ดต อระหว างสมาช กด วยก นเองภายในท ม เพ อแลกเปล ยนข อค ดเห น ข าวสาร และร บผ ดชอบร วมก นเป นท ม เพ อให การปฏ บ ต งานส าเร จล ล วงไปสมด งเจตนารมณ ของท มจะเห นได ว า การท างานเป นท มจ งม ความจ าเป นท จะต องม การพ ฒนาท มงาน เพ อให สามารถปฏ บ ต งานได บรรล เป าหมาย โดยม การเร ยนร และท าความเข าใจถ งพฤต กรรมท งของตนและเพ อนร วมท มท แสดงออกใน ท มงาน เร องราวเก ยวก บการท างานเป นท มในป จจ บ นน ส วนใหญ แล วจะเก ยวข องก บว ชาการทางด าน จ ตว ทยาเป นอย างมาก ซ งน กจ ตว ทยาด านน ได ให ความหมายไว สอดคล ายก นพอสร ปสาระส าค ญว า ท มงาน ม ความหมายล กซ งมากกว าการท บ คคลมาร วมก จกรรมก นเท าน น แต ท มงานจะต อง ประกอบด วยค ณล กษณะ 3 ประการ ค อ 1. สมาช กจะต องม ว ตถ ประสงค ร วม และว ตถ ประสงค น นจะต องสนองความต องการของ สมาช กแต ละคน 2. ผลงานท เก ดข นจะต องมาจากความร วมม อของสมาช กท กคนในท ม 3. ม การส อสารทางวาจา หร อม ความส มพ นธ ระหว างสมาช กโดยว ธ ใดว ธ หน งก ได จากความหมายด งกล าวน ถ าพ จารณาแล วจะเห นว าสอดคล องก บค าพ งเพยของไทยท ว า สองห ว ด กว าห วเด ยว ซ งเป นค ากล าวของผ ใหญ สม ยก อนต องการจะอธ บายให เห นว า การท างาน ร วมก นโดยม การปร กษาหาร อก น หร อแสดงความค ดเห นร วมก น ย อมได ผลด กว าการท างานท ม ล กษณะต างคนต างท า อย างไรก ตาม ก ย งม ค าพ งเพยท กล าวไว อ กล กษณะหน งฝากไว เป นข อเต อนใจ ว า มากหมอมากความ ซ งหมายถ งการร วมงานก นในบางคร ง ถ ามากคน มากความค ด ก อาจ มากเร องและอาจท าให เก ดความค ดเห นข ดแย งก น จนในท ส ดท าอะไรไม ได ด งน นได กล าวมาแล วว า กระบวนการกล มจะเร มข นน บต งแต ม บ คคล 2 คนข นไปมาท า ก จกรรมร วมก น โดยม ว ตถ ประสงค เด ยวก น เม อมน ษย เข ามาร วมกล มก นก จะเก ดเป นบทบาทของกล ม ข นมา ท งน เพราะกล มม อ ทธ พลอย ในต วของม นเอง กล มสามารถท จะพ ฒนาคนหร อยกยอปอป นคนให ด ว เศษจนเลอเล ศอย างไรก ได และในขณะเด ยวก นกล มก สามารถท จะข ดเกลาล กษณะท าท ของสมาช ก

2 2 ในกล มให แปรเปล ยนไปได เราจ งได เห นการเคล อนไหวเปล ยนแปลงสถานภาพของกล มท เก ดข นอย เสมอ ไม ว าจะเป นไปในท ศทางท สร างสรรค พ ฒนาหร อล าหล งเลวลงก ตาม ท งน ข นอย ก บป จจ ยหลาย ประการในกล ม เช น ค ณภาพของสมาช กในท มความร วมม อร วมใจในการท างาน ล กษณะของการท างานเป นท มท ม ประส ทธ ภาพ 1. สมาช กในท มม เป าหมายร วมเป นหน งเด ยวก น 2. ม การก าหนดบทบาท มอบหมายอ านาจ หน าท ตลอดถ งความร บผ ดชอบของสมาช กไว ช ดเจน 3. บรรยากาศในการท างานม ล กษณะเป นก นเอง 4. สมาช กม ส วนร วมในการแสดงความค ดเห นอย างเป นอ สระ 5. ท มงานพยายามส งเสร มให สมาช กม ความค ดสร างสรรค และเป นประชาธ ปไตย 6. ม การประช มพ จารณาผลการปฏ บ ต งานเป นประจ า 7. สมาช กม งประโยชน ของท มเป นหล ก 8. สมาช กให ความร วมม อร วมใจ ม ความไว วางใจ และบร ส ทธ ใจต อก น 9. สมาช กจะร วมม อก นหาทางแก ไขเม อเก ดป ญหา 10. การต ดส นใจของท มงานถ อว าสมาช กท กคนต องร วมก นร บผ ดชอบ 11. สมาช กท กคนพอใจท ได ท างานร วมก นเป นท ม ท มงานท ม ประส ทธ ภาพ 1. สมาช กม ความสามารถท ดเท ยมก น 2. ม การวางแผน การบร หาร และการจ ดการท ด 3. สมาช กม ความสาม คค กลมเกล ยว เมตตา เอ ออาทรต อก น ค ณสมบ ต ของสมาช กในท มงาน คนด + คนเก ง * ภ ม ส าค ญ 3 ภ ม 1. ภ ม ร 2. ภ ม ธรรม 3. ภ ม ฐาน

3 3 1. ภ ม ร เป นเร องของการใช สต ป ญญา ความสามารถ และความค ดท เป นเหต เป นผล ส าหร บในการพ ด การเข ยน และการกระท าท งปวง เก งงาน ม ความร ประสบการณ และท กษะ เก งคน เข าใจคน จ งใจคนได และปกครองคนเป น เก งค ด ค ดอย างสมเหต ผล ไตร ตรองรอบคอบ ใช สมองท ง สองซ ก ผ ท ใช ป ญญาเป นเคร องช น าความค ดและการกระท าจะเล งเห นถ งความส าค ญของ ส วนรวมเพราะมองเห นว าส งม ช ว ตต องพ งพาก น 2. ภ ม ธรรม เป นเร องของการม ค ณธรรม ม เมตตา เอ ออาร ท จะช วยเหล อก น แบ งป น ก น เห นอกเห นใจก นและย ต ธรรม ระว ง อย างให ม วหมองในเร องเพศตรงข าม อย างให เส ย ความเมตา ปราณ จ ตใจเอ ออาร ต อก น จะก อให เก ดความเป นน าหน งใจเด ยวก น การเบ ยดเบ ยนก นและการท าร ายก นจะน อยลง 3. ภ ม ฐาน เป นเร องของความสง างามในการเข าส งคม ม ก ร ยามารยาทท เหมาะสม ร จ ก ให เก ยรต ซ งก นและก น สมาช กจะเก ดความภ ม ใจในตนเองและองค กร ข อควรระว งในการท างานเป นท ม การมองโลกของมน ษย : คนละแง ม ม การค ดและพ จารณาของมน ษย คนละอย าง การต ดส นใจของมน ษย คนละมาตรการ ย ดอ ตตาด วย

4 4 ค อ คนเราท างานเพ ออะไร McClelland น กจ ตว ทยาชาวอเมร ก นม ความเช อว า มน ษย เราท างานเพ อว ตถ ประสงค 3 ประการ อ านาจ ส าเร จ ส มพ นธ ความต องการท ง 3 ประการน จะม ส วนกระต นให คนเราแสดงพฤต กรรมท แตกต างก น ออกไปในเวลาท างาน หร อท าให บ คคลท ม ท าท ต อผ บ งค บบ ญชาท แตกต างก น บ คคลท ท างานโดยม งถ ง อ านาจ 1. ชอบให แต งต งตนเองเป นห วหน ากล ม หร อแสดงออกถ งการม อ านาจเหน อผ อ น 2. ชอบบงการช น ว บ งค บ ควบค มให ผ อ นค ดหร อท าตาม 3. ชอบวางแนวทางการกระท าของกล ม และพยายามโน มน าว ช กจ ง เกล ยกล อมให ผ อ น กระท าตาม 4. ชอบพ ดถ งความส มพ นธ ก บผ อ น แต จะพ ดถ งในความหมายท แฝงไว ในล กษณะท อย เหน อ ผ อ น 5. ชอบพ ดถ งการต อส ท ต องใช ก าล งกายและการแสดงออกท ก าวร าว 6. ชอบส มพ นธ ก บคนท มาอ อนน อมถ อมตน ประจบสอพลอ 7. หล กเล ยงการแสดงความอ อนแอให ปรากฏ 8. เพ อให ประสบความส าเร จ บางคร งชอบให ม ความเส ยงภ ยอย างบ าบ น 9. ขอบโต เถ ยงเม อผ อ นโจมต ความค ดของตนเอง บ คคลท ท างานโดยม งถ ง ส าเร จ 1. เป นผ ท ม ความห วงใยถ งความส าเร จของงาน 2. ต องการท าให ด ท ส ด โดยเน นถ งมาตรฐานท ด เล ศของความส าเร จ 3. ชอบความท าทายของงาน โดยการท างานท ม ความส าค ญอย างย งให ส าเร จ 4. ชอบท าส งต างๆ ให ด กว าท คนอ นเคยท ามา 5. ขอบแสดงออกถ งความร บผ ดชอบเก ยวก บงาน 6. แสดงออกถ งความค ดสร างสรรค 7. ชอบยกเหต ผลมาประกอบค าพ ดอย เสมอ 8. ม การเส ยงอย บ างในเร องท ต องต ดส นใจเก ยวก บงาน

5 5 9. ล กษณะเร องราวท เข ยนจะเป นล กษณะของการว เคราะห ม หล กเกณฑ และม ข นตอน แต จะไม เก ยวข องก บอารมณ หร อความร ส ก 10. แสดงถ งความส าเร จของช ว ตในระยะยาว 11. อยากให คนอ นยกย องว าเก งในการท างานหร ออาช พ บ คคลท ท างานโดยม งถ ง ส มพ นธ 1. ชอบผ กม ตรใหม 2. ชอบคบเพ อนอย างสน ทสนม 3. ชอบคบเพ อนให มากๆ 4. ชอบพ ดถ งม ตรภาพ ความใกล ช ดสน มสนมต อก น 5. ชอบเข ยนจดหมายต ดต อ เย ยมเย ยน ไปมาหาส ก น 6. แสดงออกถ งอารมณ อ อนไหว อารมณ เศร า ความเส ยใจเม อพล ดพรากความหวานซ งเม อ อย ใกล ช ดก น 7. แสดงออกถ งการให ความสนใจและยกย องผ อ น 8. เร องราวท พ ดจะไม ม การเส ยงภ ยท ส ง 9. จะเน นถ งความร ส กว าเหว และอารมณ หงอยเหงาเม อต องอย คนเด ยว 10. จะเน นถ งการได ร บความช นชมจากบ คคลอ น 11. ชอบท าตนเป นเพ อนท ซ อส ตย ความค ดสร างสรรค ความค ดสร างสรรค (Creative Thinking) เป นกระบวนการทางสมองของมน ษย ท สามารถค ด ได กว างไกลหลายท ศทาง โดยการเช อมโยงหร อผสมผสานความค ด ต งแต สองเร องเข าด วยก น แล ว จ ดระเบ ยบความค ดออกมาในร ปท แปลกใหม ไม ซ าแบบเด ม แต จะต องเป นส งท ม ค ณค าและให ประโยชน แก ช ว ตโดยท วไปความค ดสร างสรรค จะเก ดข นได 2 ล กษณะ กล าวค อ ล กษณะประการ หน งเก ดจากการค ดค นประด ษฐ ส งใหม ๆ ข นมา โดยไม ม ใครเคยค ดมาก อนอ กล กษณะหน งเก ดจาก การด ดแปลงส งท ม อย แล วให เป นประโยชน แก มน ษย ธรรมชาต ของความค ดสร างสรรค น กจ ตว ทยาหลายท าน เช น ก ลฟอร ด (Guilford) โคแกน (Kohan) ม ความเห นตรงก นว า ความค ดสร างสรรค ม ใช เป นพรสวรรค แต เป นส งท สามารถฝ กฝน และเสร มสร างข นได ถ าร ว ธ และม ความอดทนเพ ยงพอ นอกจากน มาสโลว (Maslow) ย งได กล าวไว ว าเด กจะม ความค ดสร างสรรค ได ด กว าผ ใหญ ท งน เพราะโดยปกต ท วไป เด กจะม ความอยากร อยากเห น รวมท งจ นตนาการได กว างไกล จนบางคร งผ ใหญ ตามไม ท น นอกจากน อ ทธ พลของส งแวดล อมท งทางบ านและท โรงเร ยนก น บว าเป นองค ประกอบท ส าค ญ ในการสร างให เด กเต บโตข นมาเป นผ ท ม ความค ดสร างสรรค มากน อยได ต างก น ด งน นจ งพอสร ป ธรรมชาต ของความค ดสร างสรรค จากแนวค ดของน กจ ตว ทยาต างๆ ได ด งน

6 6 1. ความค ดสร างสรรค เป นธรรมชาต อย างหน งท ม อย ในต วมน ษย เช นเด ยวก บอว ยวะต างๆ ของ ร างกาย 2. ความค ดสร างสรรค ของมน ษย ม มาต งแต บ คคลน นเร มเก ด 3. ศ กยภาพในการใช ความค ดสร างสรรค ของแต ละบ คคลแตกต างก น เพราะประสบการณ และโอกาสท จะได ร บการฝ กฝนและการใช แตกต างก นออกไป 4. การพ ฒนาความค ดสร างสรรค สามารถฝ กอบรมให ก บบ คคลได ท กเพศ ท กว ย และท ก ระด บ 5. ความสามารถในการค ดสร างสรรค สามารถใช ได ก บงานท กสาขาอาช พ และบ คคลท ก ระด บ อ ปสรรคในการพ ฒนาความค ดสร างสรรค การท คนเราไม ค อยค ดอะไรท ต างไปจากท เคยค ดอย ท กว น ท งน เน องมาจากสภาพส งคม ป จจ บ นคนส วนใหญ ใช ช ว ตก นด วยความเร งร บ เน องจากความจ าเป นท จะต องแข งข นก บส งแวดล อม รอบกายอย ตลอดเวลา ไม ว าจะเป นเพ อนร วมงานหร อเพ อนร วมถนนก ตาม จากสภาพด งกล าว จ งท า ให แต ละคนใช ช ว ตของตนเอง เปร ยบเสม อนเคร องจ กร กล าวค อม ว ถ ช ว ตท จ าเจ เร งด วน ขาดการ สร างสรรค ส งใหม ๆ ให แก ช ว ตและส งคม การท คนส วนใหญ ไม ค อยได ใช ความค ดหร อค ดอะไรจ าเจอย ท กว น ซ งน บว าเป นอ ปสรรค ส าค ญในการพ ฒนาความค ดสร างสรรค น น ม สาเหต พอสร ปได ด งน 1. งานในหน าท ประจ าว นไม จ าเป นต องใช ความค ดร เร ม เน องจากล กษณะงานท ท าน นม ร ปแบบท แน นอนอย แล ว จ งท าให ผ ปฏ บ ต เก ดการยอมร บ และต ดอย ก บร ปแบบน น เม อคนเราตกอย ภายใต อ านาจของระบบงานจะท าให สมองไม ม โอกาสได ใช ความค ด เม อนานเข าก จะกลายเป นความ เคยช นเก ดอาการเฉ อยชา ประส ทธ ภาพในการท างานจะลดต าลง เพราะไม ค ดท จะปร บปร ง เปล ยนแปลง หร อค นคว าหาว ธ การใหม ๆ ข นมา แต กล บจะมองว าความค ดใหม ๆ หร อการ เปล ยนแปลงใหม ๆ เป นเร องเด อดร อน น าร าคาญ เพ มป ญหาให มากข น ด งน นเพ อเป นการพ ฒนาจ ง ต องยอมร บว าการปร บปร งเปล ยนแปลงเป นส งท จ าเป น และเร มห ดปล กฝ งน ส ยให ร จ กปร บปร งว ถ ช ว ตของตนเองไปส ส งใหม ๆ ต างๆไปจากท เคยเป นมา เพ อช วยให ช ว ตม ความสดช น ไม ซ าซาก จ าเจ น าเบ อหน ายอ กต อไป 2. ประพฤต ปฏ บ ต ตามอย างก นตลอดมา การเอาอย างก นหร อค ดตามอย างก นหร อบางคร ง ไม กล าค ด ไม กล ากระท าให แตกต างไปจากของเด ม เพราะกล วผ ดพลาดกล วส งคมจะไม ยอมร บ จ ง ประพฤต ปฏ บ ต ตนโดยใช การเล ยนแบบของเด มอย ตลอดเวลา การกระท าด งกล าวจะไม ช วยให เก ดส ง แปลกใหม ขาดการสร างสรรค ด งน นการส งเสร มให บ คคลได แสดงความค ดเห นของตนเองออกมาด วย เหต ด วยผล ซ งบางคร งก อาจม ความแตกต างก นไป ย อมจะน าไปส ความแปลก ความใหม และเก ด การสร างสรรค ข นมา 3. เวลาท ม อย บ งค บให ต องท างานเหล าน นด วยความจ าเจ บ คคลบางจ าพวกต องท างานอย าง เร งร บ โดยไม ม เวลาท จะค ด ซ งอาจเก ดจากปร มาณงานท มาก และขาดการบร หารเวลาท เหมาะสม

7 7 หร ออาจเก ดจากน ส ยท ชอบรอให งานจวนต วแล วจ งลงม อท า ซ งท าให ไม ม เวลาค ด คนจ าพวกน จ งถ ก เวลาเป นเคร องบงการช ว ตอย โดยไม ร ต ว จ งม แต ความเร งร บ ขาดสต ขาดสมาธ ถ าร จ กแบ งเวลา และบร หารเวลาให เป นก สามารถเป นนายของเวลา ซ งจะท าให ท งช ว ตและงานอย ภายใต อ านาจของเรา ม เวลาท จะค ดพ จารณาเร องราวต างๆ เน องจากสมองต องการท งเวลาและอ สรภาพในการค ดค น แสวงหาว ธ การใหม ๆ เพราะสมองและความค ดของคนเราน น ม สภาพเช นเด ยวก บร างกาย กล าวค อ ต องม การออกก าล ง บร หารจ งจะเก ดความคล องแคล วและจะเก ดความสน กเม อได ค ดและได ร บ ผลตอบสนองท น าพอใจต อความค ดน น 4. บรรยากาศท เคร งคร ดและจร งจ งมากเก นไป ในช ว ตของคนเราหากการกระท าหร อ ความค ดจะต องอย ในกรอบเป นระเบ ยบแบบแผนท กส งท กอย างอย ตลอดเวลาจะคลาดเคล อนไปแม แต น อยไม ได เคร งคร ดอย ก บกฎเกณฑ และระเบ ยบว น ย จร งจ งก บช ว ตมากจนเก นไปโดยย ดคต ท ว า เวลาก นต องก น เวลางานต องท างาน และเวลาเล นต องเล น ช ว ตก จะม แต ความเคร งเคร ยดและเอา จร งเอาจ งมากเก นไป การท างานขาดความสน ก ไม กล าแม แต จะค ดนอกเหน อไปจากท เคยท า ก จะท า ให เป นคนขาดความค ดสร างสรรค 5. ความเฉ อยชา ความอ ดอาด เช องช า ซ งเป นความล าช าท งทางความค ด และการกระท า จ ดว าเป นอ ปสรรคส าค ญต อการความค ดสร างสรรค เพราะเป นการแสดงออกท ขาดแรงกระต นและ ขาดความค ดร เร ม การพ ฒนาความค ดสร างสรรค ในช ว ตของคนเราต งแต เล กจนโต ส งท เราได ร บและถ กตอกย าอย เสมอ ค อ ว ธ การหาค าตอบ ท ถ กต องท ส ดเพ ยงค าตอบเด ยว และร ว ธ ตอบค าถามท ร ดก มท ส ด แต ส งท เราส ญเส ยไปค อ ศ กยภาพ หร อความสามารถในการค ดหาค าตอบท มากกว าหน งข อ รวมท งพล งในการจ นตนาการไปจนเก อบ หมดส น ปราชญ ผ หน งเคยกล าวไว ว า เด กๆ จะเร มเข าโรงเร ยนในร ปของเคร องหมายค าถาม (?) ท อย ในจ ตใจแต จะจบออกมาในร ปของเคร องหมายท เป นจ ดจบ (.) ด งน น ในกาพ ฒนาความค ดสร างสรรค จ งเป นการจ ดไฟแห งจ นตนาการท ก าล งจะด บมอดลง ไปให กล บล กโพลงข นมาใหม โดยการพยายามท าลายก าแพงท ก ดก นเสร ภาพทางสมองลงไปเป นการให อ สระก บความค ด ซ งว ธ การในการพ ฒนาความค ดสร างสรรค สามารถท าได ด งน 1. ท าส งท ค นเคยให แปลก การท จะค ดเร องเด ยวก นก บคนอ น และค ดให แปลกไปจากคนอ น ได น น จะต องฝ กห ดให เป นคนช างสงส ย และบางคร งต องค ดแบบเร ยบง ายบ าง อย าค ดสล บซ บซ อน จนเก นไปเพราะส งท งหลายท อย รอบต วเราบางคร งก เก ดจากความค ดแบบพ นๆ ธรรมดา 2. ส าค ญส งท แปลกให ค นเคย การฝ กตนเองให ม ความค นเคยก บส งท แปลกอย เป นประจ า จะ ท าให เราเป นคนท ม ความกล าท จะค ดโดยไม ถ กล อมกรอบในเร องความเคยช นหร อต ดอย ก บค าน ยมท เน นแต เร องความส าเร จ และประณามความล มเหลว

8 8 3. ให เวลาในการค ด สมองของคนเราต องการท งเวลาและอ สรภาพ ด งน นในการท าอะไรก ควรจะให เวลาเผ อไว ส าหร บสมองได ม เวลาค ดไตร ตรอง ไม ร บร อนในการต ดส นใจจนเก นไป ม สมาธ ค อยๆ ค ดจ ตใจไม ฟ งซ าน ซ งจะท าให มองเห นแนวทางในการแก ป ญหาได หลายๆ แนวทาง 4. ค ดในเช งสมม ต อย เสมอ การค ดในเช งสมม ต น สามารถท าได โดยการต งค าถามก บต วเรา เสมอๆ ว า อะไรจะเก ดข น ถ า ค ดอย างคล มเคร อ การกระต นให เก ดการค ดอย างคล มเคร อน น สามารถท าได ด วยการต ง ค าถามให คล มเคร อเอาไว ในการท างานหร อส งการ ความคล มเคร อเป นเร องอ นตรายเพราะอาจท าให เก ดความผ ดพลาดและเส ยหายได แต ในระบบของความค ด ความคล มเคร อจะช วยท าลายก าแพงท ป ด ล อมความค ดลงได ท าให สามารถค ดได กว างขวางและปลอดโปร งข น การกระต นให เก ดความค ด คล มเคร ออาจท าได โดยการต งค าถามท ม ล กษณะเป นค าถามแบบปลายเป ด ค อ ม ค าตอบได มากกว า หน งค าตอบซ งจะท าให ได ค าตอบหลายๆ แนวทาง 6. ไม ย ดต ดก บความถ กต องหร อความผ ดพลาด คนส วนใหญ จะถ กส งสอนให ม ความค ดว าเม อ ท าการส งใดแล วจะต องท าให ส าเร จเพ ยงอย าเด ยว ความล มเหลวเป นส งท ส งคมไม ยอมร บและเป น ความอ บอาย การท าผ ดเป นส งท ไม ด ไม ถ กต อง และเก ดความไม พอใจ ส งคมป จจ บ นจ งม ท ศนคต ต อ ความถ กต องก บความผ ดพลาดว าเป นส งท ตรงก นข าม และส งคมจะยอมร บแต เพ ยงด านเด ยวค อ ความถ กต อง ด วยเหต น จ งท าให คนส วนใหญ ไม กล าเส ยงหร อท าอะไรนอกขอบเขตท เคยช น เพราะกล ว ความล มเหลว และจะได ร บผลจากส งคม ค อ การต าหน ต เต ยนการด ถ กด แคลน ซ งท ศนคต ด งกล าว น จะเป นก าแพงป ดก นความค ดสร างสรรค ในต วบ คคลเป นอย างมาก เพราแท ท จร งแล วความล มเหลว หร อข อผ ดพลาดควรจะเป นส งท น ามาศ กษา และถ อเป นบทเร ยนในการแสวงหาแนวทางใหม ด วยความ อดทน และเพ ยรพยายามท จะขจ ดข อบกพร องให หมดส นไป ความเฉล ยวฉลาดทางอารมณ : ป จจ ยส งเสร มความส าเร จในช ว ต ความหมายและองค ประกอบ EQ EQ เป นค าย อมาจากค าในภาษาอ งกฤษ Emotional Quotient หร อบางคร งก จะได เห นค าว า Emotional Intelligence จากการค นคว าแหล งอ างอ งของต างประเทศ ถ าจะแปลความหมาย EQ โดย เท ยบเค ยงก บค าท เราค นเคยค อ IQ ก อาจจะอธ บายได ว า IQ หมายถ งเกณฑ ภาคเชาวน ด งน น EQ ก คงจะหมายถ งเกณฑ ภาคอารมณ ในท น ควรจะหมายความว าเป นต วบ งช (Indicator) ว าม ความ เฉล ยวฉลาดทางอารมณ (Emotional Intelligence) ระด บใด ประว ต ของการศ กษาด าน EQ ในอด ตวงการจ ตว ทยาซ งพยายามศ กษาพฤต กรรมของมน ษย ได ศ กษาเร องหน าท ของสมอง ซ ง เช อว าจะท าให เข าใจมน ษย อย างล กซ งมากข น

9 9 ในป ค.ศ Paul Maclean จากสถาบ นส ขภาพจ ตแห งช ว ตของอเมร กา ได สนใจศ กษา หน าท ของสมองส วนต างๆ และสร ปการศ กษาด งน มน ษย ม สมองท ประกอบไปด วย 3 ส วน ค อ ช นในส ด เร ยกว า Reptilian ในส วนน ประกอบด วยอ ปน ส ยด งเด มของมน ษย ย งม ได ร บการข ด เกลารวมท งส ญชาต ญาณ ช นกลางหร อส วนกลาง เร ยกว า Limbic System เป นส วนท ท าให เก ดอารมณ ของมน ษย ช นนอกส ด เร ยกว า Neocortex หร อ Cerebral System ซ งส วนน จะท าหน าท เก ยวก บการค ด การร บร ต างๆ การพ ดรวมท งการวางแผน สมองช นนอกส ดน จะท าให มน ษย ม ความแตกต างจากส ตว ประเภทอ นด วย หล กจากช วงแรกท Paul Maclean ได รายงานผลการศ กษาเร องหน าท ของสมองแล วระยะ ต อมารวมๆ ค.ศ น กจ ตว ทยาจากสถาบ นเทคโนโลย แคล ฟอร เน ย (California Institute of Technology) ช อ Roger Sperry ได ศ กษาเก ยวก บสมองซ กซ าย-ขวา ว าม หน าท แตกต างก นอย างไร บ างและได รายงานการศ กษาด งน สมองซ กซ าย จะท าหน าท ควบค มการเคล อนไหวของร างกายซ กขวาของมน ษย และท าหน า เก ยวข องก บภาษาถ วยค า ค าพ ด และต วหน งส อ จะเน นการค ดว เคราะห การค ดวางแผน การค ด ตามความเป นจร งและค ดเป นล าด บข นตอนอย างม เหต ผล สมองซ กขวา จะท าหน าท ควบค มการเคล อนไหวของร ายกายซ กซ ายของมน ษย และท าหน าท เก ยวข องก บการค ดเป นภาพ ค ดแบบคาดคะเน ค ดโดยประมวลส งเร าต างๆ พร อมก น ค ดในเช งจ ต นาการ ค ดแบบสร างสรรค และแบบท นท ท นใด กล าวโดยสร ปสมองซ กซ ายจะค ดอะไรท เป นล าด บข นตอนในขณะท สมองซ กขวาจะค ดในส งท เป นภาพรวมๆ ในเช งม ต ส มพ นธ องค ประกอบของ EQ ในท ศนะของ Salovey ซ งเป นน กจ ตว ทยาท บทบาทส าค ญในเร องของ EQ ม ความเห นว า EQ ม องค ประกอบท ส าค ญ 5 องค ประกอบ ด งน 1. การร บร อารมณ แห งตน (Know one s emotion) 2. การจ ดการอารมณ ตนเอง (Managing emotion) 3. การสร างแรงจ งใจท ด ให แก ตนเอง (Motivation oneself) 4. การร บร อารมณ ของบ คลอ น (Recognizing emotion in others) 5. การจ ดการด านส มพ นธภาพก บบ คคลอ นๆ (Handing relationship)

10 10 1. ข นตระหน กร จ กอารมณ ตน (Know one s emotion) ม ตนแล วให ร ตน หร อบางท เร ยกว าการตระหน กร ตน (Self awareness) เข าใจหย งร ความเปล ยนแปลงในอารมณ ภาวะอารมณ ต องการของตนในแต ละห วงเวลาและ สถานการณ เข าท านองผ ท ร จ กต วเองและเอาชนะตนเองได เป น ผ ท ฉลาดท ส ด 2. ข นบร หารจ ดการอารมณ ของตนเอง (Managing emotion) เป นความสามารถท จะ ควบค มจ ดการก บความร ส กหร อภาวะอารมณ ท เก ดข นได อย างเหมาะสมและชาญฉลาด โดยสร างเสร ม จากภาวะท ตระหน กร ในอารมณ ของตน เม อเศร า โกรธ ผ ดหว ง หร อเส ยใจก ควบค มตนได ไม โมโห หร อหา แพะร บบาป สร างความท กข ระทมให เก ดแก ตนน าพาภาวะอารมณ ของตนให กล บค นส สภาพปกต ได โดยเร วฝ นร ายให กลายเป นด ค ดไตร ตรองก อนต ดส นใจ 3. ข นสร างแรงจ งใจท ด ให แก ตนเองได (Motivation oneself) การกระต นเต อนตนให ค ด ร เร มอย างม ความค ดสร างสรรค ผล กด นตนม งส เป าหมายท ต งไว จะน ามาซ งความส าเร จ สามารถ ถอดได รอได ไม ห นห นใจเร วด วนได ผ ท สามารถท าได ด งน ถ อเป นผ ท ประสบความส าเร จในงาน ม งส เป าหมายอย างม พล งของความต งใจม น มองอะไรท ไม ต ดก บเง นหร อต าแหน ง 4. ข นสามารถร บร อารมณ ของผ อ นได (Recognizing emotion in others) ความสามารถเอาใจเขามาใส ใจเราเป นพ นฐานของความ เก งคน ร เท าท นในความร ส กความต องการ และข อว ตกก งวลของผ อ นไอย างชาญฉลาด ม ไหวพร บ ม ความส าค ญต อบางอาช พ เช น งานท เก ยวก บการร กษาพยาบาล การขาย การสอน และการบร หารจ ดการ 5. ความสามารถในการจ ดการด านส มพ นธภาพก บผ อ น (Handing relationship) เป น ผลร วมข อ 1 4 ท าอย างไรท จะม ความสามารถในการสร างและร กษาเคร อข ายสายส มพ นธ ส วนต ว และท เก ยวก บงานไว ซ งม ความส าค ญอย างมากก บความเป นผ ม ช อเส ยง ความเป นผ น าและความเก ง คน Gardner ถ อว าเป นล กษณะของ Interpersonal Intelligence ท ประกอบจากการจ ดต งกล มหร อ เคร อข ายการเจรจาแสวงหาทางออก การสร างสายส มพ นธ เป นการส วนต วและเป นผ ท ม ความสามารถ ว เคราะห สถานการณ ทางส งคมได ด ในท ศนะของ Wagner และ Sternberg (1985, p 439) เก ยวก บ EQ น ได เสนอว าพฤต กรรม ของผ ท ชาญฉลาดด าน Practical intelligence ท จะเอ อต อความส าเร จในว ชาช พในการบร หารและใน ช ว ตสามารถแบ งได เป น 3 ประเภท ค อ 1. การครองตน (Managing self) หมายถ ง ความสามารถในการบร หารจ ดการตนเองใน แต ละว นให ได ผลผล ตส งส ด อาท การจ ดล าด บก จกรรมท ต องท า การกระต นช น าตนให ม งส ผลส มฤทธ 2. การครองตน (Managing others) ท กษะความร ในการบร หารผ ใต บ งค บบ ญชา ความส มพ นธ ทางส งคม ความสามารถเข าก บผ อ นได มอบหมายงานให ท าตรงก บท กษะความร ความสามารถของผ ปฏ บ ต แต ละคน และให รางว ลตามผลงานท ปฏ บ ต 3. การครองตน (Managing career) จะสร างผลกระทบท ด แก ส งคม องค การ ประเทศชาต ได อย างไร จะสร างช อเส ยงเก ยรต ภ ม ของตนได เช นไร จ ดความส าค ญจ าเป นของตนให

11 11 สอดคล องก บส งท องค การให ความส าค ญ สามารถโน มน าวผ เก ยวข องให เห นความส าค ญ และเห นด งามด วย ส าหร บ Bar-on (1992) ได เสนอองค ประกอบของ EQ โดยแบ งเป น 5 หมวด ประกอบด วย 15 ค ณล กษณะส าค ญ หมวดและค ณล กษณะของ EQ ในท ศนะของ Bar-on หมวด 1. ความสามารถภายในตน 2. ท กษะของความเก งคน 3. ความสามารถในการปร บต ว 4. กลย ทธ ในการบร หารความเคร ยด 5. ป จจ ยด านแรงจ งใจและภาวะอารมณ ค ณล กษณะ 1.1 ตระหน กร จ กตน 1.2 เข าใจภาวะอารมณ ของตน 1.3 กล าแสดงความค ดเห น และความร ส กของตน 2.1 ตระหน กร เท าท นในความค ดความร ส กของผ อ นได ด 2.2 ใส ใจสว สด ภาพห วงใยผ อ น 2.3 สร างสายส มพ นธ ก บผ อ นได ด 3.1 ตรวจสอบความร ส กของตน 3.2 ต ความเข าใจสถานการณ ต างๆ ได ด 3.3 ย ดหย นในความค ดความร ส กของตนได ด 3.4 แก ไขป ญหาและสถานการณ เฉพาะหน าได ด 4.1 จ ดการก บความเคร ยดได ด 4.2 ควบค มอารมณ ของตนได ด 5.1 มองโลกในแง ด 5.2 สร างความสน กสนามให เก ดแก ตนเองและผ อ นได ด 5.3 ร ส กและแสดงออกซ งความเป นส ขให ปรากฏได ต วอย างของ EQ ท พบเห นได ในช ว ตจร ง ระด บบ คคล IQ ส ง ไม ได หมายความว า EQ ชองคนน นจะส งตามไปด วย น กศ กษาแพทย เสร ม ฆ าห นศพแฟนสาว โมโห โกรธจนค มอารมณ ตนเองไม ได ท ถ กโกหก ซ งๆ หน า น กเร ยนท นฯ โมโหแฟนต จาก ท บท าลายอ ปกรณ การทดลองเคม และล มโต ะอาหาร ไม ให คนอ น ได ทาน ปราดเปร องแต ท าเร องท ด ไร เหต ผล

12 12 ห วหน างานเป นคนท โมโห หง ดหง ดง าย ล กน องมอบสมญาว า ปรอท และไม ม ใครช นชม ขาดบารม ต วอย าง : บทบาทของ IQ และ EQ ต อก จกรรมต างๆ ในช ว ต แก ป ญหา เฉพาะทาง เร ยน งาน ปร บต ว ครองตน ครองตน ช ว ตค IQ IQ IQ + EQ EQ EQ EQ EQ มน ษย ส มพ นธ ในการท างาน มน ษย ส มพ นธ เป นป จจ ยส าค ญประการหน งในการท างานเพ อให บรรล เป าหมายเพราะว ามน ษย ส มพ นธ เป นเร องท เก ยวข องก บความส มพ นธ ระหว างบ คคลก บบ คคล หร อบ คคลก บกล มโดยอาศ ย การแสดงออกท งทางกาย วาจา และใจ ต อผ อ น ด งน นในช ว ตของเราถ าเราต องการให การท างาน ด าเน นไปอย างราบร นและได ผลด ก จ าเป นต องศ กษาถ งเร องราวเก ยวก บมน ษย ส มพ นธ เพ อใช เป นแนว ปฏ บ ต เร องน ถ าจะกล าวไปแล วก น บว าเป นเร องท เก ยวข องอย างมากก บช ว ตประจ าว น ม ขอบข ายท กว างขวาง ม ความสล บซ บซ อน และเต มไปด วยความละเอ ยดอ อน ข อปฏ บ ต ส าค ญประการหน ง ส าหร บปร ชญาของมน ษย ส มพ นธ ก ค อมน ษย ส มพ นธ จะต องเร มต นท ตนเองก อน โดยย ดหล กการ ว เคราะห และปร บปร งตนเอง ร จ กว ธ การระง บอารมณ และการควบค มตนเองพอประมาณในการด าเน น ช ว ต ความหมายของมน ษย ส มพ นธ ค าว ามน ษย ส มพ นธ ถ าพ จารณาก นตามภาษาเข ยนแล ว จะเห นว ามาจากค าสองค ามารวมก น ค อ ค าว า มน ษย ก บ ส มพ นธ ค าว า มน ษย หมายถ ง ผ ท ม จ ตใจส ง หร อผ ท ม ความงดงาม อย ในห วใจ ส วนค าว า ส มพ นธ หมายถ ง การต ดต อ การอย ร วมก น เม อน าเอาค าว า มน ษย ก บ ส มพ นธ มารวมก นเข าเป นค าว า มน ษย ส มพ นธ แล ว ก หมายถ ง การอย ร วมก นอย างม ความส ขของผ ท ม ความงดงามในห วใจ ถ าจะพ ดก นอย างกว างๆ แล ว มน ษย ส มพ นธ ก ค อ ความส มพ นธ ระหว างบ คคลต งแต สองคนข นไปหร อระหว างกล มชนต งแต สองกล มข นไปหร อระหว าง บ คคลก บกล มชน ซ งความส มพ นธ ด งกล าวอาจเป นการสร างสรรค ร วมก นท งทางตรงหร อทางอ อม อย างเป นทางการ หร อไม เป นทางการก ได เพราะแท ท จร งแล วมน ษย ส มพ นธ ก เป นการต ดต อเก ยวพ น ก นระหว างมน ษย ด วยก น ไม ว าเร องท ต ดต อก นน นจะเป นเร องท เก ยวข องก บธ รก จการงาน หร อเร อง ส วนต วก ตาม ท กษะทางมน ษย ส มพ นธ จ าเป นเพ ยงใดในการท างานร วมก น

13 13 ในการท างานร วมก น พน กงานในหน วยงานจ าเป นต องม ท กษะทางด านมน ษย ส มพ นธ มากน อย เพ ยงใดน น Kenneth H. Blanchard ได กล าวไว ในหน งส อ Management of Organizational Behavior ไว ตอนหน งว า... เป นท เห นพ องต องก นว าในการปฏ บ ต งานของคนเราน น จ าเป นต องอาศ ยท กษะ 3 ประการ ค อ 1. ท กษะทางด านเทคน ค (Technical Skill) 2. ท กษะทางด านมน ษย ส มพ นธ (Human Relations Skill) 3. ท กษะทางด านแนวความค ด (Conceptual Skill) พน กงานระด บส ง พน กงานระด บกลาง พน กงานระด บล าง ท กษะทางด านแนวความค ด ท กษะทางด านมน ษย ส มพ นธ ท กษะทางด านเทคน ค แผนผ งแสดงถ งความต องการท กษะด านต างๆ ของพน กงานแต ละระด บ จากแผนผ งจะเห นว า พน กงานระด บส งต องการท กษะทางด านเทคน คน อยมาก แต ต องการท กษะทางด านแนวค ดส งมาก ส วนพน กงานระด บกลางต องการท กษะทางด านเทคน คและท กษะทางด านแนวค ดค อนข างมาก ในขณะ ท พน กงานระด บล างต องการท กษะทางด านเทคน คส ง แต ต องการท กษะทางด านแนวความค ดน อยมาก แต พน กงานท ง 3 ระด บ ก ต องการท กษะมน ษย ส มพ นธ เช นเด ยวก น ท กษะทางด านเทคน ค หมายถ ง ท กษะในการลงม อปฏ บ ต งานท ม ผลมาจากประสบการณ หร อการเร ยนร โดยการฝ กปฏ บ ต รวมตลอดถ งความสามารถในการใช ความร ว ธ การและเทคน คเพ อ น าไปส การปฏ บ ต ท กษะทางด านมน ษย ส มพ นธ หมายถ ง ความสามารถในการท างานร วมก บผ อ นอย างม ประส ทธ ภาพและก อให เก ดความส ขใจร วมก น ม ความคล องต วในการด าเน นช ว ตร วมก บผ อ น ม ความ เข าใจตนเองและผ อ นตลอดถ งการร จ กว ธ การจ งใจคน มน ษยส มพ นธ ม ผลต อความก าวหน าในช ว ตอย างไร น กพฤต กรรมศาสตร ท ท างานเก ยวก บพฤต กรรมของมน ษย ในหน วยงาน เห นพ องต องก นว าการ ปฏ บ ต งานโดยท วไป ของพน กงานม ความจ าเป นต องอาศ ยท กษะทางด านเทคน ค ท กษะทางด าน

14 14 แนวความค ด และท กษะทางด านมน ษยส มพ นธ ส าหร บท กษะทางด านมน ษยส มพ นธ น บว าม ความ จ าเป นและส าค ญต อพน กงานท กระด บในหน วยงาน จากผลการว จ ยพบว า 1. สาเหต ท บ คคลท างานแล วไม ได เล อนข นหร อเล อนต าแหน ง ม 2 ประการ ค อ ก. ขาดความร เร องงาน 24.5 % ข. ไม สามารถปร บต วให เข าก บเพ อนร วมงาน (ขาดท กษะในเร องมน ษยส มพ นธ 75.5 %) 2. สาเหต ท พน กงานถ กปลดออกจากงาน 2 ประการ ค อ ก. ขาดความร ในเร องงาน 10 % ข. ขาดความสามารถในการปร บต วเข าก บผ อ น (ขาดท กษะในเร องมน ษยส มพ นธ 89.9 %) เร องของมน ษยส มพ นธ น บว าม ความส าค ญมากโดยเฉพาะในส งคมป จจ บ น เพราะเป นเร องท เก ยวก บความส มพ นธ ของมน ษย เป นต วเช อมโยงให มน ษย เก ดความร ก ความเข าใจ และความเห นใจซ ง ก นและก น ซ งจะน าไปส การท างานร วมก นและการด าเน นช ว ตร วมก นอย างม ความส ข และประสบ ผลส าเร จค ณค าของ มน ษยส มพ นธ ช วยก อให เก ดประโยชน ต อการด าเน นช ว ต ด งน 1. เพ อให เก ดความเข าใจอ นด ต อเพ อนมน ษย ด วยก น 2. เพ อให เก ดความเช อถ อร กใคร ต อก น 3. เพ อให เก ดความพ งพอใจ และย นด ให ความร วมม อในการท างาน 4. เพ อให การคบหาสมาคมเป นไปด วยความราบร น 5. เพ อให เก ดความส าเร จในก จการงานท ม ว ตถ ประสงค ร วมก น

15 15 เทคน คบางประการเก ยวก บมน ษยส มพ นธ A Short Course in Human Relations The SIX most important word : I ADMIT I MADE A MISTAKE THE FIVE most important word : YOU DID A GOOD JOB THE FOUR most important word : WHAT IS YOUR OPINION? THE THREE most important words : IF YOU PLEASE THE TWO most important words : THANK YOU THE ONE most important words : WE THE LEAST most important words : I

16 16 เทคน คการสร าง 1. เมตตา ปราณ (GOOD Wishes) พล งจ ต ร สเซ ย อเมร กา อาจารย ฟ น 2. วจ ไพเราะ (Communication) ผ พ ด เร องราว ผ ฟ ง อ ปสรรคของภาษา พ ด เข ยน อารมณ 3. สงเคราะห ปวงชน (Observable Helping Relation) พฤต กรรมช วยเหล อ วาจา กระท า 4. วางตนเสมอภาค (Approval) จะท าได ต องยอมร บว า มองคนละแง ค ดคนละอย าง ต ดส นคนละมาตรการ I am OK you are not OK. I am not OK you are OK. I am not OK you are not OK. I am OK you are OK + With Love 5. เพ มฝากค ณค า (Recognition) ยกย องชมเชย

17 ถ อมต วเอง ยอมร บผ ด 17