Menerangi hidup anda

Transcription

1 Menerangi hidup anda

2 Berganding bahu membangunkan Negara selama tahun

3 Peristiwa Penting

4 60 tahun Menyinari Hidup Rakyat Selama PEMALAYSIAAN Sejurus selepas Negara mencapai kemerdekaan pada 1957, Lembaga Lektrik Pusat (Central Electricity Board atau CEB) yang ditubuhkan pada 1 September 1949, adalah antara institusi Kerajaan yang paling awal menyertai proses pemalaysiaan selaras dengan semangat kebangsaan pada masa itu. Berkat dari program pendidikan bersepadu dan yang dirancang rapi, ramai penuntut telah dihantar untuk melanjutkan pelajaran di institusiinstitusi terkemuka di United Kingdom. Mereka merupakan kumpulan perintis yang dilatih untuk mengambilalih jawatan-jawatan penting profesional dan teknikal dalam CEB. Proses pemalaysiaan ini membuka satu lembaran bersejarah apabila Dato Kurnia Jasa Haji Osman Taib menjadi anak watan pertama yang dilantik sebagai Pengerusi CEB pada tahun Ini disusuli dengan perlantikan Raja Tan Sri Zainal Raja Sulaiman sebagai Pengurus Besar pertama pada tahun Pada 1965, CEB mula dikenali dengan nama baru Lembaga Letrik Negara (LLN). Pada tahun 1968, proses memalaysiakan LLN telah berjaya dilaksanakan dalam tempoh 12 tahun daripada 20 tahun yang dirancang pada awalnya dahulu apabila 80 ekspatriat yang memegang jawatan penting telah diganti oleh anak-anak Malaysia yang berkelayakan.

5 ELEKTRIFIKASI Usaha mengelektrifikasikan negara bermula dengan nyata sejak tamat Perang Dunia Kedua. Industri getah dan bijih timah yang maju secara mendadak pada era pasca perang menimbulkan cabaran besar kepada CEB untuk memenuhi permintaan elektrik yang semakin meningkat. Agenda utama CEB adalah membina Grid Elektrik Nasional satu rangkaian yang merentasi seluruh negara dan membekal tenaga dari loji janaelektrik kepada pelanggan. Selepas Merdeka, elektrifikasi kawasan luar bandar diberi keutamaan untuk merangsang pembangunan negara, membasmi kemiskinan dan meningkatkan taraf hidup rakyat Malaysia di luar bandar. Bekalan tenaga kepada kawasan luar bandar memainkan peranan utama dalam merealisasikan kesaksamaan sosial. Ia membantu mengurangkan jurang antara golongan yang berada dan yang miskin. Ia juga memberi peluang kepada petani dan nelayan mendapat faedah daripada mekanisasi dan automasi untuk mempertingkatkan produktiviti, menembusi pasaran dan menyertai proses pengkomersialan. Elektrifikasi juga merangsangkan pertanian ala perladangan besar-besaran serta agroindustri dan menjadikan pertanian salah satu sektor utama ekonomi Malaysia hingga ke hari ini. Program elektrifikasi luar bandar TNB telah mendapat pengiktirafan masa zaman LLN dahulu dari Bank Dunia (World Bank), pemberi pinjaman utama projek tersebut, yang menyifatkan LLN sebagai sebuah perbadanan milik Kerajaan yang dikendali secara pintar dengan kedudukan kewangan yang kukuh. Kejayaan program elektrik luar bandar Malaysia telah dijadikan teladan oleh negara-negara sedang membangun. Secara keseluruhannya, program ini telah dapat membekalkan elektrik kepada 99 peratus kawasan di luar bandar di Semenanjung Malaysia.

6 60 tahun Menyinari Hidup Rakyat Selama PENGINDUSTRIAN Pada peringkat awalnya, program industrialisasi di Malaysia diperkenalkan untuk tujuan memajukan industri penggantian import. Fokusnya mula beralih pada tahun 1970an kepada penggalakan industri intensif buruh dan yang berorientasikan eksport. Tujuan utamanya ialah mencipta peluang pekerjaan serta menangani kesankesan negatif harga komoditi utama yang tidak menentu dan perolehan eksport ekonomi negara. B i l a N e g a r a b e r t a m b a h m a j u, pembangunan industri di Malaysia turut meningkat canggih dan berjaya menarik industri berteknologi tinggi, industri berasaskan pengetahuan dan intensif modal serta aktiviti nilai tambah yang tinggi. TNB adalah penyumbang langsung kepada pembangunan industri Malaysia yang sudah mencapai kejayaan besar sejak program industrialisasi dimulakan. Rangkaian elektrik TNB yang luas adalah salah satu faktor utama yang menarik pelaburan asing ke Malaysia. Syarikat memainkan peranan penting dalam memastikan bekalan elektrik yang stabil dan selamat dan terus menyuluhi perjalanan negara ke arah industrialisasi. Pertumbuhan prasarana yang dianggap sebagai sesuatu yang amat diperlukan untuk pembangunan ekonomi kini pula menjadi pemangkin d a n p e r a n g s a n g p e r t u m b u h a n industrialisasi yang lebih pesat di Malaysia.

7 PENSWASTAAN Penswastaan mula diumumkan oleh Kerajaan pada tahun 1983 untuk merintis jalan ke arah penyertaan sektor swasta yang lebih luas dalam pembangunan negara. Di samping memudahkan pertumbuhan ekonomi, penswastaan juga bertujuan untuk mengurangkan beban kewangan dan pentadbiran Kerajaan, menyederhanakan kehadiran Kerajaan dalam ekonomi, menurunkan perbelanjaan awam, dan m e n i n g k a t k a n k e c e k a p a n d a n produktiviti. Antara sektor yang dikenalpasti untuk tujuan penswastaan ialah sektor elektrik yang intensif modal. Pada tahun 1990, Lembaga Letrik Negara diperbadankan sebagai Tenaga Nasional Berhad (TNB) dan pada tahun 1992, mula disenaraikan di Kuala Lumpur Stock Exchange (yang sekarang dikenali sebagai Bursa Malaysia). Didorong oleh semangat keusahawanan dan daya saing, TNB terus mengorak l a n g k a h s e b a g a i b a d a n y a n g diswastakan dan sejak itu juga telah diiktiraf sebagai salah satu contoh utama kejayaan dasar penswastaan Kerajaan. TNB kini adalah antara syarikat terbesar di Bursa Malaysia dan antara majikan swasta terbesar dengan warga kerja lebih kurang 25,000 orang. Kerana kecemerlangan prestasinya, TNB telah ditempatkan sebagai antara Tiga Majikan Terunggul di ASEAN. Pada tahun 2008, TNB termasuk dalam senarai Platts 250 sebagai salah satu syarikat tenaga terunggul di dunia. Pada tahun itu juga, TNB menduduki tempat ke-575 daripada tempat ke-681 tahun lalu dalam senarai syarikat terbesar dan yang paling berjaya di dunia Forbes 2000.

8 60 tahun Menyinari Hidup Rakyat Selama PEMPELBAGAIAN Di samping kepakarannya dalam bisnes teras iaitu penjanaan, penghantaran, dan pembahagian elektrik, TNB juga telah mempelbagaikan portfolionya dengan menceburi bidang pembuatan, perkhidmatan dan khidmat pakar runding serta pendidikan. Menerusi anak-anak syarikatnya, TNB dapat mengeluarkan produk-produk seperti alat ubah sistem pembahagian, kabel-kabel elektrik, wayar optikal tanah, kabel voltan rendah, pengalir, perkakas suis tertebat gas dan voltan tinggi, pemutus litar dan pemisah. TNB juga menyediakan perkhidmatan dan k h i d m a t p a k a r r u n d i n g d a l a m pengurusan dan pembangunan projek sistem penyejukan daerah (District Cooling), penjanaan bersama (cogeneration) dan pengurusan tenaga bangunan, tenaga boleh diperbaharui kecil serta perkhidmatan pembaikan dan penyelenggaraan bagi peralatan loji janaelektrik. TNB turut berganding bahu dengan para penyedia pendidikan dalam Negara dengan membangunkan modal insan negara melalui anak syarikat milik penuhnya iaitu Universiti Tenaga Nasional Sdn Bhd (UNITEN), yang menawarkan kursus dalam bidang kejuruteraan, teknologi maklumat, pengurusan perniagaan dan perakaunan.

9 GLOBALISASI TNB mula mencebur diri dalam perniagaan luar negara pada tahun 1995 menerusi TNB Liberty Power, sebuah penjana bebas (Independent Power Producer atau IPP) yang berjaya men dapatkan projek untuk menjana dan membekal elektrik kepada Water and Power Development Authority (WAPDA) di Daerah Ghoki, Provinsi Sindh, Pakistan. TNB Liberty Power kini diiktiraf sebagai salah satu daripada organisasi bisnes penjanaan tenaga yang paling baik dari segi pengendaliannya di Pakistan. Pada November 2005, TNB menerusi sebuah konsortium di antara Arab Saudi dan Malaysia telah menandatangani perjanjian untuk menyertai Projek Tenaga dan Air Bebas (Independent Water and Power Project atau IWPP) terbesar di dunia, Shuaibah III yang bernilai sebanyak AS2.45 bilion. TNB terus meneroka peluang-peluang lain yang berpotensi menghasilkan perkongsian dan kerjasama dengan s y a r i k a t a n t a r a b a n g s a d a l a m perkhidmatan utiliti. Menerusi TNB Integrated Learning Solution Sdn. Bhd. I L S A S, T N B t e r u s m e m b e r i perkhidmatan latihan untuk syarikatsyarikat tenaga di negara-negara sedang membangun termasuk Vietnam, Yemen, Mongolia, Laos, Indonesia, Thailand, Nepal, Mesir dan Pakistan. TNB juga mengeksport kepakarannya dalam pembaikan kerosakan dan penyelenggaraan kepada pasaran serantau melalui anak syarikat milik penuhnya, TNB Repair and Maintenance Sdn Bhd (TNB REMACO).

10 Berbakti kepada Rakyat selama tahun

11 MISI Kami beriltizam untuk mencapai kecemerlangan dalam produk dan perkhidmatan VISI Untuk menjadi di antara badan korporat yang terunggul di dunia dalam bisnes tenaga dan yang berkaitan

12 MENERANGI HIDUP RAKYAT Kulit buku Laporan Tahunan ini direka khas sempena sambutan ulang tahun ke-60 TNB. Sejak tahun 1949, TNB telah menggerakkan kemajuan hidup jutaan rakyat Malaysia. Sepanjang 60 tahun yang amat bermakna ini, keazaman, kekuatan dalaman dan keupayaan Syarikat untuk menghadapi perubahan telah membolehkan TNB terus menyumbang kepada pembentukan Malaysia sebagai sebuah negara yang moden dan progresif. Kini, TNB sedang mengorak langkah untuk muncul sebagai sebuah syarikat bertaraf dunia. Jika didalami sejarah silam, kedudukan masa kini dan masa depan Syarikat, jelas sekali bahawa TNB mempengaruhi kehidupan setiap rakyat. Sesungguhnya, TNB bukan sekadar pembekal elektrik. Peranannya ialah untuk Menerangi Hidup Rakyat. Kandungan MENTAATI AMANAT ORGANISASI 12 Misi 12 Visi 14 Mengenai Kami 15 Sorotan Kewangan Penting 16 Sorotan Anugerah Korporat 22 Notis Mesyuarat Agung Tahunan 25 Penyata Mengiringi Notis Mesyuarat Agung Tahunan MEMPERKUKUHKAN PRESTASI 26 Sorotan Penting 27 Sorotan Prestasi Lima Tahun 28 Carta Prestasi Korporat 30 Hasil Teras TK Kalendar Kewangan Statistik Operasi 33 Prestasi Harga Saham MEMPERKASAKAN KEPIMPINAN 36 Utusan Pengerusi Kepada Pemegang Saham 44 Ulasan Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif Ulasan Operasi 54 Penjanaan 66 Penghantaran 74 Pembahagian 82 Kewangan Kumpulan 88 Hal Ehwal Korporat 92 Bahagian Sumber Manusia 96 Perancangan 100 Teknologi Maklumat & Komunikasi 106 Perolehan 110 Perkhidmatan Korporat 116 Sabah Electricity Sdn Bhd Membentangkan maklumat KORPORAT 124 Maklumat Korporat 126 Struktur Korporat Kumpulan 128 Struktur Organisasi 130 Kalendar Peristiwa 136 Sorotan Media MENYINARKAN KETELUSAN 138 Penyata Urus Tadbir Korporat 149 Pengurusan Risiko Perusahaan 152 Penyata Kawalan Dalaman 155 Laporan Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah 158 Penyata Fungsi Audit Dalaman 159 Terma Rujukan Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah MENJANA KECEMERLANGAN 164 Lembaga Pengarah 166 Profil Lembaga Pengarah 172 Jawatankuasa Tertinggi Kumpulan JTK 173 Jawatankuasa Pembekalan Tenaga JPT 174 Jawatankuasa Pengurusan Eksekutif Kumpulan JEK MENYALURKAN TENAGA KAMI 176 Tanggungjawab Sosial Korporat 186 Perkhidmatan-Perkhidmatan Lain Pengurusan Produktiviti Dan Kualiti (PQM) 187 Laporan Keselamatan Dan Kesihatan Pekerjaan 190 Penyata Alam Sekitar ANGKA MENCERMINKAN KEKUATAN 194 Penyata Kewangan PETUNJUK-PETUNJUK UTAMA 308 Analisis Pegangan Saham 311 Senarai Hartanah Borang Proksi

13 Tenaga Nasional Berhad 14 Laporan Tahunan 2009 Mengenai Kami Tenaga Nasional Berhad (TNB) merupakan syarikat utiliti elektrik terbesar di Malaysia dengan aset hampir RM71.4 bilion. Disenaraikan di papan utama Bursa Malaysia, TNB mempunyai kira-kira 29,149 warga kerja (Kumpulan) dan menyediakan perkhidmatan kepada lebih kurang 7.6 juta pelanggan di Semenanjung Malaysia, Sabah dan Labuan. TNB memainkan peranan yang utama untuk kemakmuran nasional, ekonomi dan sosial dengan menyediakan perkhidmatan-perkhidmatan yang cekap dan berdaya harap. Bisnes teras TNB adalah penjanaan, penghantaran dan pembahagian tenaga elektrik. TNB merupakan penyumbang utama kepada kapasiti industri total di Semenanjung Malaysia menerusi enam stesen haba dan tiga janakuasa hidro utama. TNB juga mengurus dan mengendalikan rangkaian penghantaran yang komprehensif, iaitu Grid Nasional. Merentasi Semenanjung, rangkaian grid ini menghubungkan stesen-stesen janaelektrik TNB dan Penjana Bebas (IPP) dengan rangkaian sistem pembahagian. Grid ini juga disambungkan dengan sistem penghantaran Thailand di Utara dan sistem penghantaran Singapura di Selatan. Rangkaian pembahagian TNB pula diuruskan menerusi satu sistem yang komprehensif serta pusat-pusat perkhidmatan pelanggan dan pusat-pusat pengurusan panggilan. Hari ini, TNB juga terlibat dalam pelbagai aktiviti yang berkaitan dengan industri tenaga. Melalui subsidiarinya, TNB juga terlibat dalam pengeluaran alatubah, perkakas suis bervoltan tinggi dan kabel; perkhidmatan perunding profesional, seni bina, perkhidmatan kejuruteraan awam dan elektrikal, penyenggaraan dan pembaikan kerosakan dan juga penyelidikan dan pembangunan; pembangunan hartanah; dan perkhidmatan-perkhidmatan pengurusan projek. Dalam pembangunan modal insan, Universiti Tenaga Nasional (UNITEN) ditubuhkan untuk melahirkan individu-individu yang berbakat dalam pelbagai bidang. Sebahagian besar tanggung jawab sosial korporat Syarikat dalam pendidikan, tajaan dan sumbangan, disalurkan menerusi sebuah badan amanah, iaitu Yayasan Tenaga Nasional. Bagi memastikan Syarikat terus menyediakan perkhidmatan yang cemerlang dan menyokong visi strategik kepimpinan global, kompetensi warga kerja TNB dipertingkatkan secara berterusan menerusi program-program yang tersusun. Sebagai warga korporat yang bertanggungjawab, TNB juga menitikberatkan perhubungan komuniti demi memastikan masyarakat umum mendapat faedah dan manfaat sewajarnya daripada usaha-usaha yang dilaksanakan.

14 Tenaga Nasional Berhad 15 Laporan Tahunan 2009 Sorotan Kewangan Penting Tahun Kewangan 2008 (RM Juta) Tahun Kewangan 2009 (RM Juta) Hasil 24, ,785.6 Perbelanjaan Operasi (21,508.1) (25,443.9) Pendapatan Operasi Lain Lebihan Operasi 3, ,698.9 Kos Kewangan (1,095.8) (1,126.8) Pendapatan Kewangan Keuntungan/(Kerugian) Translasi (19.1) (61.4) Keuntungan Sebelum Cukai & Keuntungan/(Kerugian) Translasi Keuntungan Bersih Sebelum Keuntungan/ (Kerugian) Translasi 2, , , ,095.7 Keuntungan/(Kerugian) Translasi 53.2 (1,177.8) Keuntungan/(Kerugian) bagi Tahun 2, Keuntungan/(Kerugian) diagihkan kepada: Pemegang Ekuiti 2, Kepentingan Minoriti 6.4 (64.9) 2,

15 Tenaga Nasional Berhad 16 Laporan Tahunan 2009 Sorotan Anugerah Korporat Ketua Pegawai Eksekutif (CEO) Terbaik di Malaysia Tahun 2008 Dato Sri Che Khalib Mohamad Noh, Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif TNB dianugerahi Ketua Pegawai Eksekutif (CEO) Terbaik di Malaysia Tahun 2008 (Malaysia s CEO Of The Year 2008) oleh Business Times sebagai pengiktirafan kepada beliau atas kepimpinan korporat yang berwawasan. Pengadilan bagi anugerah CEO Terbaik di Malaysia Tahun 2008 oleh Business Times ini adalah berdasarkan enam bahagian kritikal iaitu: Mengenai CEO: Bagi kecemerlangan dalam mempamerkan kualiti kepimpinan yang berwawasan serta keupayaan untuk menerajui syarikat. Pengurusan Kewangan: Bagi kecemerlangan dalam pengurusan aset, liabiliti dan ekuiti syarikat. Pengurusan Pemasaran: Bagi kecemerlangan dan kejayaan dalam pemasaran dan kedudukan syarikat di dalam dan luar negara. Pengurusan Operasi: Bagi mempromosikan kesedaran dari segi kualiti dan kecemerlangan dalam produktiviti. Pengurusan Pembangunan: Bagi mempromosikan kecemerlangan warga kerja melalui program-program latihan dan penggunaan teknologi yang kreatif untuk meningkatkan semangat untuk bersaing. Tanggungjawab sosial korporat: Bagi komuniti dan/atau projek-projek dan aktiviti-aktiviti persekitaran yang menyumbang ke arah pembangunan negara.

16 Tenaga Nasional Berhad 17 Laporan Tahunan 2009 TNB terima Business of the Year Award 2007 TNB telah diiktiraf dengan anugerah Business of the Year Award 2007 Superior Company Category di Majlis 3rd Business Of The Year Awards Anugerah ini telah ditaja oleh SMI & SME Worldwide Network. Anugerah ini disampaikan kepada syarikat-syarikat SMI, SME, GLC, MNC, syarikat-syarikat tersenarai, syarikat-syarikat asing dan antarabangsa yang telah menunjukkan halatuju yang jelas dan berjaya mengekalkan pencapaian cemerlang dalam bisnes yang diceburinya bagi tempoh tiga tahun yang lalu. Objektif utamanya adalah bagi meningkatkan imej dan mempromosikan jenama organisasi yang mengambil bahagian agar terus berkembang dan berdaya saing. Di majlis yang sama juga, Universiti Tenaga Nasional (UNITEN) turut menerima anugerah Business of the Year Award 2007 Emerging Company Category. TNB disenarai pendek untuk Platts 2008 Global Energy Awards TNB menerima satu pengiktirafan peringkat global dengan tersenarainya Syarikat dalam Platts Top 250 Company Anugerah ini disampaikan kepada syarikat yang telah menunjukkan prestasi yang cemerlang dari segi kewangan dan pengurusan. Proses penilaian adalah berdasarkan formula khas yang ditentukan oleh Platts. TNB berada di kedudukan ke-100 dari senarai 250 syarikat tenaga terkemuka di dunia pada tahun Di peringkat Asia/Australia pula, TNB berada di kedudukan ke-18 dari jumlah 59 syarikat-syarikat Asia dan Australia yang disenaraikan dalam Platts Top 250 Global Company Kedudukan ini merupakan satu peningkatan yang tinggi berbanding kedudukan ke-32 pada tahun 2007 dan ke-43 pada tahun SESB terima anugerah Human Resources Minister Award bagi kategori Big Employers (Services) Sabah Electricity Sdn. Bhd. (SESB) memenangi anugerah Human Resources Minister Award 2008 bagi kategori Big Employers (Services), sekaligus menjadikan syarikat dari negeri Sabah yang pertama memenangi anugerah seumpama ini di Persidangan Pembangunan Sumber Manusia Berhad (PSMB) dengan tema Re-Engineering Of Human Capital To Achieve Competitive Advantage. Anugerah ini adalah berdasarkan penilaian dari Kementerian Sumber Manusia bagi aktiviti-aktiviti sumber manusia yang telah diadakan pada tahun sebelumnya. Unit Perhubungan Pelabur dan Pelaporan Pengurusan diiktiraf Best IR in the Singapore Market Unit Perhubungan Pelabur dan Pelaporan Pengurusan TNB telah dianugerahkan Best Investor Relations in the Singapore Market for a Malaysian Company sempena majlis IR Magazine South East Asia Awards Majlis anugerah yang diadakan buat kali ke-4 ini merupakan pengiktirafan terhadap para pengamal perhubungan pelaburan yang terbaik di kalangan syarikat-syarikat Asia Tenggara. Penganugerahan ini diberi berdasarkan keputusan sesi kajiselidik secara menyeluruh yang dilaksanakan oleh sebuah pertubuhan bebas terhadap penganalisis dan pengamal perhubungan pelaburan dari syarikatsyarikat yang terlibat dengan menemuramah mereka mengenai kualiti kerja pasukan perhubungan pelaburan korporat serta sumbangan yang diberi oleh pengurusan atasan masing-masing. Top 3 Most Admired ASEAN Enterprise in Employment Category TNB diiktiraf sebagai Top 3 Most Admired ASEAN Enterprise in Employment Category di mana Syarikat merupakan salah satu dari tiga syarikat yang mengamalkan pengurusan sumber manusia terbaik di ASEAN bagi tahun 2007/2008. Pengiktirafan ini berdasarkan kelebihan Syarikat dari segi aspek berikut: Perancangan Sumber Manusia Pelaksanaan Sistem Pengurusan Prestasi (PMS) Penubuhan universiti persendirian (UNITEN) Penyertaan TNB buat julung-julung kalinya ini adalah atas jemputan ASEAN Business Council. TNB telah dicalonkan sebagai finalis dalam Employment Category bagi syarikat besar bagi seluruh ASEAN.

17 Tenaga Nasional Berhad 18 Laporan Tahunan 2009 Sorotan Anugerah Korporat (Samb.) Majlis penganugerahan ASEAN Business Award telah berlangsung sempena Conference of ASEAN Heads of State di Thailand. ASEAN Business Award mula dilaksanakan sejak dua tahun yang lepas untuk memberi pengiktirafan kepada syarikatsyarikat ASEAN untuk anugerah Most Admired dalam empat kategori iaitu Growth, Innovation, Employment dan Corporate Social Responsibility. Malaysia HR Award Setelah memenangi anugerah Top 3 Most Admired ASEAN Enterprise Employment Category, TNB sekali lagi dikurniakan Silver Award di bawah kategori kecemerlangan sumber manusia bagi Anugerah Sumber Manusia Malaysia (Malaysia HR Award). Pengiktirafan pada kali ini adalah berdasarkan amalan sumber manusia yang efektif dan cemerlang bagi industri berkaitan. Majlis anugerah tersebut dianjurkan oleh Institut Pengurusan Sumber Manusia Malaysia yang bertanggungjawab menubuhkan Jawatankuasa Anugerah Sumber Manusia Malaysia untuk melaksanakan penilaian dan mengenalpasti pemenang-pemenang berkaitan. TNB disenaraikan sebagai syarikat ke-12 terbaik dalam Corporate Governance Survey 2008 TNB telah disenaraikan sebagai syarikat ke-12 terbaik dalam Corporate Governance Survey 2008, yang dijalankan oleh Badan Pengawas Pemegang Saham Minoriti Berhad (Minority Shareholder Watchdog Group (MSWG)) dengan kerjasama Nottingham University Business School (NUBS). Kaji selidik ini diadakan bagi mengenal pasti tahap pematuhan seluruh syarikat tersenarai (PLC) di Bursa Malaysia terhadap pengamalan pentadbiran korporat yang diiktiraf, di bawah Malaysia Code on Corporate Governance (Code). Audit Dalaman Kumpulan terima anugerah 2008 Corporate Awards Tier 2, Category 1 Audit Dalaman Kumpulan TNB telah diumumkan sebagai pemenang anugerah 2008 Corporate Awards Tier 2, Category 1 oleh Institute of Internal Auditors Malaysia (IIA Malaysia). Pemberian anugerah ini adalah berdasarkan komitmen padu yang diberikan terhadap Continuous Professional Development (CPD) bagi tempoh Januari hingga Disember South East Asia Growth Strategy Leadership Award Malaysia Transformer Manufacturing Sdn Bhd (MTM), sebuah anak syarikat TNB telah memenangi South East Asia Growth Strategy Leadership Award for Distribution Transformer Market dari Frost & Sullivan di majlis 2009 Frost & Sullivan South East Asia Industrial Technologies Awards. Anugerah tahunan ini disampaikan kepada syarikat yang mempamerkan strategi pertumbuhan jangka panjang yang luar biasa di dalam industri berkaitan. Kategori alatubah ini diperkenalkan buat pertama kali dan MTM merupakan pemenang pertama. Anugerah Pekerja Cemerlang Eksekutif dan Bukan Eksekutif Dua warga kerja TNB telah membawa pulang penghargaan kepada Syarikat di Majlis Perhimpunan Hari Pekerja 2009 Peringkat Kebangsaan dengan memenangi Anugerah Pekerja Cemerlang bagi Tahun Ir. Dr. Sazali P. Abdul Karim, Pakar Teknikal Kanan, Bahagian Penghantaran memenangi Anugerah Pekerja Cemerlang bagi Kumpulan Eksekutif, manakala Encik Hakimi Osman, Pentadbir Sistem Kanan, Bahagian Pembahagian telah membawa pulang Anugerah Pekerja Cemerlang bagi Kumpulan Bukan Eksekutif. Makmal Pengujian Minyak Alatubah TNB Research terima pengiktirafan antarabangsa tiga tahun berturut-turut Makmal Pengujian Minyak Alatubah (Transformer Oil Lab) TNB Research telah menerima pengiktirafan antarabangsa sebagai Makmal Cemerlang daripada Institute of Interlaboratory Studies (IIS) bagi tiga tahun berturut-turut. Setiap tahun IIS, yang berpusat di The Hague, Netherlands menganjurkan program pengujian antara makmal yang melibatkan kira-kira 50 makmal pengujian minyak alatubah dari seluruh dunia. Anugerah Makmal Cemerlang hanya diberikan kepada makmal yang telah mencapai tahap kualiti dan kompetensi yang tinggi dan konsisten, yang mana hasil pengujian ke atas sampel yang tidak diketahui (unknown sample) mestilah kurang 1-sigma daripada nilai sebenar. Makmal yang beroperasi sejak 1994, kini merupakan Makmal Pengujian Minyak Alatubah yang terunggul di Malaysia.

18 Tenaga Nasional Berhad 19 Laporan Tahunan 2009 Tiga Emas di ITEX 2009 Universiti Tenaga Nasional (UNITEN) memenangi tiga pingat emas, empat pingat perak dan tiga pingat gangsa di 2009 Invention, Innovation and Technology Exhibition (ITEX 2009) anjuran Malaysian Invention and Design Society (MINDS). UNITEN menghantar sebanyak sepuluh penyertaan iaitu tujuh dari Kolej Kejuruteraan dan tiga dari Kolej Teknologi Maklumat. Selain tiga pingat emas, UNITEN juga dianugerahkan Anugerah Emas untuk Reka Bentuk Gerai Pameran Terbaik di pameran tersebut. Perodua Eco-Challenge 2009 UNITEN telah berjaya mencapai kejayaan berganda di dalam pertandingan Perodua Eco-Challenge Pertandingan ini menjurus kepada kepakaran setiap pasukan di dalam mengubah suai sebuah kereta PERODUA MyVi 1.3L dengan matlamat untuk mengurangkan penggunaan petrol serta mengurangkan kadar pencemaran alam sekitar. UNITEN berjaya mendapat tempat ketiga bagi kategori persembahan (presentation), di mana setiap pasukan perlu memberi taklimat yang meliputi idea, ciri-ciri pengubahsuaian, rekabentuk, serta penyertaan para penyokong. Malaysia s Top 50 Most Valuable Brands TNB di tempat ke-3 TNB berjaya menduduki tangga ketiga dalam Malaysia s Top 50 Most Valuable Brands. TNBR menerima pengiktirafan oleh PTM TNB Research Sdn. Bhd. (TNBR) memperolehi satu lagi pengiktirafan melalui Building Energy Performance Audit Programme anjuran Pusat Tenaga Malaysia (PTM). Bangunan TNBR telah mendapat Kelas A bagi pencapaian penggunaan tenaga yang cekap dan penjimatan yang optimum. Malaysia Productivity Corporation (MPC) Competitiveness Partner TNB telah dipilih sebagai Competitiveness Partner bagi MPC sempena majlis MPC Industry Appreciation Night 2009 yang dianjurkan sebagai tanda menghargai sokongan dan penyertaan aktif organisasi-organisasi dalam program peningkatan produktiviti dan kualiti. Anugerah Ketua Pengarah MPC dan Anugerah Emas 3 Bintang TNB telah diiktiraf dengan satu lagi anugerah iaitu, Anugerah Ketua Pengarah MPC pada majlis Penutupan Konvensyen ICC MPC Kebangsaan Ini merupakan kali kedua TNB menerima pengiktirafan tersebut. Anugerah Ketua Pengarah MPC diberikan kepada syarikat yang telah menunjukkan komitmen yang tinggi dari segi pembabitan warga kerja dalam Peningkatan Mutu Kerja (WIT) dan penyertaan yang berterusan serta merangkul kejayaan dalam Konvensyen ICC Peringkat Wilayah dan Peringkat Kebangsaan MPC. Setakat ini TNB mempunyai lebih dari 700 pasukan WIT ICC yang aktif. Tujuh Pasukan WIT-ICC TNB berjaya dengan cemerlang dan mendapat anugerah Emas 3 Bintang di mana Pasukan Sinar dan Pasukan Smart UPJ mendapat pengiktirafan di antara 10 pasukan terbaik. Berikut adalah pasukan-pasukan berkenaan: 1. SINAR dari Pejabat Senggaraan Aset, Johor Bahru, Bahagian Penghantaran 2. MUAFAKAT dari Pejabat TNB Kuala Pilah, Bahagian Pembahagian 3. SMART UPJ KL dari Pejabat TNB Kuala Lumpur, Bahagian Pembahagian 4. VOLT dari Stesen Janaelektrik Sultan Ismail, Paka, Terengganu 5. GEN FORCE dari Stesen Janaelektrik Gelugor, Pulau Pinang 6. N 95 dari Pejabat Senggaran Aset, Seremban, Bahagian Penghantaran 7. E V O L U T I O N X - T R E M E d a r i P e j a b a t Pembangunan Aset Butterworth, Bahagian Penghantaran

19 Tenaga Nasional Berhad 20 Laporan Tahunan 2009 Sorotan Anugerah Korporat (Samb.) Pencapaian dalam Pensijilan 5S MPC TNB Research Sdn. Bhd. (TNBR) telah berjaya memperbaharui Persijilan Berkualiti (5S) buat kali ke-4 Pejabat Pengurus Besar Negeri Kelantan, Bahagian Pembahagian TNB Melaka berjaya memperbaharui Pensijilan 5S dengan rating yang cemerlang TNB PjCj kekalkan Pensijilan Amalan Persekitaran Berkualiti 5S Jabatan Pembangunan Aset (Utara), Bahagian Penghantaran Pejabat Pengurus Besar Negeri Pahang SJSAS, Manjung memperolehi Pensijilan Amalan 5S Pejabat Pengurus Besar Kanan (Jabatan Senggaraan Aset Ibu Pejabat), Bahagian Penghantaran Jabatan Pengurusan Ganjaran Faedah & Pentadbiran, Bahagian Sumber Manusia Pejabat Pengurus Kawasan (Banting) Pejabat Pembangunan Aset (Utara), Bahagian Penghantaran Jabatan Pengurusan Aset, Bahagian Penghantaran Jabatan Pembangunan Aset (Ibu Pejabat), Bahagian Penghantaran Pejabat Pembangunan Aset (Selatan), Bahagian Penghantaran Jabatan Senggaraan Aset (Ibu Pejabat), Bahagian Penghantaran Pejabat Pembangunan Aset (Tengah), Bahagian Penghantaran Pejabat Senggaraan Aset (Tengah-Kuala Lumpur), Bahagian Penghantaran Pejabat Senggaraan Aset Dungun & Jabatan Kejuruteraan, Bahagian Penghantaran Pejabat Pengurus Cawangan, Jabatan Senggaraan Aset (Utara 2 Alor Star) Pejabat Pengurus Kawasan TNB Johor Bahru Pejabat Pengurus Wilayah (Timur), Jabatan Pembangunan Aset, Bahagian Penghantaran Pejabat Pengurus Kawasan (KL-Selatan), Bahagian Pembahagian telah memperolehi pensijilan cemerlang tanpa bersyarat Pejabat Pengurus Besar (Kuala Lumpur), Bahagian Pembahagian telah memperolehi pensijilan cemerlang tanpa bersyarat Pejabat Pengurus Kawasan (KL-Barat), Bahagian Pembahagian Pejabat Pengurus Wilayah (Selatan), Bahagian Penghantaran telah memperolehi pensijilan cemerlang Jabatan Senggaraan Aset (Johor Bahru), Bahagian Penghantaran telah memperolehi pensijilan cemerlang Jabatan Pengurusan Produktiviti & Kualiti (PQM) Pejabat Pengurus Cawangan (Langkawi) adalah stesen pertama di Bahagian Pembahagian TNB Kedah yang berjaya dalam sesi audit tersebut Pejabat Pengurus Kawasan (Kemaman) memperbaharui pensijilan Pejabat Pengurus Cawangan Kecil (Kerteh) memperbaharui pensijilan Pengurus Cawangan Senggaraan Aset Melaka, Bahagian Penghantaran Jabatan Kewangan, Bahagian Penghantaran Pejabat Senggaraan Aset (Butterworth) UNITEN penerima Certificate of Excellence Quality Management UNITEN dengan bangganya telah menerima Certificate of Excellence Quality Management sempena majlis Industry Excellence Awards Anugerah ini merupakan pengiktirafan terhadap usaha UNITEN dalam memartabatkan kualiti dan kecemerlangan bidang pengajian tinggi. UNITEN juga menunjukkan peningkatan yang baik dalam pengurusan kualiti melalui jaminan kualiti dan sistem pemantauan prestasi, hingga membolehkan mereka menerima pensijilan MS ISO 9001:2000. Penglibatan aktif dan pengalaman UNITEN dalam inisiatif pengurusan kualiti sejak tiga tahun lalu telah menjadikan institusi tersebut sebagai universiti tempatan yang pertama menerima Anugerah Amalan Persekitaran Berkualiti Peringkat Kebangsaan (5S) bagi Kategori Terbuka, anjuran MPC. Innovative and Creative Circle (ICC) Convention Wilayah Timur Anugerah Emas WIT SINAR dari Pejabat Senggaraan Aset (Johor Bahru), Bahagian Penghantaran WIT G-FORCE dari Stesen Janakuasa Sultan Azlan Shah, Manjung WIT MUAFAKAT dari TNB Kuala Pilah, Bahagian Pembahagian

20 Tenaga Nasional Berhad 21 Laporan Tahunan 2009 Wilayah Sabah/Sarawak Anugerah Emas WIT EVOLUTION X-TREME dari Pejabat Pembangunan Aset (Bandar PERDA, Pulau Pinang) Bahagian Penghantaran WIT FIBERJAYA dari Tenaga Cable Industries Sdn. Bhd. (TCI) Wilayah Utara Anugerah Emas SMART UPJKL dari Pejabat Pengurus Besar Kuala Lumpur, Bahagian Pembahagian AKSIA dari Bahagian Penghantaran Aura dari TNB Integrated Learning Solution ILSAS OLTC dan Wira Senggaraan, Bahagian Pembahagian Pulau Pinang Anugerah Perak Pasukan Burung Bayan, Bahagian Pembahagian Pulau Pinang Wilayah Tengah Anugerah Emas Pasukan WIT ICC Volt dari Stesen Janaelektrik Sultan Ismail, Paka, Terengganu Pasukan Revolution dari Stesen Janaelektrik Chenderoh, Perak MSOSH 2008 Occupational Safety and Health Award 1. Stesen Janaelektrik Putrajaya Grand Award 2. Stesen Janaelektrik Chenderoh Grand Award 3. Stesen Janaelektrik Tuanku Ja afar Gold (Class I) 4. Stesen Janaelektrik Sultan Mahmud, Kenyir Gold (Class I) 5. Stesen Janaelektrik Sultan Ismail Paka Gold (Class I) 6. Stesen Janaelektrik Jambatan Connaught Gold (Class I) 7. Stesen Janaelektrik Gelugor Gold (Class I) 8. Stesen-Stesen Janaelektrik Cameron Highlands Gold (Class I) 9. TNB Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur, Bahagian Pembahagian Gold (Class I) 10. TNB Janamanjung Sdn. Bhd. Stesen Janakuasa Sultan Azlan Shah Manjung Gold (Class I) 11. Stesen Janaelektrik Sultan Iskandar Gold (Class II) 12. Stesen-Stesen Janaelektrik Sg. Perak Silver 13. Stesen Janaelektrik Sultan Ismail Petra Silver Anugerah Safety Excellence Management System (SEMS) 5 Bintang Stesen Janaelektrik Chenderoh, Bahagian Penjanaan TNB telah mencatat kejayaan dengan mengekalkan SEMS 5 Bintang untuk kali kesembilan berturut-turut sejak tahun 2001 bagi Kategori Bahagian Penjanaan TNB Melaka dengan pemarkahan 95.11% merupakan markah yang paling tinggi pernah dicatatkan dalam Anugerah SEMS Pejabat Pengurus Besar Negeri (Kelantan) dengan pemarkahan 93.15% merupakan markah yang paling tinggi pernah dicatatkan oleh pejabat ini Pejabat Pengurus Besar Negeri (Terengganu) dengan pemarkahan 91.45% Pejabat Pengurus Besar Negeri (Perak) dengan pemarkahan 99.88% merupakan markah yang paling tinggi pernah dicatatkan oleh pejabat ini TNB Johor Bahru Pejabat Senggaraan Aset (Butterworth) dengan pemarkahan 93.7% Wilayah Selatan Anugerah Emas Kumpulan N95 dari Pejabat Senggaraan Aset (Seremban), Bahagian Penghantaran Kumpulan Gen Force dari Stesen Janaelektrik Gelugor, Pulau Pinang

21 Tenaga Nasional Berhad 22 Laporan Tahunan 2009 Notis Mesyuarat Agung Tahunan DENGAN INI DIMAKLUMKAN BAHAWA Mesyuarat Agung Tahunan Kesembilan Belas Tenaga Nasional Berhad akan diadakan pada hari Selasa, 15 Disember 2009, pada pukul pagi di Dewan Serbaguna, Kompleks Sukan TNB, Jalan Pantai Baru, Kuala Lumpur untuk menjalankan urusan-urusan berikut:- SEBAGAI URUSAN BIASA:- 1. Penerimaan Penyata Kewangan Yang Telah Diaudit bersama-sama dengan Laporan Pengarah dan Laporan Juruaudit mengenainya bagi Tahun Kewangan berakhir 31 Ogos Resolusi Biasa 1 2. Meluluskan pengisytiharan dividen kasar akhir sebanyak 10.0 sen sesaham biasa ditolak cukai pendapatan sebanyak 25% dan dividen yang dikecualikan cukai sebanyak 2.3 sen sesaham biasa bagi Tahun Kewangan berakhir 31 Ogos Resolusi Biasa 2 3. Meluluskan pembayaran elaun Pengarah berjumlah RM538, bagi Tahun Kewangan berakhir 31 Ogos Resolusi Biasa 3 4. Memilih semula Pengarah-pengarah berikut yang bersara menurut Artikel 135 Tataurus Syarikat:- (i) Dato Puteh Rukiah binti Abd Majid Resolusi Biasa 4 (ii) (iii) Tan Sri Dato Lau Yin Lau Yen Beng Resolusi Biasa 5 Dato Mohammad Zainal bin Shaari Resolusi Biasa 6 5. Memilih semula Tetuan Pricewaterhouse- Coopers, yang bersetuju untuk dilantik sebagai Juruaudit Syarikat dan berkhidmat sehingga berakhirnya Mesyuarat Agung Tahunan yang akan datang dan memberi kuasa kepada Pengarah-pengarah untuk menetapkan ganjaran mereka. Resolusi Biasa 7 SEBAGAI URUSAN KHAS:- Mempertimbangkan dan jika difikirkan sesuai, meluluskan Resolusi-resolusi Biasa berikut:- 6. Kuasa khusus bagi Pengarah-pengarah menerbitkan saham menurut Skim Opsyen Saham Pekerja II Bahawa menurut Skim Opsyen Saham Pekerja II ( ESOS II ) Tenaga Nasional Berhad seperti yang diluluskan pada Mesyuarat Agung Luar Biasa Syarikat yang telah diadakan pada 29 Mei 2003, kelulusan adalah dan dengan ini diberi kepada Pengarah-pengarah untuk menerbitkan saham biasa Syarikat pada bila-bila masa selaras dengan terma-terma dan syaratsyarat skim tersebut. Resolusi Biasa 8 7. Cadangan untuk memperbaharui kuasa bagi pembelian saham sendiri oleh Syarikat menurut Akta Syarikat, 1965 ( Akta ). BAHAWA tertakluk kepada peruntukan Akta, Tatacara dan Tataurus Syarikat, Keperluan Penyenaraian Pasaran Utama Bursa Malaysia Securities Berhad dan semua undang-undang, garis panduan-garis panduan dan peraturan-peraturan berkenaan yang berkuatkuasa pada masa ini atau dipinda dari semasa ke semasa, serta kelulusan semua pihak berkuasa yang berkenaan, dengan ini Syarikat diberi kuasa untuk membeli saham biasa dalam modal terbitan dan modal berbayar Syarikat pada harga RM1.00 sesaham melalui Bursa Malaysia Securities Berhad menurut termaterma dan syarat-syarat di mana menurut pertimbangan Pengarah-pengarah Syarikat ( Lembaga Pengarah ) adalah wajar dan perlu untuk kepentingan Syarikat, sekiranya bahawa:- (a) bilangan agregat saham yang dibeli menurut resolusi ini tidak melebihi sepuluh peratus (10%) daripada jumlah modal terbitan dan modal berbayar Syarikat ( Cadangan Pembelian Balik Saham );

22 Tenaga Nasional Berhad 23 Laporan Tahunan 2009 (b) (c) jumlah maksimum dana yang akan digunakan untuk tujuan Cadangan Pembelian Balik Saham hendaklah tidak melebihi agregat untung tertahan dan/atau akaun premium saham yang telah diperuntukkan oleh Syarikat pada masa pembelian bagi Cadangan Pembelian Balik Saham tersebut; kuasa yang diberi di bawah resolusi ini akan bermula dengan serta merta berikutan kelulusan resolusi ini dan akan terus berkuatkuasa sehingga:- (i) (ii) (iii) berakhirnya Mesyuarat Agung Tahunan Syarikat yang akan datang di mana kuasa itu akan luput melainkan diperbaharui, sama ada tanpa syarat atau bersyarat, melalui resolusi biasa yang diluluskan oleh pemegang-pemegang saham Syarikat pada mesyuarat agung; tamat tempoh yang ditetapkan oleh undang-undang bagi mengadakan Mesyuarat Agung Tahunan yang akan datang; kuasa itu dimansuh atau diubah melalui resolusi biasa yang diluluskan oleh pemegangpemegang saham Syarikat pada mesyuarat agung, yang mana terdahulu. DAN BAHAWA Lembaga Pengarah dengan ini diberi kuasa untuk menentukan menurut budibicara mereka, sama ada saham biasa yang dibeli oleh Syarikat akan disimpan sebagai saham perbendaharaan atau membatalkannya atau kedua-dua sekali dan/atau menjual semula saham-saham tersebut melalui Bursa Malaysia Securities Berhad dan/atau mengagihkannya sebagai dividen-dividen saham. DAN BAHAWA Lembaga Pengarah dengan ini diberi kuasa untuk mengambil tindakan bagi menyempurnakan Cadangan Pembelian Balik Saham dengan berkuasa penuh untuk meluluskan apa-apa syarat, modifikasi, variasi dan/atau pindaan yang mungkin dikenakan oleh pihak berkuasa berkenaan dan/atau mengambil tindakan atau melakukan perkara-perkara yang menurut pertimbangan Lembaga Pengarah wajar dan perlu untuk kepentingan terbaik Syarikat. Resolusi Biasa 9 8. Menjalankan sebarang urusan lain di mana notis telah diberikan menurut Akta. SELANJUTNYA DIMAKLUMKAN BAHAWA bagi tujuan menentukan Ahli yang layak untuk menghadiri Mesyuarat Agung yang Kesembilan Belas, Syarikat akan meminta Bursa Malaysia Depository Sdn. Bhd. (Bursa Depository) untuk mengeluarkan bagi Mesyuarat Agung, Rekod Pendeposit (ROD) bertarikh 9 Disember 2009 selaras dengan Artikel 87(B)(1) Tatacara dan Tataurus Syarikat dan Seksyen 34(1) Securities Industry (Central Depositories) Act 1991 (SICDA). Hanya pendeposit yang mana namanya berdaftar di dalam Buku Daftar Syarikat/ROD setakat 9 Disember 2009 dibenarkan untuk menghadiri Mesyuarat tersebut atau melantik proksi-proksi bagi menghadiri dan/atau mengundi bagi pihaknya. NOTIS KELAYAKAN DAN PEMBAYARAN DIVIDEN AKHIR DENGAN INI DIMAKLUMKAN BAHAWA tertakluk kepada kelulusan Ahli-ahli di Mesyuarat Agung Tahunan Syarikat yang Kesembilan Belas pada 15 Disember 2009, dividen akhir sebanyak 10.0 sen sesaham biasa ditolak cukai pendapatan sebanyak 25% dan dividen yang dikecualikan cukai sebanyak 2.3 sen sesaham biasa bagi Tahun Kewangan berakhir 31 Ogos 2009 akan dibayar pada 24 Disember 2009 yang mana namanya berdaftar di dalam ROD setakat 16 Disember INGIN DIMAKLUMKAN JUGA BAHAWA Pendeposit adalah layak untuk menerima dividen hanya:- (a) (b) saham-saham yang yang dipindahkan ke akaun sekuriti pendeposit sebelum jam 4.00 petang pada 16 Disember 2009 bagi pindahan biasa; dan saham-saham yang dibeli di Bursa Malaysia Securities Berhad atas dasar kelayakan menurut peraturan-peraturan Bursa Malaysia Securities Berhad. DENGAN PERINTAH LEMBAGA PENGARAH Nor Zakiah binti Abdul Ghani (LS ) Setiausaha Syarikat Kuala Lumpur 18 November 2009

23 Tenaga Nasional Berhad 24 Laporan Tahunan 2009 Notis Mesyuarat Agung Tahunan (Samb.) NOTA PENJELASAN MENGENAI URUSAN KHAS (i) (ii) Resolusi Biasa 8: Kuasa kepada Pengarah-pengarah untuk menerbitkan saham-saham menurut ESOS II. Cadangan Resolusi Biasa ini, jika diluluskan, adalah untuk memberi kuasa kepada Pengarah-pengarah untuk menerbitkan saham dalam Syarikat menurut terma-terma dan syarat-syarat ESOS II yang telah diluluskan pada Mesyuarat Agung Luar Biasa Syarikat yang telah diadakan pada 29 Mei R e s o l u s i B i a s a 9 : C a d a n g a n Pembaharuan Kuasa Bagi Pembelian Balik Saham. Cadangan Resolusi Biasa ini, jika diluluskan, akan memberi kuasa kepada Pengarahpengarah untuk membeli saham-saham Syarikat sehingga 10 peratus (10%) daripada jumlah modal terbitan dan modal berbayar Syarikat dengan menggunakan dana yang diperuntukkan daripada keuntungan tertahan dan akaun premium saham Syarikat. Kuasa ini akan luput pada Mesyuarat Agung Tahunan Syarikat akan datang melainkan dimansuh atau diubah pada mesyuarat agung. Maklumat lengkap/penuh berhubung Cadangan Pembaharuan Kuasa Bagi Pembelian Balik Saham dinyatakan secara terperinci di dalam Kenyataan kepada Pemegang-pemegang Saham berhubung pembaharuan kuasa bagi pembelian balik saham bertarikh 18 November 2009 yang dihantar bersama-sama dengan Laporan Tahunan Syarikat NOTA:- Pendaftaran Ahli/Proksi Pendaftaran Ahli/Proksi untuk menghadiri Mesyuarat ini bermula dari pukul 7.30 pagi pada hari Mesyuarat. Ahli/Proksi dikehendaki mengemukakan dokumen pengenalan diri untuk pendaftaran. Proksi (i) (ii) (iii) (iv) Mana-mana ahli yang layak untuk menghadiri dan mengundi pada Mesyuarat ini adalah layak untuk melantik proksi untuk menghadiri dan mengundi bagi pihaknya. Proksi tidak semestinya seorang Ahli Syarikat. Instrumen perlantikan proksi perlu dibuat secara bertulis dan ditandatangani oleh orang yang melantik atau peguamnya yang dilantik di bawah surat kuasa wakil. Di mana instrumen perlantikan proksi atau proksi-proksi diuruskan oleh sesebuah perbadanan, surat ini hendaklah dimeterai atau ditandatangani oleh seorang pegawai atau peguam cara yang dilantik di bawah surat kuasa wakil. Menurut Artikel 105(4) Tataurus Syarikat, seorang Ahli adalah layak melantik tidak lebih daripada dua (2) proksi, dan jika seorang Ahli melantik dua (2) orang proksi, perlantikan itu tidak sah melainkan peratus pegangan saham yang diwakili oleh setiap proksi itu ditetapkan. Sebuah perbadanan yang menjadi Ahli Syarikat, boleh, melalui resolusi Pengarahpengarahnya atau badan pengawasan yang lain, memberi kuasa kepada seseorang yang difikirkan sesuai untuk bertindak sebagai wakilnya dalam Mesyuarat ini menurut Artikel 107(6) Tataurus Syarikat. (v) Instrumen perlantikan proksi atau proksiproksi hendaklah sampai di Symphony Share Registrars Sdn. Bhd., Tingkat 26, Menara Multi-Purpose, Capital Square, No. 8, Jalan Munshi Abdullah, Kuala Lumpur, Malaysia tidak kurang daripada empat puluh lapan (48) jam sebelum waktu yang ditetapkan untuk Mesyuarat. Maklumat Tambahan kepada Resolusi-resolusi Biasa 4 hingga 6 Maklumat Tambahan mengenai Butir-butir Pengarah-pengarah yang akan bersara seperti yang disyaratkan di bawah Lampiran 8A, Keperluan Penyenaraian Pasaran Utama Bursa Malaysia Securities Berhad diterangkan secara terperinci dalam Laporan Tahunan.

24 Tenaga Nasional Berhad 25 Laporan Tahunan 2009 Penyata Mengiringi Notis Mesyuarat Agung Tahunan (Mengikut Peruntukan Perenggan 8.27 (2) Keperluan Penyenaraian Pasaran Utama Bursa Malaysia Securities Berhad) Pengarah-pengarah yang bersara menurut Artikel 135 Tataurus Syarikat dan menawarkan diri untuk dipilih semula pada Mesyuarat Agung Tahunan yang Kesembilan Belas: 1. Dato Puteh Rukiah binti Abd Majid; 2. Tan Sri Dato Lau Yin Lau Yen Beng; 3. Dato Mohammad Zainal bin Shaari. Maklumat lanjut mengenai ketiga-tiga Pengarah yang menawarkan diri untuk dipilih semula boleh didapati pada profil masing-masing di bawah Profil Lembaga Pengarah di muka surat 166 hingga 171 dalam Laporan Tahunan ini. Butiran mengenai sebarang kepentingan di dalam sekuriti Syarikat atau anak-anak syarikatnya (jika ada) yang dipegang oleh Pengarah-pengarah tersebut dinyatakan di muka surat 198 Penyata Kewangan yang telah diaudit dalam Laporan Tahunan ini.

25 Tenaga Nasional Berhad 26 Laporan Tahunan 2009 Sorotan Penting Pertumbuhan Permintaan Unit -3.2% -2.6% Kumpulan TNB Pertumbuhan Hasil +16.3% Peningkatan sebanyak 24.7% dalam kos Penjanaan Perbelanjaan Operasi 18.3% Peningkatan dalam perbelanjaan penyenggaraan pencegahan Keuntungan Bersih Yang Diagihkan kepada Pemegang-pemegang Ekuiti RM917.9 juta Penurunan sebanyak 64.6% Margin EBITDA 25.2% 29.9% tahun lepas ROA 4.0% Berdasarkan keuntungan bersih dilaras Capex RM4.5 bilion RM4.9 bilion tahun lalu

26 Tenaga Nasional Berhad 27 Laporan Tahunan 2009 Sorotan Prestasi Lima Tahun Kewangan KUMPULAN (RM juta) Jumlah Hasil 28, , , , ,977.5 Keuntungan Sebelum Cukai dan Zakat # 1, , , , ,818.9 Hartanah, Loji dan Kelengkapan 59, , , , ,721.0 Penjanaan Keupayaan Penjanaan Terpasang (MW) 12, , , , ,497.8 Jualan Elektrik Jumlah Unit Dijual (GWj) 87, , , , ,933.4 Hasil Jualan (RM juta) 28, , , , ,326.4 Pelanggan Jumlah Bilangan 7,593,684 7,329,727 7,068,329 6,814,523 6,582,374 Pekerja (Kumpulan) Jumlah Pekerja 29,149 29,210 28,822 28,067 27,727 Pemegang Saham Jumlah Pemegang Saham Bumiputra 6,061 6,177 5,865 5,943 5,971 Jumlah Pemegang Saham Bukan Bumiputra 21,728 22,467 17,516 17,318 14,935 Jumlah Pemegang Saham Institusi Jumlah Pemegang Saham Asing 1,091 1,116 1,242 1,067 1,379 Jumlah Pemegang Saham Agensi Kerajaan Jumlah Pemegang Saham Syarikat Nominee 4,278 4,153 3,656 3,814 6,080 Dividen (Kasar) 17.8 sen 20.0 sen 36.3 sen 14.8 sen 16.2 sen Nisbah Kewangan # Nisbah Hutang-Ekuiti (Selepas ditolak Tunai) Perolehan Sesaham (sen) Aset Bersih Sesaham (sen) # Kewangan bagi tahun 2005 tidak dilaraskan bagi peruntukan FRS 101 Pengemukaan Penyata-penyata Kewangan.

27 Tenaga Nasional Berhad 28 Laporan Tahunan 2009 Carta Prestasi Korporat Keuntungan Sebelum Cukai# Dan Keuntungan Bersih (Kumpulan) Keuntungan Sebelum Cukai Keuntungan Bersih 09 1, , , , , , , , , ,000 2,000 3,000 4,000 5,000 RM Juta 0 1,000 2,000 3,000 4,000 5,000 RM Juta TK2009 TK2005-TK2008 TK2009 TK2005-TK2008 Keuntungan Sebelum Cukai# Dan Keuntungan Bersih (Syarikat) Harta, Loji Dan Kelengkapan (Kumpulan) Keuntungan Sebelum Cukai Keuntungan Bersih 09 1, , , , , , , , , , , , , , , ,000 2,000 3,000 4,000 5,000 RM Juta 0 1,000 2,000 3,000 4,000 5,000 RM Juta 0 10,000 20,000 30,000 40,000 50,000 60,000 RM Juta TK2009 TK2005-TK2008 TK2009 TK2005-TK2008 TK2009 TK2005-TK2008 # Kewangan bagi tahun 2005 tidak dilaraskan bagi peruntukan FRS 101 Pengemukaan Penyata-penyata Kewangan.

28 Tenaga Nasional Berhad 29 Laporan Tahunan 2009 Produktiviti (Kumpulan) Unit Dijual/ Pekerja (Dalam Unit/MWj) Bilangan Pekerja (Bil.) 09 3, , , , , , , , , , ,000 1,500 2,000 2,500 3,000 3,500 Unit/MWj 0 5,000 10,000 15,000 20,000 25,000 30,000 Bilangan Pekerja TK2009 TK2005-TK2008 TK2009 TK2005-TK2008 Pertumbuhan Permintaan Maksimum (MW) 16,000 15,000 14,000 13,000 13,503 13,529 13,350 12,965 12,720 13,330 13,111 13,607 13,826 14,029 13,798 14,245 12,000 11,000 10,000 9,000 Sept 08 Okt 08 Nov 08 Dis 08 Jan 09 Feb 09 Mac 09 Apr 09 Mei 09 Jun 09 Jul 09 Ogos 09

29 Tenaga Nasional Berhad 30 Laporan Tahunan 2009 Hasil Teras TK2009 TK2009 Jumlah RM28,785.6 TK2008 Jumlah RM24,755.3 Semenanjung Malaysia 91.7% SESB 3.3% PRODUK DAN PERKHIDMATAN 1.2% PENDAPATAN TERTANGGUH 1.2% EGAT } 0.1% LPL 2.5% 2.6%

30 Tenaga Nasional Berhad 31 Laporan Tahunan 2009 Kalendar Kewangan Oktober 2008 Penutupan buku bagi menetapkan kelayakan pembayaran faedah yang kesembilan sebanyak 3.05% bagi 5 Tahun Pegangan Sekuriti Pendapatan Boleh Tebus Boleh Tukar Tidak Bercagar (CRIS). 11 November 2008 Tarikh pembayaran faedah kesembilan bagi CRIS. 18 November 2008 Notis Mesyuarat Agung Tahunan Kelapan Belas dan pengedaran Laporan Tahunan bagi Tahun Kewangan berakhir 31 Ogos November 2008 Penutupan buku bagi menetapkan kelayakan untuk dividen akhir. 11 Disember 2008 Mesyuarat Agung Tahunan yang Kelapan Belas. 23 Disember 2008 Tarikh pembayaran bagi dividen akhir sebanyak 10.0 sen sesaham biasa ditolak cukai pendapatan sebanyak 25% untuk Tahun Kewangan berakhir 31 Ogos Januari 2009 Pengumuman keputusan kewangan yang belum diaudit bagi suku Tahun Kewangan pertama berakhir 30 November April 2009 Penutupan buku bagi menetapkan kelayakan pembayaran faedah akhir untuk CRIS. 15 April 2009 Pengumuman keputusan kewangan yang belum diaudit bagi suku Tahun Kewangan kedua berakhir 28 Februari April 2009 Penutupan buku bagi menetapkan kelayakan untuk dividen interim. 8 MEI 2009 Notis matang bagi CRIS. 11 MEI 2009 Tarikh pembayaran faedah akhir bagi CRIS. 22 MEI 2009 Tarikh pembayaran dividen interim yang dikecualikan cukai sebanyak 2.0 sen dan 2.0 sen lagi yang ditolak cukai pendapatan sebanyak 25% sesaham biasa bagi Tahun Kewangan yang akan berakhir pada 31 Ogos Julai 2009 Pengumuman keputusan kewangan yang belum diaudit bagi suku Tahun Kewangan ketiga berakhir 31 Mei Oktober 2009 Pengumuman keputusan kewangan yang belum diaudit bagi suku Tahun Kewangan keempat berakhir 31 Ogos November 2009 Notis Mesyuarat Agung yang Kesembilan Belas. 15 DISember 2009 Mesyuarat Agung yang Kesembilan Belas.

31 Tenaga Nasional Berhad 32 Laporan Tahunan 2009 Statistik Operasi Jualan Tenaga Elektrik (RM Juta) (KUMPULAN) Industri 39.27% RM11,028.6 Perdagangan 39.36% RM11,053.2 Domestik 17.54% RM4,924.9 Pertanian 0.32% RM89.9 Perlombongan 0.03% RM.9.3 Lampu Awam 0.84% RM236.0 Eksport 0.14% RM38.2 Lain-lain (TNB LPL) 2.50% RM703.7 Jualan Tenaga Elektrik (GWj) (KUMPULAN) Industri 42.53% 37,331.0 Perdagangan 33.39% 29,313.0 Domestik 20.46% 17,954.3 Pertanian 0.27% Perlombongan 0.05% 46.9 Lampu Awam 1.28% 1,125.3 Eksport 0.19% Lain-lain (TNB LPL) 1.83% 1,603.6 Bilangan Pelanggan Mengikut Klasifikasi (Kumpulan) Industri % 28,502 Perdagangan % 1,229,261 Domestik % 6,283,166 Pertanian % 996 Perlombongan % 15 Lampu Awam % 51,744

32 Tenaga Nasional Berhad 33 Laporan Tahunan 2009 Prestasi Harga Saham , , ,000 RM KLCI Sep Sep Sep Sep Sep Sep Okt Okt Okt Okt Okt Okt Okt Dis Dis Dis Dis Jan Jan Jan Jan Feb Feb Feb Mac Mac Mac Mac Apr Apr Apr Apr Apr Mei Mei Mei Mei Jun Jun Jun Jun Jul Jul Jul Jul Jul Ogo Ogo Ogo Ogo 09 0 TNB KLCI

33 Berdedikasi demi Negara selama tahun

34 Tenaga Nasional Berhad 36 Laporan Tahunan 2009 UTUSAN PENGERUSI KEPADA PEMEGANG SAHAM PRESTASI KEWANGAN Bagi Tahun Kewangan 2009 (TK2009), hasil pendapatan Kumpulan meningkat sebanyak 16.3% kepada RM28,785.6 juta berbanding RM24,755.3 juta pada tahun sebelumnya. Peningkatan ini disebabkan terutamanya oleh dua pelarasan tarif yang masing-masing berkuatkuasa pada 1 Julai 2008 dan 1 Mac Namun begitu, keuntungan bersih Kumpulan sebelum mengambil kira kerugian tukaran asing telah menurun sebanyak 17.5% kepada RM2,095.7 juta berbanding RM2,540.8 juta pada tahun sebelumnya. Penurunan keuntungan bersih ini disebabkan terutamanya oleh harga purata arang batu yang lebih tinggi, iaitu sebanyak AS90.2 per tan metrik (mt) pada tahun ini berbanding AS85 per tan metrik di bawah pelarasan tarif yang berkuatkuasa pada Mac Akibatnya, margin EBITDA menurun kepada 25.2% (TK2008: 29.9%) sementara Pulangan Aset menurun kepada 4.0% (TK2008: 4.6%). Kumpulan juga menanggung pembayaran kapasiti tambahan kepada Pengeluar Tenaga Bebas baru, iaitu Stesen Janaelektrik Jimah. PEMBAYARAN DIVIDEN Dasar dividen Kumpulan menetapkan supaya pulangan yang stabil dan mampan disediakan untuk pemegang saham di samping memastikan struktur modal adalah cekap dan peruntukan kewangan adalah mencukupi untuk pembangunan masa depan Syarikat. Bagi TK2009, Lembaga Pengarah mencadangkan dividen kasar akhir sebanyak 10 sen bagi setiap syer biasa (TK2008: 10 sen) selepas ditolak cukai pendapatan sebanyak 25% dan dividen bebas cukai sebanyak 2.3 sen bagi setiap syer biasa tertakluk kepada kelulusan pemegang saham di Mesyuarat Agung Tahunan yang akan datang. Setelah mengambil kira dividen kasar interim sebanyak 4.7 sen bagi setiap syer biasa selepas ditolak cukai pendapatan, jumlah dividen kasar akhir yang dibayar adalah bersamaan dengan sen bagi setiap syer biasa. Oleh itu, jumlah nilai dividen yang dibayar/perlu dibayar bagi TK2009 adalah sebanyak RM576.8 juta atau 54.4% daripada aliran tunai bebas TNB. KECEMERLANGAN PERKHIDMATAN Tahun ini genap 60 tahun TNB berbakti kepada negara dan rakyat. Selama tempoh tersebut, Kumpulan serta organisasi-organisasi terdahulunya amat berbangga kerana dapat berperanan sebagai pemangkin pembangunan ekonomi Malaysia dan akan terus memainkan peranan utama untuk menerangi kehidupan rakyat di negara ini. Sepanjang tempoh enam dekad, Syarikat telah berkembang daripada berfungsi semata-mata sebagai pembekal elektrik kepada sebuah badan korporat yang mengutamakan kecemerlangan dalam memastikan perkhidmatan bekalan elektrik yang disediakan kepada jutaan rakyat di seluruh Malaysia adalah berdaya harap dan berterusan. Sebagai syarikat yang menghasilkan produk yang amat diperlukan dalam kehidupan seharian setiap pelanggan, kualiti perkhidmatan dan kesejahteraan pelanggan tetap diutamakan. Teknologi baru akan terus diperkenalkan untuk mengautomasi, mempertingkat dan memudahkan pelbagai proses, sistem dan aplikasi yang berkaitan dengan pelanggan. Dalam hal ini, banyak kemajuan telah dicapai. Namun begitu, Syarikat juga akan tetap memberi fokus kepada langkah-langkah mendampingi pelanggan dan pihak yang berkepentingan melalui pelbagai aktiviti dan dengan menggunakan pelbagai kaedah dan saluran komunikasi.

35 Tenaga Nasional Berhad 37 Laporan Tahunan 2009 Pemegang Saham Sekelian, Bagi pihak Lembaga Pengarah Tenaga Nasional Berhad (TNB), saya sukacita melaporkan bahawa walaupun terpaksa menghadapi persekitaran operasi yang mencabar disebabkan oleh harga bahan api yang lebih tinggi, pertumbuhan permintaan elektrik yang negatif, pembayaran kapasiti tambahan kepada syarikat Pengeluar Tenaga Bebas baru serta kerugian tukaran asing, Kumpulan telah berjaya mencatatkan prestasi yang memuaskan bagi tahun kewangan berakhir 31 Ogos TAN SRI LEO MOGGIE Pengerusi

36 Tenaga Nasional Berhad 38 Laporan Tahunan 2009 UTUSAN PENGERUSI KEPADA PEMEGANG SAHAM (SAMB.) Walaupun usaha-usaha terus diambil untuk mencapai Kecemerlangan Perkhidmatan menjelang 2010, kami berasa begitu terangsang kerana langkah-langkah yang telah dilaksanakan setakat ini telah menepati sasaran berdasarkan keputusan mantap bagi petunjuk-petunjuk teknikal utama pada tahun ini. Juga, pelbagai anugerah dan pengiktirafan bagi kecekapan operasi yang diterima oleh Syarikat adalah bukti jelas bahawa prestasi pengurusan Syarikat telah meningkat. Anugerah dan pengiktirafan ini akan merangsang kami untuk terus memperbaiki kaedah pengurusan TNB dan cara mengekalkan struktur kos Syarikat. Bagi membolehkan penjimatan kos serta mengekalkan keberuntungan, Syarikat telah melancarkan Ops Trim-X di seluruh TNB bagi mengoptimumkan kos dan nilai, tanpa menjejaskan kualiti produk dan perkhidmatan atau keupayaan operasi Syarikat. Dalam pada itu, sebagai langkah ke hadapan dalam usaha Syarikat untuk diiktiraf sebagai salah sebuah syarikat terunggul di rantau ini menjelang 2010, kami akan terus memantau rapi Petunjuk Prestasi Utama (KPI) dan ukur rujuk prestasi TNB dengan syarikat-syarikat pembekal elektrik berprestasi tinggi di negara-negara maju. ISU DAN CABARAN INDUSTRI Pertumbuhan Permintaan Elektrik Kemelesetan ekonomi yang dihadapi Negara pada awal tahun kewangan turut menjejaskan pertumbuhan sektor industri. Berikutan ini, hasil pendapatan Syarikat turut terjejas akibat permintaan elektrik yang berkurangan. Walau bagaimanapun, mulai Mac 2009, tanda-tanda positif mula kelihatan dengan angka-angka permintaan elektrik terus meningkat sehingga mencatat paras permintaan tertinggi sebanyak 14,245 MW di Semenanjung Malaysia pada 12 Ogos Berikutan ekonomi dunia yang diramal kembali pulih, satu petanda baik untuk TNB mengorak langkah ke hadapan ialah arah aliran pertumbuhan permintaan yang dijangka meningkat. Keselamatan Bekalan Tenaga Keselamatan bekalan tenaga amat penting dan sentiasa diberi keutamaan oleh TNB. Namun hakikat ini merupakan satu cabaran besar kepada Syarikat terutamanya kerana gas menguasai lebih daripada separuh campuran bahan api TNB. Dalam hal ini, cabarannya ialah apabila rangkaian bekalan gas negara menjalani proses pembaharuan besar-besaran pada tahun depan dan Syarikat dijangka akan berhadapan dengan kemungkinan bekalan gas yang berkurangan. Jika ini berlaku, Syarikat mungkin perlu meningkatkan penggunaan arang batu, malah setakat tertentu juga minyak, dalam campuran penjanaan bagi menampung kekurangan bekalan gas. Ini akan mengakibatkan peningkatan kos penjanaan disebabkan harga bahan api tersebut yang tidak menentu. Syarikat-syarikat tenaga akan terus menghadapi cabaran kos bahan api yang tidak menentu ini selagi mekanisme pelarasan harga bahan api secara automatik tidak dilaksanakan. Walaupun belum terdapat ketetapan yang jelas dari sudut kawal selia mengenai perkara ini, namun Syarikat berasa lega dengan kesediaan pihak Kerajaan untuk mengkaji dan menyemak kos bahan api setiap enam bulan. Terma Perjanjian Pembelian Tenaga Sehingga kini, TNB terus menanggung beban kewangan akibat pembayaran untuk kapasiti tetap yang tinggi kepada Pembekal Tenaga Bebas. Keadaan menjadi bertambah rumit dengan kapasiti penjanaan kini melebihi 50% disebabkan pertumbuhan ekonomi yang lembab beberapa tahun kebelakangan ini. Lebihan kapasiti ini amat tinggi menurut piawai industri dan menyebabkan TNB terpaksa menanggung kos yang membebankan. Syarikat mengalu-alukan prospek semakan yang realistik ke atas terma-terma Perjanjian Pembelian Tenaga oleh pihak pengawal selia industri. Semakan tersebut bukan sahaja berupaya meringankan beban kewangan TNB tetapi lebih penting lagi akan dapat memastikan tarif elektrik yang munasabah dapat diwujudkan untuk manfaat pengguna. Kelestarian Industri dan Alam Sekitar Walaupun TNB mengambil pelbagai langkah untuk memastikan keselamatan bekalan elektrik sentiasa terpelihara untuk peringkat jangka panjang, Syarikat juga terus peka terhadap isuisu kelestarian alam sekitar. Berpegang kepada kesedaran ini, Syarikat sentiasa memastikan pembinaan stesen-stesen janaelektrik mematuhi sepenuhnya perundangan dan amalan-amalan terbaik alam sekitar. Keutamaan yang diberikan TNB kepada isu kelestarian alam sekitar ini perlu dihebahkan untuk membendung tanggapan salah orang ramai. TNB kini menggunakan teknologi arang batu bersih yang moden dan dapat mengurangkan emisi karbon. Begitu juga dengan hidro. Walaupun tenaga hidro menjana tenaga bersih yang boleh diperbaharui serta berpotensi dan besar manfaatnya, namun TNB sentiasa prihatin terhadap alam sekitar dan akan memastikan projek-projek hidro yang dibangunkan mematuhi keperluan penilaian impak alam sekitar. LANGKAH KE HADAPAN Bagi menangani cabaran-cabaran yang akan dihadapi oleh Malaysia dan industri tenaga negara, suatu dasar yang merangkumi perspektif jangka panjang serta rangka kerja kawal selia yang menyokong pembahagian kos yang seimbang bagi penyediaan bekalan elektrik kepada pelanggan, perlu digubal. Dasar tersebut perlu mengambil kira kos benar bekalan tenaga dan mengandungi satu mekanisme pelarasan kos bahan api secara automatik dalam struktur tarif untuk membendung kesan harga bahan api yang tidak menentu. Pengenalan semula mekanisme pelarasan kos bahan api secara automatik ini akan membantu memantapkan kedudukan kewangan industri bekalan tenaga Negara. Tumpuan yang lebih banyak juga perlu diberikan kepada kecekapan tenaga untuk mengelakkan pembaziran. Dalam hal ini, TNB akan terus mendampingi dan mendidik pelanggan Syarikat yang terdiri daripada isi rumah dan industri mengenai cara menggunakan tenaga dengan bijak melalui penggunaan sistem tenaga pintar. Melalui penekanan yang diberikan kepada pengurusan penggunaan tenaga (demand side management), Syarikat dapat menggalakkan amalan langkah-langkah kecekapan tenaga. Sebagai langkah ke hadapan, Syarikat sedang giat meneroka sumber-sumber tenaga alternatif, khususnya sumber-sumber tenaga boleh diperbaharui (RE) seperti suria, angin dan biodiesel. Walau bagaimanapun, memandangkan teknologi RE masih pada peringkat awal pembangunannya dan kos kemasukan pula adalah tinggi, satu tempoh yang agak panjang diperlukan sebelum sumber-sumber ini boleh menjadi sumber tenaga alternatif yang berdaya maju. Justeru itu, buat masa ini prospek RE sebagai penyumbang utama kepada rangkaian Grid Nasional masih kecil. Malaysia perlu mempertimbangkan insentif kewangan yang sesuai untuk menyokong dan menggalakkan perluasan penggunaan sumber-sumber RE selaras dengan arah aliran penggalakkan teknologi hijau di peringkat dunia pada ketika ini. Berdasarkan sasaran 5% penggunaan RE dalam campuran

37 tenaga negara di bawah Rancangan Malaysia Kesembilan ( ) dan dengan tertubuhnya Kementerian Tenaga, Teknologi Hijau dan Air, Syarikat menaruh sepenuh harapan bahawa Malaysia akan mencapai matlamat tersebut dalam masa terdekat. Sementara itu, opsyen meneroka tenaga nuklear sebagai sumber penjanaan tenaga perlu dipertimbangkan. Sebuah unit khas telah ditubuhkan di TNB sebagai persediaan menghadapi kemungkinan penjanaan tenaga nuklear diperkenalkan di Malaysia. Walaupun wujud kebimbangan mengenai isu pembuangan sisa, namun keprihatinan dunia yang semakin meningkat terhadap emisi karbon telah mendorong minat baru dalam penjanaan tenaga nuklear. TADBIR URUS KORPORAT Di TNB, kami tetap komited dalam melaksanakan amalan-amalan tadbir urus yang baik dalam setiap aspek operasi Syarikat. Bagi memastikan ketelusan proses pemerolehan, kami telah mengambil langkah-langkah memperkemaskan proses dan di mana wajar akan meningkatkan penggunaan sistem e-perolehan. Jawatankuasa Audit Lembaga serta jawatankuasa-jawatankuasa lain terus melaksanakan peranan dan tanggungjawab dengan berkesan. Juga, terdapat keseimbangan dalam Lembaga Pengarah yang kini dianggotai oleh ahli-ahli yang berpengalaman dan berkepakaran luas yang akan terus mempertingkatkan keberkesanan dan profesionalisme Lembaga. TANGGUNGJAWAB SOSIAL KORPORAT TNB terus melaksanakan amalan korporat yang bertanggungjawab dan memberi kuasa kepada pelbagai pihak berkepentingan melalui inisiatifinisiatif tanggungjawab sosial korporat (CSR) yang berkesan. Tumpuan Syarikat adalah terhadap pendidikan dan pembangunan sumber manusia, pengayaan kualiti hidup masyarakat setempat serta pemuliharaan alam sekitar. Yayasan Tenaga Nasional terus memainkan peranan dengan memberi bantuan kewangan dan biasiswa kepada pelajar-pelajar cemerlang dan yang layak untuk melanjutkan pelajaran di institusi-institusi pengajian tinggi tempatan dan luar negeri. Kami juga terus memberi sokongan penuh kepada UNITEN, projek PINTAR (Promoting Intelligence, Nurturing Talent and Advocating Responsibility) di sekolah-sekolah serta menyumbang kepada projek motivasi untuk pelajar-pelajar di luar bandar, di samping membantu kanak-kanak istimewa.

38 Tenaga Nasional Berhad 40 Laporan Tahunan 2009 UTUSAN PENGERUSI KEPADA PEMEGANG SAHAM (SAMB.)

39 Tenaga Nasional Berhad 41 Laporan Tahunan 2009 Sebanyak RM1.9 bilion telah dibelanjakan pada tahun 2008 untuk program mendampingi masyarakat, termasuk dalam bentuk derma dan penajaan, diskaun tarif, subsidi dan margin simpanan lebihan. Kesemua ini sekali gus menjadikan TNB antara penyumbang CSR terbesar dalam Negara. Melalui program tahunan Syarikat untuk memperbaiki rumah bagi rakyat termiskin, kami juga membantu meningkatkan taraf hidup dan kualiti hidup masyarakat luar bandar. Komitmen kami terhadap amalan pemuliharaan alam sekitar yang baik kekal sebagai sebahagian yang penting dalam keputusan dasar Syarikat. Sama ada Syarikat menyumbang kepada pemuliharaan tempat perlindungan burung atau koloni kelip-kelip atau memberi sokongan kepada projek RE yang canggih, yang penting bagi kami ialah untuk membawa impak yang positif terhadap alam sekitar serta membantu memelihara alam sekitar demi manfaat generasi akan datang. TINJAUAN HADAPAN Terdapat tanda-tanda bahawa ekonomi negara dan dunia akan kembali pulih, walaupun secara beransur-ansur. Selaras dengan ini, Lembaga Pengarah TNB berpendirian berhati-hati tetapi optimis terhadap prospek masa depan Syarikat. Walaupun faktor-faktor luaran akan sedikit sebanyak memberi kesan kepada prestasi Kumpulan pada tahun kewangan hadapan, TNB akan mengambil langkah-langkah perlu untuk menangani kos-kos operasi yang tidak menentu dan pada masa yang sama mempertingkatkan kecekapan operasi. Lembaga juga akan menumpukan perhatian kepada usaha-usaha mempertingkatkan asas pendapatan Syarikat dengan meneroka peluang-peluang pelaburan di luar negeri. Negara-negara sedang memuncul (emerging nations) merupakan prospek yang menarik, begitu juga peluang-peluang di Timur Tengah dan rantau lain yang boleh diteroka setelah kajian berhemat dan penilaian profesional dijalankan terhadap risiko-risiko dan keberuntungan yang terlibat. PENGHARGAAN Bagi pihak Lembaga Pengarah, saya ingin merakamkan penghargaan kepada para pemegang saham, sekutu, rakan kongsi dan pelanggan yang dihormati atas sokongan padu serta kepercayaan penuh terhadap TNB. Lembaga juga ingin merakamkan ribuan terima kasih kepada Kerajaan Malaysia dan badan-badan kawal selia, khususnya Kementerian Tenaga, Teknologi Hijau dan Air serta Suruhanjaya Tenaga atas sokongan dan kerjasama berterusan yang diberikan. Kepada Kumpulan Pengurusan serta semua warga kerja TNB, terimalah ucapan terima kasih yang tidak terhingga atas dedikasi anda sepanjang tempoh waktu yang amat mencabar ini. Syarikat tidak akan berada pada tahap sekarang tanpa komitmen anda. Harapan kami ialah semoga sokongan berterusan tersebut akan terus diberikan dalam usaha Syarikat untuk meneroka peluangpeluang baru. Saya juga ingin mengucapkan setinggi-tinggi tahniah kepada Dato Sri Che Khalib Mohamad Noh atas penganugerahan beliau sebagai Malaysia s CEO of the Year 2008 oleh pihak Business Times. Akhir sekali, terima kasih setulus ikhlas daripada saya kepada semua ahli Lembaga Pengarah atas nasihat dan pandangan yang bernas sepanjang tahun yang mencabar ini. Saya berharap kita akan dapat terus berganding bahu dan menyatupadukan usaha bersama untuk mengatasi cabaran-cabaran serta memanfaatkan pelbagai peluang yang mendatang. Saya yakin semua pemegang saham akan memberi sokongan yang padu dan berterusan terhadap usaha kita untuk menjamin kejayaan TNB. Terima Kasih. Tan Sri Leo Moggie Pengerusi

40 Bersemangat menerajui kecemerlangan selama tahun

41 Tenaga Nasional Berhad 44 Laporan Tahunan 2009 ULASAN PRESIDEN/KETUA PEGAWAI EKSEKUTIF DATO SRI CHE KHALIB BIN MOHAMAD NOH Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif

42 Tenaga Nasional Berhad 45 Laporan Tahunan 2009 Pemegang Saham yang dihormati, Tahun ini TNB menyambut ulang tahunnya yang ke-60. Ianya merupakan satu peristiwa penting dalam perjuangan Syarikat Menerangi Hidup rakyat. Perjalanan TNB yang begitu jauh bermula pada tahun 1949 dengan penubuhan Lembaga Letrik Pusat (Central Electricity Board atau CEB) ketika Malaya masih di bawah penjajahan, dan kemudiannya dengan pembentukan Lembaga Letrik Negara (LLN) pada tahun 1965 yang diterajui oleh rakyat Malaysia sendiri. Setelah diperbadankan pada tahun 1990, LLN muncul dengan nama barunya, Tenaga Nasional Berhad. Kini, setelah enam puluh tahun kewujudannya, TNB muncul sebagai sebuah syarikat cip biru dan pembekal elektrik bersepadu yang memiliki aset bernilai kira-kira RM71.4 bilion dan bertanggungjawab memenuhi keperluan tenaga kepada hampir 7.6 juta pelanggan. Syarikat juga diiktiraf sebagai antara peneraju utama industri tenaga serantau dan disenaraikan sebagai antara syarikat tenaga terunggul di dunia. Syarikat ingin merakamkan setinggi-tinggi penghargaan kepada warga kerja dulu dan sekarang di semua peringkat yang telah berusaha dengan gigih selama enam puluh tahun lamanya, serta meletakkan TNB pada kedudukannya sekarang. Di samping terus memainkan peranan penting sebagai penggerak kemajuan negara, TNB tetap komited untuk menghasilkan prestasi perniagaan yang cemerlang selain menunaikan tanggungjawab sosio-ekonomi Syarikat. Kami bertekad untuk terus menggerakkan kemajuan negara dan menerangi hidup rakyat. MAKLUMAT PENTING KEWANGAN Tempoh 12 bulan berakhir 31 Ogos 2009 adalah yang paling mencabar bagi TNB. Kami terpaksa menangani gandingan pelbagai isu yang terdiri daripada pertumbuhan permintaan elektrik yang negatif, harga purata arang batu yang lebih tinggi, pembayaran kapasiti tambahan kepada Penjana Bebas (IPP) yang baru dimulatugaskan, dan kesan pendedahan tukaran asing. Kumpulan melaporkan peningkatan jumlah hasil pendapatan sebanyak 16.3% dalam Tahun Kewangan 2009 (TK2009), daripada RM24,755.3 juta pada tahun sebelumnya kepada RM28,785.6 juta yang didorong terutamanya oleh dua pelarasan tarif yang masing-masing berkuatkuasa pada 1 Julai 2008 dan 1 Mac Walaupun pelarasan terakhir pada bulan Mac 2009 membolehkan TNB menampung kos purata arang batu sebanyak AS85 per tan metrik pada TK2009, namun harga purata sebenar arang batu yang digunakan pada tahun ini adalah sebanyak AS90.2 per tan metrik. Ini bermakna TNB terpaksa menanggung kos tambahan sebanyak AS5.2 per tan metrik. Kesan harga arang batu yang lebih tinggi melebihi AS85 per tan metrik telah menyebabkan margin EBITDA TNB menurun daripada 29.9% pada TK2008 kepada 25.2% pada TK2009. Justeru itu, Kumpulan mencatatkan penurunan keuntungan bersih sebelum kerugian tukaran asing sebanyak 17.5%, daripada RM2,540.8 juta pada TK2008 kepada RM2,095.7 juta pada TK2009, disebabkan terutamanya oleh harga purata arang batu yang lebih tinggi ditanggung oleh Syarikat (harga terus meningkat sehingga paras tertinggi AS113.9 per tan metrik pada suku pertama tahun kewangan berbanding harga purata sebanyak AS76.4 per tan metrik pada TK2008). Tambahan lagi, setelah stesen janaelektrik arang batu Jimah dimulatugaskan, pembayaran kapasiti kepada IPP baru ini telah membebankan lagi kos operasi TNB. Dalam tempoh sembilan bulan pertama TK2009, pertumbuhan permintaan elektrik di Semenanjung Malaysia menurun sebanyak 3.7%, terutamanya dalam sektor industri. Walau bagaimanapun, terdapat peningkatan yang berterusan bagi permintaan bulanan bermula bulan Mac 2009, terutama pada suku keempat TK2009. Berikutan pertumbuhan permintaan yang positif pada Suku Keempat TK2009, pertumbuhan permintaan elektrik bagi keseluruhan TK2009 mencatatkan penguncupan sebanyak 2.6% daripada tahun sebelumnya. Sukacita kami melaporkan bahawa TNB telah mencatatkan paras permintaan tertinggi yang baru iaitu sebanyak 14,245 MW pada 12 Ogos Tahun ini juga menyaksikan matawang Ringgit Malaysia menjadi lemah berbanding Dolar AS dan Yen Jepun. Meski pun matawang Ringgit menunjukkan tanda-tanda kembali pulih pada Suku Ketiga TK2009, namun Yen Jepun semakin kukuh berbanding Dolar AS dan matawang utama lain pada Suku Keempat TK2009. Secara keseluruhannya, Kumpulan melaporkan kerugian tukaran asing sebanyak RM1,177.8 juta, 74.2% daripadanya disebabkan oleh pendedahan kepada pinjaman Yen Jepun yang mengenakan kadar faedah yang rendah serta tempoh pembayaran balik terlunas yang panjang, di mana ada yang sehingga tempoh 30 tahun. Untuk menguruskan pendedahan kepada tukaran asing sepanjang tahun ini, Syarikat telah mengambil kesempatan membeli balik sebahagian daripada bon Dolar AS. Langkah ini berjaya mengurangkan pendedahan kita kepada Dolar AS daripada 27.8% kepada 24.3% serta mengurangkan kos purata hutang berwajaran daripada 5.44% kepada 5.16%. MEMPERTINGKATKAN KECEKAPAN OPERASI Selaras dengan matlamat TNB untuk mencapai Kecemerlangan Perkhidmatan menjelang 2010, bahagian-bahagian serta unit-unit perniagaan Kumpulan terus mencapai kemajuan yang cemerlang pada TK2009, melangkaui sasaran Petunjuk Prestasi Utama (KPI) serta menghasilkan peningkatan ketara dalam kecekapan operasi. Pada TK2009, Kumpulan mencapai Faktor Henti Tugas Tidak Terancang Setara (EUOF) pada kadar 2.90% yang berjaya melepasi tanda aras industri yang ditetapkan pada kadar 4% buat empat tahun berturut-turut. Kami juga mencatatkan Minit Sistem Penghantaran yang terendah pada 1.02 minit berbanding dengan sasaran KPI iaitu 7.5 minit. Ini bermakna Kumpulan berjaya mengekalkan pencapaian angka tunggal minit sistem bagi empat tahun berturut-turut. Kemajuan ketara turut dicapai bagi Indeks Tempoh Masa Purata Gangguan Sistem (SAIDI) yang mencatatkan 69 minit bagi setiap pelanggan berbanding sasaran KPI, iaitu 75 minit setiap pelanggan. Ini bermakna SAIDI TNB adalah menyamai negaranegara G8.

43 Tenaga Nasional Berhad 46 Laporan Tahunan 2009 ULASAN PRESIDEN/KETUA PEGAWAI EKSEKUTIF (Samb.) Sebagai sebahagian daripada usaha Kumpulan untuk mengurangkan perbelanjaan modal dan mengoptimumkan kos dan nilai tanpa mengkompromi kualiti produk dan perkhidmatan serta keupayaan operasi, jabatan-jabatan dalam TNB telah diarah melaksanakan langkah-langkah sewajarnya melalui inisiatif Ops Trim-X yang dilancarkan pada awal Januari Sukacita kami melaporkan bahawa di dalam tempoh seawal Januari 2009-Jun 2009, Ops Trim-X telah berjaya membantu mengurangkan perbelanjaan modal sebanyak RM586 juta dan perbelanjaan operasi tak langsung sebanyak kira-kira RM113 juta. Sebagai mencerminkan tahap operasi yang mantap, Kumpulan telah diletakkan pada tempat ke-100 antara 250 syarikat tenaga terbaik di dunia dan tempat ke-18 antara 59 syarikat tenaga terbaik Asia dan Australia dalam senarai Platts 250 Global Energy Company Rankings bagi tahun SE10/10 MENEPATI SASARAN Pada TK2009, Kumpulan meneruskan pelaksanaan fasa SE10/10 Pelan Strategik 20 Tahun ( ) yang menetapkan sasaran supaya TNB mencapai kecemerlangan perkhidmatan menjelang Walaupun mengalami kesan tekanan faktor luaran ke atas operasi Kumpulan, TNB tetap berjaya mengukuhkan kesetiaan pelanggan dan pihak berkepentingan, mempertingkatkan kecemerlangan perkhidmatan dan keberkesanan operasi serta memacu perkembangan bisnes di dalam dan luar negeri. Syarikat telah menetapkan beberapa KPI di bawah program SE10/10 sebagai tanda aras perbandingan dengan syarikat-syarikat tenaga terunggul di dunia. TNB juga sedang melaksanakan piawai Paras Perkhidmatan Dalaman (Internal Service Level standards) di samping mematuhi piawai Perkhidmatan Minimum yang diperkenalkan oleh Suruhanjaya Tenaga. Di samping itu, TNB terus memberi penekanan terhadap usaha-usaha untuk memenuhi kehendak dan keperluan para pelanggan sebaik yang mungkin melalui pelbagai saluran. Kami yakin bahawa dengan berusaha gigih untuk memastikan sasaran ini dicapai, Syarikat akan dapat bergerak pantas menuju matlamat untuk muncul sebagai syarikat terbaik pengurusannya di dalam negara menjelang 2010 serta tersenarai sebagai antara syarikat yang cemerlang di rantau ini. Pengiktirafan terhadap usaha-usaha TNB selama ini adalah jelas apabila Syarikat menerima Anugerah Bisnes Terbaik Tahun 2007 bagi Kategori Syarikat Unggul oleh SMI & SME Network Worldwide dan Anugerah Top 3 Most Admired ASEAN Enterprise bagi kategori Pekerjaan (Employment) oleh ASEAN Business Council. Dengan program SE10/10 menghampiri penghujungnya pada tahun 2010, Kumpulan kini memberi tumpuan ke arah merangka butir-butir terperinci bagi fasa Pelan Strategik yang mensasarkan pengembangan bisnes serantau. Setelah strategi untuk fasa ini dimuktamadkan, ia akan dikemukakan untuk kelulusan Pengurusan dan Lembaga Pengarah sebelum disebarluaskan ke seluruh TNB. Kumpulan akan terus memacu usaha mencapai matlamat sebagai peneraju dunia dalam bidang- bidang bisnes yang berkaitan menjelang tahun 2025, dan pada masa yang sama membina reputasi sebagai rakan niaga bisnes yang kukuh serta pencipta nilai kepada pemegang saham. Adalah menjadi harapan kami bahawa bila tiba masanya kelak, TNB akan diakui sebagai syarikat yang paling dikagumi di dunia. TAHAP KHIDMAT PELANGGAN DIPERTINGKATKAN Kebanyakan daripada 7.6 juta pelanggan TNB adalah merupakan Pengguna Kuasa Biasa (Ordinary Power Consumers) yang terdiri daripada isi rumah Malaysia. Pengguna Kuasa Besar (Large Power Consumers) pula, walaupun kecil bilangannya, mewakili 80% daripada keseluruhan jumlah jualan elektrik dalam negara. Pada TK2009, Syarikat telah memperluaskan inisiatif Pengurusan Perhubungan Pelanggan (CRM) serta melaksanakan inisiatif baru untuk mempertingkatkan tahap khidmat pelanggan ke tahap yang lebih tinggi. Untuk mendapatkan maklum balas yang lebih tepat dan mempertingkatkan tahap kepuasan pelanggan, TNB telah mempertingkatkan Sistem Maklumbalas Pelanggan (SMP) dengan menambah beberapa modul baru. SMP ini membolehkan kami mengesan, menyebar, memantau laporan dan menilai maklumbalas daripada pelbagai kumpulan menerusi satu platform. Di samping itu, kami telah menetapkan satu piawai Tahap Perkhidmatan Minimum untuk pelanggan. Sistem Pengesanan secara online yang dicipta sendiri oleh TNB kini memantau pematuhan piawai ini. Usaha-usaha CRM juga diperluaskan untuk merangkumi program kesedaran kualiti tenaga, program kesedaran lampu jalan dan seminar mengenai kecekapan tenaga dan tenaga boleh diperbaharui. Sistem permohonan secara online yang dipermudahkan iaitu e-permohonan (e-application) membantu menjimatkan masa memberi pembekalan elektrik kepada pelanggan. Pada bulan Jun 2009, TNB telah memperkenalkan sistem e-permohonan kepada pemaju perumahan yang membina 150 unit rumah ke atas. Pada akhir TK2009, terdapat 214 pemaju perumahan, 675 kontraktor elektrik dan 931 individu yang

44 Tenaga Nasional Berhad 47 Laporan Tahunan 2009 berdaftar dengan sistem e-permohonan. Angka ini dijangka meningkat apabila sistem ini diperkenalkan kepada orang ramai. TNB terus meneroka mekanisme baru dan yang mudah untuk menyenangkan pelanggan membayar bil. Setakat ini, pelbagai saluran mudah telah dan akan terus disediakan termasuk kaunter Kedai Tenaga, pusat kutipan setempat, debit langsung, debit auto, pembayaran secara dalam talian, perbankan telefon, mesin ATM, kutipan mobile dan bayaran di kaunter bank dan agensi peserta. TNB juga terus mengambil inisiatif menambahbaik tahap perkhidmatan 135 Kedai Tenaga di seluruh negara. Sistem pengurusan penggiliran QMatic yang membantu mengoptimumkan aliran pelanggan kini dipantau di peringkat Ibu Pejabat. Ianya didapati berjaya membawa penambahbaikan kepada tempoh masa menunggu dan melakukan urusniaga perkhidmatan kaunter. Portal Ilmu atau K-Portal pula yang dibentuk untuk anggota barisan hadapan kami dapat membantu mereka menjawab pertanyaan pelanggan dengan tepat dan konsisten. Selepas mendaftar, pelanggan kediaman baru akan diberi pek maklumat yang mengandungi maklumat produk dan perkhidmatan TNB, saluran pembayaran bil, nombor hubungan serta tip mengenai keselamatan elektrik dan kecekapan elektrik. Kini, Pusat Pengurusan Panggilan (CMC) 24 jam untuk TNB Careline melayani bukan sahaja aduan-aduan berkaitan kejadian gangguan bekalan dan kerosakan lampu jalan, tetapi juga menguruskan isu-isu berkaitan bil, pemotongan bekalan dan bekalan elektrik. Beberapa teknologi baru untuk mengautomasi dan menambahbaik pelbagai proses telah diperkenalkan sepanjang tahun. Sistem Elektronik Maklumat Pengebilan Pelanggan (e-cibs) kini dipertingkatkan lagi dengan kemudahan e-das atau aktiviti pemotongan melalui modul SMS. Sistem ini membolehkan maklumat berkaitan aktiviti pemotongan dan sambung semula disampaikan kepada e-cibs dan kakitangan luar kami melalui SMS. Susulan pelaksanaan fasa kedua Bacaan Meter Kawalan Jauh (RMR) Projek Voltan Sederhana dan Voltan Rendah, proses bacaan meter telah diperbaiki dengan mengurangkan proses-proses manual yang sekali gus dapat membendung kesilapan manusia. Melalui RMR, TNB kini berupaya memantau data meter dan mengurangkan kerugian bukan teknikal.

45 Tenaga Nasional Berhad 48 Laporan Tahunan 2009 ULASAN PRESIDEN/KETUA PEGAWAI EKSEKUTIF (Samb.) Sistem Pengurusan Gangguan Bekalan Elektrik (TOMS) pula membantu TNB bertindak pantas menangani gangguan bekalan dan banyak membantu meningkatkan keberkesanan komunikasi antara pelanggan, Pusat Perhubungan TNB dan pasukan teknikal kami. Antara lain, TOMS membolehkan analisis data yang lebih mantap, pengurusan aset yang berhemat dan efisien serta unjuran pola-pola gangguan yang lebih tepat. Satu lagi aplikasi ialah Mobile Field Force Automation (MFFA) yang digunapakai untuk aktiviti pemulihan bekalan voltan rendah. Aplikasi ini memberi maklumbalas segera mengenai keadaan setempat. Aplikasi ini juga membolehkan pelanggan menerima maklumat terkini mengenai pemulihan bekalan melalui TNB Careline. Berikutan pelaksanaan projek perintis MFFA di Shah Alam, sistem ini kini digunakan di Selangor, Wilayah Persekutuan, Johor dan Pulau Pinang. Oleh kerana TNB memberi keutamaan kepada kesejahteraan pelanggan, maka adalah penting keperluan dan kehendak mereka dikenalpasti. Justeru itu, program pengumpulan maklumat dan data secara tersusun telah dilaksanakan untuk menguruskan maklum balas dan aduan pelanggan. Program ini melibatkan penggunaan wadah seperti Tinjauan Indeks Kepuasan Pelanggan (CSI Survey), melalui borang-borang maklum balas di Kedai Tenaga dan tinjauan melalui CMC. TNB juga terus mengadakan dialog dan perjumpaan dengan pemimpin industri, ahli-ahli perniagaan dan agensi-agensi Kerajaan untuk mengumpul maklum balas dan perspektif mereka mengenai isu-isu bersama. Perbincangan peringkat tertinggi ini lazimnya melibatkan Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif serta membuka peluang kepada syarikat untuk lebih memahami kehendak pelanggan dan menangani aduan dengan lebih menyeluruh. Bagi mengurus sejumlah 1000 Pengguna Kuasa Besar (LPC) Syarikat, satu program khas yang dikenali sebagai Program Pengurusan PRIME diwujudkan di mana pegawai TNB sendiri akan melawat pengguna LPC untuk menangani masalah mereka. Pada tahun yang dikaji, TNB telah menawarkan secara percuma kepada LPC perkhidmatan Menangani Kualiti Tenaga (PQ) oleh perunding rasmi PQ kami, TNB Energy Services. Sebanyak 78 LPC telah menerima tawaran tersebut yang melibatkan Audit PQ secara Walk Through, Ujian Ride Through dan Kajian PQ Menyeluruh. Program Peningkatan Perhubungan Akaun Korporat atau Program CARE juga turut membantu mengeratkan hubungan dua hala antara TNB dengan pelanggan korporat kami. MENGUKUHKAN DAYA HARAP BEKALAN TNB memberikan tumpuan yang sepenuhnya kepada kecemerlangan operasi dalam aktiviti teras Syarikat, iaitu Penjanaan, Penghantaran dan Pembahagian. Ini bagi memastikan Syarikat dapat terus menunaikan tanggungjawab untuk menyediakan bekalan elektrik yang selamat dan berterusan kepada pelanggan. Pada TK2009, pelbagai inisiatif telah dilaksanakan untuk mengukuhkan daya harap bekalan. Dalam sektor Penjanaan, kejayaan usaha-usaha Bahagian Penjanaan untuk meningkatkan kecekapan operasi terbukti apabila TNB berjaya mencatat Faktor Henti Tugas Tidak Terancang Setara (EUOF) pada kadar 2.9%, yang jauh lebih baik daripada tanda aras industri kelas dunia iaitu 4% buat empat tahun berturut-turut. Bahagian ini juga mencatatkan Faktor Kesediaan Setara (EAF) Loji pada kadar 90.49% pada TK2009. Sehingga kini, semua stesen janaelektrik TNB telah mendapat pensijilan MS ISO 9001 dan MS ISO Enam stesen janaelektrik telah mendapat pensijilan OHSAS sementara beberapa stesen janaelektrik lagi berjaya memenangi anugerah negara daripada Persatuan Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan Malaysia (MSOSH). Bahagian Penghantaran pula yang bertanggungjawab menambahbaik daya harap rangkaian penghantaran telah melaksanakan pelbagai

46 Tenaga Nasional Berhad 49 Laporan Tahunan 2009 langkah untuk memastikan daya harap sistem adalah tinggi, keselamatan bekalan terjamin, kesediaan sistem bertahap tinggi dan tempoh pemulihan operasi ditambahbaik. Bahagian ini telah mencapai Minit Sistem selama 1.02 minit bagi TK2009 yang jelas jauh lebih rendah daripada 6.56 minit yang dicatatkan bagi TK2008. Ini merupakan pencapaian satu digit bagi empat tahun berturut-turut. Bahagian Penjanaan juga turut mengekalkan rekod sifar bagi Gangguan Besar empat tahun berturut-turut dan berjaya membendung kehilangan tenaga di dalam sistem penghantaran pada tahap 2%. Di samping itu, Bahagian ini juga telah menambah kapasiti alatubah sebanyak 4,125 MVA dan Capacity Bank sebanyak 690 MVar ke dalam sistem melalui 54 projek baru yang dimulatugaskan. Pada TK2009, Bahagian Pembahagian mencatat SAIDI selama 69 minit berbanding sasaran KPI 75 minit dan pencapaian SAIDI 78 minit pada tahun lalu. SAIDI adalah purata gangguan (dalam minit) bagi setiap pelanggan dalam setahun dan merupakan pengukur prestasi rangkaian pembahagian TNB. Di samping itu, kehilangan tenaga Pembahagian juga berjaya dikurangkan daripada 8.69% kepada 8.65%. Untuk mencegah berulangnya kecurian bekalan elektrik (TOE) dan pengusikan meter, TNB telah memperkenalkan Sistem Pengesan Kerosakan Anomali (AFDS) untuk melindungi meter pelanggan yang dikategorikan sebagai pelanggan berisiko tinggi. Syarikat juga mengambil langkah untuk meningkatkan keupayaan pemantauan dan pengesanan dengan menggunakan teknologi RMR. Projek RMR ini membolehkan TNB dan juga pelanggan memahami dengan lebih jelas mengenai profil beban atau corak penggunaan. Ini adalah supaya penggunaan tenaga dapat diurus dengan lebih efisien lagi. Pada peringkat awalnya, RMR hanya digunakan untuk LPC voltan tinggi dan sederhana sahaja, tetapi kini RMR juga digunakan untuk pengguna LPC voltan rendah. Dalam TK2009, Syarikat telah menyiapkan 71.1% daripada keseluruhan 60,000 pemasangan RMR untuk pelanggan LPC voltan rendah. TNB juga telah mengstruktur semula dan menaik taraf pasukan khas Pengekangan Kecurian Arus atau Special Engagement Against Losses (SEAL) untuk mengukuhkan perancangan dan penyelarasan aktiviti SEAL serta memastikan proses pematuhan dipantau dengan berkesan. Untuk memerangi gejala TOE yang meningkat semasa kemelesetan ekonomi, pasukan petugas SEAL telah mengambil beberapa langkah berkesan untuk mencegah kerugian bukan-teknikal yang melibatkan Skuad Gerak Pantas TOE, projek pemindahan lokasi meter dan program kesedaran untuk orang awam. Di samping itu, kerjasama rapat TNB dengan Suruhanjaya Tenaga dan Polis Di-Raja Malaysia telah membantu mempercepatkan penyelesaian kes kecurian bekalan elektrik.

47 Tenaga Nasional Berhad 50 Laporan Tahunan 2009 ULASAN PRESIDEN/KETUA PEGAWAI EKSEKUTIF (Samb.) Dari segi projek-projek janakuasa besar, dua projek pemulihan telah dilaksanakan pada TK2009. Ini termasuk Projek Pemulihan Stesen Janakuasa Tuanku Ja afar Fasa 2 (PD2) untuk operasi komersial kitar padu di Port Dickson yang melibatkan penambahan kapasiti sebanyak 694 MW kepada kapasiti semasa sebanyak 750 MW pada loji PD1. Turut disiapkan ialah Projek Perlanjutan Jangka Hayat dan Automasi Loji bagi Skim Hidroelektrik 260 MW Cameron Highlands dan Batang Padang. Projek ini melibatkan pemulihan 15 unit penjanaan di empat stesen utama sedia ada dan dijangka menambahkan jangka hayat operasi Rancangan Hidroelektrik Cameron Highlands untuk selama 30 tahun lagi. Bagi menjamin kapasiti sistem mencukupi dan bekalan elektrik adalah berdaya harap, TNB akan terus membuat pelaburan besar dalam sistem bekalan elektrik dan memastikan kapasiti penjanaan tambahan digabungkan ke dalam sistem secara efisien dan tepat pada masanya. Selaras dengan hasrat Syarikat untuk memanfaatkan sebanyak mungkin potensi kuasa hidro di Semenanjung Malaysia dan Sarawak, dua projek hidroelektrik besar sedang dalam proses pemerolehan. Projek Hidroelektrik Hulu Terengganu (dengan kapasiti 250 MW) dan Projek Hidroelektrik Ulu Jelai (dengan kapasiti 372 MW) yang pembinaannya dijadual bermula pada tahun 2010 dijangka siap masing-masing pada tahun 2014 dan Di Sabah, kerja-kerja ukur dan persiapan tapak bagi projek IPP arang batu (dengan kapasiti 350 MW) yang ditukar lokasi ke FELDA Sahabat, Lahad Datu sedang dijalankan. Ini akan disusuli dengan kajian penilaian impak alam sekitar yang baru dan terperinci. TNB memberi keutamaan kepada penambahbaikan sistem bagi mengukuhkan sistem rangkaian dan menambahbaik keselamatan bekalan. Selama tempoh 60 tahun lamanya, TNB telah berjaya mengembangkan sistem rangkaian penghantaran dan hasilnya ialah Grid Nasional yang terdiri daripada kira-kira 18,935 km-litar talian atas, 777-km litar kabel bawah tanah dan 385 pencawang dengan kapasiti alat ubah sebanyak 82,990 MVA. Pada tahun ini, sejumlah 54 projek telah disiapkan dan dimulatugaskan sepenuhnya. Sebahagian daripada projek-projek tersebut telah menyumbang tambahan kapasiti alatubah sebanyak 4,125 MVA kepada sistem rangkaian penghantaran. Kerjakerja pemodenan Pusat Hantaran Beban Negara juga sedang berjalan lancar sementara Sistem Pengurusan Tenaga/SCADA baru telah dilaksanakan untuk menggantikan sistem yang lama. Kerajaan telah memberi mandat kepada TNB dan Sarawak Energy Berhad (SEB) untuk mengambil alih operasi Projek Hidroelektrik Bakun dengan kapasiti 2,400 MW daripada Sarawak Hidro Sdn Bhd melalui satu perjanjian pajakan atau leasing agreement. TNB juga dikehendaki membangun kemudahan penghantaran yang berkaitan dari Sarawak ke Semenanjung Malaysia, termasuk kabel penghantaran dasar laut sepanjang lebih daripada 700 km. Projek ini merupakan sumber bekalan alternatif yang penting untuk memenuhi permintaan elektrik yang meningkat di Semenanjung Malaysia dan adalah selaras dengan aspirasi Kerajaan untuk menggalakkan penggunaan sumber tenaga bersih di negara ini. Apabila kabel dasar laut Arus Terus Bervoltan Tinggi (HVDC) yang menghubungkan Semenanjung Malaysia dan Sarawak dimulatugaskan pada tahun 2017 kelak, sebanyak 1600 MW tenaga akan dapat diimport dari Projek Hidroelektrik Bakun. Kejayaan pelaksanaan Projek Bakun ini akan merintis jalan bagi pengimportan tenaga tambahan sebanyak 1,000 MW dari Sarawak menjelang tahun 2019 dan 6,000 MW pada tahun KESELAMATAN TENAGA DAN PENGGALAKAN TENAGA HIJAU Dalam menangani isu jaminan bekalan tenaga, walaupun TNB telah meneroka teknologi-teknologi yang berdaya maju secara komersial seperti hidro, biojisim, thermal energy storage cogeneration, kecekapan tenaga dan pengurusan penggunaan tenaga (demand side management), Syarikat juga meneruskan kerjasama dengan pelbagai pihak untuk meneroka sumber bahan api alternatif. Sebagai sebahagian daripada usaha Kerajaan menggalakkan pembangunan Tenaga Boleh Diperbaharui (RE) sebagai sumber bahan api kelima di bawah Dasar Kepelbagaian Bahan Api, Program Tenaga Boleh Diperbaharui Kecil (SREP) telah dilancarkan di bawah Rancangan Malaysia Kelapan. TNB telah menyumbang kepada SREP dengan membantu pemaju bagi projek-projek SREP yang berpotensi menjalankan kajian-kajian teknikal serta mengenalpasti sambungtara yang

48 Tenaga Nasional Berhad 51 Laporan Tahunan 2009 sesuai untuk menghubungkan projek mereka ke rangkaian pembahagian TNB. TNB juga telah menandatangani Perjanjian Pembelian Tenaga RE jangka panjang (REPPA) dengan pengusaha projek RE. Pada akhir TK2009, 11 REPPA telah ditandatangani melibatkan jumlah kapasiti sebanyak MW. Pada masa ini, TNB berada di peringkat akhir perbincangan dengan pemaju SREP lain yang menggunakan biogas, biojisim dan hidro mini sebagai sumber-sumber RE sebelum memuktamadkan sebanyak 15 REPPA lagi. Kerajaan terus memberi keutamaan kepada penggunaan tenaga yang mapan. Pada April 2009, berikutan satu rombakan Kabinet, Kementerian Tenaga, Teknologi Hijau dan Air (KeTTHA) telah ditubuhkan. Ini merupakan satu lagi langkah penting yang membuktikan komitmen Kerajaan terhadap Tenaga Hijau. Seterusnya, pada 24 Julai 2009, Y.A.B. Perdana Menteri telah memperkenalkan Lima Teras Strategik Dasar Teknologi Hijau Negara. TNB sedar betapa pentingnya peranan Teknologi Hijau kepada negara dan menyokong penuh usaha untuk memperkukuhkan komitmen dan tumpuan terhadap penggunaan Teknologi Hijau, khususnya dalam sektor tenaga Malaysia. Untuk sekian lamanya, TNB telah menyumbang secara aktif kepada pertumbuhan Teknologi Hijau melalui penglibatan Syarikat dalam pelaksanaan perjanjian SREP dan REPPA yang telah ditandatangani. Di samping itu, anak syarikat milik penuh TNB iaitu TNB Energy Services juga telah melaksanakan beberapa projek mini hidro di Semenanjung Malaysia. TNB juga terlibat dalam beberapa projek hibrid solar menggunakan tenaga suria, enjin diesel dan tenaga bateri yang menyediakan bekalan elektrik 24-jam ke kawasan-kawasan terpencil dan pulaupulau yang terletak jauh dari tanah besar. Di samping itu, beberapa skim hidro besar TNB yang mempunyai nisbah ketumpatan tenaga dan takungan air melebihi 4 W/m2 juga dianggap sebagai projek RE berdasarkan takrifan United Nations Framework Convention on Climate Change. TNB akan terus memainkan peranan aktif dalam menyokong Rancangan Teknologi Hijau Negara dengan meningkatkan kesedaran orang ramai dan menyebar luas maklumat mengenai kecekapan tenaga (EE). Baru-baru ini, TNB telah bekerjasama dengan Gabungan Persatuan-Persatuan Pengguna- Pengguna Malaysia (FOMCA) dalam Kempen Kesedaran Kecekapan Tenaga Kebangsaan, iaitu SWITCH! Kempen ini bertujuan meningkatkan kesedaran tentang EE, menggalakkan amalan EE serta menambah baik dan meningkatkan penggunaan produk dan peralatan EE. Sebagai sebahagian daripada tanggungjawab korporat syarikat, TNB telah bersetuju memberi sumbangan sebanyak RM1.5 juta kepada kempen tersebut. TNB juga komited dalam melaksanakan inisiatifinisiatif berbentuk latihan dan pembinaan keupayaan melalui peranan yang dimainkan oleh Universiti Tenaga Nasional (UNITEN), TNB Integrated Learning Solution Sdn Bhd ILSAS dan TNB Research Sdn Bhd. Di samping menubuhkan Pusat Kecemerlangan RE, UNITEN juga menjadi tuan rumah kepada Institut Dasar dan Penyelidikan Tenaga (IEPRe) yang dilancarkan baru-baru ini. Untuk menampung keperluan tenaga jangka panjang Malaysia dan menjamin keselamatan tenaga Negara, teknologi tenaga alternatif berskala besar dengan emisi karbon yang minimum seperti hidro dari Sarawak dan tenaga nuklear kini dianggap sebagai alternatif yang berdaya maju untuk campuran penjanaan elektrik Syarikat. TNB telah memulakan bekerjasama dengan beberapa pihak berkepentingan dan agensi, khususnya Agensi Nuklear Malaysia (Nuclear Malaysia) untuk meneroka kebolehmajuan tenaga nuklear sebagai sumber bahan api alternatif untuk masa depan. PEMBINAAN KEUPAYAAN DIPERKUKUHKAN Warga kerja TNB yang berjumlah 29,149 orang kesemuanya adalah merupakan aset paling penting Syarikat dan kami terus komited untuk membangunkan keupayaan mereka bagi menjamin pertumbuhan mapan Kumpulan. Berbagai langkah membina keupayaan telah dilaksanakan di semua peringkat dalam organisasi sepanjang TK2009. Berikutan penyusunan semula Bahagian Sumber Manusia Kumpulan pada April 2009, sebuah Unit Pengurusan Bakat telah ditubuhkan untuk menyokong Unit Pengurusan Penggantian Sumber Manusia yang sedia ada. Program Pengurusan Penggantian TNB bertujuan memastikan wujudnya sekumpulan pemimpin dan para profesional yang mempunyai kemahiran tertentu yang kritikal untuk menjamin pertumbuhan Kumpulan. Program ini, yang merangkumi pelan pembangunan individu, menyediakan eksekutif berpotensi tinggi untuk dinaikkan pangkat ke jawatan-jawatan yang lebih tinggi dalam Kumpulan. Unit baru ini ditugaskan untuk mengisi dan membangunkan Himpunan Bakat (Talent Pool) Kepimpinan Kumpulan serta mengenalpasti calon-calon yang berpotensi untuk jawatan-jawatan utama. Kini, terdapat 279 anggota dalam Himpunan Bakat Kumpulan berbanding 204 jawatan utama untuk diisi. Mereka yang berpotensi telah dicalonkan untuk 88.23% daripada jawatan-jawatan tersebut. Program Haluan Kerjaya Pakar (Specialist Career Path) yang diperkenalkan lima tahun dahulu pula adalah bertujuan untuk menangani ketidakseimbangan di antara kemahiran teknikal dan pengurusan dengan mengekal dan memberikan ganjaran kepada pakar teknikal dalam bidang pengkhususan masing-masing, dan pada masa yang sama membekalkan mereka dengan kemahiran pengurusan. Program ini terus memberikan peluang kepada calon-calon yang berkebolehan serta wajar untuk diberi pengiktirafan. Setakat ini dua orang pakar khusus dan 23 pakar teknikal telah menerima manfaat di bawah program ini. Pada September 2008, pusat latihan TNB, iaitu Institut Sultan Ahmad Shah (ILSAS), telah diperbadankan sebagai anak syarikat TNB dan dinamakan TNB Integrated Learning Solution Sdn Bhd-ILSAS untuk memainkan peranan sebagai pusat kecemerlangan baru TNB untuk latihan utiliti tenaga. Sebanyak 214 program latihan pembangunan dan 966 program wajib dan latihan kompetensi (teknikal dan bukan-teknikal) telah dijalankan pada tahun yang dikaji. Kesemua program tersebut bertujuan melengkapkan warga kerja TNB dengan kompetensi tertentu yang mampu meningkatkan kecekapan dan produktiviti organisasi.

49 Tenaga Nasional Berhad 52 Laporan Tahunan 2009 ULASAN PRESIDEN/KETUA PEGAWAI EKSEKUTIF (Samb.) TNB juga turut serta dalam Program Pertukaran Bakat Kepimpinan (Talent Exchange Programme) GLC yang pada asasnya bertujuan mempercepatkan pembangunan sekumpulan tokoh atau pemimpin perniagaan yang berkemahiran di kalangan Syarikat-syarikat Berkaitan Kerajaan dengan mendedahkan calon-calon berpotensi tinggi kepada peranan-peranan yang mencabar dalam fungsi, bisnes dan industri yang berlainan. Pada Julai 2009, Kitaran Penempatan Silang 2 di bawah Program Pertukaran Bakat Kepimpinan telah dilancarkan. Dua orang daripada caloncalon terbaik TNB telah ditempatkan di Khazanah Nasional Berhad untuk tempoh selama setahun sementara TNB telah menerima dua calon, masing-masing daripada UEM dan CELCOM. Pada tahun ini, Fasa 3 Projek Sistem Pengurusan Sumber Manusia Kumpulan telah dilaksanakan sementara sistem Perkhidmatan Layan Diri Warga Kerja melalui laman web telah diperkenalkan untuk membolehkan warga kerja menjalankan kerja-kerja pentadbiran dengan lebih cekap tanpa mengira tempat dan masa. Sebagai bukti pencapaian Syarikat dalam pembangunan kapasiti, TNB telah dipilih sebagai antara tiga pemenang akhir bagi Kategori Pekerjaan (Employment) di ASEAN Business Awards 2008 anjuran ASEAN Business Council. TNB juga telah merangkul Anugerah Perak bagi Kategori Kecemerlangan Sumber Manusia di majlis Anugerah Sumber Manusia Malaysia 2008/2009 yang dianjurkan oleh Institut Pengurusan Sumber Manusia Malaysia (MIHRM). ISU OSH DIUTAMAKAN Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan (OSH) adalah amat penting di TNB. Komitmen kami terhadap keselamatan dan kesihatan warga kerja dizahirkan menerusi sistem pengurusan OSH yang dibentuk dan dinamakan Sistem Pengurusan Kecemerlangan Keselamatan (SEMS). SEMS TNB adalah tertakluk kepada semakan tahunan bagi memastikan kemajuannya adalah selaras dengan amalan-amalan terbaik OSH serta keperluankeperluan OHSAS 18001: 2007 dan MS Sehingga kini, semua stesen janaelektrik TNB telah mendapat pensijilan 5-Bintang di bawah sistem audit SEMS dan telah mematuhi piawaipiawai industri yang ketat. TNB terus menjalinkan hubungan erat dengan pihak kawal selia, iaitu Jabatan Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan, Suruhanjaya Tenaga, Jabatan Bomba dan Penyelamat dan lain-lain agensi Kerajaan yang sentiasa memberi sokongan kepada kami berkaitan isu OSH. Pegawai-pegawai Keselamatan dan Kesihatan yang bertauliah telah dilantik bagi memastikan OSH ditangani dengan berhemat. Mereka pula disokong oleh Pemeriksa Keselamatan Tahap 2 dan Wakil Keselamatan Tahap 3 yang juga memantau serta melaporkan prestasi OSH kepada pihak Pengurusan. TNB telah merumus rangka kerja gerak balas darurat dengan kerjasama Jabatan Pengurusan Risiko Kumpulan sementara Pelan Gerak Balas Darurat juga disediakan untuk menangani keadaan darurat di bahagian-bahagian teras Kumpulan iaitu Penjanaan, Penghantaran dan Pembahagian. Latihan gerak balas darurat diadakan setiap tahun melibatkan warga kerja yang berkaitan, sementara pasukan pengurusan krisis yang diketuai oleh pengurusan kanan pula sentiasa bersedia untuk bertindak dengan serta merta. Semua warga kerja TNB wajib menjalani latihan OSH sekurang-kurangnya satu hari sementara pengamal-pengamal OSH pula perlu berkongsi pengetahuan OSH dengan warga kerja lain. Untuk tujuan ini, program taklimat, seminar, persidangan, simposium dan bengkel dijalankan secara berterusan untuk warga kerja di semua peringkat. Paspot Keselamatan NIOSH-TNB yang dibentuk dengan kerjasama Institut Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan Negara (NIOSH) pula memastikan kontraktor-kontraktor TNB sedar akan keperluan asas keselamatan pekerjaan. Sejumlah 14,000 kontraktor telah menjalani latihan untuk memperolehi pasport keselamatan. Kursus pemanduan berhemah juga diadakan, khususnya untuk pemandu-pemandu korporat bagi memastikan mereka memandu dengan selamat di jalan raya. TNB juga memperuntukkan perbelanjaan untuk mendidik orang ramai mengenai keselamatan elektrik menerusi program kesedaran dengan mensasarkan sekolah, pertubuhan bukan- Kerajaan, industri dan pelbagai persatuan. Kempen keselamatan juga dijalankan untuk memastikan penyebaran maklumat secara maksimum. MEMPERLUASKAN JEJAK PERNIAGAAN Sebagai sebahagian daripada Pelan Strategik 20 Tahun TNB dan sebagai persediaan bagi fasa kedua pengembangan jejak TNB ke luar negara menjelang 2015, Kumpulan terus mencari peluang perniagaan baru di dalam dan luar negara. Memandangkan peluang-peluang pertumbuhan perniagaan di Malaysia adalah terhad, TNB sedang giat menerokai peluang-peluang perkongsian dan kerjasama dengan rakan niaga perkhidmatan utiliti antarabangsa di rantau ini. Dengan mempelbagaikan punca-punca pendapatan kami di luar negara menerusi peluang-peluang aset dan perkhidmatan, Kumpulan akan berupaya mengagih risiko perniagaan dan mencipta sumber pendapatan baru. Dalam hal ini, Kumpulan lebih cenderung untuk melaksanakan strategi yang boleh menyumbang kepada penambahan nilai bagi kompetensi teras TNB daripada bertindak sebagai pelabur ekuiti. Walau apa pun, TNB akan tetap berhati-hati di dalam pemilihan dan penilaian projek-projek yang ingin diceburi, memandangkan ekonomi semasa yang begitu mencabar. Pada tahun yang dikaji, semua projek luar negara Kumpulan telah menunjukkan kemajuan. Di Arab Saudi, pelaburan Kumpulan dalam Konsortium Saudi-Malaysia Water and Electric Company Limited untuk Projek Tenaga dan Air Bebas Shuaibah III (Shuaibah III IWPP) terus berjalan lancar dengan unit-unit 1, 2 dan 3 berjaya memulakan operasi komersial dan menepati tarikh mengikut Perjanjian Pembelian Tenaga dan Air iaitu pada 25 Julai Projek Penambahan Kapasiti Shuaibah yang melibatkan pembesaran loji penyahmasinan Shuaibah III IWPP sebanyak 150,000 meter padu sehari sedang berjalan lancar, di mana aktiviti ujian dan pemulatugasan loji dijangka siap pada pertengahan November 2009.

50 Tenaga Nasional Berhad 53 Laporan Tahunan 2009 Kumpulan bagi Tahun Kewangan berakhir 31 Ogos 2010 akan tetap mencabar. Meskipun begitu, TNB komited untuk menyediakan bekalan elektrik yang berdaya harap, perkhidmatan yang berkualiti tinggi serta operasi yang cemerlang kepada para pelanggan. PENGHARGAAN Walaupun berhadapan dengan impak kemelesetan ekonomi dunia, misi TNB untuk muncul sebagai syarikat bertahap dunia terus diberi tumpuan. Kumpulan akan terus berhati-hati ketika meninjau peluang-peluang perniagaan di luar negara dan merujuk kepada paras risiko negara berbanding dengan peluang pulangan munasabah yang diluluskan oleh Lembaga Pengarah sebagai panduan. Pemilihan peluang pelaburan juga hendaklah sejajar dengan kompetensi teras Kumpulan dalam penjanaan, operasi dan penyelenggaraan. Dalam mengorak langkah ke hadapan, TNB akan giat meneroka peluangpeluang perniagaan baru berpandukan kepada garis panduan dasar pelaburan Syarikat demi memastikan pulangan yang maksimum dan risikorisiko yang mudah diurus. MARA KE HADAPAN Berikutan langkah proaktif Kerajaan dalam merangsang ekonomi domestik, ekonomi Malaysia mula menunjukkan tanda-tanda pemulihan. Ini jelas apabila KDNK (GDP) mencatatkan penguncupan yang lebih kecil sebanyak -3.9% pada suku kedua tahun fiskal 2009, berbanding -6.2% pada suku pertama. Kerajaan juga telah mengumumkan bahawa ekonomi Malaysia dijangka mengembang pada kadar antara 2% hingga 3% pada tahun fiskal Walaupun terdapat petunjuk positif dalam peningkatan permintaan untuk elektrik, keadaan industri secara keseluruhannya masih mencabar buat masa ini disebabkan kebimbangan berterusan berhubung kos operasi yang meningkat. Kedudukan kewangan dan keupayaan TNB untuk membuat pelaburan pada masa hadapan akan sebahagian besarnya bergantung kepada kemampuan Syarikat untuk menangani kenaikan kos bekalan elektrik menerusi peningkatan kecekapan operasi dan produktiviti. Di sinilah pentingnya inisiatif-inisiatif seperti Ops Trim-X untuk menggerakkan Syarikat ke hadapan. Walaupun kami tidak mampu mempengaruhi kuasa-kuasa pasaran luaran yang menyebabkan kos bahan api meningkat tinggi, namun TNB akan menumpukan usaha untuk menambahbaik kecekapan operasi supaya kos tetap rendah dan daya saing Syarikat dapat diperkukuhkan. TNB juga akan berusaha untuk mengukuhkan asasasas kewangan serta memberikan perkhidmatan yang berkualiti tinggi dan berdaya harap kepada pelanggan. Pada masa yang sama, TNB akan terus memainkan peranan penting untuk menerangi hidup rakyat, sebagai pemangkin kemajuan negara dan juga untuk mencipta nilai yang berkekalan kepada pemegang saham kami. Memandangkan pemulihan ekonomi dunia dan domestik dijangka perlahan dan kos operasi pula kekal tinggi, kami menjangkakan prestasi Saya ingin merakamkan ucapan ribuan terima kasih kepada Kerajaan Malaysia, Kementerian Tenaga, Teknologi Hijau dan Air, Kementerian Kewangan, Kementerian Perdagangan Antarabangsa dan Industri, Suruhanjaya Tenaga, Lembaga Kemajuan Perindustrian Malaysia dan lain-lain agensi Kerajaan atas sokongan padu yang diberikan kepada TNB. Penghargaan yang tulus ikhlas juga saya tujukan kepada semua pemegang saham dan pelanggan atas keyakinan dan kepercayaan mereka terhadap TNB walaupun pada ketika keadaan pasaran yang amat mencabar. Saya juga ingin merakamkan penghargaan yang tidak terhingga kepada semua warga kerja TNB kerana telah berkhidmat dengan tabah dalam suasana operasi yang tidak menentu ini. Akhir sekali, setinggi-tinggi penghargaan saya kepada Lembaga Pengarah atas kebijaksanaan dan pandangan bernas mereka yang telah membolehkan Syarikat terus mara ke hadapan. Saya yakin sokongan penuh akan terus diberikan oleh semua pihak berkepentingan dalam usaha kita bersama untuk menghadapi cabaran masa depan dan memanfaatkan peluang-peluang yang terbuka di hadapan kita. Terima kasih. DATO SRI CHE KHALIB BIN MOHAMAD NOH Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif

51 Tenaga Nasional Berhad 54 Laporan Tahunan 2009 ulasan operasi PENJANAAN Mohd nazri bin shahruddin Naib Presiden Sorotan Pencapaian: Faktor Henti Tugas Tidak Terancang Setara (EUOF) berjaya dikekalkan lebih baik daripada tanda aras industri Kelas Dunia sebanyak 4.0% selama empat tahun berturut-turut. Faktor Kesediaan Setara (EAF) Loji Janaelektrik Bahagian Penjanaan untuk Tahun Kewangan 2009 ialah 90.49%. Ini menunjukkan kenaikan sebanyak 0.48% berbanding Tahun Kewangan Kecekapan Haba terus meningkat daripada 37.9% pada Tahun Kewangan 2008 kepada 39.07% pada Tahun Kewangan Turbin Gas Kitar Padu PD2, berkapasiti 694 MW diserahtugas dan dimulatugas seperti yang dirancang pada Disember Sijil Pengambilalihan (TOC) telah ditandatangani pada 22 Disember 2008 dan Operasi Komersial Menyeluruh bermula pada 24 Januari Jurutera-jurutera Bahagian Penjanaan memainkan peranan penting dalam projek berasaskan tenaga bagi menyokong usahaniaga TNB di luar negara. Kesemua stesen-stesen janaelektrik dan Ibu Pejabat Bahagian Penjanaan menerima pengiktirafan MS ISO Disamping itu, kesemua stesen-stesen janaelektrik diberi pensijilan MS ISO dan enam (6) stesen janaelektrik telah menerima pensijilan OHSAS Beberapa stesen menerima anugerah peringkat kebangsaan, misalnya anugerah Persatuan Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan Malaysia (MSOSH).

52 Tenaga Nasional Berhad 55 Laporan Tahunan 2009 Bahagian Penjanaan terus memberi tumpuan untuk mengekalkan prestasi bertaraf dunia. Kami melengkapkan anggota kerja kami untuk bersedia menghadapi cabaran-cabaran bukan sahaja dari segi operasi dan senggaraan loji tetapi juga ke arah mengembangkan bisnes sejajar dengan sasaran kami untuk menjadi antara entiti terbesar global. Dengan pengalaman selama 60 tahun dalam bisnes penjanaan, Bahagian Penjanaan mempunyai kepakaran teknikal dan komersil untuk bersaing dalam mana-mana bisnes berkaitan tenaga. Bersama dengan komitmen kami terhadap kepuasan pelanggan, kami yakin dapat mencapai kecemerlangan perkhidmatan yang berterusan. Graf 1: Jumlah Keupayaan Terpasang bagi TK2008/2009 KEV, 11.1% GLGR, 1.8% PJ, 2.9% PG, 3.3% TNB, 41.8% PD, 6.5% MNJG, 9.5% IPP, 47.1% PAKA, 5.2% HYD, 8.8% CB, 3.8% MATLAMAT BAHAGIAN Bahagian Penjanaan Tenaga Nasional Berhad di bawah pimpinan Naib Presiden (Penjanaan) diberi kepercayaan untuk mengendali dan menyenggara enam (6) stesen janaelektrik haba dan tiga (3) rangkaian utama stesen janaelektrik hidro di Semenanjung Malaysia serta membangun dan membina stesen-stesen penjanaan baru untuk Tenaga Nasional Berhad. Bahagian Penjanaan juga memberi sokongan pengendalian dan penyenggaraan kepada tiga Pengeluar Tenaga Bebas (IPP), dua daripadanya adalah milik penuh TNB iaitu Stesen Janakuasa Sultan Azlan Shah, Manjung dan TNB Liberty Power Limited Pakistan dan satu pegangan ekuiti majoriti iaitu Stesen Janakuasa Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah. Menerusi unit perniagaannya iaitu TNB Repair & Maintenance Sdn. Bhd. (TNB REMACO), Bahagian Penjanaan juga menyediakan perkhidmatanperkhidmatan pembaikan dan penyenggaraan serta perkhidmatan operasi bukan sahaja kepada loji-loji penjanaan TNB (termasuk tiga IPP) tetapi juga kepada pelanggan-pelanggan luar. Bahagian Penjanaan juga memainkan peranan utama dalam menyediakan khidmat kepakaran teknikal dalam projek-projek yang berkaitan dengan tenaga untuk menyokong usahaniaga TNB di luar negara. RINGKASAN OPERASI Permintaan maksimum sistem tenaga elektrik Malaysia telah meningkat dari 14,007 MW pada Mei 2008 kepada 14,245 MW pada Ogos Ini menunjukkan peningkatan sebanyak 1.7% berbanding pencapaian Tahun Kewangan Jumlah keupayaan terpasang Bahagian Penjanaan TNB adalah 9,110 MW, merangkumi kapasiti 7,199 MW daripada loji-loji haba, dan 1,911 MW daripada loji-loji hidro 1. Graf 1 menunjukkan jumlah keupayaan terpasang di Semenanjung Malaysia bagi Tahun Kewangan Dengan bermulanya operasi komersial menyeluruh Stesen Janaelektrik Tuanku Jaafar, Port Dickson (1 x 694 MW Tarbin Gas Kitar Padu) pada 24 Januari 2009 dan peningkatan marginal dalam permintaan sistem tenaga elektrik, bahagian pasaran TNB telah meningkat kepada 42.1%, penambahan sebanyak 2.5% tahun ke tahun. Stesen Janakuasa Sultan Azlan Shah, Manjung dan Stesen Janaelektrik Tuanku Jaafar, Port Dickson merupakan penyumbang terbesar kepada jumlah jualan unit tenaga iaitu sebanyak 26.3% dan 24.7% kepada sistem tenaga elektrik untuk stesen-stesen janaelektrik TNB. 1 Berdasarkan Generation Security Standard (May 2009) oleh Jabatan Perolehan Tenaga, TNB

53 Tenaga Nasional Berhad 56 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI PENJANAAN (samb.) Graf 2: Bahagian Pasaran Penjanaan Keseluruhan untuk Tahun Kewangan 2009 KEV, 5.5% PG, 1.8% PJ, 0.4% GLGR, 2.4% CB, 2.6% MNJG, 11.3% TNB, 42.1% HYD, 6.4% IPP, 53.5% PAKA, 7.7% PD, 9.5% Graf 2 menunjukkan bahagian pasaran keseluruhan penjanaan untuk TK2009 manakala Graf 3 menunjukkan perbandingan bulanan bahagian pasaran penjanaan untuk TK2008 dan TK2009. Penjanaan daripada bahan api gas menyumbang sebanyak 58.8% daripada keseluruhan jumlah jualan unit tenaga diikuti dengan bahan api arang batu sebanyak 26.3% dan seterusnya hidro sebanyak 14.8%. Pecahan bahan api loji-loji penjanaan TNB bagi tempoh ulangkaji berubah sedikit berbanding tahun kewangan yang lepas disebabkan mulatugas unit-unit PD2. Graf 4 menunjukkan pecahan mengikut jenis-jenis bahan api loji-loji penjanaan TNB bagi Tahun Kewangan Graf 3: Perbandingan Bulanan Bahagian Pasaran Penjanaan untuk TK2008 dan TK % 40% 43.3% 38.7% 33.1% 40.2% 47.7% 48.8% 42.0% 38.2% 42.1% 37.5% 45.6% 43.4% 41.4% 30% Sep Okt Nov Dis Jan Feb Mac Apr Mei Jun Jul Ogo TK2009 TK2008

54 Tenaga Nasional Berhad 57 Laporan Tahunan 2009 Graf 4: Pecahan Jenis-jenis Bahan Api Loji-loji Penjanaan TNB bagi TK2009 ARANG BATU, 26.3% HIDRO, 14.8% DIST, 0.1% GAS, 58.8% Tinjauan Prestasi Teknikal Faktor Kesediaan Setara Loji (EAF) EAF Bahagian Penjanaan TNB untuk TK2009 ialah 90.49%, kenaikan sebanyak 0.53 peratusan mata berbanding TK2008. Seperti yang ditunjukkan dalan Graf 5, EAF terendah dicatatkan dalam bulan November 2008 pada takat 83.98% disebabkan beberapa hentitugas terancang pada bulan tersebut. (Sebab utama adalah kerja-kerja pemulihan utama di Stesen Janakuasa Sultan Azlan Shah, Manjung dan Stesen Janaelektrik Sultan Iskandar, Pasir Gudang) Prestasi keseluruhan stesen-stesen adalah baik di mana 80% daripada stesen-stesen mencapai EAF lebih daripada 90%. Sila rujuk Graf 6 untuk EAF kesemua stesen-stesen Bahagian Penjanaan. GraF 5: Faktor Kesedian Setara (EAF) Loji untuk TK % 95% 93.6% 93.9% 93.6% Graf 7 menunjukkan arah aliran EAF tahunan Bahagian Penjanaan sejak TK2005. Pencapaian EAF bagi TK2009 melebihi nilai sasaran 89.04%. Antara pelbagai jenis loji-loji penjanaan, loji-loji haba minyak/gas konvensional telah mencapai EAF sebanyak 99.29% diikuti dengan turbin gas kitar terbuka sebanyak 96.35%, loji-loji hidro sebanyak 93.39%, loji-loji kitar padu sebanyak 90.75%, dan loji-loji haba arang batu konvensional sebanyak 83.09%. 90% 90.9% 90.4% 89.1% 90.3% 92.9% 85% 85.7% 84.0% 80% Sep Okt Nov Dis Jan Feb Mac Apr Mei Jun Jul Ogo TK2009

55 Tenaga Nasional Berhad 58 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI PENJANAAN (samb.) GraF 6: Faktor Kesediaan Setara (EAF) Mengikut Stesen TNB CAM KNYR SGPK MNJG PJ GLGR PG PD PAKA CB % Faktor Henti Tugas Tidak Terancang Setara (EUOF) Bahagian Penjanaan TNB telah mencatatkan EUOF yang lebih baik berbanding tanda aras industri Kelas Dunia sebanyak 4% untuk empat (4) tahun berturut-turut. EUOF yang dicapai bagi TK2009 ialah 2.90%. Graf 8 menunjukkan arah aliran EUOF dari TK2005 hingga TK2009. Secara keseluruhan, EUOF Bahagian Penjanaan adalah cemerlang di mana 80% daripada stesen-stesen mencapai EUOF lebih rendah daripada 4%. Pengecualian adalah Stesen Janakuasa Sultan Azlan Shah, Manjung dan Stesen Janaelekrik Sultan Mahmud, Kenyir yang mencatatkan EUOF yang agak tinggi disebabkan kerosakan mekanikal dandang dan bearing turbin. Graf 9 menunjukkan EUOF yang dicapai oleh semua stesen-stesen penjanaan bagi TK2009. Kod NERC penyebab utama secara terperinci untuk henti tugas tidak terancang adalah seperti yang ditunjukkan dalam Graf 10. TK2009 TK2008 GraF 7: Arah Aliran Faktor Kesediaan Setara (EAF) % TK2009 TK2005-TK2008

56 Tenaga Nasional Berhad 59 Laporan Tahunan 2009 GraF 8: Arah Aliran Faktor Henti Tugas Tidak Terancang Setara (EUOF) GraF 9: Faktor Henti Tugas Tidak Terancang Setara (EUOF) Mengikut Stesen % TK2009 TK2005-TK2008 TNB CAM KNYR SGPK MNJG PJ GLGR PG PD PAKA CB % GraF 10: Analisa Henti Tugas Tidak Terancang (NERC) TK2009 TK2008 DANDANG HRSG, 2% TURBIN HIDRO, 9% LAIN-LAIN, 2% TURBIN STIM, 5% DANDANG, 37% BAKI LOJI, 11% GWh GWh GWh Jumlah Kehilangan Tenaga TK2009 = 2,107 GWh TURBIN GAS, 16% PENJANA, 18%

57 Tenaga Nasional Berhad 60 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI PENJANAAN (samb.) Jualan Unit Tenaga Jumlah keseluruhan jualan unit tenaga bagi TK2009 adalah 39,368 GWh, peningkatan sebanyak 9.8% berbanding nilai sasaran sebanyak 35,843 GWh. Stesen Janakuasa Sultan Azlan Shah, Manjung merupakan penyumbang terbesar sebanyak 10,342 GWh diikuti dengan Stesen Janaelektrik Tuanku Jaafar, Port Dickson (9,736 GWh) dan Stesen Janaelektrik Sultan Ismail, Paka (6,915 GWh). Graf 11 menunjukkan perbandingan jualan tenaga antara stesen-stesen janaelektrik bagi TK2008 dan TK2009. Arah aliran tahunan jualan tenaga Bahagian Penjanaan TNB bagi TK2005 hingga TK2009 ditunjukkan dalam Graf 12. GraF 11: Unit Jualan Tenaga mengikut Stesen, TK2008 dan TK2009 CAM KNYR SGPK MNJG PJ GLGR PG PD PAKA CB ,093 2,368 2,933 3,420 10,342 10, ,183 2,397 1,632 1,924 9,736 5,546 6,915 7,426 2,350 2,417 GWh 0 2,000 4,000 6,000 8,000 10,000 12,000 TK2009 TK2008 GraF 12: Arah Aliran Tahunan Penjanaan TNB TK2005-TK , , , , , ,000 10,000 15,000 20,000 25,000 30,000 35,000 40,000 GWh TK2009 TK2005-TK2008

58 Tenaga Nasional Berhad 61 Laporan Tahunan 2009 GraF 13: Kecekapan Haba Mengikut Stesen TNB MNJG PJ GLGR PG PD PAKA CB % TK2009 TK2008 GraF 14: Arah Aliran Kecekapan Haba TNB TK2005-TK2009 Kecekapan Haba Kecekapan Haba Bersih Bahagian Penjanaan TNB adalah 39.1%. Ini menunjukkan kadar kenaikan sebanyak 3.2% berbanding pencapaian 37.9% pada TK2008. Kebanyakan loji-loji haba telah melebihi prestasi yang dicapai pada tahun lepas disebabkan faktor beban yang lebih tinggi. Graf 13 menunjukkan perbandingan di antara nilai kecekapan haba bagi TK2008 dan TK2009. Kecekapan haba telah meningkat dari tahun ke tahun dari serendah 36.5% bagi TK2005 kepada 39.1% bagi TK2009 seperti yang ditunjukkan dalam Graf % TK2009 TK2005-TK2008

59 Tenaga Nasional Berhad 62 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI PENJANAAN (samb.) PROJEK-PROJEK UTAMA Projek-projek Pemulihan dan Pembangunan Dua projek pemulihan berjaya disiapkan pada TK2009, iaitu Projek Pemulihan Stesen Janaelektrik Tuanku Ja afar Fasa 2 (PD2) Port Dickson, Negeri Sembilan dan Projek Perlanjutan Jangka Hayat Rangkaian Elektrik Hidro Cameron Highlands & Batang Padang, Pahang. Projek Perlanjutan Jangka Hayat Rangkaian Elektrik Hidro Cameron Highlands & Batang Padang adalah bagi pemulihan 15 unit penjanaan yang dirancang dapat melanjutkan jangka hayat operasi Rangkaian Elektrik Hidro Cameron Highlands selama 30 tahun lagi. Rangkaian Elektrik Hidro Cameron Highlands ini telah beroperasi selama tahun sejak awal 1960an. Projek ini telah dimulatugas dalam TNB juga telah memohon kebenaran daripada pihak berkuasa yang relevan untuk membangunkan semula Stesen Janaelektrik Prai yang melibatkan pemasangan turbin gas kitaran terbuka (OCGT) 220 MW. Perunding EIA penilaian alam sekitar tambahan juga telah menyerahkan draf akhir Laporan EIA. Walau bagaimanapun, pihak pengurusan TNB telah membuat keputusan pada Julai 2009 bagi menangguhkan mulatugas projek tersebut ke tahun Projek-projek Baru Terdapat dua (2) projek janaelektrik hidro yang baru iaitu Projek Hidro Elektrik Hulu Terengganu (250 MW) di Terengganu dan Projek Hidro Elektrik Ulu Jelai (372 MW) di Pahang dalam proses perolehan. Pembinaan kedua-dua projek ini dijangka akan bermula pada Mei 2010 dan Tarikh Operasi Komersil (COD) dirancang pada November 2014 (Hulu Terengganu) dan April 2015 (Ulu Jelai). Kerja-kerja sivil awalan perlu dimulakan pada November 2009 bagi memastikan sasaran permulaan kerja-kerja sivil utama dapat dicapai. Projek Pemulihan Stesen Janaelektrik Tuanku Ja afar Fasa 2 turbin kitar padu dimulatugas seperti yang dirancang pada Disember Loji berkenaan adalah di bawah jangka masa jaminan selama satu (1) tahun. Kontraktor turnkey Kejuruteraan, Perolehan dan Pembinaan adalah gabungan Sumitomo, Toshiba dan GE. Mulatugas projek ini menambahkan keupayaan terpasang sebanyak 694 MW kepada loji PD1 sedia ada sebanyak 715 MW. tempoh 3 tahun iaitu dari Mac 2005 hingga Disember Rangkaian Elektrik Hidro ini merangkumi empat (4) stesen-stesen utama iaitu, JOR (100 MW), WOH (150 MW), Odak (4.2 MW), Habu (5.5 MW) dan Robinson Fall (0.9 MW). Kontraktor utama projek adalah Siemens (M) Sdn Bhd. Takungan air Ringlet juga dipulihkan bagi memulihkan takungan hidup, keupayaan pengurangan banjir dan keupayaan stesen bagi operasi peaking. Tender-tender Kerja-kerja Sivil, Mekanikal dan Elektrikal telah diapungkan dan dijadual untuk ditutup pada Ogos 2009 (Ulu Jelai) dan Oktober 2009 (Hulu Terengganu). Projek-projek Usahasama yang Lain Projek 300 MW Bahan Api Arang Batu IPP di Sabah dianugerahkan kepada gabungan TNB Remaco, Eden-Nove, Maser dan syarikat milik Negeri Sabah oleh Sabah Electricity Sdn. Bhd. Satu syarikat pemandu gabungan, Lahad Datu Energy Sdn. Bhd. diwujudkan bagi melaksanakan projek tersebut. Tapak projek telah dialihkan ke Felda Sahabat, Lahad Datu (lebih kurang 100km dari Bandar Lahad Datu). Kerja-kerja peninjauan awal tapak sedang dijalankan dan akan diikuti dengan Kajian Penilaian Kesan Alam Sekitar Terperinci (DEIA) yang baru.

60 Tenaga Nasional Berhad 63 Laporan Tahunan 2009 Kerjasama antara TNB, Felda Palm Industries Sdn Bhd (FPI) dan J-Power telah mewujudkan satu syarikat usahasama, FTJ Biopower Sdn. Bhd., bagi pembangunan satu (1) Loji Janakuasa Biomass Jengka berkeupayaan 10 MW di Pahang. Loji ini akan dimasukkan di bawah Small Renewable Energy Power Programme (SREP) yang dilancarkan oleh Kerajaan Malaysia bagi menggalakkan penggunaan tenaga yang boleh diperbaharui dalam penjanaan kuasa. Ini selari dengan Polisi Bahan Api Kelima Kerajaan di mana ia merupakan salah satu inisiatif bagi mengurangkan pengeluaran gas-gas rumah hijau. Loji ini akan menggunakan empty fruit bunch (EFB) daripada kelapa sawit sebagai punca utama bahan api kepada dandang loji. EFB ini akan dibekalkan daripada tujuh (7) kilang pengisar minyak FELDA yang terletak di dalam lingkungan 70 km dari Tapak Jengka 9. Proses perolehan EPC bagi Projek Janakuasa Biomass Jengka ini sedang dijalankan dan Tarikh Mulatugas Komersil dijangka pada Disember Projek ini dijangka dapat memohon Pengurangan Penghasilan Karbon yang akan dijual kepada pihak-pihak yang berkenaan pada tahap pasaran yang akan dipersetujui di antara pembekal dan pembeli. Projek ini juga dijangka akan menyumbang kepada pengurangan penghasilan lebih kurang 45,000 tan CO 2 setahun. INISIATIF-INISIATIF PENINGKATAN KECEKAPAN Kecemerlangan Perkhidmatan 2010 (SE 10/10) Bahagian Penjanaan meneruskan pelaksanaan inisiatif-inisiatif berikut dalam Program Kecemerlangan Perkhidmatan 2010 (SE 10/10). a. Pengoptimuman kos hayat benar b. Pembangunan modal insan untuk pertumbuhan global c. Memposisikan TNB REMACO untuk bisnes luar negara d. Mengadakan program pengurusan pelanggan/ pihak berkepentingan Secara keseluruhan, sasaran bagi kesemua inisiatif-inisiatif telah dicapai secara konsisten. Program ini telah membantu Bahagian Penjanaan dalam mencapai objektif-objektif utama Bahagian. Penyenggaraaan Produktif Menyeluruh (TPM) Kesemua stesen janaelektrik Bahagian Penjanaan telah mula mengamalkan Penyenggaraan Produktif Menyeluruh (TPM). Bahagian Penjanaan menyedari dan menghargai faedah-faedah TPM yang menggabungkan ciri-ciri penyenggaraan produktif dan penjangkaan dengan strategistrategi pengurusan inovatif dan penglibatan anggota kerja secara menyeluruh. Melalui gabungan fungsi-fungsi kendalian dan senggaraan, matlamat pengoptimuman daya harap mesin dan pemastian pengurusan aset loji yang cekap dapat direalisasikan.

61 Tenaga Nasional Berhad 64 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI PENJANAAN (samb.) Penyenggaraan Bertumpukan Daya Harap (RCM) Objektif utama pelaksanaan RCM di Bahagian Penjanaan adalah bagi meningkatkan daya harap dan daya senggara loji janakuasa dengan penekanan terhadap pengurangan EUOF, m e n g e l a k k a n k e r o s a k a n m a l a p e t a k a, mengurangkan terpelantikan loji/sistem dan mengoptimumkan aktiviti senggaraan. Dalam TK2009, pelaksanaan RCM diteruskan dan dikembangkan dengan pengenalan kepada RCM 2 yang melibatkan KPI bersama nilai ukuran yang baru. PENGURUSAN SUMBER MANUSIA Jabatan Sumber Manusia Bahagian Penjanaan telah menjajarkan lapan (8) inisiatif-inisiatif strategik sumber manusia seperti berikut kepada inisiatif-inisiatif Bahagian Sumber Manusia Kumpulan. Rancangan Induk Sumber Manusia Bahagian Penjanaan juga telah dimuktamadkan untuk tindakan. 1. Menyediakan pekerja yang terbaik pada masa yang terbaik 2. Membina anggota kerja yang kompeten 3. Menubuhkan satu talian pemimpin 4. Mencapai budaya berpandukan prestasi 5. Memeliharakan suasana perhubungan perusahaan yang harmoni 6. Berusaha ke arah perkhidmatan sumber manusia yang efisien dan efektif 7. Mewujudkan persekitaran kerja yang kondusif dan selamat 8. Melaksanakan pengurusan kewangan yang bijak Pada TK2009, inisiatif-inisiatif utama telah dibahagikan kepada empat (4) bahagian penting; 1. Perancangan Perjawatan dan Sumber Manusia 2. Latihan dan Pembangunan 3. Ganjaran & Faedah 4 Perhubungan Perusahaan PENGURUSAN DAN INISIATIF-INISIATIF KUALITI ISO9001 Sistem Kualiti dan Pelaksanaan PSI Dalam TK2009, beberapa aktiviti di bawah sistem kualiti dan PSI telah dirancang dan dilaksanakan; 1. Latihan untuk juruaudit dalaman dan analisa punca/sebab Oktober Latihan ulangkaji untuk juruaudit dalaman kualiti Oktober Audit Dalaman Kualiti November Latihan Sistem Pengurusan Dokumen ISO Disember Bermula dari Januari 2009, Ibu Pejabat Bahagian Penjanaan telah menggunakan sepenuhnya Sistem Pengurusan Dokumen yang dibangunkan oleh UNITEN bagi menguruskan dan mengawal prosedurprosedur dan dokumen-dokumen ISO. Dokumen-dokumen yang relevan telah diterbitkan di dalam sistem pada bulan Mac Audit Pensijilan Semula ISO 9001 telah dilaksanakan dalam bulan April Ibu Pejabat Bahagian Penjanaan telah berjaya memperolehi pensijilan semula tanpa sebarang NCR dan pada masa yang sama dipertingkatkan kepada pensijilan ISO 9001:2008. Ke arah Pensijilan Persekitaran Berkualiti (5S) Konsep 5S dalam masyarakat Jepun bagi menyenggara dan mempertingkatkan kualiti tempat kerja memberi fokus kepada penghasilan persekitaran kerja yang efektif dan produktif melalui pendekatan 5S yang sistematik iaitu Sisih (Seiri), Susun (Seiton), Sapu (Seiso), Seragam (Seiketsu) dan Sentiasa Amal (Shitsuke). Setakat ini, enam (6) stesen telah berjaya memperoleh Pensijilan 5S daripada Perbadanan Produktiviti Malaysia (MPC) iaitu Stesen Janaelektrik Putrajaya, Stesen Janaelektrik Tuanku Jaafar, Port Dickson, Stesen Janaelektrik Jambatan Connaught, Klang, Stesen Janaelektrik Sultan Iskandar, Pasir Gudang, Stesen Janaelektrik Chenderoh dan Stesen Janaelektrik Sultan Ismail, Paka. Stesen-stesen penjanaan yang lain adalah dalam proses ke arah pensijilan yang sama dengan memulakan pelaksanaan 5S secara agresif. Konsep 5S telah dilancarkan secara rasmi untuk pelaksanaan di Ibu Pejabat Penjanaan dalam bulan April 2009 dan pensijilan 5S disasarkan pada penghujung TK2009. Penambahbaikkan Berterusan melalui Kumpulan Kreatif dan Berinovatif (ICC) ICC merupakan satu pentas bagi memupuk dan menyemai budaya inovatif dan kreatif di kalangan anggota kerja Bahagian Penjanaan bagi memastikan penambahbaikkan yang berterusan dalam produk dan perkhidmatan. Bahagian Penjanaan sentiasa di hadapan dalam menghasilkan pendahulu ICC untuk TNB dan menyertai konvensyen-konvensyen ICC di peringkat nasional dan antarabangsa. Dalam bulan Mac 2009, 17 pasukan ICC telah menyertai Konvensyen ICC Bahagian Penjanaan dan empat (4) pasukan telah berjaya dipilih bagi menyertai Konvensyen ICC MPC peringkat zon. Kesemua empat (4) pasukan telah dinobatkan sebagai Pemenang Anugarah EMAS.

62 Tenaga Nasional Berhad 65 Laporan Tahunan 2009 Dua daripada pasukan peringkat zon telah dipilih bagi mewakili TNB dalam Konvensyen ICC Nasional anjuran MPC. Kedua-dua pasukan membawa pulang Anugerah EMAS dari Konvensyen ICC Nasional tersebut. Di samping itu, Pasukan Impian dari Stesen Janaelektrik Gelugor telah diberi penghormatan bagi mewakili TNB di Konvensyen Antarabangsa ICQCC di Cebu, Filipina pada November ANUGERAH Dalam usaha mengekalkan rekod pencapaian sebagai bahagian yang memenangi pelbagai anugerah, stesen-stesen penjanaan di bawah Bahagian Penjanaan telah memenangi pelbagai anugerah-anugerah dalam tempoh laporan. Kesemua stesen-stesen penjanaan dan Ibu Pejabat Bahagian Penjanaan menerima Pensijilan MS ISO 9001 Sistem Pengurusan Kualiti. Kesemua stesen-stesen penjanaan menerima pensijilan MS ISO Enam (6) stesen penjanaan menerima pensijilan OHSAS iaitu; 1. Stesen Janaelektrik Sultan Mahmud, Kenyir 2. Stesen Janaelektrik Putrajaya 3. Stesen Janaelektrik Tuanku Ja afar, Port Dickson 4. Stesen Janaelektrik Sultan Ismail, Paka 5. Stesen Janaelektrik Cameron Highlands 6. Stesen Janaelektrik Chenderoh Anugerah Malaysian Society For Occupational Safety And Health (MSOSH) 2008 ANUGERAH UTAMA Stesen Janaelektrik Putrajaya Stesen Janaelektrik Chenderoh Anugerah EMAS KELAS 1 Stesen Janaelektrik Cameron Highlands Stesen Janaelektrik Sultan Ismail, Paka Stesen Janaelektrik Tuanku Ja afar, Port Dickson Stesen Janaelektrik Gelugor Stesen Janaelektrik Connaught Bridge, Kelang Stesen Janaelektrik Sultan Azlan Shah, Manjung Stesen Janaelektrik Sultan Mahmud, Kenyir Anugerah EMAS KELAS 2 Stesen Janaelektrik Sultan Iskandar, Pasir Gudang Anugerah PERAK Stesen-stesen Janaelektrik Sg. Perak Stesen Janaelektrik Sultan Ismail Petra, Pergau CABARAN DAN PROSPEK Bahagian Penjanaan meneruskan fokus bagi mengekalkan prestasi bertaraf dunia. Program pembangunan modal insan diteruskan untuk mempertingkatkan kekompetenan anggota kerja bagi menghadapi cabaran bukan sahaja dalam operasi dan senggaraan loji tetapi juga ke arah mengembangkan bisnes selari dengan Pelan Strategik 20 Tahun TNB. Senario ekonomi mewujudkan cabaran baru kepada Bahagian Penjanaan. Margin beban yang berlebihan telah menyebabkan penurunan keupayaan loji dan pada masa yang sama meningkatkan kos per unit (CPU). Walau bagaimanapun, dengan bermulanya operasi lojiloji PD2, Bahagian Penjanaan yakin akan dapat mengekalkan atau meningkatkan prestasi teknikal Bahagian. Pelaksanaan projek-projek utama hidro akan dapat membantu TNB dalam mengoptimumkan pecahan bahan api loji-loji penjanaannya. Bahagian Penjanaan akan meneruskan inisiatifinisiatif penambahbaikkan untuk faedah bahagian dan TNB. Pembangunan Sistem Pengurusan Loji Penjanaan (GPMS) bagi menganalisa prestasi loji dalam masa nyata dan pelaksanaan Penyenggaraan Produktif Menyeluruh (TPM) akan membantu Bahagian Penjanaan dalam memastikan Faktor Kesediaan Setara Loji (EAF) dapat dikekalkan dalam arah aliran yang meningkat dan melebihi nilai sasaran secara konsisten.

63 Tenaga Nasional Berhad 66 Laporan Tahunan 2009 ulasan operasi Penghantaran Dato ir. Ab llah bin haji Mohd salleh Naib Presiden Sorotan Pencapaian: Tahun Kewangan 2008/2009 merupakan satu tahun yang amat bermakna bagi Bahagian Penghantaran dengan pencapaian-pencapaian hebat dari segi kedudukan operasi dan korporat yang setanding dengan utiliti elektrik bertaraf dunia. Mencapai Sistem Minit terendah pada tahap 1.02 minit dan mengekalkan Sistem Minit berkadar satu digit selama empat (4) tahun berturutturut. Mencapai Sifar Gangguan Utama selama empat tahun berturut-turut. Mencapai Sifar Pelantikan Dengan Kehilangan Beban pada tahap 500 kv dan 275 kv. Mengurangkan Kehilangan Beban Sistem Penghantaran pada tahap 2% yang mana termasuk kehilangan beban daripada alatubah Pembahagian. Permintaan Maksimum tertinggi sebanyak 14,245 MW dan Tenaga Maksima Harian sebanyak 290 GWh. Peningkatan keupayaan sistem dengan penambahan 4,125 MVA keupayaan alatubah dan 690 MVar bank kapasitor melalui pemulatugasan 54 projek-projek baru. Tiga Kumpulan WIT-ICC memenangi anugerah Emas 3-Bintang di Konvensyen MPC Peringkat Kebangsaan. 23 daripada 24 Unit Bisnes mendapat pensijilan 5S daripada MPC. Ringkasan Operasi Grid Nasional mula dibangunkan apabila Stesen Janaelektrik Bangsar di Kuala Lumpur disambung kepada Stesen Janaelektrik Jambatan Connaught di Kelang. Grid tersebut kemudiannya telah diperluaskan ke Stesen Hidro Cameron Highland dan Stesen Janaelektrik Prai di utara Semenanjung Malaysia dan juga Melaka di selatan.

64 Tenaga Nasional Berhad 67 Laporan Tahunan 2009 Prestasi operasi dan teknikal adalah di tahap yang terbaik sejak strategi dan pelan tindakan yang berkaitan dengan usaha ke arah Kecemerlangan Perkhidmatan SE10/10 diformulasikan. Impian kami kini adalah untuk menjadi Pusat Kuasa Grid ASEAN. Sehingga hari ini, Grid Nasional telah berkembang megah menjadi rangkaian sambungan penghantaran elektrik yang menyokong keperluan kehidupan moden masyarakat umum. Para pelabur, sektor industri dan komersil semuanya memerlukan penggunaan tenaga elektrik yang besar bagi perniagaan mereka dan pada masa yang sama berjuta-juta pengguna domestik juga memerlukan tenaga elektrik untuk keselesaan di rumah mereka. Grid Nasional yang merentasi seluruh Semenanjung, menerima dan membekalkan tenaga elektrik yang selamat, berdaya harap dan berekonomik. Daripada hanya rangkaian 66 kv, ianya telah berkembang kepada 500 kv menjadi tulang belakang yang menyalurkan tenaga elektrik dari utara dan selatan Semenanjung ke pusat beban di Lembah Klang. Pada masa ini, Rangkaian Grid Nasional meliputi kira-kira 18,395 kilometerlitar talian atas penghantaran, 777 kilometer-litar kabel bawah tanah dengan 385 Pencawang Masuk Utama berkeupayaan alatubah sebanyak 82,990 MVA. (sila rujuk Rajah 1) Melalui semakan dalam tahun kewangan, Bahagian Penghantaran telah berjaya menyiap dan memulatugas sejumlah 54 projek penghantaran. Pencawang-pencawang penghantaran baru yang dimulatugas telah menyumbang terhadap pertambahan 4,125 MVA keupayaan alatubah untuk sistem Grid Nasional yang memenuhi permintaan tenaga elektrik yang kian meningkat. Projek-projek talian dan kabel telah menyumbangkan pertambahan 420 kilometer-litar talian atas penghantaran dan 31 kilometer-litar kabel bawah tanah. Rajah 1: Data Kelengkapan Pepasangan Sistem Penghantaran pada 31 Ogos 2009 Jenis Pepasangan Talian Atas 500 kv Talian Atas 275 kv Talian Atas 132 kv Jumlah Jarak Talian Atas Kabel Bawah Tanah 275 kv Kabel Bawah Tanah 132 kv Jarak/Kapasiti/Bil. 666 (kilometer-litar) 7,687 (kilometer-litar) 10,582 (kilometer-litar) 18,935 (kilometer-litar) 51 (kilometer-litar) 726 (kilometer-litar) Jumlah Jarak Kabel Bawah Tanah 777 (kilometer-litar) Alatubah 500 kv 11,400 MVA Alatubah 275 kv 30,310 MVA Alatubah 132 kv 41,280 MVA Jumlah Kapasiti Alatubah 82,990 MVA Pencawang 500 kv 8 Pencawang 275 kv 68 Pencawang 132 kv 309 Jumlah Bilangan Pencawang TNB 385

65 Tenaga Nasional Berhad 68 Laporan Tahunan 2009 ulasan operasi Penghantaran (Samb.) Dalam tempoh laporan, 32 stesen janaelektrik yang terdiri daripada stesen janaelektrik milik TNB dan juga stesen janaelektrik milik penjana bebas telah bersambung kepada Grid Nasional dengan keupayaan terpasang sebanyak 21,817 MW. Walaupun menghadapi kelembapan global, sistem telah merekodkan permintaan tenaga maksimum tertinggi sebanyak 14,245 MW pada 12 Ogos 2009, satu peningkatan sebanyak 1.7 peratus berbanding tahun kewangan lalu. Penggunaan tenaga harian telah mencapai kadar maksima sebanyak 290 GWh. Sebanyak 12 bank kapasitor telah dipasang dengan tambahan 690 MVar kapasiti kuasa yang disuntik kepada sistem 132 kv bagi memastikan keadaan voltan yang stabil dan tenaga elektrik yang berkualiti. Sebagai penambahan kepada sambungtara sedia ada dengan Thailand dan Singapura, Bahagian Penghantaran sedang memulakan Projek HVDC sambungan point-to-point di antara Grid Nasional dengan projek Hidroelektrik Bakun yang sedang dibangunkan di Sarawak. GraF 1: Sistem Minit Pusat Muatan Beban Nasional juga sedang melalui pemodenan dengan pemasangan sistem komputer pengawasan kawalan dan pengurusan tenaga yang baru (SCADA dan EMS) bagi menggantikan sistem lama. Sistem komputer yang baru ini mempunyai ciri-ciri keselamatan yang lebih baik serta mempunyai teknologi terkini yang canggih. Bagi menilai kesediaan Bahagian bertindak dan mengurus Grid Nasional dalam keadaan jika berlakunya gangguan sistem yang besar, latihan Pelan Tindakan Kecemasan (ERP) telah berjaya dilaksanakan pada 3 Julai Nadi kepada Grid Nasional adalah Pusat Muatan Beban Nasional (NLDC) yang memantau dan mengawal secara masa nyata arus elektrik yang melalui grid serta memastikan bekalan tenaga sentiasa memenuhi permintaan yang kian meningkat dalam keadaan yang optima dan terjamin Minit TK2009 TK2004-TK2008

66 Tenaga Nasional Berhad 69 Laporan Tahunan 2009 GraF 2: Pelantikan Penghantaran TK2009 TK2006-TK2008 Bahagian Penghantaran terus mengharungi cabaran untuk menyelenggara beribu-ribu kilometer-litar talian dan menara penghantaran di Semenanjung. Bahagian memastikan pepasangan di semua pencawang penghantaran sentiasa diselenggara. Prestasi operasi dan teknikal berada pada tahap terbaik sejak perangkaan strategi dan pelan tindakan sejajar dengan usaha Bilangan Pelantikan Kecemerlangan Perkhidmatan SE10/10. Bahagian ini telah melaksanakan dua (2) inisiatif iaitu Sifar Pelantikan Dengan Gangguan Bekalan dan Penyelesaian Projek Menepati Jadual dan Bajet. Dengan pencapaian keseluruhan ini, kami percaya bahawa kami berada pada landasan yang betul untuk menjadi Pusat Kuasa Grid ASEAN. Inisiatif bahagian dalam Sifar Pelantikan Dengan Gangguan Bekalan telah menyumbang kepada penurunan sistem minit yang terbaik pernah dicatat setakat ini. Dalam semakan tahun kewangan, sistem minit adalah pada tahap 1.02 minit. Walaupun beberapa cabaran dihadapi TNB dalam tempoh berkenaan, Bahagian berjaya mencapai dan mengekalkan sistem minit pada kadar satu digit untuk empat (4) tahun kewangan berturut-turut (sila rujuk Graf 1). Semasa tempoh ulangkaji, Bahagian mencapai Sifar Pelantikan Dengan Gangguan Bekalan pada tahap voltan 500kV dan 275kV. Perkara ini dicapai dengan mengikuti sepenuhnya syarat kriteria N-1 dan N-2 yang termaktub dalam Kod Grid Malaysia dan menjalankan langkah-langkah operasi yang bersesuaian bagi mengatasi kekangan sistem seperti pengurangan bekalan gas. Inisiatif Sifar Pelantikan Dengan Gangguan Bekalan adalah penyumbang utama kepada penurunan pelantikan yang disebabkan oleh sistem penghantaran sebanyak lima belas (15) peratus berbanding TK2007/2008. (Sila rujuk Graf 2). GraF 3: Kesediaan Sistem Manakala, Penyelesaian Projek Menepati Jadual dan Bajet pula, Bahagian telah berjaya mengurangkan Indeks Kelewatan Bulanan daripada 5.03 bulan dalam tahun kewangan lalu kepada 3.37 bulan pada penghujung tahun kewangan TK2009 TK2004-TK Peratus Untuk empat tahun kewangan berturut-turut, Bahagian telah mengekalkan indeks Sifar Gangguan Utama dan juga mengekalkan Kesediaan Sistem pada tahap 99.5% untuk tiga tahun kewangan secara berterusan (Sila rujuk Graf 3). Pada keseluruhannya Kehilangan Tenaga Sistem Penghantaran telah dikekalkan pada tahap lebih kurang 2%, termasuk kehilangan tenaga alatubah sistem pembahagian tahap 132/33 kv, 132/22 kv dan 132/11 kv yang mana kebiasaannya tidak dikira oleh syarikat utiliti penghantaran.

67 Tenaga Nasional Berhad 70 Laporan Tahunan 2009 ulasan operasi Penghantaran (Samb.) Penambahbaikan Operasi Inisiatif dan Pengurusan Kualiti Pada Tahun Kewangan 2008/2009, Bahagian Penghantaran berjaya mengekalkan pensijilan MS ISO 9001:2000 bagi empat tahun berturutturut setelah berjaya di dalam audit pensijilan semula yang dilakukan SIRIM QAS International pada bulan Mac Pada semakan tahun kewangan, Bahagian Penghantaran telah membuat pembaharuan dalam beberapa inisiatif kualiti sebagai persediaan ke arah pensijilan ISO 9001:2008 untuk Tahun Kewangan 2009/2010. Salah satu inisiatif tersebut adalah pensijilan WIT-5S (Pasukan Peningkatan Kerja 5S) oleh Perbadanan Produktiviti Malaysia (MPC). Bahagian Penghantaran dengan bangganya ingin melaporkan bahawa di akhir Tahun Kewangan, sejumlah dua puluh tiga (23) daripada dua puluh empat (24) Unit Bisnes telah berjaya mendapat pensijilan 5S dari Perbadanan Produktiviti Malaysia. Ia adalah satu rekod yang amat membanggakan kerana pada awalnya hanya 50 peratus sahaja daripada unit-unit bisnes yang disasarkan untuk mendapat pensijilan 5S pada tahun kewangan ini. Dalam kata lain, rangka kerja Anugerah Kualiti Presiden TNB (AKP) diberi penekanan semula dalam usaha untuk memperbaiki pengurusan kesemua unit bisnes Bahagian ini, dengan matlamat mendapat pemarkahan purata mata melebihi lapan ratus (800) markah. Ia terkandung dalam usaha TX800 dengan 4 (empat) fokus strategi, iaitu; pengukuhan struktur organisasi, memperkuatkan pengurusan kawalan sistem, meningkatkan keberkesanan komunikasi dan menyemai budaya AKP. Bahagian juga dengan bangganya melaporkan penyertaan seratus (100) peratus dari kalangan pekerja bukan eksekutif di dalam WIT-ICC (Pasukan Peningkatan Kerja-Kumpulan Inovasi dan Kreatif). Sejumlah dua ratus lima puluh dua (252) kumpulan telah ditubuhkan dan aktif menyertai konvensyen WIT-ICC. Tiga (3) kumpulan iaitu Sinar dari Johor Bahru, N95 dari Seremban dan Evolution Xtreme dari Butterworth yang telah dipilih bagi mewakili TNB di Konvensyen MPC Peringkat Kebangsaan pada Ogos Ini adalah penyertaan yang tertinggi dari Bahagian sejak pembabitan Bahagian dalam WIT-ICC. Ketiga-tiga kumpulan tersebut juga telah memenangi Pingat Emas 3-Bintang pada konvensyen tersebut. Kompetensi Bahagian ini mengawasi sistem penghantaran secara berterusan pada setiap saat setiap hari, setiap tahun tanpa gagal bagi memastikan bekalan elektrik yang berterusan dan berdaya harap. Oleh itu kompetensi warga kerja perlu dikekalkan pada tahap yang tinggi supaya ia boleh mencapai objektif yang disasarkan. Program latihan berasaskan kompetensi dirancang secara berterusan dan dilaksanakan di sepanjang tahun. Kolokium Teknikal dijadikan landasan bagi semua warga kerja eksekutif dan bukan eksekutif Bahagian ini untuk berkongsi ilmu, pengalaman dan kepakaran teknikal. Pada peringkat jabatan, sesi Friday Learning telah dilaksanakan oleh warga kerja jabatan masing-masing untuk menggalakkan budaya perkongsian ilmu dan pembangunan berterusan di samping memperbaiki kemahiran penyampaian.

68 Tenaga Nasional Berhad 71 Laporan Tahunan 2009 Unit Talian Hidup di Jabatan Senggaraan Aset diberi kepercayaan melakukan kerja senggaraan talian penghantaran secara hidup untuk kesemua talian penghantaran sedia ada. Ini telah diamalkan sejak lapan (8) tahun yang lalu. Pada 23 Mac 2009, Bahagian ini telah memperkenalkan kaedah Senggaraan Pencawang Secara Hidup untuk mempertingkatkan lagi kaedah kerja penyelenggaraan. Kaedah senggaraan talian dan pencawang hidup membolehkan kerja senggaraan dikendalikan tanpa menutup suis tenaga elektrik supaya tiada gangguan bekalan kepada pengguna di kawasan yang terlibat dengan senggaraan atau kerja baikpulih tersebut. Dalam usaha untuk mengekalkan kompetensi teknikal, Bahagian telah melakukan inisiatif untuk menyiapkan sendiri bahagian projek yang tertangguh di Pencawang Masuk Utama Tajung Langsat, Johor, yang sebelum ini dilakukan oleh pihak kontraktor. Inisiatif ini membolehkan projek tersebut dimulatugas, dan sebagai ganjarannya warga kerja yang terlibat memperolehi pengetahuan dan kepakaran teknikal. Perkara berkaitan EMF Bahagian juga melaporkan bahawa pada Tahunan Kewangan ini beberapa usaha telah dilaksanakan untuk menyangkal tanggapan orang awam bahawa semua pepasangan sistem penghantaran, sama ada dari menara penghantaran, kabel bawah tanah atau pun Pencawang Masuk Utama, memberi pendedahan yang tinggi kepada medan elektromagnetik (EMF). Usaha-usaha ini termasuk mengadakan sesi dialog dengan orang awam, seminar dan mesyuarat untuk menerangkan perkara ini. Sebagai rekod, purata bacaan EMF yang dihasilkan oleh pepasangan penghantaran adalah pada kadar 13 milligauss, satu kadar yang jauh lebih rendah dari tahap pendedahan yang diterimapakai di peringkat antarabangsa, iaitu 1000 milligauss yang dicadangkan oleh International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP) untuk pendedahan EMF kepada sebarang pepasangan atau peralatan elektrik. Pengurusan Rentis Dalam usaha berterusan untuk memperbaiki pengurusan rizab rentis atau laluan talian penghantaran di seluruh Semenanjung, kesemua pejabat senggaraan secara agresif mempertingkatkan rondaan ke atas rizab rentis untuk mengurangkan aktiviti berbahaya atau aktiviti tanpa kebenaran TNB yang dilakukan di dalam kawasan rizab rentis. Bahagian ini juga bekerjasama dengan Pihak Berkuasa Tempatan dalam usaha ini agar pematuhan kepada Akta Bekalan Elektrik 1990 (Akta 147) dan sebarang peruntukan undang-undang yang berkaitan dapat dikekalkan. Keselamatan Dalam perkembangan lain, Bahagian ini pada 1 Januari 2009 telah menguatkuasakan keperluan menggunapakai Pasport Keselamatan NIOSH-TNB kepada pekerja-pekerja Kontraktor TNB. Inisiatif ini adalah untuk meningkatkan lagi tahap keselamatan yang diperlukan di setiap tapak projek. Bahagian ini juga terus menerapkan budaya keselamatan dengan memperkenalkan prosedur 2,3,5 di mana warga kerja yang berkaitan dikehendaki meluangkan masa selama 2 minit untuk menerangkan kaedah aplikasi keselamatan sebelum kerja dimulakan dan menggunakan 3 minit untuk aktiviti 5S selepas selesai kerja. Prosedur ini mengandungi ciri-ciri kitaran Plan-Do-Check-Act (PDCA) yang digunapakai secara meluas di Bahagian yang dilancarkan pada 11 Mac 2009.

69 Tenaga Nasional Berhad 72 Laporan Tahunan 2009 ulasan operasi Penghantaran (Samb.) Bahagian ini juga amat berbangga kerana segala usaha untuk menerapkan budaya kerja selamat telah membuahkan hasil yang memberangsangkan di mana separuh daripada unit-unit bisnes di Bahagian ini telah mencapai hari tanpa kemalangan melebihi tempoh satu tahun. Usaha secara berterusan dilakukan agar keseluruhan unit bisnes Bahagian ini mencapai keputusan yang sama. Dari perspektif Sistem Pengurusan Kecemerlangan Keselamatan (SEMS), Bahagian ini ingin melaporkan dengan berdasarkan audit keselamatan yang dilaksanakan, 8 dari 24 unit bisnes mencapai tahap 5-Bintang sementara 9 lagi unit bisnes mencapai tahap 4-Bintang. Kesemua peringkat warga kerja Bahagian ini menerima secara positif penyampaian secara beransur-ansur budaya kualiti dari pihak Pengurusan Tertinggi kepada warga kerja peringkat bawahan. Penghargaan Bahagian ini dengan bangganya ingin melaporkan bahawa salah seorang dari pakar teknikalnya, Profesor Madya Ir. Dr. Sazali P. Abdul Karim telah menerima anugerah Pekerja Cemerlang (Kumpulan Eksekutif) Malaysia semasa sambutan Hari Pekerja peringkat kebangsaan pada bulan Mei Tanggungjawab Sosial Korporat Bahagian Penghantaran telah menganjurkan Kempen Kesedaran dan Keselamatan Elektrik yang dikhususkan kepada guru-guru sekolah di seluruh Semenanjung untuk enam tahun berturutturut. Dalam tahun kewangan ini, Bahagian dengan kerjasama Kementerian Pendidikan telah menganjurkan Kempen Kesedaran Keselamatan Elektrik TNB secara besar-besaran di 10 negeri dengan dihadiri oleh 2,112 guru sekolah. Ini merupakan sebahagian daripada usaha berterusan untuk memberi kefahaman kepada orang ramai, terutamanya murid-murid sekolah, mengenai penggunaan kelengkapan elektrik dengan cara yang selamat. Forum-forum juga dianjurkan untuk mendidik orang ramai supaya mengelakkan diri daripada bahaya ketika menjalankan aktiviti berhampiran pepasangan TNB. Dalam pada masa yang sama juga Bahagian Penghantaran adalah prihatin dengan isu-isu alam sekitar. Bahagian ini pada 16 Mei 2009 telah menyelaraskan program Tree-for-a-Tree di seluruh Semenanjung. Keseluruhan 24 unit bisnes di Bahagian ini menanam sejumlah 366 anak pokok di tempat yang sesuai seperti kawasan pantai, taman-taman, rumah anak yatim dan rumah-rumah ibadat. Adalah diharap program seperti ini dapat menerapkan rasa kecintaan kepada alam sekitar dan juga menjadi kaedah untuk melaksanakan tanggungjawab sosial korporat kepada pihak awam secara amnya.

70 PULAU LANGKAWI KEDAH PERLIS PULAU PINANG PERAK KELANTAN TERENGGANU PAHANG SELANGOR N. SEMBILAN MELAKA JOHOR Khlong Ngae (HVDC link) TEWA PLPS GLGR SKSP CEND SIHY SYPS LPIA KNRG BMJM BTGH CPNG PAUH MGON KSSM GCPD PFTZ JENG ASTR KSTR KCMT UMKA TPAU CIMA BKTR BKHM KGAR KPLS PWGR GRUN BDNG INTN SPTN TKBU BWTN BLIN KLIM PRID SSTL SKCL KKTL SJAY ATJN BBRU FLIM INTL JURU SPNG PRAI BLPS BTBN PRGS NTBL VDOR PBTR JJNG BSRI BMRH KMTG PKCB TPNG TPID PHCT KKSR GTWN KJWA APMC SBGS NKAN KLBG TASK GPRD KVRT SSPT GRIK PAPN PKLN KMPR SIKD LMTM LMUT KGJH TMOH BTNG SMNK KSKI SKAI SRVR PCTY KPNG KKPG RBDR BNTA KLIP JTUT JNKA MNID KTRI JBRS JBRS(T) KRAK BNTG MTKB TMID SONG BSTA BDOR TINT HMLG SBSR BGJH ATWR SGRI JMJG BSIA TMGR PGAU TMRH KKRI PPTH SJTH GBDK KTGU CHRG KBRG GMSG DGUN DGID PGPP STNG EMSB KTIH RPTS CUFK HTXD HTSS BRKT RPJG KDIS PCOR KBRU LMAL KNYR PAKA YPKA UPIA GNRE SPID BSBU AJYA 300kV DC line 100km To SDAO PWSM KMAN ECML ECSS GBNG AMCO TGLN JDSI SMBU BIMK KTAN MECC MECC MRAN PKAN TJBU BMSH KRYG TKLG GBID MTBE PCMT CUFG KTNN KCTL KAWA KULE PTAI BFLD CBDK SRYA KPAR PMRN TPGR BTIN HCOM SRDG SRDG(T) PROI KULN BRGS AMPG GWAY PULU KULW KULS MGST BCHG NLAI KBBR AMID PJAM MTIN SHELL TKMG LKUT RTAU TJID KGDK CMBG KKWG SPTG NSCI KPLH BAHA PBSR GMAS SGMT BSPT BKPG BKPG KLGN KLID MSNG KLUG MKBL SRGM RNGM JTGH KLAI SLNG YGPG TPCH BPHT PSRI PRJA SGAD TLBH CAAH JMTH TKAK TKID JSIN MCOP AKRH ONST MMAU MCOP(T) HLNN BKPY KLPP SLTI OLPT LGNG TJGS MCCA SBOK TMAS KLMK MFDR MTNH SMTI TAGS SABG PJML AHMJ SSLG PYSF PSLG MUAR PGOH YGPE YPGN BPHE BBTU PNGT PONT PNAS GPTH TKPG PBJB PLNG MAJD SELG KTGI UTRM PUBB PSAK PNWR DSRU TRMN TLTP TLST CBRU SDAI SNKO PMJY PLTG BBTG RSID GTNG GHLD ATNI BTRT BTRK BTAI KSGR BBDG PKLG CBPS JMAH PDPS TJPS PTEK TBIN PGPS PGGS MPSS Haba Jabatan Sistem Operasi Stesen Janaelektrik 2009 Grid Nasional Hidro Talian Atas 500 kv Talian Atas 275 kv Talian Atas 132 kv Kabel Bawah Tanah 132 kv

71 Tenaga Nasional Berhad 74 Laporan Tahunan 2009 ulasan operasi Pembahagian ir. haji azman bin mohd Naib Presiden Tahun Kewangan yang lalu telah menyaksikan penyeragaman proses dan tahap piawaian di semua stesen, Kedai Tenaga dan Pengurus Kawasan. Ianya bertujuan untuk setiap lapisan anggota kerja Bahagian Pembahagian memenuhi tahap piawaian yang sama di dalam proses kerja masing-masing. Ir. Haji Azman turut mencipta slogan JOM BUAT sebagai pemacu kepada anggota kerja Bahagian Pembahagian dalam melaksanakan semua elemen DBF dengan berkesan dan memberikan perkhidmatan melebihi jangkaan pelanggan. Sebagai Naib Presiden (Pembahagian) yang dilantik pada 14 November 2008, Ir. Haji Azman Mohd meneruskan usaha ke arah pencapaian operasi bisnes Bahagian Pembahagian yang lebih berkesan dan perkhidmatan cemerlang kepada semua pelanggan TNB. Dengan berlandaskan Distribution Business Framework (DBF), Bahagian Pembahagian bersedia untuk mencapai kecemerlangan dalam operasi rangkaian dan peruncitan bekalan elektrik. DBF adalah model sistematik yang merangkumi kepatuhan, tahap piawaian, konsistensi dan perkhidmatan. Elemen-elemen yang terkandung dalam DBF bermatlamat utama sebagai asas untuk anggota kerja Bahagian Pembahagian memberi perkhidmatan menepati jangkaan/harapan para pengguna. Elemen-elemen di dalam DBF adalah seperti berikut: Kaedah yang telah diuji keberkesanannya Pengukuhan tahap perkhidmatan Penyeragaman proses kerja Mewujudkan program latihan yang berkesan Pemeriksaan/Audit Sokongan Ibu Pejabat yang efisyen Di samping itu, Ir. Haji Azman merupakan perintis yang memperkenalkan laman blog AskMan sebagai alternatif kepada 16,000 anggota kerjanya untuk menyuarakan pendapat dan cadangan kepada beliau. Sehingga kini, maklum balas yang diterima melalui laman blog ini telah dapat membantu menyelesaikan pelbagai isu operasi dalam meningkatkan produktiviti dan kecekapan kerja. Sorotan Pencapaian: Pencapaian utama Bahagian Pembahagian sepanjang TK2008/2009 ialah: Peningkatan Indeks Tempoh Masa Purata Gangguan Sistem (SAIDI) kepada 69 minit/ pengguna, meletakkan TNB setaraf dengan Negara-Negara Kumpulan Lapan (G8 Countries). Tempoh Purata Kutipan (ACP) sebanyak 23 hari, menjangkaui sasaran KPI 27 hari untuk TK2008/2009. Sistem E-application dibangunkan untuk permohonan bekalan secara online bertujuan untuk meningkatkan perkhidmatan TNB

72 Tenaga Nasional Berhad 75 Laporan Tahunan 2009 Dengan berlandaskan Distribution Business Framework (DBF), Bahagian Pembahagian bersedia untuk mencapai kecemerlangan dalam operasi rangkaian dan peruncitan bekalan elektrik. DBF adalah model sistematik yang merangkumi kepatuhan, tahap piawaian, konsistensi dan perkhidmatan. Elemen-elemen yang terkandung dalam DBF bermatlamat utama sebagai asas untuk anggota kerja Bahagian Pembahagian memberi perkhidmatan menepati jangkaan/harapan para pengguna. kepada pelanggan individu, kontraktorkontraktor elektrik dan pemaju-pemaju perumahan. Berjaya melaksanakan 71.1% (42,668) daripada Pembacaan Jangka Jarak Jauh (RMR) bagi 60,000 Pengguna Kuasa Besar (LPC) Voltan Rendah (LV). Mengutip bil tertunggak daripada kecurian bekalan elektrik (TOE) berjumlah RM46.7 juta bagi tempoh bulan September 2008 hingga bulan Ogos Persijilan semula ISO 9001:2000 Audit Pengawasan oleh SIRIM. Persijilan 5S oleh Pusat Produktiviti Malaysia (MPC) bagi negeri Perak, Johor, Kelantan, Ibu Pejabat Bahagian Pembahagian, Pulau Pinang, Kuala Lumpur, Putrajaya dan Melaka. Mewujudkan K-portal untuk anggota kerja barisan hadapan bagi memastikan maklum balas kepada pertanyaan pelanggan lebih tepat dan konsisten. Komponen Operasi Rangkaian Bahagian Pembahagian bertindak merancang, merekabentuk, membina, melaksana dan menyelenggara sistem bekalan elektrik kepada pengguna. Bahagian Pembahagian menyalurkan bekalan elektrik kepada 7.2 juta pengguna daripada Grid Nasional melalui rangkaian sistem pembahagian pada tahap voltan 33kV, 22kV, 11kV, 6.6kV dan 415/240V. Dalam aspek bisnes peruncitan pula, Bahagian Pembahagian beroperasi menerusi rangkaian 13 pejabat Negeri dan 40 pejabat Kawasan, yang memasar serta menjual tenaga elektrik, menyalur bekalan baru, menyediakan perkhidmatan kaunter menerusi Kedai Tenaga, mengutip hasil, mengendali Pusat Pengurusan Panggilan (TNB Careline 15454) dan pertanyaan/aduan pelanggan serta memupuk hubungan erat dengan pelanggan dan pihak Kerajaan. Penambahbaikan Operasi Semenjak diperkenalkan, teknologi Pembacaan Jangka Jarak Jauh (RMR) telah ditawarkan kepada lebih 70 peratus Pelanggan Kuasa Besar (LPC) Voltan Rendah (LV). Setakat ini, seramai 42,668 LV-LPC telah mendapat faedah daripada projek RMR ini. Kini, projek RMR ini berada di Fasa Kedua yang meliputi Pelanggan Voltan Rendah dan Voltan Sederhana. Projek ini bertujuan untuk menambahbaik proses pembacaan jangka dan mengurangkan kerugian bukan teknikal. Kerugian dan Kecurian Elektrik Inisiatif utama Kehilangan Tenaga Bukan Teknikal dari TK1999/2000 ke TK2009/2010. Rajah 1: Inisiatif utama Kehilangan Tenaga Bukan Teknikal dari TK1999/2000 ke TK2009/2010 PKTE ditubuhkan Pasukan Meter Negeri Pekeliling Kehilangan Tenaga PKTE/SEAL disatukan Perancangan RMR untuk HV/MV Pelaksanaan semakan (e-cibs & data perjangkaan) UJH diwujudkan Latihan formal untuk Pasukan Kecurian Arus di ILSAS PSI dan SOP Kecurian Arus Korporat KPI Program Kesedaran Kehilangan Tenaga & Kecurian Arus Modul Pengesanan Fraud (Pengguna Biasa) digunakan Modul Pengesanan Fraud (Pengguna Kuasa Besar digunakan Peningkatan ciri keselamatan & kemudahan meter Pengalihan Meter ke kawasan mudah akses bagi Pengguna yang berisiko tinggi Peningkatan jumlah Pasukan SEAL TOE Hotline Modul Pengesanan yang dikemaskini bagi Pengguna Biasa & Kuasa Besar digunakan Peningkatan Usaha Pengekangan (Denda, Penalti) Pematuhan & Audit proses pengendalian Kes Kecurian Arus 99/00 03/04 05/06 08/09 09/10 Definisi: PKTE Pengekangan Kecurian Tenaga Elektrik LPC Large Power Customer SEAL Special Engagement Against Losses e-cibs Enhancement of Customer Information Billing System RMR Remote Meter Reading TOE Theft Of Electricity HV High Voltage HRC High Risk Customer MV Medium Voltage UJH Unit Jaminan Hasil LV Low Voltage OPC Ordinary Power Customer

73 Tenaga Nasional Berhad 76 Laporan Tahunan 2009 ulasan operasi Pembahagian (Samb.) Pasukan SEAL telah distruktur semula dan dipertingkatkan bagi memperkukuhkan lagi perancangan dan penyelarasan aktiviti-aktiviti SEAL serta pemantauan supaya pematuhan proses SEAL yang lebih berkesan. Pasukan SEAL telah menyusun strategi baru yang lebih berkesan dan berimpak tinggi dalam usaha untuk menangani peningkatan bilangan kes kecurian arus berikutan dari keadaan ekonomi yang tidak menentu. Inisiatif-inisiatif baru bagi pengekangan kehilangan tenaga yang diperkenalkan adalah mewujudkan Pasukan TOE Aduan (Flying Squad), mewujudkan Kalendar Operasi yang lebih teratur, memberi tumpuan kepada kerja-kerja pengalihan pepasangan meter pengguna yang berisiko tinggi dan meningkatkan Program Kesedaran Kehilangan Tenaga dan Kecurian Arus. TNB telah membangunkan program pengesanan kejanggalan data pengguna melalui Anomaly Fraud Detection System (AFDS) untuk membantu proses penyaringan kes-kes kecurian elektrik yang berpotensi berlaku berdasarkan pengimbasan kejanggalan data dari sistem perjangkaan dan pembilan. Kerjasama yang erat di antara pihak TNB, Suruhanjaya Tenaga dan Polis juga berjaya melicin dan mempercepatkan tindakan pemeriksaan dan membantu menyelesaikan kes kecurian arus. Projek Service Excellence (SE10/10) Empat initisiatif utama bagi SE10/10 Bahagian Pembahagian adalah: 1. Improve supply reliability Towards System Average Interruption Duration Index (SAIDI) 70 in FY2008/ Connect supply on time 3. Improve Material Availability and Quality 4. Enhance Key Customer Interface Bagi inisiatif pertama, Bahagian Pembahagian telah memperbaiki response time, mengurangkan kekerapan gangguan bekalan elektrik dan meningkatkan keselamatan sistem dan peralatan. Dengan usaha yang gigih diiringi dengan tagline Jom Buat, Bahagian Pembahagian telah berjaya melangkaui sasaran SAIDI 70 melalui pelbagai aktiviti Bilik Gerakan SAIDI 70 dengan itu meletakkan TNB setaraf dengan beberapa nagara-negara G8. Bagi inisiatif kedua pula, sistem pemantauan projek iaitu Distribution Project Monitoring System (DPMS) telah diperkenalkan untuk membantu bahagian perancangan dan pembinaan projek mengurus serta mengendali pelaksanaan projek-projek bekalan elektrik dan peningkatan sistem. Bagi memenuhi keperluan bahan-bahan binaan projek yang mencukupi serta berkualiti pada waktu yang diperlukan, kami sentiasa mengambilkira maklum balas dari pelanggan, vendor dan pasukan projek supaya pembekalan barangbarang dapat diselaraskan dengan permintaan. Di samping itu, penghantaran barang-barang dipantau supaya menepati tarikh keperluannya. Key Customer Interface adalah inisiatif mengutamakan pelanggan yang mencerminkan komitmen TNB untuk memberi kepuasan terhadap pelanggan-pelanggannya. Customer Satisfaction Index (CSI), iaitu hasil kajian ke atas kepuasan pelanggan, adalah pengukur tahap kejayaan inisiatif ini. Pencapaian inisiatif utama SE10/10 diukur menggunakan Penanda Aras Utama (KPI) dan milestone. Setiap inisiatif mempunyai KPI yang selaras dengan Pelan Strategik 20 Tahun TNB. Dalam menetapkan sasaran KPI ini, TNB membuat perbandingan dengan badan-badan utiliti lain seluruh dunia bertujuan menjadikan TNB salah sebuah syarikat terbaik di Malaysia dan di rantau ini menjelang tahun Menjelang tahun akhir pelaksanaan SE10/10, Bahagian Pembahagian akan menumpukan usaha menyediakan Internal Service Level (ISL) di samping memenuhi Minimum Service Level (MSL) dan Guaranteed Service Level (GSL) yang telah diperkenalkan oleh Suruhanjaya Tenaga. ISL akan digunakan dalam menyelaraskan pelan kerja TK2009/2010. Selanjutnya, selepas 31 Ogos 2010, penekanan akan diberikan dalam setiap titik pertemuan pelanggan bagi memastikan ianya memenuhi serta melangkaui kehendak pelanggan.

74 Tenaga Nasional Berhad 77 Laporan Tahunan 2009 PENYERAGAMAN DAN PENAMBAHBAIKAN PROSES KERJA Bahagian Pembahagian telah berjaya mendapat persijilan semula ISO selepas menjalani Audit Persijilan Semula oleh pihak SIRIM pada bulan Februari Inisiatif Pembaikan dan Pemiawaian Proses atau lebih dikenali sebagai Process Standardisation & Improvement (PSI), yang bermula sejak dari bulan Mac 2005, telah diasaskan kepada keperluan piawaian Sistem Pengurusan Kualiti (SPK) MS ISO 9001:2000 di mana sistem ISO ini telah dijadikan rangka kerja untuk membaiki Sistem Pengurusan Kualiti TNB. Pelan Pembaikan Berterusan atau Continual Improvement Plan (CIP) telah dibangunkan pada setiap Tahun Kewangan TNB. Pelan ini mengariskan pelan tindak dan aktiviti-aktiviti pembaikan berterusan untuk Sistem Pengurusan Kualiti (SPK) Bahagian Pembahagian. Salah satu contoh pelan tindak yang digariskan di dalam CIP untuk Tahun Kewangan 2008/2009 dan 2009/2010 adalah Projek Prosedur Kerja Saya atau lebih dikenali sebagai My Job Procedure (MyJP). Objektif projek ini adalah untuk menyenaraikan semua Prosedur PSI, Arahan, Pekeliling, Panduan dan Manual Latihan yang berkaitan dengan setiap fungsi kerja yang ada di dalam Bahagian Pembahagian. Ini adalah bagi memastikan pekerja sentiasa sedar dan mematuhi polisi/prosedur dan panduan yang dikeluarkan oleh syarikat bagi memastikan pematuhan kepada keperluan produk dan juga bagi mencapai kepuasan pelanggan/pihak berkepentingan. Pengurusan Perhubungan Pengguna TK2008/2009: Penambahbaikan dan Proses Utama Pemiawaian Pada Semua Kedai Tenaga Pengurusan Perhubungan Pengguna kini lebih tertumpu kepada memenuhi keperluan dan kehendak pengguna melebihi daripada jangkaan mereka. Ini adalah berlainan dengan prinsip dahulu yang hanya mengendali aduan dan pertanyaan pengguna melalui Sistem Maklumbalas Pelanggan (SMP) TNB. Sebagai contoh, penambahbaikan dan pemiawaian proses utama pada semua Kedai Tenaga. Di antara aktiviti utama yang telah berjaya dicapai sepanjang tahun kewangan ini adalah seperti berikut:- Penggunaan e-application yang telah diwajibkan untuk semua Pengguna Individu. Pada masa kini 14,000 pengguna telah berdaftar berbanding dengan hanya 2,000 pengguna pada tahun kewangan sebelumnya. Penggunaan e-application juga dijangkakan akan bertambah. Penambahbaikan Sistem Maklumbalas Pelanggan, SMP (Customer Feedback Management System) dengan: Program Cadangan Pengguna Program Pujian Pengguna Sistem Pertanyaan Pengguna Mekanisma Perkhidmatan Permintaan Pengguna Program Cadangan Pekerja Minimum Service Level telah dibentuk bagi menyediakan satu tahap perkhidmatan yang baru kepada pengguna seperti yang telah dipersetujui dengan Suruhanjaya Tenaga. Usaha pematuhan keperluan tahap perkhidmatan ini sedang dijalankan oleh semua pejabat TNB. Tahap perkhidmatan ini diukur melalui sistem online yang telah dibangunkan sendiri oleh TNB. Kini, tahap pematuhan yang telah diukur adalah 85% dan pelbagai usaha dipertingkatkan untuk memperbaiki tahap pematuhan tersebut. Program Meningkatkan Kesedaran Program Kesedaran Kualiti Kuasa Program Kesedaran Lampu Awam melalui risalah dan media Seminar Kecekapan Tenaga dan Tenaga Diperbaharui LAIN-LAIN PENINGKATAN PERKHIDMATAN: Talian Khidmat Di samping menguruskan panggilan berkaitan gangguan bekalan dan kerosakan lampu jalan, Talian Khidmat yang beroperasi 24 jam, turut mengendalikan pelbagai panggilan berkaitan perkhidmatan TNB seperti berikut: Pengebilan Pemotongan bekalan Isu semasa berkaitan bekalan elektrik kepada pengguna Laporan salah laku anggota kerja dan kejanggalan operasi TNB yang melibatkan pelanggan

75 Tenaga Nasional Berhad 78 Laporan Tahunan 2009 ulasan operasi Pembahagian (Samb.) Talian Khidmat boleh dihubungi dengan menggunakan talian telefon yang disediakan oleh semua penyedia perkhidmatan talian tetap, telefon bimbit dan sistem khidmat pesanan ringkas (SMS). Pelanggan boleh menghantar SMS untuk membuat laporan mengenai gangguan bekalan dan kerosakan lampu jalan. Proses ini dilaksanakan secara berperingkat dan pelanggan kini boleh mengetahui perkara berikut: Mendapatkan status laporan gangguan bekalan melalui SMS Menerima maklum balas mengenai laporan gangguan bekalan yang dihantar melalui SMS atau melalui mel suara talian tetap. Anggota kerja TNB Careline adalah Duta Syarikat dalam mempromosikan Talian Khidmat kepada pelanggan dan melaksanakan kaji selidik pelanggan di seluruh negara melalui Program Pemimpin Bersama Komuniti (CLOP) dan Kempen Kesedaran Keselamatan Elektrik. e-application e-application merupakan sistem yang membolehkan permohonan bekalan elektrik dibuat melalui internet. Ia telah dilancarkan pada bulan Ogos 2008 dan sasaran pengguna sistem adalah di kalangan pemaju perumahan, kontraktor elektrik dan juga pengguna individu. Kini, semua pemaju perumahan yang mempunyai 150 buah unit rumah ke atas adalah diwajibkan untuk membuat permohonan bekalan elektrik melalui e-application. Dengan menggunakan e-application, status permohonan bekalan elektrik akan sentiasa dapat dipantau. TNB juga dapat meningkatkan kualiti perkhidmatan pelanggan melalui respons yang lebih cepat untuk permohonan bekalan elektrik di samping dapat memperbaiki kualiti produktiviti anggota kerja dengan mengurangkan proses manual untuk memfailkan borang permohonan. Setakat 31 Ogos 2009, sebanyak 214 pemaju, 675 kontraktor elektrik dan 931 pengguna individu telah berdaftar dengan e-application. Peningkatan penggunaan e-application akan dapat dilihat pada masa akan datang melalui pelbagai promosi yang dijalankan di kalangan semua pengguna yang ingin mendapatkan bekalan elektrik. Perkhidmatan Kedai Tenaga Kedai Tenaga TNB telah melalui beberapa proses penambahbaikan untuk memperbaiki kualiti perkhidmatan dan bagi memperolehi maklum balas daripada pengguna seperti berikut: Kempen Senyum Selalu & K a d Maklumbalas TNB di Kedai Tenaga borang dan kotak cadangan disediakan untuk pengguna memberikan maklumbalas mengenai mutu perkhidmatan yang diberi. Mystery Shopper salah satu usaha untuk meneliti dan memperbaiki tahap perkhidmatan di Kedai Tenaga oleh audit perkhidmatan pengguna Cross Functional Team (CFT) yang diketuai oleh Jabatan Pengurusan Produktiviti dan Kualiti. Pek Informasi untuk pendaftaran pengguna baru buku panduan yang diberikan kepada pengguna baru mengenai informasi produk dan perkhidmatan TNB, saluran pembayaran, pegawai untuk dihubungi dan juga maklumat mengenai keselamatan elektrik dan kecekapan tenaga untuk pengguna domestik. Pelaksanaan Q-matic pengawasan oleh Ibu Pejabat bermula daripada Januari Tahap perkhidmatan bulanan untuk masa menunggu pengguna <20 min di Kedai Tenaga adalah di antara 92%-96%. K-Portal portal pengetahuan yang dibangunkan untuk barisan hadapan (Pusat Pengurusan Panggilan TNB dan Kedai Tenaga) bagi memastikan maklumbalas kepada pertanyaan pengguna diberikan dengan tepat dan konsisten. Pendidikan kepada pengguna mengenai kecekapan tenaga dan keselamatan pengguna melalui poster dan risalah di Kedai Tenaga. Pakej Komersil Perkhidmatan Mitigasi Kualiti Kuasa Pengguna-pengguna kuasa besar telah ditawarkan dengan perkhidmatan mitigasi kualiti kuasa (PQ) secara percuma oleh pakar runding PQ TNB iaitu TNB Energy Services (TNB-ES). Sepanjang tahun kewangan, 78 pengguna kuasa besar telah menerima pakej yang ditawarkan meliputi PQ Walk-Through Audit, Ride-Through Test dan Full PQ study. Terdapat pelbagai saluran pembayaran bil yang disediakan untuk pengguna membuat pembayaran bil elektrik seperti di kaunter Kedai Tenaga, Pusat-Pusat Pembayaran Setempat, kaedah auto debit, pembayaran secara online melalui laman web, pembayaran melalui telefon, pembayaran melalui ATM, kutipan melalui telefon bimbit dan pembayaran di kaunter melalui bank/agensi kutipan yang terpilih. e-cibs yang sedia ada (Enhanced Customer Information Billing System) digunakan untuk memastikan maklumat pengguna, pengebilan dan kutipan dapat diperbaiki sebagai persediaan untuk:- e-das (e-cibs Disconnection Activity via SMS) diperkenalkan untuk memastikan pemotongan bekalan yang cekap. Maklumat mengenai pemotongan dan penyambungan bekalan di e-cibs sentiasa dikemaskini oleh pemotong bekalan melalui SMS. Sistem ini akan memaklumkan pemotong bekalan secara automatik melalui SMS sebaik sahaja pembayaran penuh dibuat oleh pengguna. Ini akan membolehkan mereka untuk terus membuat penyambungan semula bekalan kepada pengguna.

76 Tenaga Nasional Berhad 79 Laporan Tahunan 2009 Pelaksanaan Office Bill atau O Bill di Kuala Lumpur. O Bill adalah merupakan bacaan meter secara bergilir-gilir untuk pengguna biasa yang terpilih di mana meter pengguna akan dibaca sekali dalam dua bulan tetapi bil akan dihantar pada setiap bulan. Remote Meter Reading (RMR) Fasa 2 Voltan Rendah dan Voltan Sederhana. Objektifnya adalah seperti berikut:- memperbaiki proses bacaan jangka, mengurangkan bacaan jangka secara manual, mengurangkan kesilapan, memantau data pada jangka (IEE) secara cekap dan mengurangkan kerugian bukan teknikal. TOMS: TNB Outage Management System Sistem Pengurusan Gangguan Bekalan TNB atau TNB Outage Management System (TOMS) adalah merupakan penambahbaikan daripada Outage Reporting and Management System yang telah dilaksanakan semenjak 1 September 2007 secara keseluruhan di Bahagian Pembahagian, untuk merekodkan dan menguruskan semua kejadian gangguan bekalan. TOMS adalah merupakan penyatuan sistem yang meliputi Pusat Pengurusan Panggilan (CMC), Trouble Call System (TCS) dan Laporan Gangguan Bekalan (LGBNet). Tahap piawaian TOMS diukur dengan IEEE Std (IEEE Guide for Electric Power Distribution Reliability Indices). Dengan pelaksanaan TOMS, TNB dapat memperbaiki kebolehan dalam mencapai ketepatan laporan kerosakan yang lebih baik dan juga dapat mengukur daya harap sistem serta tahap perkhidmatan. Berikut adalah merupakan kejayaan utama semenjak sistem TOMS diperkenalkan: Masa bertindak yang lebih cepat diawasi pada setiap tahap pengurusan bergantung kepada kes. Peningkatan di dalam komunikasi antara pengguna, Pusat Panggilan TNB dan Krew Teknikal. Peningkatan analisa dalam data asal atau pun data semasa/real-time. Pengurusan aset yang lebih cekap. CMC Peningkatan dalam pengemaskinian data pengguna dan masa bertindak. CMC Kes sentiasa dipantau dengan lebih efisyen. Memperbaiki perkhidmatan pengguna. Ramalan trend kerosakan yang lebih baik. PELAKSANAAN MOBILE FIELD FORCE AUTOMATION (MFFA) TNB juga menggunakan sistem Mobile Field Force Automation (MFFA) untuk aktiviti pemulihan bekalan voltan rendah dengan menggunakan alat mudah alih untuk menghantar, menjadualkan, menyelia dan melapor kejadian di tapak kerja.

77 Tenaga Nasional Berhad 80 Laporan Tahunan 2009 ulasan operasi Pembahagian (Samb.) Pelaksanaan MFFA membolehkan maklum balas segera mengenai apa yang berlaku di tempat kejadian yang perlu dimaklumkan kepada pelanggan melalui Pusat Panggilan/Talian Khidmat TNB. Dengan yang demikian, kecekapan memberi maklumat terkini mengenai pemulihan bekalan dapat dipertingkatkan. TNB mula melaksanakan penggunaan sistem MFFA pertama di Shah Alam pada bulan Februari Selepas pengukuhan sistem, penggunaan MFFA telah diperluaskan ke seluruh Selangor dan Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur pada bulan Ogos Setakat bulan Ogos 2009, sistem ini telah diperluaskan sepenuhnya ke Pulau Pinang dan Johor. PUSAT KAWALAN WILAYAH BAHAGIAN PEMBAHAGIAN Terdapat dua buah Pusat Kawalan Sistem Pembahagian elektrik di Semenanjung Malaysia iaitu: i. Pusat Kawalan Wilayah Metro dan Selatan Metro dan Southern Regional Control Centre (MSRCC) di TNB Bangsar; ii. Pusat Kawalan Wilayah Utara dan Timur Northern & Eastern Regional Control Center (NERCC) di TNB Seberang Jaya, Seberang Perai. TNB telah membelanjakan RM200 juta untuk projek Supervisory Control and Data Acquisition (SCADA) yang termasuk pembentukan Pusat Kawalan Wilayah MSRCC dan NERCC. Kini, dianggarkan sebanyak 80 peratus daripada sistem pembahagian dikawal dari Pusat Kawalan Wilayah dan selebihnya akan diambilalih selewatlewatnya pada penghujung PENYELASARAN TARIF ELEKTRIK Objektif kadar tarif elektrik adalah selaras dengan objektif yang telah ditetapkan oleh Kerajaan Malaysia iaitu untuk terus memacu kesejahteraan negara, yang antara lainnya ialah: a. Membantu golongan miskin melalui kadar Jaluran Penggunaan Asas (Life line tariffs). b. Menggalakkan penggunaan tenaga elektrik yang cekap. c. Penawaran kadar tarif khas/diskaun Tarif Industri Khas (SIT) dikekalkan Diskaun 10% dikekalkan bagi rumah kebajikan, rumah ibadat yang berdaftar dan sekolah/institusi pengajian tinggi kerajaan. d. Penawaran Tarif Pertanian Spesifik Bagi mempromosi industri pertanian dan membantu mengekalkan harga barangan makanan berasaskan pertanian dan seterusnya membantu menangani perbelanjaan pengguna untuk barangan asas. Semasa kadar tarif diulangkaji pada bulan Mac 2009 dengan purata penurunan 3.7%, kadar tarif Jaluran Penggunaan Asas bagi pengguna yang menggunakan 200 kwh dan ke bawah, telah dikekalkan. Selari dengan keputusan Kerajaan, kadar tarif untuk golongan ini tidak berubah sejak pelarasan tarif pada bulan Julai Golongan ini mewakili 59.1% dari jumlah pengguna domestik. Bagi penggunaan di antara kwh pula, golongan pengguna ini mewakili 26.7% dari jumlah pengguna domestik, dan mereka mengalami penurunan secara purata antara 3%-4.7% di dalam bil elektrik mereka. Pengguna komersil pula mengalami penurunan antara 2.6%-2.7% manakala pengguna industri mengalami penurunan antara 4.8%-5.2% bagi bil elektrik bulanan mereka. Manakala bagi Tarif Industri Khas (SIT), kadar tarif dengan diskaun sebanyak 10% untuk sekolah dan institusi pengajian tinggi kerajaan, rumah kebajikan dan rumah ibadat serta 25% untuk industri perlombongan masih dikekalkan. Subsidi kerajaan untuk pengguna domestik yang menggunakan sehingga 91.7 kwh (bernilai RM20) sebulan, yang telah mula diberikan pada bulan Oktober 2008, diteruskan sehingga bulan Disember Bagi Tahun Kewangan 2008/2009, jumlah diskaun yang telah diberikan TNB kepada kumpulan pengguna istimewa seperti sekolah dan institusi pengajian tinggi kerajaan, rumah kebajikan dan rumah ibadat, dianggarkan berjumlah

78 Tenaga Nasional Berhad 81 Laporan Tahunan 2009 RM42.6 juta. Manakala setakat bulan Ogos 2009, sejumlah RM360 juta diskaun diberikan kepada pengguna Tarif Industri Khas. (berbanding RM388 juta untuk Tahun Kewangan 2007/2008). Bekalan Elektrik Luar Bandar (BELB) i. Tanggungjawab sosial Bahagian Pembahagian lebih tertumpu kepada memperbaiki kualiti kehidupan rakyat melalui perbekalan elektrik d i k a w a s a n - k a w a s a n l u a r b a n d a r. Tanggungjawab ini dilaksanakan melalui program Bekalan Elektrik Luar Bandar (BELB) dan perbekalan elektrik melalui projek Solar Hibrid, selaras dengan usaha Kerajaan dalam mengenalpasti dan menggunakan tenaga diperbaharui sebagai sumber alternatif. ii. Bagi projek BELB, projek yang telah diluluskan oleh AAIBE untuk pelaksanaan bagi tahun 2008/2009 adalah sebanyak 29 buah projek. Daripada jumlah ini, sebanyak 8 buah projek telah berjaya disiapkan. Manakala baki 14 projek yang lain adalah di dalam pelaksanaan dan dijangka dapat siap sepenuhnya menjelang bulan Disember Projek Lampu Jalan Kampung (LJK) Bahagian Pembahagian telah memulakan Fasa 4 bagi Projek Lampu Jalan Kampung (LJK) setelah diserahkan secara rasmi oleh Kementerian Kemajuan Luar Bandar dan Wilayah (KKLW) pada 15 Ogos 2008, dengan tempoh kontrak selama 12 bulan iaitu sehingga 14 Ogos Sebanyak 4,907 lampu jalan yang diluluskan oleh KKLW untuk Fasa IV ini dengan kos keseluruhan kontrak bernilai RM2.5 juta. Ini adalah tambahan kepada jumlah lampu jalan sedia ada iaitu 98,660 untuk Fasa I dan Fasa II, dan 26,408 unit 150 W lampu jalan untuk Fasa III. Nota: Kini, terdapat sejumlah 129,260 unit lampu jalan kampung telah dipasang di seluruh Semenanjung Malaysia. Projek Lampu Jalan Kampung Fasa IV TK2008/2009 Bil. Negeri Jumlah (Unit) 1 PERLIS 77 2 KEDAH PULAU PINANG PERAK SELANGOR NEGERI SEMBILAN MELAKA JOHOR PAHANG TERENGGANU KELANTAN 473 JUMLAH 4,907 Projek-Projek Khas i. Projek Bekalan Elektrik Luar Bandar secara Solar Hibrid ke Pulau Banggi, Kudat, Sabah. Projek ini telah dianugerahkan kepada TNB sebagai pelaksana dengan nilai kontrak sebanyak RM 21 juta. Projek ini dilaksanakan oleh TNB-ES Sdn Bhd dengan penyelarasan Jabatan Perkhidmatan Pengguna & Pemasaran, Bahagian Pembahagian. Projek ini telah siap dilaksanakan pada 28 Disember 2008 dan Mantan Perdana Menteri Malaysia, Tun Abdullah Ahmad Badawi telah mengadakan lawatan ke projek ini pada 11 Mac Projek ini merupakan projek solar hibrid yang terbesar di Malaysia yang menggabungkan sistem generator diesel dan sistem solar. Ia menyalurkan bekalan elektrik 24 jam kepada penduduk di Pekan Karakit, Kg. Singgah Mata, Kg. Perpaduan, Kg. Batu Putih, Kg. Batu Layar dan Kg. Lok Tohog. ii. Projek Bekalan Elektrik ke Pulau Ketam, Pelabuhan Klang, Selangor. Pelaksanaan projek perbekalan elektrik di Pulau Ketam ini bermula sejak tahun 2003 lagi di mana TNB telah mengambilalih operasi perbekalan elektrik di pulau ini daripada Syarikat Elektrik Pulau Ketam pada bulan Oktober Perbekalan elektrik ke pulau ini akan dilakukan melalui talian kabel dasar laut daripada Pelabuhan Klang dengan kos keseluruhan berjumlah RM85.36 juta yang dibiayai oleh Akaun Amanah Industri Bekalan Elektrik (AAIBE) dan KKLW. Projek ini masih di dalam proses pelaksanaan dan dijangka siap pada bulan Oktober Tenaga Diperbaharui Selaras dengan usaha Kerajaan untuk mempromosi pembangunan sumber tenaga diperbaharui sebagai sumber bahan api kelima di dalam Polisi Kepelbagaian Bahan Api (Fuel Diversification Policy), Kementerian Tenaga, Teknologi Hijau dan Air (KeTTHA) telah melancarkan Program Tenaga Kecil Diperbaharui (SREP) pada bulan Mei TNB menyokong Program SREP Kerajaan ini dengan membantu pemaju-pemaju berpotensi dalam projek SREP untuk mengenalpasti pusat penyambungan yang bersesuaian dengan rangkaian pembahagian TNB dan membuat penyelidikan teknikal bagi projek yang berkenaan. Bagi memenuhi keperluan jangka panjang, TNB turut menandatangani Perjanjian Pembelian Kuasa untuk Tenaga Diperbaharui (REPPA) dengan pemaju-pemaju Tenaga Diperbaharui (RE). Setakat bulan Ogos 2009, TNB telah menandatangani 11 REPPA dengan jumlah kuasa MW. Kini, TNB sedang dalam proses memuktamadkan rundingan bagi 15 REPPA dengan 15 pemaju projek SREP yang menggunakan biogas, biomass dan mini hidro sebagai sumber tenaga diperbaharui.

79 Tenaga Nasional Berhad 82 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI KEWANGAN KUMPULAN En. Mohamed Rafique Merican BIN MOHD WAHIDUDDIN KETUA PEGAWAI KEWANGAN/NAIB PRESIDEN (KEWANGAN KUMPULAN) Bahagian Kewangan memainkan peranan utama dalam memastikan Kumpulan mencapai objektif strategiknya di bawah Pelan Strategik 20 Tahun TNB. Objektif utama Bahagian Kewangan Kumpulan adalah untuk berubah daripada berfungsi sebagai pengaktifan semula dan maju ke arah melaksanakan satu pendekatan yang lebih proaktif, memberikan fokus kepada pelaksanaan strategi-strategi integrasi global, menyusun teknologi terkini dan meneruskan kerja-kerja meningkatkan kualiti tenaga kerja serta prosesproses untuk membolehkan pengubahsuaian kepada kepentingan-kepentingan strategik TNB. Tugas Kewangan Kumpulan adalah untuk membolehkan organisasi ini untuk tidak hanya tertumpu kepada bisnes utama tetapi juga untuk:- membantu organisasi mewujudkan suasana bisnes yang berdaya-saing dan cekap; menyediakan maklumat yang tepat untuk keputusan bisnes yang lebih baik; memainkan peranan yang aktif dalam mengenalpasti, membolehkan dan mencari peluang-peluang penciptaan nilai; menetapkan dasar untuk meningkatkan kecekapan dan produktiviti; mengenalpasti dan memberi maklumbalas terhadap keperluan pasaran yang berubahubah; dan melaksanakan kaedah-kaedah menganalisa kewangan dan bisnes yang bertaraf dunia. PENCAPAIAN-PENCAPAIAN UTAMA Pengurusan liabiliti yang efektif dengan fokus utama untuk mengurangkan hutang dalam matawang asing dan melancarkan peningkatan mendadak dalam profil kematangan hutang semasa Mencari secara aktif peluang-peluang bisnes yang berpotensi untuk perkongsian dan kerjasama dengan rakan bisnes antarabangsa dalam sektor tenaga di seluruh rantau ini berdasarkan kepada Polisi Pelaburan & Strategi Pemantauan dan Penambahbaikan Prestasi Pelaburan Pelaksanaan Investment Evaluation Framework For Capital Budgeting Pembinaan Cost of Service (COS) Framework Merancang perubahan-perubahan yang diperlukan untuk penyatuan sepenuhnya dengan International Financial Reporting Standards Pelaksanaan perancangan cukai yang tersusun Penggunaan fasiliti-fasiliti e-perbankan dengan lebih meluas

80 Tenaga Nasional Berhad 83 Laporan Tahunan 2009 Akibat kemelesetan ekonomi dunia, buat kali pertamanya Kumpulan melaporkan pertumbuhan permintaan elektrik yang negatif berbanding tempoh yang sama tahun sebelumnya dan ini menyebabkan pertumbuhan pendapatan menjadi semakin lemah. Keadaan ini menyebabkan Bahagian Kewangan Kumpulan memberikan penekanan terhadap keperluan untuk memfokuskan kepada budaya korporat dalam aspek-aspek kecekapan kewangan, pengurusan kos, pematuhan dan kawalan. Aktiviti-aktiviti utama yang dilaksanakan pada tahun kajian adalah seperti berikut: LIABILITI HUTANG & PENGURUSAN MODAL YANG EFEKTIF Dalam tahun yang dikaji, Kumpulan tidak terlibat dalam sebarang aktiviti pembiayaan kerana posisi tunai Kumpulan yang dibawa kehadapan dari tahun-tahun sebelumnya dan aliran tunai positif yang dijana dari operasi adalah mencukupi untuk memenuhi perbelanjaan modal dan keperluan pembayaran balik hutang untuk tahun ini. Sebahagian dari usaha berterusan untuk meningkatkan kecekapan kewangan TNB, mengurangkan kos dan usaha ke arah menjayakan Service Excellence menjelang tahun 2010, Bahagian Kewangan Kumpulan terus kekal memainkan peranan yang aktif dalam aktiviti-aktiviti pengurusan liabiliti. Inisiatifinisiatif ini berhasil meningkatkan nisbah kewangan ke tahap yang lebih baik seperti yang disenaraikan di bawah:- Nisbah Kewangan Tahun Kewangan (TK) Nisbah Pembiayaan Diri 25:75 51:49 68:32 118:18 76:24 92:8 Kos Dana Purata Wajaran Berkesan* 5.3% 5.4% 5.9% 5.9% 5.5% 5.3% Campuran Matawang (RM: Asing) 51:49 50:50 52:48 # 55:45 # 53:47 # 51:49 # Nisbah Perlindungan Pembayaran Hutang 1.6x 1.4x 1.8x 2.5x 2.3x 2.5x Nisbah Hutang-Ekuiti (Tunai Bersih) * Mencerminkan pendedahan matawang dalam nilai RM # Menurut FRS Salah satu daripada inisiatif-inisiatif utama yang diambil pada tahun ini adalah membeli semula beberapa bon dalam matawang Dolar AS sebagai satu langkah ke arah melancarkan peningkatan mendadak untuk profil kematangan hutang Kumpulan, mengurangkan risiko pembiayaan semula masa hadapan dan juga kos purata wajaran pinjaman. Pembelian bon-bon ini berjumlah AS juta dan dibiayai oleh sumber-sumber lebihan tunai Kumpulan. MENCARI DAN MEMPERKUKUH PELUANG PERNIAGAAN BARU Sebagai sebahagian daripada Pelan Strategik 20 Tahun TNB dan dalam persiapan untuk matlamat fasa kedua pengembangan jejak TNB ke luar negara menjelang 2015, Kumpulan giat mencari peluang perniagaan baru di dalam dan luar negara. Sehubungan itu, Jabatan Pembangunan Bisnes terus menerokai peluang-peluang perniagaan yang berpotensi untuk perkongsian dan kerjasama dengan rakan bisnes antarabangsa dalam servis utiliti di rantau ini. Walaupun begitu, kami mengamalkan langkah berhati-hati dalam pemilihan dan penilaian projek-projek dengan mengambilkira cabaran-cabaran semasa dalam sektor tenaga dan pasaran kewangan. Dalam tahun yang dikaji, status gabungangabungan bisnes yang sedia ada adalah seperti berikut: Projek Shuaibah Setakat 25 Julai 2009, unit-unit 1, 2 dan 3 Projek Tenaga dan Air Bebas Shuaibah III (Shuaibah III IWPP) telah berjaya mencapai Operasi Komersial di mana Operasi Komersial Stesen dijangka akan dicapai dalam bulan November 2009, manakala Projek Penambahan Kapasiti Shuaibah dijalankan untuk pembesaran loji penyahmasinan Shuaibah III IWPP sebanyak 150,000 meter padu sehari dan projek ini dijangka akan memulakan Operasi Komersialnya pada pertengahan November 2009.

81 Tenaga Nasional Berhad 84 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI KEWANGAN KUMPULAN (SAMB.) Projek Bakun Kerajaan Malaysia telah memberi mandat agar TNB dan Sarawak Energy Berhad mengambil alih operasi Projek Hidroelektrik Bakun (2,400 MW) daripada Sarawak Hidro Sdn Bhd melalui satu perjanjian pajakan (leasing agreement) dan membangunkan kemudahan penghantaran yang berkaitan dari Sarawak ke Semenanjung Malaysia, termasuk lebih daripada 700 kilometer kabel penghantaran dasar laut. Projek ini adalah sumber bekalan alternatif yang penting bagi memenuhi permintaan elektrik pengguna di Semenanjung Malaysia kelak. Ini juga selaras dengan aspirasi Kerajaan menggalakkan pengunaan sumber tenaga bersih di negara ini. Program Tenaga Boleh Diperbaharui Kecil (SREP) Sebagai satu komitmen kepada SREP yang dilancarkan oleh Kerajaan untuk menggalakkan penggunaan tenaga boleh diperbaharui dalam penjanaan tenaga, TNB bersama-sama dengan Felda dan J-Power telah menubuhkan sebuah syarikat usahasama bersatu untuk menjadi pemaju kepada sebuah projek tenaga biojisim 10 MWe di Jengka, Pahang yang menggunakan hampas dari buah kelapa sawit untuk menjana elektrik. Walau pun berhadapan dengan impak kemelesetan ekonomi dunia, misi TNB untuk muncul sebagai syarikat bertahap dunia tetap menjadi tumpuan utama. Kumpulan akan terus bersikap memilih ketika meninjau peluangpeluang perniagaan di luar negara dan merujuk kepada paras risiko negara berbanding dengan peluang pulangan munasabah seperti diluluskan oleh Lembaga Pengarah. Pemilihan peluang pelaburan juga hendaklah sejajar dengan kompetensi teras Kumpulan dalam penjanaan, operasi dan penyelenggaraan. Dalam mengorak langkah ke hadapan, TNB akan giat meneroka peluang-peluang perniagaan baru berpandukan kepada garis panduan dasar pelaburan Syarikat demi mempastikan pulangan yang maksimum dan risiko-risiko yang mudah diurus. PEMANTAUAN DAN PENAMBAHBAIKAN PRESTASI PELABURAN Pembangunan Bisnes berperanan mendorong pencarian peluang-peluang pelaburan, manakala Jabatan Pengurusan Pelaburan berfungsi untuk mengurus portfolio pelaburan ekuiti Kumpulan yang luas dengan objektif untuk mencipta nilai positif jangkapanjang dari bisnes bukan utama dan ini akan menyokong prestasi kewangan Kumpulan secara keseluruhan. Operasi Jabatan ini adalah berpandukan kepada 4 keutamaan iaitu:- merumuskan strategi-strategi jangkapanjang dan jangkapendek untuk pelaburan ekuiti Kumpulan, selaras dengan fasa kedua Pelan Strategik 20 Tahun TNB; merencana halatuju strategik; menyusun semula operasi anak-anak syarikat; dan memantau dan mengawal prestasi pelaburan. Sehingga hari ini, Pengurusan Pelaburan mengawal 15 pelaburan utama di bawah anakanak syarikat Kumpulan, syarikat-syarikat bersekutu dan syarikat-syarikat pelaburan dengan jumlah nilai pasaran mencecah sekitar RM5.0 bilion. Pada tahun ini, anak-anak syarikat bukan utama Kumpulan mencari secara agresif peluangpeluang pasaran untuk melebarkan operasi bisnes di peringkat tempatan dan luar negara, dalam usaha untuk meningkatkan pendapatan dari operasi jualan/bisnes bukan berkaitan Kumpulan. Ini jelas dibuktikan oleh peningkatan pendapatan Kumpulan pada tahun ini dari bisnes bukan utama. PELAKSANAAN INVESTMENT EVALUATION FRAMEWORK FOR CAPITAL BUDGETING Pelaksanaan Investment Evaluation Framework pada Januari 2008 adalah kesinambungan dan penambahbaikan daripada Panduan & Prosedur Kelulusan untuk Pelaburan Modal sebelum ini. Panduan baru untuk penilaian pelaburan modal ini telah menguatkuasakan dengan lebih lanjut keperluan untuk memfokuskan kepada pulangan projek dan ini membantu TNB dalam program belanja modal tahunannya dengan menitikberatkan kepada aspek mengoptimumkan projek dan kemampuan kewangan. Objektif-objektif rangkakerja penilaian ini ialah; meminimakan risiko aset terbiar dan pulangan pelaburan yang lemah; memastikan cadangan pelaburan atau projek melalui proses saringan dan penilaian yang teliti; memastikan satu dasar kewangan yang konsisten digunakan oleh para perancang dalam perancangan projek-projek belanja modal; dan memastikan pulangan pelaburan yang berbaloi untuk projek belanja modal. Pelaksanaan rangkakerja ini telah menguatkuasakan inisiatif bajet modal yang sedia ada manakala model penilaian yang diwujudkan telah membantu pekerja TNB untuk menjalankan analisis kewangan dan projek-projek modal. Keadaan ini menambahbaik dengan lebih lanjut program kecekapan belanja modal TNB, selari dengan objektif Purple Book.

82 Tenaga Nasional Berhad 85 Laporan Tahunan 2009 PELAKSANAAN MODEL COST OF SERVICE (COS) Selaras dengan Inisiatif Perjalanan Kualiti TNB, satu penyelidikan COS telah dijalankan bagi mewujudkan satu model servis untuk TNB melalui pengenalpastian kos, perfungsian dan langkahlangkah pembahagian serta untuk menyediakan TNB dan pekerjanya dengan satu pemahaman yang lengkap tentang operasi utiliti, prinsipprinsip pengurusan dan pasaran terutamanya berkenaan dengan objektif struktur tarif. Rangkakerja model ini akan menggabungkan:- mengenalpasti pelbagai proses kerja yang terlibat dalam menyalurkan bekalan kepada pelanggan; menentukan kos untuk setiap proses kerja dan mengenalpasti serta menentukan kombinasi jumlah kos untuk semua proses kerja yang berkaitan berdasarkan kepada jenis pelanggan; dan penentuan pemulihan kos-kos dari para pelanggan dalam kelas pelanggan yang tertentu. Secara dasarnya, rangkakerja COS membolehkan TNB untuk menganggar kos penyediaan bekalan elektrik untuk setiap kelas pelanggan di Semenanjung Malaysia. MERANCANG PERUBAHAN-PERUBAHAN YANG DIPERLUKAN UNTUK PENYATUAN SEPENUHNYA DENGAN INTERNATIONAL FINANCIAL REPORTING STANDARDS Malaysian Accounting Standards Board (MASB) telah mengumumkan penyatuan sepenuhnya dengan International Financial Reporting Standards (IFRS) menjelang Januari 2012 untuk semua entiti selain daripada entiti swasta dengan objektif membantu proses perbandingan dan menambahbaik ketelusan bagi tujuan membuat keputusan dengan lebih baik. Dalam TK2007, TNB telah mula melaksanakan sebahagian besar FRS baru ini yang diumumkan oleh MASB. Memandangkan FRS 139 akan berkuatkuasa bermula pada 1 September 2010, fokus pada tahun kajian adalah untuk menyediakan TNB dengan pelaksanaan FRS 139 Financial Instruments: Recognition and Measurement. Pada tahun ini, syarat-syarat perubahan yang diperlukan untuk melaksanakan FRS 139 adalah dirancangkan melalui pelbagai inisiatif termasuk:- penubuhan pasukan-pasukan yang memfokuskan kepada isu-isu pelaksanaan yang tertentu seperti akaun, sistem, anakanak syarikat, perbendaharaan, kontrak dan percukaian; menjalankan program kesedaran dan latihan untuk anggota kerja yang dikenalpasti berkaitan; menjalankan Bengkel Perubahan Berperingkat untuk membantu pemahaman, kesan dan langkah-langkah yang perlu untuk pelaksanaan panduan ini; menjalankan bengkel-bengkel untuk FRS 7 Financial Instruments: Disclosures dan FRS 8 Operating Segments; m e n a i k t a r a f s i s t e m P e n g u r u s a n Perbendaharaan bersama-sama dengan Scheduler Modulenya, yang menyediakan fungsi baru serta ditambahbaik untuk membolehkan pengiraan Value-at-Risk dan mark-to-market pada pembiayaan TNB dan portfolio derivatif; di samping mengurus dan mengawal fungsi perbendaharaan korporat TNB; dan mengkaji semula Group Financial Policies and Procedures (GFPP) untuk memastikan keseragaman ke atas polisi-polisi perakaunan berkenaan dengan instrumen kewangan.

83 Tenaga Nasional Berhad 86 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI KEWANGAN KUMPULAN (SAMB.) PELAKSANAAN PERANCANGAN CUKAI TERSUSUN Dalam tahun yang dikaji, Unit Cukai Kumpulan telah bertumpukan perkhidmatan nasihat berkenaan struktur kecekapan cukai untuk pelaburan TNB, baik di luar ataupun di dalam negara. Di samping itu, sebagai sebahagian dari inisiatif perancangan cukai, Unit ini telah mengkaji semula proses-proses perniagaan dan memastikan Kumpulan TNB mendapat segala ganjaran dan insentif cukai yang sedia ada (ini termasuk potongan dua kali bagi perbelanjaan Penyelidikan dan Pembangunan serta memaksimumkan elaun modal). Unit Cukai juga berusaha mencapai pengoptimuman kos melalui pengecualian cukai dan duti di mana mungkin. Di samping membantu anak-anak syarikat dalam aktiviti-aktiviti pematuhan audit percukaian bersama-sama Lembaga Hasil Dalam Negeri (LHDN), Unit ini juga secara proaktif mengendalikan semakan cukai dalaman ke atas semua anak-anak syarikat bagi memastikan entiti-entiti berkenaan cukup bersedia untuk diaudit oleh pihak LHDN pada masa kelak. LANJUTAN PENGGUNAAN FASILITI E-PERBANKAN Dalam tahun yang dikaji, TNB telah melanjutkan penggunaan fasiliti e-perbankan iaitu Maybank2e. net yang membolehkan pindahan dana dibuat di antara Bahagian/Syarikat dan telah mencecah lebih daripada 50% dari jumlah transaksi pembayaran. Ini adalah selaras dengan usaha mencapai perkhidmatan cemerlang dengan meningkatkan kecekapan, mengurangkan kos dan menambahbaik penggunaan sumber. PENGURUSAN JANGKAAN PELABUR DAN PEMEGANG SAHAM PENYELESAIAN KEPADA AMALAN PERHUBUNGAN PELABUR YANG BAIK Dalam senario ekonomi global kini di mana asas perniagaan dan sistem perakaunan yang meyakinkan menjadi aspek penting baru untuk para pelabur mempertimbangkan kualiti korporat, TNB terus mengekalkan komunikasi yang baik dengan para pelabur dan penganalisisnya sebagai langkah mengelak kemudahubahan pasaran yang tidak diperlukan dan bagi memastikan TNB mendapat penghargaan atas segala strategi yang dijalankan. Asas utama bagi perhubungan pelabur yang baik adalah bergantung kepada komunikasi yang jelas, komitmen masa oleh pihak pengurusan, pelaporan yang konsisten serta menepati masa dan proaktif dalam membuat ramalan soalan. Jabatan Perhubungan Pelabur di bawah Bahagian Kewangan Kumpulan bertanggungjawab untuk memastikan program perhubungan pelabur yang berterusan dan dinamik di antara pelabur TNB yang berpotensi dan sedia ada. Kumpulan berkomunikasi secara kerap dan proaktif dengan para pemegang saham dan pelabur untuk memastikan mereka dimaklumkan dengan jelas berkenaan perkembangan utama dalam Kumpulan dari semasa ke semasa kerana pengurusan jangkaan pelabur adalah penting untuk amalan perhubungan pelabur yang baik. Dalam tahun yang dikaji, inisiatif utama Perhubungan Pelabur yang dilaksanakan oleh TNB bagi meningkatkan perhubungan dengan pihak berkepentingan adalah termasuk: Pengumuman dan Taklimat Keputusan Kewangan Suku Tahun TNB mengadakan taklimat bersama media dan penganalisis penyelidikan ekuiti serta para pengurus dana sejurus selepas pengumuman keputusan suku tahun Kumpulan TNB kepada Bursa Securities. Laman Web TNB menyedari keperluan untuk menyediakan maklumat yang berkaitan dan menepati masa serta lengkap kepada para pemegang saham dan masyarakat umum. Untuk tujuan ini, TNB mengekalkan laman web www. tnb.com.my yang menyediakan maklumat mengenai perkembangan terbaru yang memberi kesan kepada Kumpulan.

84 Tenaga Nasional Berhad 87 Laporan Tahunan 2009 Persidangan dan jerayawara (roadshows) Persidangan antarabangsa dan jerayawara menyediakan satu pentas untuk TNB berkomunikasi secara kerap dan proaktif dengan para pelabur dan pemegang saham tempatan dan antarabangsa. Dalam tahun yang dikaji, TNB mengambil bahagian dalam 9 persidangan dan jerayawara antarabangsa meliputi United Kingdom, Hong Kong, Singapura dan Malaysia untuk memastikan liputan global yang seimbang. Mesyuarat Dalaman Syarikat, Sesi Bersemuka dan Telesidang Dalam usaha kami untuk menyediakan pemahaman yang jelas berkenaan prestasi kewangan dan operasi Kumpulan, TNB menjalankan mesyuarat dan telesidang yang kerap dengan para penganalisis, pengurus dana dan pelabur keinstitusian. Pihak Pengurusan Tertinggi TNB adalah wakil dalam setiap aktiviti berkenaan bagi menunjukkan komitmen Syarikat untuk menjelaskan perkembangan terkini yang memberi kesan ke atas prestasi kewangan dan operasi Kumpulan kepada para pelabur. Ringkasan aktiviti-aktiviti yang telah dijalankan pada TK2009 adalah seperti berikut: AKtiviti Tinjauan dan Melangkah Ke Hadapan TK2010 Cabaran TNB Malaysia tidak terkecuali dari tempias kemelesetan ekonomi dunia sepanjang tahun ini. Buat pertama kalinya, TNB melaporkan pertumbuhan negatif bagi permintaan elektrik di Semenanjung Malaysia. Menjelang alaf baru, Malaysia dijangka akan mengalami proses pemulihan dengan jangkaan pertumbuhan ekonomi yang positif. Ini akan menaikkan tahap pertumbuhan permintaan elektrik yang seterusnya mendorong pendapatan Kumpulan. Bilangan Kehadiran/Diadakan Persidangan Pelabur/Forum/Jerayawara 9 Mesyuarat di pejabat TNB 69 Sidang Telefon 6 Dari aspek kos, pelarasan tarif pada Mac 2009 membolehkan TNB menampung kesan harga arang batu berjumlah ASD85 per tan metrik namun demikian purata kos arang batu bagi TK2009 adalah AS90.2 per tan metrik; menggambarkan kekurangan kira-kira AS5.2 per tan metrik. Menjelang masa depan, Kewangan Kumpulan akan terus menumpukan aspek pengoptimuman kos ke atas segala elemen kos terkawal. Berdasarkan tahap aliran tunai yang sihat, Kewangan Kumpulan akan terus memainkan peranan utamanya dalam mengenalpasti dan memanfaatkan peluang-peluang pelaburan serta proaktif dalam pengurusan liabiliti bagi menyediakan Syarikat ke fasa seterusnya dalam Pelan Strategik 20 Tahun TNB yang memfokuskan pengembangan jejak TNB ke luar negara. Di samping itu, Bahagian Kewangan Kumpulan akan meneruskan usaha menyokong objektif Service Excellence 10/10 dan memastikan tahap kewangan Syarikat berkeupayaan.

85 Tenaga Nasional Berhad 88 Laporan Tahunan 2009 Ulasan Operasi Hal Ehwal Korporat Dato Abdul razak bin Abdul Majid Naib Presiden Kanan Pencapaian-pencapaian Penting:- Peningkatan dalam perhubungan baik dengan pihak-pihak berkepentingan seperti Agensiagensi Kerajaan, Pihak Pengawalselia dan Media TNB menganjurkan The International Energy Security Forum TNB menyambut Ulang Tahun LLN/TNB yang Ke-60 TNB menjuarai program Tanggungjawab Sosial Korporat (CSR) Matlamat Bahagian Bahagian Hal Ehwal Korporat ditubuhkan pada bulan Januari 2008, berikutan keputusan penyusunan semula fungsi-fungsi korporat TNB. Ianya adalah sebahagian daripada fungsi bukan teras yang menyokong bisnes teras iaitu Penjanaan, Penghantaran dan Pembahagian yang merupakan aktiviti rantaian bekalan utama di TNB. Dari segi fungsinya, Bahagian ini ditubuhkan dengan merangkumi Jabatan-Jabatan seperti berikut di bawahnya: a. Jabatan Pengurusan dan Perhubungan Kawal Selia; b. Jabatan Perkhidmatan Undang-Undang; c. Jabatan Komunikasi Korporat; d. Pejabat Setiausaha Syarikat; dan e. Yayasan Tenaga Nasional.

86 Tenaga Nasional Berhad 89 Laporan Tahunan 2009 Bahagian ini telah menjadikan Berusaha Ke Arah Kecemerlangan sebagai prinsip pemandu dalam segala aspek operasinya dan berusaha menjadi penyedia perkhidmatan yang terbaik bagi TNB. Oleh kerana matlamat utama Bahagian ini ialah menyokong Strategi Korporat TNB, maka objektifobjektif Bahagian ini telah digariskan supaya selaras dengan visi dan misi TNB. Bagi jangka masa terdekat dan sederhana, Bahagian ini telah menjadikan Berusaha Ke Arah Kecemerlangan sebagai prinsip pemandu dalam segala aspek operasinya dan berusaha menjadi penyedia perkhidmatan yang terbaik bagi TNB. Pada tahun kajian, Bahagian ini terus memberi bantuan kepada bisnes-bisnes teras TNB dengan menyediakan perkhidmatan-perkhidmatan Kesetiausahaan Korporat dan Penasihat Korporat; Pengurusan Perundangan dan Litigasi; Pengurusan dan Perhubungan Kawal Selia serta komunikasi dengan pihak berkepentingan dalaman serta dari luar Syarikat. Di samping itu, Bahagian ini juga terus menyediakan bantuan pendidikan dan kebajikan menerusi Yayasan Tenaga Nasional (YTN). Tema bagi tempoh lima tahun pertama Pelan Tindakan Strategik TNB 20 Tahun yang akan berakhir pada bulan Ogos 2010 adalah Kecemerlangan Perkhidmatan (Service Excellence). Sehubungan itu, adalah wajar untuk menetapkan matlamat Bahagian ini bagi memastikan pencapaian dan pematuhan amalanamalan terbaik tadbir urus dengan memupuk pendekatan terbuka dan beramah mesra dalam hal ehwal bisnes dan korporat serta ke arah memperkukuh serta mempertingkatkan perhubungan dengan pihak-pihak berkepentingan TNB, agensi-agensi Kerajaan, organisasiorganisasi bukan Kerajaan, dan para pelanggan keseluruhannya. Ringkasan Operasi i. Jabatan Pengurusan dan Perhubungan Kawal Selia Jabatan ini memberi tumpuan kepada membina dan mengukuhkan perhubungan rapat dan pertalian di antara TNB dan pihak agensi-agensi Kerajaan, individu-individu, organisasi-organisasi dan persatuanpersatuan yang boleh mempengaruhi perkaraperkara berkaitan dengan TNB khususnya dan industri tenaga amnya. ii. Jabatan Pengurusan dan Perhubungan Kawal Selia juga telah mengadakan beberapa mesyuarat dengan Suruhanjaya Tenaga bagi menangani sebarang isu yang berkaitan pelaksanaan ke arah pengurusan yang baik. Di samping itu, Jabatan ini telah mendokumentasikan proses-proses dan prosedur-prosedur operasi bisnesnya bagi mempertingkatkan lagi keberkesanan operasi hariannya. Jabatan Perkhidmatan Undang-Undang Jabatan ini menyediakan khidmat nasihat perundangan dan litigasi korporat berkaitan hal-hal operasi serta memastikan pematuhan kepada Akta-akta Parlimen khususnya Akta Bekalan Elektrik 1990, peraturan-peraturan dan undang-undang yang berkenaan serta terma dan syarat Perlesenan bagi TNB dan subsidiari-subsidiarinya. Dalam usaha mempertingkatkan perkhidmatan di dalam pengurusan pendakwaan dan pemantauan tuntutan-tuntutan yang dibuat, satu sistem pangkalan data telah diperkenalkan oleh Jabatan ini melalui Sistem Pengurusan Undang-Undang (Legal Management System (LMS)) secara berkomputer. LMS membantu menjejaki keperluan pencarian dokumentasi undang- undang dan pemfailan, pendengaran kes-kes undang-undang sehingga mencapai resolusinya. Ianya juga berfungsi sebagai satu sistem rujukan dan simpanan arkib bagi sebarang kes litigasi, tuntutan dan kajiankajian kes. Selain daripada tugasan utamanya, Jabatan ini juga bertanggungjawab mengendalikan perkhidmatan nasihat dalam tempoh tujuh (7) hari berkerja. Jabatan ini telah mempertingkatkan perhubungan pelanggan dengan mengendalikan Forum Perundangan, Bengkel & Road Show Perundangan & Kawal Selia, perbincangan bersama Suruhanjaya Tenaga dan menerbitkan Buletin Undang- Undang. Satu unit baru iaitu Unit Bisnes Usahaniaga ditubuhkan bagi memberi khidmat nasihat undang-undang kepada Kumpulan TNB untuk projek-projek usahaniaga di luar negara. Bagi memperbaiki proses operasi undangundangnya, Jabatan ini sentiasa mengkaji semula proses dan prosedur dalamannya bagi memudahkan rujukan. iii. Jabatan Komunikasi Korporat Jabatan ini bertanggungjawab untuk menguruskan persepsi pihak berkepentingan menerusi komunikasi dalaman dan luaran yang berkesan dalam perhubungan media, hal-hal komuniti dan tanggungjawab korporat, penjenamaan korporat, pengurusan majlis, pengurusan sukan, penerbitan, laman web dan perhubungan dalaman. Di samping itu, Jabatan ini juga bertanggungjawab terhadap Galeri Tenaga, yang menyimpan dan mempamerkan koleksi-koleksi lukisan TNB yang berharga sekaligus menyerlahkan TNB sebagai sebuah badan yang menghargai kesenian dan mendekati masyarakat.

87 Tenaga Nasional Berhad 90 Laporan Tahunan 2009 Ulasan Operasi Hal Ehwal Korporat (Samb.) Sepanjang tahun kajian, Jabatan ini bekerjasama dengan Gabungan Persatuan- Persatuan Pengguna-Pengguna Malaysia (FOMCA) menyalurkan maklumat bersama pihak media mengenai keprihatinan Syarikat dalam menangani isu-isu keselamatan, pemuliharaan dan alam sekitar secara keseluruhannya Syarikat juga turut serta dalam kempen Earth Hour Satu lagi inisiatif Jabatan yang membanggakan adalah usaha penerbitan Coffee Table Book sempena sambutan Ulang Tahun TNB yang Ke-60. Buku ini merupakan koleksi fakta-fakta Syarikat mengenai perkembangan dan pembangunannya selama 60 tahun dalam membangunkan bangsa dan negara. Selain itu, Jabatan ini juga bertanggungjawab dalam perancangan dan penerbitan Laporan Tahunan Syarikat. The International Energy Security Forum 2008 telah berjaya dianjurkan pada 12 November Ianya merupakan platform bagi membincangkan isu-isu berkaitan dengan industri tenaga yang juga merangkumi isu keselamatan tenaga. Salah satu projek yang berkait rapat dengan TNB adalah Projek Pemuliharaan Kelip-Kelip di Kampung Kuantan, Selangor. Salah satu inisiatif yang diambil adalah memperlengkapkan dan mempertingkatkan panggung mini serta kawasan-kawasan sekelilingnya dengan maklumat-maklumat mengenai pemuliharaan kelip-kelip. iv. Pejabat Setiausaha Syarikat Pejabat Setiausaha Syarikat bertanggungjawab dalam memastikan pematuhan kepada keperluan undang-undang dan kawal selia serta keberkesanan fungsi Lembaga Pengarah dari segi penggubalan dasar dan tugas-tugas kewangan lain kepada Kumpulan TNB mengikut peruntukan undang-undang syarikat, undang-undang sekuriti, garis panduan Suruhanjaya Sekuriti dan keperluan penyenaraian pasaran utama Bursa Malaysia Securities Berhad. Fungsi utama yang lainnya adalah membantu Lembaga Pengarah menggunapakai prinsip-prinsip dan amalanamalan tadbir urus sebagai elemen yang perlu untuk prestasi dan kewibawaan Syarikat. Jabatan ini juga bertanggungjawab terhadap hal-hal pentadbiran berkaitan dengan pemegang-pemegang saham yang terdiri daripada orang awam serta warga kerja yang berkelayakan. Semua dokumen statutori dan penyerahan adalah mengikut keperluan pematuhan kawal selia dalam jangka masa yang telah ditetapkan oleh pihak Kawal Selia. Di samping itu, pejabat ini sentiasa mengikuti perkembangan terbaru dalam bidang undangundang dan peraturan yang ditetapkan oleh pihak pengawalselia melalui penyertaan kursus-kursus, sesi dialog dan seminar anjuran pihak pengawalselia dan badanbadan profesional. Indeks Kepuasan Pelanggan (CSI) telah digunakan untuk mengukur tahap kepuasan di kalangan pemegang-pemegang saham ketika berlangsungnya Mesyuarat Agung Tahunan. Kajiselidik yang diadakan pada tahun lepas menunjukkan kepuasan pemegang-pemegang saham meningkat sebanyak 6% berbanding dengan tahun sebelumnya. v. Yayasan Tenaga Nasional (YTN) Yayasan Tenaga Nasional (YTN) yang ditubuhkan sebagai badan amanah bagi TNB telah terus memastikan inisiatif-inisiatif serta usaha-usaha tanggungjawab sosial korporat TNB ditunaikan melalui pemberian biasiswa dan pinjaman kepada pelajarpelajar yang berkelayakan. Sebagai sebuah badan pemegang amanah, YTN mempunyai Sistem Pemantauan Pinjaman untuk menjejaki pembayaran balik pinjaman pelajar-pelajarnya. Sistem ini juga bertujuan sebagai pangkalan data dalam talian untuk pengurusan pinjaman dan rujukan. PENGURUSAN SUMBER MANUSIA Memandangkan tenaga kerja merupakan salah satu aset yang paling bernilai dalam mendorong kejayaan matlamat operasinya, Bahagian ini telah memberi penekanan yang amat tinggi ke atas pembangunan keupayaan sumber manusia melalui program latihan bagi memenuhi keperluan pelbagai disiplin dalam Bahagian. Bagi mewujudkan tenaga kerja yang cekap, warga kerja diberi peluang menceburkan diri secara aktif dalam kerja berpasukan di dalam jabatan sendiri dan juga di antara jabatanjabatan melalui program dan latihan yang berkaitan dengan kualiti iaitu 5S, audit Process Standardisation & Improvement (PSI) dan Anugerah Kualiti Presiden (AKP). Pada sesi AKP 2009 yang lalu, Bahagian Hal Ehwal Korporat telah berjaya memperolehi pemarkahan 660 mata iaitu satu pencapaian yang agak memberangsangkan memandangkan Bahagian ini baru ditubuhkan dan mempunyai fungsi dan tanggungjawab yang pelbagai. AKP adalah satu platform bagi mempertingkatkan prestasi warga kerja Bahagian ini ke arah kecemerlangan budaya kerja. Bahagian ini turut terlibat dalam mengoptimumkan tenaga kerjanya melalui program pinjaman anggotanya ke Agensi-agensi Kerajaan seperti Kementerian Tenaga, Teknologi Hijau dan Air dan Institut Pembangunan Malaysia. Tambahan lagi, beberapa anggota kerjanya juga telah dibenarkan untuk menganggotai pasukan Hoki Kebangsaan. FOKUS PELANGGAN DAN PENGURUSAN PIHAK BERKEPENTINGAN Bahagian Hal Ehwal Korporat telah mengambil beberapa inisiatif dalam menyumbang ke arah Program Korporat Kecemerlangan Perkhidmatan SE10/10, seperti berikut:- a. Meningkatkan Pengurusan Kawal Selia dan Kerajaan b. Mempertingkatkan Keberkesanan Komunikasi TNB

88 Tenaga Nasional Berhad 91 Laporan Tahunan 2009 c. Mempertingkatkan Kecekapan dalam Pembayaran Balik Hutang Tiga inisiatif utama ini akan diterajui oleh Jabatan Pengurusan dan Perhubungan Kawal Selia, Jabatan Komunikasi Korporat dan Jabatan Perkhidmatan Undang-Undang. Pelbagai sistem, aktiviti dan program telah diadakan bagi mempertingkatkan tahap kemahiran untuk mencapai Objektif Korporat ke arah kecemerlangan perkhidmatan. Ini termasuk: a. menubuhkan Pusat Aduan Korporat, Sistem Maklumat Komunikasi Korporat (CCIS); b. menganalisis Indeks Kepuasan Pelanggan (CSI) dan Indeks Kajian Selidik Pekerja (ESI) sebagai piawai perbandingan dan maklumbalas bagi meningkat kepuasan pelanggan; c. menganjurkan Community Leader Outreach Programs (CLOP); d. m e m p e r t i n g k a t k a n a k t i v i t i - a k t i v i t i Penjenamaan Korporat; e. mengendalikan Bengkel Media TNB; dan f. menjadi tuan rumah dalam sesi-sesi perbincangan penting dari semasa ke semasa dengan pihak berkepentingan. Sebagai menyokong inisiatif Kerajaan dalam konsep 1Malaysia, TNB turut menggabungkan penggunaan yang sesuai konsep ini dalam komunikasi dalaman dan luarannya. TNB telah menggunakan logo dan slogan Powering Unity, 1Malaysia di papan-papan iklan Syarikat di Plaza Tol KLIA dan Sistem Transit Ringan (LRT) Abdullah Hukum, iklan-iklan perayaan dalam akhbar-akhbar dan juga bahan-bahan pengiklanan below-the-line.

89 Tenaga Nasional Berhad 92 Laporan Tahunan 2009 Ulasan operasi BAHAGIAN SUMBER MANUSIA Muhammad Razif bin Abdul Rahman Naib Presiden

90 Tenaga Nasional Berhad 93 Laporan Tahunan 2009 Sepanjang 60 tahun ini, peranan Sumber Manusia di TNB telah berubah dari hanya menyediakan perkhidmatan sokongan kepada menjadi rakan bisnes strategik kepada syarikat. Pada hari ini, Sumber Manusia berhadapan dengan cabaran hebat untuk memberikan nilai tambah kepada syarikat dan menyumbang secara langsung terhadap pencapaian bisnes secara keseluruhan dan berusaha ke arah menjadi pemacu bisnes untuk syarikat pada masa akan datang. Sorotan Pencapaian: ASEAN Business Awards 2008: TNB Antara Tiga Syarikat Paling Dikagumi di ASEAN Dalam Kategori Guna Tenaga (Employment) TNB telah dipilih sebagai salah satu antara tiga finalis bagi kategori Guna Tenaga (Employment) bagi Anugerah Perniagaan ASEAN 2008 anjuran ASEAN Business Council di Bangkok Thailand pada 27 Februari Malaysia HR Awards 2008/2009: Silver Award Kategori Kecemerlangan Sumber Manusia (HR Excellence) TNB telah memenangi anugerah Silver Award untuk kategori Kecemerlangan Sumber Manusia (HR Excellence) di Malaysia HR Awards 2008/2009 anjuran Institut Pengurusan Sumber Manusia Malaysia pada 25 Mac B a k a t K e p i m p i n a n / P e n g u r u s a n Penggantian Pada masa ini terdapat 279 eksekutif yang tersenarai di dalam Himpunan Bakat Kepimpinan (Talent Pool) TNB. Terdapat 204 Jawatan Kepimpinan Utama (Key Leadership Positions) dan bakat-bakat berpotensi telah dikenalpasti sebagai calon pengganti untuk mengisi 88.23% daripada jawatan-jawatan tersebut. Program Pertukaran Bakat Kepimpinan Program Pertukaran Bakat Kepimpinan di antara Syarikat-syarikat Berkaitan Kerajaan (GLC), Cross Assignment Cycle 2 telah diadakan pada bulan Julai 2009 di mana dua orang eksekutif berpotensi tinggi dari TNB telah ditugaskan ke Khazanah Nasional Berhad selama setahun. Inisiatif ini adalah kesinambungan dari Cross Assignment Cycle 1 yang bermula pada bulan Julai 2008 dengan penyertaan dua orang eksekutif dari TNB yang telah berakhir dengan jayanya pada bulan Jun Ringkasan Operasi Bahagian Sumber Manusia Kumpulan telah melaksanakan proses penstrukturan semula pada bulan April 2009 bertujuan untuk melicinkan operasi dan fungsi-fungsi Bahagian ini sebagai rakan bisnes strategik kepada Syarikat dalam usaha memenuhi keperluan bisnes TNB semasa dan akan datang. Antara perubahan utama yang telah diperkenalkan adalah penubuhan Unit Pengurusan & Pembangunan Bakat untuk menyokong Unit Perancangan Penggantian yang bertanggungjawab mengenalpasti bakat-bakat baru untuk dimasukkan ke dalam Himpunan Bakat Kepimpinan TNB dan memantau perkembangan bakat-bakat tersebut serta mengenalpasti dan mencadangkan bakatbakat yang berpotensi sebagai calon pengganti untuk mengisi 204 Jawatan Kepimpinan Utama di dalam TNB. Pada masa yang sama, Bahagian ini juga terus menganjurkan program-program pembangunan seperti ProGem (Programme for General Managers) dan ProSem (Programme for Senior Managers) untuk membentuk bakat-bakat kepimpinan baru yang berpotensi dari hirarki bawahan Eksekutif TNB. Semenjak diperkenalkan lima tahun yang lalu, Skim Haluan Kerjaya Pakar terus menyediakan peluang kepada anggota kerja yang berpotensi dan layak. Sehingga hari ini, terdapat dua orang Specialist dan dua puluh tiga orang Pakar

91 Tenaga Nasional Berhad 94 Laporan Tahunan 2009 Ulasan operasi BAHAGIAN SUMBER MANUSIA (Samb.) Teknikal di bawah Skim ini. Laluan kerjaya alternatif untuk jurutera ini telah terbukti sebagai antara faktor penyumbang kepada pengekalan kecemerlangan kemahiran teknikal di dalam TNB. Perjanjian Kolektif Ke-6 bagi tempoh telah ditandatangani pada 11 November 2008 antara TNB dengan Kesatuan Percantuman Pekerja-Pekerja TNB (KPPPTNB) dan Kesatuan Pegawai-Pegawai Rendah TNB (KPPRTNB). Manakala, Perjanjian Kolektif di antara TNB dengan Persatuan Eksekutif TNB (PET) pula telah ditandatangani pada 20 November Termaterma baru berdasarkan Perjanjian Kolektif ini telah mula dilaksanakan pada awal tahun Pembangunan Kapasiti Pada 1 September 2008, institusi latihan TNB iaitu Institut Latihan Sultan Ahmad Shah (ILSAS) telah dinaiktaraf dan dijadikan sebagai sebuah anak syarikat TNB dan kini dikenali sebagai TNB Integrated Learning Solution Sdn. Bhd. ILSAS. Berbekalkan lebih 25 tahun pengalaman sebagai sebuah institusi latihan, TNB Integrated Learning Solution Sdn. Bhd. ILSAS mempunyai misi untuk menjadi sebuah Pusat Kecemerlangan dalam Latihan Utiliti Tenaga dan mempunyai kapasiti untuk menyediakan program-program latihan serta perkhidmatan-perkhidmatan yang berkaitan dengan lebih efisyen dan efektif kepada warga kerja TNB dan pihak-pihak lain yang berkaitan dalam Industri Bekalan Elektrik. Sepanjang tahun ini, 214 program latihan pembangunan dan 966 program latihan mandatori & kompetensi (teknikal dan bukan teknikal) telah dianjurkan dengan jayanya. Program-program latihan ini telah dirancang dengan teliti bagi memastikan anggota kerja TNB akan menerima manfaat dari segi peningkatan tahap kompetensi, kepakaran dan juga profesionalisme. Anugerah/Pengiktirafan yang Diterima TNB telah dipilih sebagai salah satu antara tiga finalis bagi kategori Guna Tenaga (Employment) bagi Anugerah Perniagaan ASEAN 2008 anjuran ASEAN Business Council di Bangkok, Thailand pada 27 Februari Antara lain, kriteria penghakiman adalah berdasarkan kekuatan dan prestasi cemerlang TNB di dalam bidang Perancangan Sumber Manusia dan Sistem Pengurusan Prestasi. TNB juga telah berjaya memenangi anugerah Silver Award untuk kategori Kecemerlangan Sumber Manusia (HR Excellence) di Malaysia HR Awards 2008/2009 anjuran Institut Pengurusan Sumber Manusia Malaysia pada 25 Mac Anugerah ini telah dimenangi berdasarkan kepada kecemerlangan dalam Pengurusan Sumber Manusia dan penilaian dibuat mengikut kriteriakriteria berikut: Pensejajaran Fungsi-Fungsi Sumber Manusia dengan Objektif Syarikat Strategi Pembangunan Sumber Manusia Amalan Terbaik di dalam Sumber Manusia Pembelajaran dan latihan berterusan Aplikasi Sistem Sumber Manusia dan Teknologi Dr. Ir. Sazali P. Abdul Karim, seorang Pakar Teknikal Kanan di bawah Skim Haluan Kerjaya Pakar TNB yang hasil karyanya Flashover Analysis Tool telah dipatenkan dan dipamerkan di World Intellectual Property Organisation (WIPO) tahun lepas telah menerima pengiktirafan apabila beliau dianugerahkan Anugerah Canselor oleh

92 Tenaga Nasional Berhad 95 Laporan Tahunan 2009 Universiti Teknologi Malaysia di Majlis Konvokesyen ke-42 universiti tersebut. Beliau juga telah memenangi Anugerah Pekerja Cemerlang 2009 (Kumpulan Eksekutif) sempena Perhimpunan Hari Pekerja 2009 Peringkat Kebangsaan yang telah diadakan pada 2 Mei 2009 di Stadium Putra Bukit Jalil. Seorang lagi warga kerja TNB iaitu Encik Hakimi Osman, Pentadbir Sistem Kanan dari Bahagian Pembahagian TNB telah memenangi Anugerah Pekerja Cemerlang 2009 (Kumpulan Bukan Eksekutif). Penambahbaikan Proses Sehingga kini, sebanyak 85 prosedur dan 116 arahan kerja yang berkaitan dengan Pengurusan Sumber Manusia telah diisytiharkan sebagai mematuhi MS ISO 9001:2008 selepas audit pensijilan semula dijalankan oleh SIRIM pada Januari 2009 dan Bahagian Sumber Manusia Kumpulan sedang giat menghasilkan prosesproses dan prosedur-prosedur baru menggunakan MS ISO 9001:2008 sebagai rangka kerja untuk memastikan perkhidmatan yang disediakan adalah memenuhi tahap kualiti yang telah ditetapkan. Projek Enterprise Human Resource Management System (EHRMS) Fasa 3 telah dilaksanakan pada tahun ini dengan beberapa ciri penambahbaikan dan pengenalan Employee Self Service (ESS) yang merupakan satu sistem berasaskan web yang dapat membantu anggota kerja TNB dalam melaksanakan urusan pentadbiran dengan lebih efisyen di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa. Modul e-leave telah dilaksanakan pada bulan Mac 2009 dan modul-modul lain seperti Employee Profile Maintenance, Claims Application, Pay Details, Internal Recruitment dan Management Reporting akan dilaksanakan mengikut jadual yang telah ditetapkan. Projek ini dijangka siap pada tahun Tanggungjawab Sosial Korporat Bahagian Sumber Manusia Kumpulan menyumbang secara langsung kepada tanggungjawab sosial korporat yang merupakan aktiviti tahunan yang berterusan. Bahagian ini bukan sahaja menguruskan kebajikan anggota kerja dan pesarapesara TNB malahan juga menunaikan tanggungjawab sosial kepada komuniti secara amnya. Baru-baru ini, pada bulan Ogos 2009, anggota kerja dari Bahagian Sumber Manusia Kumpulan bersama wakil-wakil dari Kesatuan dan Persatuan Pekerja TNB (KPPPTNB, KPPRTNB dan PET) telah mengadakan gotong-royong di sebuah rumah anak yatim yang diuruskan oleh Pure Life Society di Puchong dan telah menjalankan kerja-kerja pembaikan seperti mengecat pagar luar asrama dan selekoh jalan, membaiki atap yang rosak dan juga memasang lampu-lampu jalan dan lampu limpah di asrama lelaki. HAL EHWAL DALAMAN Matlamat Jabatan Jabatan Hal Ehwal Dalaman (JHED) beriltizam untuk menjadi sebuah jabatan yang profesional dan berkewibawaan tinggi dalam pengurusan isu-isu disiplin bukan sahaja di TNB malahan di kalangan Syarikat-Syarikat Berkaitan Kerajaan (GLC). Matlamat utama JHED ialah berusaha mengurangkan bilangan kes-kes salahlaku di dalam TNB melalui program-program pendidikan dan pencegahan serta memberikan perkhidmatan cemerlang sejajar dengan moto jabatan iaitu Towards Zero Misconduct. Ringkasan Operasi JHED bertanggungjawab dalam mengurus, mengendali dan memantau tindakan disiplin yang diambil terhadap para pekerja dengan menggunapakai Polisi Tatatertib TNB. Dari segi fungsi, jabatan ini melapor terus kepada Jawatankuasa Tatatertib Lembaga Pengarah TNB manakala dari segi operasi pula JHED melapor kepada Naib Presiden (Sumber Manusia). Fungsifungsi utama JHED merangkumi penyiasatan, pendakwaan, pendamaian, pengendalian dan pengurusan kes di Mahkamah Perusahaan/Buruh, penyelidikan dan pembangunan serta mendidik pekerja melalui program-program latihan dan kesedaran. Whistle Blowing Information System (WBIS) dan Talian Bebas Tol yang telah diperkenalkan pada tahun 2008 telah menjadi sebuah platform yang akan meningkatkan lagi tahap integriti di kalangan pekerja TNB. Melalui WBIS, jabatan ini akan memberi perakuan penerimaan kepada pengadu dalam masa tiga hari. Piagam Pelanggan JHED juga telah diwujudkan di mana jabatan ini akan menjalankan penyiasatan dalam tempoh 1½ bulan dari tarikh penerimaan aduan dari pelanggan. Di samping itu, JHED juga menggunakan HR Mesra, sistem maklumbalas pelanggan atas talian (online) sebagai satu saluran untuk menangani aduan yang diterima dari pelanggan. Antara projek utama jabatan ini yang masih lagi diteruskan untuk mengurangkan kes-kes salahlaku adalah Program Stesen Angkat, Program Pengauditan Stesen dan Kursus Kemahiran untuk Jentera Disiplin. Sejak beberapa tahun kebelakangan ini, bilangan kes-kes salahlaku di TNB telah semakin berkurangan dan antara faktor penyumbangnya adalah inisiatif-inisiatif yang telah dilaksanakan oleh JHED: 189 kes (TK2005), 122 kes (TK2006), 102 kes (TK2007), 77 kes (TK2008) dan 86 kes (TK2009) (peningkatan kecil bilangan kes adalah kerana kes salahlaku dilakukan secara berkumpulan). Indeks Kepuasan Pelanggan (CSI) bagi JHED ialah 78% berdasarkan kajiselidik yang telah dibuat oleh jabatan ini ke atas 1,056 responden setakat bulan Julai 2009.

93 Tenaga Nasional Berhad 96 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI PERANCANGAN Roslina binti Zainal Naib Presiden SOROTAN PENCAPAIAN: Perjanjian baru dengan PETRONAS CUF Kajian semula pelaksanaan Projek Turbin Gas Prai Mengekstrak nilai daripada PPA & SLA Sumbangan kepada Ops-TRIM X Penentuan harga bahan api dan pelarasan tarif Tenaga dari Sarawak Rundingan semula PPA Membantu SESB dalam aktiviti perancangan Dasar Tenaga Boleh Diperbaharui MATLAMAT BAHAGIAN Bahagian Perancangan terdiri daripada tiga jabatan iaitu Jabatan Perancangan Strategik, Jabatan Perancangan dan Pembangunan Sistem dan Jabatan Perolehan Tenaga. Peranan dan fungsi utama Bahagian ini termasuklah merumus dan menyemak semula rancangan strategik jangka panjang TNB yang akan meletakkan organisasi ini ke arah mencapai kedudukan masa depan yang diingini, merancang pembangunan jangka panjang sistem tenaga elektrik bagi menjamin bekalan tenaga yang mencukupi, berdaya harap dan ekonomi bagi memenuhi keperluan permintaan tenaga elektrik negara. Di samping itu, Bahagian ini juga bertanggungjawab dalam pengurusan semua aktiviti yang berkaitan dengan perolehan tenaga, termasuklah pengurusan serta pembayaran tenaga dan kapasiti yang diperoleh daripada pengeluar tenaga dan perdagangan elektrik merentasi sempadan. PERUMUSAN DAN PELAKSANAAN STRATEGI KORPORAT Bahagian ini telah membuat semakan semula ke atas Rancangan Strategik 20 Tahun TNB, yang mana ianya telah dipersembahkan oleh Pengurusan Tertinggi kepada Lembaga Pengarah. Di samping itu, beberapa strategi dan inisiatif utama untuk destinasi kedua Rancangan Strategik (i.e ) juga telah dikenalpasti. Bahagian ini telah mengendalikan dua Forum Strategi TNB di dalam tahun kewangan ini. Tujuan utama forum tersebut adalah untuk menyampaikan dan memperturunkan maklumat strategik penting kepada kesemua bahagian dalam TNB. PENGURUSAN ISU-ISU STRATEGIK Dasar Tenaga Boleh Diperbaharui Di dalam tahun kewangan ini, Bahagian ini juga telah bergiat aktif menyumbangkan buah fikiran dan maklumat dalam proses perangkaan Dasar Teknologi Hijau Negara. Satu kertas cadangan yang menggariskan strategi-strategi Teknologi Hijau telah dihasilkan melalui satu pasukan silang fungsi yang terdiri daripada wakil-wakil daripada Bahagian Perancangan, TNB Research dan Bahagian Pembahagian. Kertas cadangan tersebut telah dimajukan kepada Menteri Tenaga, Teknologi Hijau dan Air pada bulan Jun Penentuan Harga Bahan Api dan Pelarasan/Penilaian Semula Tarif Bahagian ini juga telah melibatkan diri secara aktif dalam penyelarasan semula tarif elektrik pada bulan Mac Secara keseluruhannya, penurunan tarif sebanyak 1.2 sen/kwh telah dilaksanakan pada bulan Mac 2009 untuk mencerminkan penurunan harga gas asli (i.e. daripada RM14.31 setiap mmbtu kepada RM10.70 setiap mmbtu) di samping mengambil kira kenaikan harga arang batu (i.e. daripada AS75 setiap tan metrik kepada AS85 setiap tan metrik CIF). Bahagian ini juga telah menyelaraskan satu pasukan silang fungsi untuk menyiapkan Laporan Cadangan Semakan Semula Tarif Elektrik TNB 2009 (yang turut melibatkan penyemakan semula tarif asas). Laporan tersebut telah diserahkan kepada Menteri Tenaga, Teknologi Hijau dan Air pada bulan April PENGURUSAN PRESTASI BISNES TNB B a h a g i a n P e r a n c a n g a n t e l a h s e l e s a i membangunkan Petunjuk Utama Prestasi (KPI) Pengurusan Atasan untuk Tahun Kewangan Di samping itu, Bahagian ini juga bertanggungjawab memantau KPI Paling Utama TNB (Sila lihat Jadual 1) yang diikuti perkembangannya oleh Khazanah Nasional di bawah Program Transformasi Syarikat-syarikat Berkaitan Kerajaan (GLCs).

94 Tenaga Nasional Berhad 97 Laporan Tahunan 2009 Peranan dan fungsi utama Bahagian ini termasuklah merumus dan menyemak semula rancangan strategik jangka panjang TNB yang akan meletakkan organisasi ini ke arah mencapai kedudukan masa depan yang diingini, merancang pembangunan jangka panjang sistem tenaga bagi menjamin bekalan tenaga yang mencukupi, berdaya harap dan ekonomi bagi memenuhi keperluan permintaan dan bekalan elektrik negara. Jadual 1: : Petunjuk Prestasi Paling Utama TNB Petunjuk Prestasi Utama Sebenar 2005 Sebenar 2006 Tahun Kewangan Sebenar 2007 Sebenar 2008 Sasaran 2009 Sebenar 2009 Pulangan Ke Atas Aset 2.2% 3.3% 6.3% 4.6% 2.3%-2.8% 4.0% Penggearan 64.9% 58.1% 49.9% 46.9% 48.0%-50.0% 46.5% Kadar Henti Tugas Tidak Terancang (UOR) 6.1% 4.7% 2.2% 3.3% 3.0%-3.5% 2.89% Kehilangan T&D 10.5% 11.0% 10.0% 9.5% 9.0%-9.5% 9.67% Minit Sistem Penghantaran (minit) min SAIDI 1 Pembahagian (minit) min 1 SAIDI merujuk kepada Indeks Purata Tempoh Gangguan Sistem PERANCANGAN DAN PEMBANGUNAN JANGKA PANJANG SISTEM Bahagian Perancangan diamanahkan untuk melaksanakan perancangan dan pembangunan jangka panjang infrastruktur pembekalan elektrik TNB. Meskipun keadaan persekitaran ekonomi dunia sekarang ini mengalami kelembapan sejak September 2008, pertumbuhan permintaan terhadap tenaga elektrik bagi Semenanjung Malaysia semenjak lima tahun yang lalu telah meningkat antara 4-5% setahun dan dijangka terus mengalami peningkatan antara 2-3% setahun untuk lima tahun akan datang. Permintaan maksimum yang dicapai setakat ini ialah 14,245 MW pada bulan Ogos Dari sudut pembekalan, dengan bermulatugasnya unit kedua janakuasa arang batu berkapasiti 700 MW di Jimah dan blok kitar padu berkapasiti 700 MW di PD2, akan terhasillah lebihan rizab penjanaan dengan margin sebanyak 53.2%. Tiada lagi penambahan penjanaan baru kepada sistem yang dijadualkan sehingga 2014 kecuali projek hidro Ulu Jelai dan Ulu Terengganu yang masingmasingnya berkapasiti 372 MW dan 250 MW yang dijaduakan untuk dimulatugaskan pada tahun itu. Salah satu perkembangan penting dalam pembangunan kapasiti penjanaan untuk TNB ialah jangkaan bermulanya pembekalan tenaga sebanyak 800 MW oleh Bakun Hydro dari Sarawak selewat-lewatnya pada 2015 diikuti dengan tambahan 800 MW lagi pada Tenaga tersebut akan disalurkan melalui talian penghantaran sambungtara HVDC terpanjang yang terdiri daripada 700 km talian atas di Sarawak, 330 km talian atas di Semenanjung Malaysia dan 670 km kabel bawah laut menghubungkan pantai Sarawak dan Johor. Kabel bawah laut HVDC tersebut akan menjadi kabel bawah laut terpanjang di dunia. Penambahan kapasiti penjanaan ini akan mengimbangi pemberhentian kelompok pertama Pengeluar Tenaga Bebas (IPPs) yang dijangka berlaku pada 2016 dan Dengan itu, margin rizab penjanaan akan mencapai paras yang bersesuaian sekitar tahun Bahagian Perancangan juga diamanahkan untuk mengawasi pembangunan jangka panjang sistem penghantaran TNB yang bervoltan 500 kv, 275 kv, 132 kv dan sebilangan kecil 66 kv (sedang digantikan secara berperingkat-peringkat). Sistem tersebut dirancang mengikut satu set piawai dan kriteria yang jelas dan mampu mencapai tahap daya harap yang ditetapkan oleh Kod Grid Malaysia dan Syarat Lesen Suruhanjaya Tenaga. Sistem penghantaran TNB juga bersambung dengan Thailand melalui sambungtara HVDC dan HVAC dan bersambung dengan Singapura melalui sambungan HVAC. Di antara pembangunan sistem penghantaran yang utama yang akan dilaksanakan di masa hadapan ialah sambungan HVDC antara Semenanjung Malaysia dan Sumatera dan pembangunan Grid Tenaga ASEAN.

95 Tenaga Nasional Berhad 98 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI PERANCANGAN (Samb.) Inisiatif-inisiatif lain yang dikendalikan oleh Bahagian Perancangan ialah: Membantu SESB dalam Aktiviti Perancangan TNB telah membantu SESB menjalankan aktiviti perancangannya dengan melatih warga kerjanya membuat ramalan permintaan beban, perancangan penjanaan dan perancangan penghantaran. Ini termasuklah latihan menggunakan pakej perisian perancangan yang berkaitan dan penugasan kerja sebagai sebahagian daripada usaha menyeluruh dalam pembinaan kapasiti. Sumbangan Kepada Ops-TRIM X Kelembapan ekonomi dunia telah mencetuskan Pengurusan TNB untuk mengarahkan kesemua bahagian di dalam TNB supaya merumuskan langkah-langkah untuk mengurangkan Perbelanjaan Modal (CAPEX) melalui satu inisiatif yang dipanggil Ops-TRIM X pada bulan November Bahagian Perancangan telah menyahut arahan tersebut dengan melaksanakan Kajian Semula Pengurangan Perbelanjaan Modal Projek-Projek Penghantaran. Kajian semula tersebut telah diluluskan oleh Pengurusan Tertinggi TNB pada bulan Februari Seiring dengan kelembapan permintaan tenaga elektrik, projek-projek yang telah dikenalpasti untuk dilaksanakan sebelum ini boleh dikaji semula, dilambatkan atau dibatalkan terus. Kajian semula projek-projek Penghantaran tersebut telah menghasilkan pengurangan CAPEX lebih kurang RM245 juta untuk TK2009. Kajian semula berikutnya ke atas projekprojek yang akan ditangguh/dibatalkan terus dan juga projek-projek lain yang pada dua tahun dahulu telah dicadangkan untuk dilaksanakan telah menghasilkan pengurangan CAPEX Penghantaran sejumlah RM434 juta untuk jangkamasa yang meliputi: Pengurangan skop (RM38 juta) Melewatkan pelaksanaan projekprojek ke suatu masa selepas 2014 (RM330 juta) Pembatalan terus projek-projek (RM66 juta) Kajian Mengenai Pembangunan Loji Janakuasa Nuklear Dengan kemerosotan berterusan sumber bahan api, kemeruapan harga dan tekanan berkaitan aspek pemuliharaan alam sekitar yang kian meningkat, TNB telah mengenal pasti tenaga nuklear sebagai satu pilihan penjanaan yang boleh dilaksanakan untuk Semenanjung Malaysia. Loji nuklear pertama dijangka memasuki sistem sekitar Di antara langkah persediaan yang diambil oleh TNB ialah bekerjasama dengan KEPCO dari Korea untuk membuat Kajian Pra- Kebolehlaksanaan Nuklear yang akan merangkumi pelbagai aspek penjanaan tenaga nuklear dan segala prasyarat seperti penerimaan masyarakat, pemilihan tapak, keperluan kawal selia, pemilihan teknologi, pertimbangan keselamatan dan kesihatan, dll. Bahagian Perancangan adalah bertanggungjawab secara langsung dalam melaksanakan kajian sistem dan penilaian tekno-ekonomik nuklear sebagai salah satu pilihan penjanaan. Kajian Semula Pelaksanaan Projek Turbin Gas Prai Kajian semula pembangunan sistem Penjanaan telah dilaksanakan berdasarkan unjuran pertumbuhan yang lebih rendah berpunca daripada kemelut kewangan barubaru ini. Berdasarkan keperluan sistem, keputusan telah dibuat supaya Projek Turbin Gas Prai yang telah dirancang untuk dimulatugaskan pada 2012 ditangguhkan ke suatu masa apabila sistem memerlukan projek tersebut dipulihkan semula. Penjimatan hasil daripada penangguhan tersebut ditaksirkan lebih kurang RM300 juta. PENGURUSAN PEMBEKAL Pengurusan Pembekal Tenaga dan Bahan Api Hubungan dan kerjasama yang berkesan antara TNB, TNB Fuel Services Sdn. Bhd. dan Pengeluar-Pengeluar Tenaga Bebas (IPPs) telah mempertingkatkan jaminan bekalan bahan api bagi sistem ketika persekitaran dibayangi harga pasaran bahan api yang tidak menentu, kekangan-kekangan infrastruktur kemudahan pembekalan bahan api dan juga cuaca buruk yang menghalang penghantaran bahan api. Perjanjian Baru dengan PETRONAS CUF Pada penghujung 2008, TNB dan Petronas Gas Berhad telah membaharui Perjanjian Pembelian Tenaga yang terdahulu. Perjanjian tersebut adalah untuk membeli tenaga daripada kemudahan penjanaan bersama (co-generation) CUF di Kerteh, Terengganu dan Gebeng, Pahang dengan jumlah keupayaan 85 MW. Ini telah mempertingkatkan lagi kerjasama erat antara TNB dan Petronas dan pada masa yang sama menggalakkan penggunaan teknologi penjanaan bersama secara cekap. Mengekstrak Nilai daripada PPA & SLA Bahagian Perancangan telah memeterai lima lagi Perjanjian Tahap Perkhidmatan (SLA) dengan Bahagian Penjanaan merangkumi kesemua janakuasa hidro TNB dan dua blok kitar padu Stesen Janaelektrik Tuanku Ja afar. Dengan terlaksananya SLA hidro dan SLA loji tenaga haba yang dikendalikan oleh Bahagian Penjanaan, kesemua janakuasa kendalian Bahagian Penjanaan pada masa ini beroperasi di bawah aturan yang seragam.

96 Tenaga Nasional Berhad 99 Laporan Tahunan 2009 CABARAN DAN HARAPAN Industri pembekalan tenaga akan menghadapi cabaran yang bertambah hebat disebabkan harga bahan api yang tidak stabil, isu jaminan bekalan tenaga, kemelesetan ekonomi global ketika ini dan juga kedudukan kewangan yang semakin merosot. Justeru, Bahagian Perancangan akan menjalankan pelbagai inisiatif untuk mengurangkan risiko berkaitan dengan cabaran-cabaran berikut: Memastikan Jaminan Bekalan Tenaga Jangka Panjang yang Berdaya Tahan Semenanjung Malaysia sedang berhadapan dengan sumber gas yang terhad dan semakin berkurangan berserta pertambahan pergantungan ke atas arang batu yang diimport untuk memenuhi keperluan tenaga negara. Dalam jangkamasa sederhana, kapasiti penjanaan baru perlu dibangunkan untuk memenuhi peningkatan permintaan pengguna. Bakun dan Hidro dari Sarawak dikenal pasti sebagai pilihan yang berdaya maju untuk memastikan pembekalan yang mencukupi dan berdaya tahan sehingga Sarawak mempunyai sumber tenaga yang sangat besar (28,000 MW hidro dan 1,467 juta tan metrik arang batu, 40.9 tcf gas asli). Eksport tenaga dari Sarawak ke Semenanjung adalah selari dengan aspirasi Sarawak untuk menjadi hab tenaga serantau sebagaimana dirancangkan dalam Rancangan Induk SCORE. Kejayaan pengeksportan tenaga dari Bakun ke Semenanjung akan merinstis jalan ke arah pengeksportan tenaga dari Sarawak pada masa-masa hadapan. Bakun dan Hidro-Hidro lain dari Sarawak yang mempunyai jangka hayat ekonomi sekurang-kurangnya 50 tahun akan meminima kan risiko kenaikan/kemeruapan harga bahan api kerana beroperasi pada kos yang minima dan pengeluaran karbon sifar berbanding dengan loji yang menggunakan bahan api fosil yang mempunyai jangka hayat ekonomi selama 25 tahun dengan kos operasi yang tinggi dan juga pengeluaran karbon yang tinggi. Opsyen pembekalan tenaga perlulah berdaya tahan, mampu dibayar dan bersih. Oleh itu, ia mestilah merupakan satu gabungan seimbang antara gas, arang batu, hidro, nuklear dan tenaga boleh diperbaharui. Hidro dari Sarawak berserta dengan nuklear dalam jangka masa panjang akan mengurangkan kebergantungan yang tinggi terhadap gas dan arang batu. Ini akan membolehkan sektor tenaga di Semenanjung beralih ke arah gabungan penjanaan yang menggunakan gas, arang batu, hidro (termasuk sumbersumber tenaga boleh diperbaharui yang lain) dan nuklear yang berdaya tahan menjelang Sumber-sumber ini membolehkan negara mempelbagaikan campuran bahan api penjanaan dan memastikan jaminan pembekalan tenaga yang terjamin dengan cara mengurangkan pendedahan risiko terhadap: Gas keterdapatan dan harga; Arang Batu jaminan pembekalan, harga dan persekitaran; dan Nuklear tempoh masa persediaan dan bilangan loji nuklear yang munasabah. Penentuan Harga Bahan Api dan Pelarasan Tarif/Penyemakan Semula Tarif Asas Bahagian ini sentiasa komited untuk membuat persiapan pelaksanaan mekanisma pelepasan kos bahan api (fuel cost passthrough mechanism) secara berkala. Di samping itu, Bahagian ini berserta Pasukan Silang Bahagian juga telah membuat persediaan untuk berunding dengan kerajaan pada 2010 mengenai semakan semula tarif asas dan penentuan formula bagi mekanisma pelepasan kos bahan api. Semakan Semula Rancangan Strategik 20 Tahun TNB Oleh kerana fasa SE10/10 bagi Rancangan Strategik 20 Tahun akan berakhir pada penghujung 2010, Bahagian ini akan menyelaraskan satu pasukan untuk menyemak semula dan memuktamadkan tema dan penekanan utama untuk jangka masa Rancangan Strategik 20 Tahun. Strategi muktamad untuk jangkamasa tersebut akan diserahkan kepada Pengurusan dan Lembaga Pengarah untuk diterima pakai sebelum ianya diperturunkan untuk pelaksanaan di seluruh TNB. Mengatasi Risiko Strategik Utama Berhubung dengan perkara ini, Bahagian Perancangan akan terus membantu dan berperanan secara aktif dalam mengatasi risiko strategik utama terutamanya berhubung semakan semula tarif, kajian penetapan harga bahan api dan mekanisma pelepasan kos bahan api, dan penstrukturan serta cabaran-cabaran Industri Pembekalan Elektrik Malaysia untuk mengenal pasti secara berkesan rancangan pelaksanaan risiko strategik dan juga rancangan pengurangan risiko yang berkaitan. Rundingan Semula PPA Selari dengan arahan Kerajaan, TNB telah memajukan kepada Kerajaan cadangan semakan semula beberapa bahagian di dalam PPA untuk mencapai satu imbangan risiko dan ganjaran yang lebih saksama bagi Pengeluar-Pengeluar Tenaga Bebas (IPPs). Semakan semula PPA haruslah dibuat dalam keadaan di mana pengguna elektrik akan mendapat manfaat secara langsung dan pada masa yang sama mengekalkan daya maju kewangan pihak IPP. TNB akan terus membantu Kerajaan di dalam inisiatif ini dan akan terus komited untuk memastikan kejayaannya.

97 Tenaga Nasional Berhad 100 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI Teknologi Maklumat & Komunikasi DATO RAZALI BIN AWANG KETUA PEGAWAI MAKLUMAT Matlamat Bahagian Bahagian ICT diamanahkan dengan tiga tanggungjawab utama seperti berikut: 1. Merancang dan mengkonsolidasi penggunaan ICT di TNB PERANAN KAMI MERANGKUMI SELURUH RANTAI NILAI ICT 2. Menyediakan infrastruktur dan perkhidmatan ICT untuk menyokong perniagaan teras TNB dan unit perniagaan lain 3. Mengawal selia penggunaan ICT di TNB Merancang dan mengkonsolidasi keperluan ICT di TNB Ringkasan Operasi Hasil daripada penyelarasan struktur bahagian bersesuaian dengan perkhidmatan yang berasaskan rantai nilai telah menukar Bahagian ICT daripada bersifat fungsi ke sesuatu yang berfokus pelanggan. Dengan komitmen yang berterusan untuk menyediakan sistem bermutu tinggi dan pembaikan terus-menerus, Bahagian ICT telah mengambil dan menyesuaikan amalan terbaik ICT seperti IT Infrastructure Library (ITIL) untuk meningkatkan perkhidmatan pelanggan serta tahap penyediaan perkhidmatan ICT dan sokongan, dan Project Management Institute (PMI) sebagai rangka kerja panduan untuk pengurusan projek dalam bahagian. Mengawal selia penggunaan ICT di TNB Menyediakan infrastruktur dan perkhidmatan ICT untuk menyokong perniagaan teras TNB dan unit perniagaan lain ICT menyediakan kepimpinan untuk menukar perniagaan TNB melalui otomatisasi Dalam usaha untuk menjadi pemimpin dalam industri ICT, adalah menjadi amalan umum bagi Bahagian ICT untuk membuat perbandingan dalam bidang perancangan, governan dan penyediaan perkhidmatan berdasarkan piawaan antarabangsa dan organisasi serantau dan global yang disegani untuk menyemai budaya keunggulan dan kepimpinan. Ini telah menyumbang kepada beberapa pencapaian prestasi dan perkembangan dalam bidang pembangunan aplikasi, kejuruteraan semula proses dan infrastruktur komunikasi.

98 Tenaga Nasional Berhad 101 Laporan Tahunan 2009 ICT terus berinovasi untuk melaksanakan keperluan ICT di TNB dalam menyokong keseluruhan visi dan misi TNB. Sorotan Pencapaian: Melalui tumpuan yang lebih besar dalam mencapai kepuasan pelanggan yang tinggi dan dengan memenuhi sasaran yang ditetapkan berdasarkan piawaian dunia dan industri, Bahagian ICT telah berjaya menyiapkan beberapa projek-projek besar yang menguntungkan TNB secara keseluruhan: ESS Dengan mengaktifkan transaksi kritikal Sumber Manusia yang berkaitan, aplikasi Employee Self Service (ESS) meningkatkan produktiviti, ketepatan dan kecekapan proses pengambilan cuti (bagi fasa pertama), dengan fasa-fasa berikutnya memproses tuntutan, slip gaji, dan membolehkan kakitangan untuk mengemaskini maklumat peribadi. RFID Implementasikan sistem Radio Frequency Identification (RFID) di gudang Bukit Sentosa iaitu mengautomasikan pemeriksaan masuk keluar stok dalam proses pengurusan barangan. CMS Satu Sistem Pengurusan Pelanggan untuk mengkonsolidasikan dan meningkatkan pengawasan dan pengurusan semua permintaan perkhidmatan pelanggan dan aduan yang berkaitan dengan produk dan perkhidmatan ICT. INMS Pelaksanaan Integrated Network Management System (INMS) untuk menyambung semua perkhidmatan rangkaian, membolehkan NTCC mengkonfigurasi dan menguruskan rangkaian telekomunikasi secara jarak jauh. Dalam jangka panjang, ICT akan mampu menguruskan semua perkakasan rangkaian dari NTCC. Enterprise Architecture Dalam usaha untuk menyemak semula Perancangan Induk IT pertama yang diusahakan pada tahun 2002, Bahagian ICT sedang membangunkan Enterprise Architecture (EA) baru yang menghuraikan strategi pelaksanaan projek ICT di TNB, bersama dengan sebuah pelan projek-projek yang diperlukan untuk dikembangkan di seluruh Kumpulan TNB. ITIL/eTOM, COBIT, ISO17799 Untuk memberikan tahap perkhidmatan yang memenuhi keperluan piawaian industri utiliti, beberapa piawaian antarabangsa dan amalan terbaik dipelajari dan disesuaikan dengan persekitaran Bahagian ICT, yang meliputi pengurusan perkhidmatan, proses telekomunikasi, pengurusan IT dan governan, dan maklumat keselamatan. Strategic Sourcing ICT telah melaksanakan inisiatif untuk memusatkan pembelian berkaitan IT: Pembelian Strategik komputer dan pencetak melalui persetujuan dengan HP dan Dell, perlesenan perkakasan melalui persetujuan dengan Syarikat Microsoft, dan Pembelian Strategik untuk peralatan telekomunikasi. Portal Pelanggan dan Staf Saluran komunikasi web berdasarkan Microsoft Sharepoint diperkenalkan sebagai satu cara untuk melayani pelanggan ICT dengan maklumat relevan dan terkini mengenai produk dan perkhidmatan, sementara kakitangan ICT sendiri telah menggunakannya untuk berkongsi buletin, dokumen berilmu, blog dan menguruskan laman pasukan kolaboratif. PROJEK-PROJEK UTAMA Bahagian ICT telah melaksanakan pelbagai projek dan inisiatif di peringkat korporat sepanjang tahun kewangan: MFFA Perluasan Mobile Field Force Automation (MFFA) yang mana telah membantu mengurangkan jangkamasa respon gangguan kepada purata 30 minit bagi setiap insiden. CGIS Corporate Geospatial Information System (CGIS) sedang dibangunkan dan meliputi skop aset perkakasan elektrik Bahagian Penghantaran dan Pembahagian, rangkaian optik TNB, pengurusan harta, keselamatan dan logistik. SMP Sistem Maklumbalas Pelanggan (SMP) adalah sebuah sistem maklumbalas terpusat yang dibangunkan untuk membantu bahagian-bahagian TNB dalam pemantauan maklumbalas dan aduan yang diterima daripada pelanggan melalui pelbagai saluran. Video and Desktop Conferencing Selaras dengan kempen Ops Trim-X TNB, Video Conferencing (VC) telah dipasang di beberapa pejabat di seluruh negeri, untuk membantu mengurangkan kos perjalanan bisnes untuk kakitangan. IP-PBX Suatu inisiatif yang mengoptimakan penggunaan rangkaian TNB dengan membuat panggilan telefon melalui peralatan IP-PBX yang dipasang di pejabat-pejabat utama di seluruh negeri.

99 Tenaga Nasional Berhad 102 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI Teknologi Maklumat & Komunikasi (Samb.) Perbaikan infrastruktur Beberapa projek seperti hardware-on-demand, virtualisasi server, konsolidasi domain, dan penambahan kecekapan rangkaian telekomunikasi memastikan penyelenggaraan yang efisien dan mengelakkan berlebihan perkakasan. EPM Sistem Enterprise Project Management (EPM) memantau semua projek yang dilaksanakan oleh Bahagian ICT, dan telah meningkatkan prestasi penyiapan projek. Khidmat nasihat Selain komitmen pada projek biasa, Bahagian ICT juga terlibat dalam memberikan perkhidmatan konsultasi untuk Remote Meter Reading (RMR), Supervisory Control dan Data Acquisition (SCADA), dan Customer Relationship Management (CRM). lebih efisien (penambahbaikan sistem) Bahagian ICT telah membuat ulangkaji proses dan penambahbaikan sistem secara berterusan untuk menjadi lebih efisien:- Audit Jaringan Telekomunikasi kegiatan ini menonjolkan potensi perbaikan prestasi dan konfigurasi yang lebih baik, yang telah dilaksanakan selama penyebaran tambahan rangkaian. Server virtualisasi satu konsolidasi dari pelbagai jenis pelayan dilakukan untuk mengefektifkan penggunaan perkakasan dan mengurangkan kos jumlah pemilikan. Hardware-on-demand Dengan mengkonsolidasikan keperluan perkakasan beberapa projek IT semasa perancangan, dan memperoleh peralatan server yang boleh memenuhi beberapa keperluan, kos dapat dijimat sementara penyelenggaraan dikendalikan dengan lebih mudah, dan pembangunan projek boleh dilanjutkan tanpa halangan penangguhan dalam pembelian perkakasan. Konsolidasi Domain Dengan penstrukturan domain yang sedia ada yang berasaskan Microsoft Active Directory, aset IT dan akaun pengguna sekarang dikelola dan diatur secara terpusat. Peningkatan ERP dan profil alur kerja peningkatan sistemik kepada sistem ERMS yang berasaskan SAP dan aplikasi ecibs selesai dilaksanakan, sementara alur kerja profil pengguna telah diautomasikan. Kategorisasi aplikasi dan keutamaan halaman kritikal sebuah kajian mengenai aplikasi yang sedia ada dan dokumentasi berkaitan yang dilaksanakan di TNB oleh Bahagian ICT menghasilkan pembentukan rangka kerja yang menunjukkan kemungkinan konsolidasi atau persaraan aplikasi dan pengenalan stesen yang kritikal. Kesepakatan utama perkhidmatan konsolidasi daripada beberapa persetujuan yang dibuat dengan TM telah menghasilkan tahap yang lebih baik untuk pengurusan perkhidmatan dan syarat-syarat kontrak. Jaminan Kualiti Bahagian ICT telah membentuk sebuah fungsi Jaminan Kualiti yang menangani usaha bahagian dalam menyokong perbaikan terus-menerus kepada proses kerja dan hasilan. Hal ini dilakukan melalui pelbagai inisiatif seperti 5S, WIT/ICC, kumpulan berfokus/ task force dan Jaminan Kualiti Projek. Petunjuk-petunjuk Utama Prestasi Inisiatif untuk menyokong rancangan operasi diukur melalui KPI yang didasarkan pada Balanced Score Card dan dibandingkan kepada piawaian industri. Prestasi KPI oleh Bahagian ICT termasuk CSI iaitu 9.0 dari indeks 10.0 dan ketersediaan sistem sebanyak 99.96% dan ketersediaan rangkaian sebanyak 99.99%. Bahagian ICT juga mencapai dan melampaui semua penunjuk prestasi Tahap Ketersediaan Perkhidmatan yang ditetapkan oleh Bahagian Penjanaan, Penghantaran, Pembahagian dan Perkhidmatan Korporat. Pelaksanaan Pemiawaian Proses dan Penambahbaikan (PSI) Bahagian ICT mengikut Bahagian Korporat TNB dari segi piawaian proses bisnes dan baru-baru ini ditingkatkan kepada ISO 9001:2008 PSI. Melalui adopsi ITIL, Bahagian ICT merekabentuk semula dan konsolidasi 23 proses kepada 18. Audit persijilan semula oleh Sirim QAS International Sdn. Bhd. untuk TNB di peringkat syarikat dilakukan pada bulan Januari 2009 yang menghasilkan NCR sifar dan OFI sifar untuk Bahagian ICT.

100 Tenaga Nasional Berhad 103 Laporan Tahunan 2009 Green IT Bahagian ICT komited untuk menyediakan perkhidmatan yang berkualiti tanpa mengorbankan keselamatan dan kesihatan persekitaran. Dengan demikian, adalah menjadi keperluan untuk menggunakan peralatan yang menyumbang terhadap pengurangan haba dan kuasa. Kini, inisiatif seperti hardware-on-demand, virtualisasi simpanan data dan tinjauan peralatan spesifikasi untuk memenuhi piawaian Green IT telah dilaksanakan. nilai-nilai bersama Bahagian ICT juga mengadopsi nilai-nilai bersama TNB dengan nilai tambahan: Kerjasama Berpasukan. Ini adalah untuk menekankan pentingnya kerjasama dan kolaborasi dalam Bahagian. Pengurusan ICT mempromosikan kerjasama berpasukan dengan: Memperbaiki saluran komunikasi dalam bahagian Melibatkan diri secara langsung dalam forum atau kumpulan berfokus Mendorong kerja sama antara kakitangan melalui beberapa platform Cabaran dan Prospek Peningkatan permintaan pelanggan bersama dengan budaya dalaman untuk pembandingan antarabangsa telah membawa cabaran baru bagi Bahagian ICT atasi:- Fokus pada transformasi perniagaan TNB Sebagai bahagian yang penting dalam TNB, Bahagian ICT telah bergerak jauh dari pengolahan data tradisional dan menerojai ke otomatisasi proses bisnes yang semakin menguntungkan aplikasi kejuruteraan. Dengan mengadopsi metodologi terbaru seperti Service Oriented Architecture (SOA), masake-pasaran dapat dikurangkan secara drastik sehingga TNB dapat menikmati penyebaran perkhidmatan lebih cepat. Business Intelligence Bahagian ICT sedang melaksanakan Business Intelligence (BI), sebuah inisiatif untuk menyediakan pihak pengurusan dengan maklumat yang lengkap, cepat dan tepat. Teknologi BI memberikan laporan bersejarah, terkini dan ramalan operasi perniagaan, yang dapat meningkatkan prestasi organisasi perniagaan melalui pembuatan keputusan yang lebih cekap. Aplikasi yang telah dilaksanakan termasuk BI Dashboard yang dapat memberikan gambaran grafik KPI. Dari kejayaan dalam mencapai prestasi tahap dunia di bidang perancangan, governan dan perkhidmatan, Bahagian ICT telah membuka jalan ke hadapan untuk TNB dengan masa depan yang lebih cerah dan lebih cerdas.

101 Tenaga Nasional Berhad 104 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI Teknologi Maklumat & Komunikasi (Samb.) Pengurusan sumber manusia Bahagian ICT selalu mengutamakan para kakitangan dan melaksanakan pelbagai inisiatif untuk memastikan tugas-tugas yang dijalankan oleh pekerja adalah bersesuaian, dan pada masa yang sama, mengembangkan kemahiran yang tepat:- Jalur Kerjaya Beberapa kedudukan Jurumahir/Para Mahir Teknikal dicipta dengan gred-fleksi untuk menyediakan jalur kerjaya yang sesuai dan fleksibel untuk kakitangan Bakat Dalaman ICT Ramai eksekutif berpotensi telah dikenalpasti dan dipersiapkan untuk tanggungjawab yang lebih tinggi Face2Face Perbincangan bulanan diadakan di antara penyelia dan pekerja bawahan untuk membincangkan isu-isu yang berkaitan dengan pekerjaan, prestasi kakitangan serta kemajuan kerjaya Profil Kerja Penilaian dilakukan untuk memastikan bahawa kedudukan yang diperlukan adalah sesuai dipadankan dengan kakitangan yang relevan Latihan kepimpinan dalaman Penguruspengurus dihantar untuk kursus kepimpinan sebagai satu daripada perancangan kenaikan pangkat Program latihan bersijil Untuk membina profesionalisme dan tahap amalan yang tinggi, kakitangan dihantar untuk persijilan dalam kursus teknikal Pendedahan Tugas Sebagai satu cara mencipta kesedaran yang lebih besar dan pendedahan kepada pelbagai proses bisnes, beberapa kakitangan dipilih untuk ditugaskan kepada jabatan yang berbeza, untuk suatu jangkamasa pendek, di unit operasi dan perkhidmatan pelanggan. Program Induksi Kakitangan baru akan melalui program orientasi dan persiapan untuk diberikan bimbingan dan pembinaan yang tepat. Fokus pelanggan Bahagian ICT juga mengadopsi amalan terbaik rangka kerja ITIL yang menghasilkan penubuhan Service Management Unit yang terdiri daripada Service Desk (SD), Customer Management (CM) dan Service Level Management (SLM) untuk lebih menekankan komitmen ICT kepada perkhidmatan terbaik selaras dengan objektif SE10/10 TNB. Beberapa saluran telah dibentuk untuk menjaga hubungan dengan pelanggan, seperti Customer Outreach Program, Divisional Management Engagement Program, Online Customer Management System (CMS), dan Enterprise Architecture. Melalui daya upaya ini, Bahagian ICT telah mencapai CSI sebanyak 8.53 untuk TK2008/2009. Pengurusan Kualiti dan Inisiatif Bahagian ICT terus menyokong inisiatif di bawah program pengurusan kualiti dengan mendorong penyertaan dan memberikan pengiktirafan kepada pasukan yang luar biasa. Berikut adalah pencapaian yang berkaitan dengan kegiatan kualiti di Bahagian ICT: Untuk Work Improvement Team (WIT), jumlah penyertaan meningkat daripada 4 pasukan di tahun 2008 kepada 29 pasukan pada tahun Peningkatan sebanyak 86% ini menunjukkan bahawa kakitangan ICT bermotivasi untuk terlibat dalam inisiatif bahagian secara aktif. Pasport Keselamatan NIOSH-TNB adalah suatu program yang dilaksanakan selari dengan arah TNB untuk menanamkan budaya keselamatan di tempat kerja. Aktiviti SEMS, seperti Audit SEM, Penilaian Keselamatan, Datasheet Review, Taklimat Keselamatan dan hal-hal berkaitan lain, telah dilakukan untuk memastikan keselamatan di tempat kerja. Dalam tempoh satu tahun sahaja, Bahagian ICT telah berjaya memperolehi 4 bintang dan nekad untuk mencapai 5 bintang dalam tahun kewangan akan datang. Sejak Februari 2009, audit 5S telah dilakukan secara dalaman setiap bulan.

102 Tenaga Nasional Berhad 105 Laporan Tahunan 2009 pemegang kepentingan/ Pengurusan Perhubungan Selain daripada menguruskan pelanggan di dalam TNB, Bahagian ICT berinteraksi dengan pihak luar untuk memperkukuhkan hubungan dan memperluaskan penglibatan. Hubungan strategik yang dibuat meliputi: GLC-CIO Roundtable Bahagian ICT kini mengetuai kumpulan ini yang terdiri daripada Government-linked Companies (GLC) yang mempromosikan pembandingan proses bisnes dan berkongsi amalan-amalan yang baik. HAPUA dan CIGRE Keahlian dalam persatuan yang diiktiraf secara antarabangsa ini sangat penting dalam pengembangan ukurbanding dan bertukar fikiran dalam hal teknikal di bidang telekomunikasi dan pengurusan maklumat. CAP Perikatan dengan Hewlett-Packard telah menguntungkan pekerja-pekerja TNB melalui Customer Appreciation Program dengan menawarkan harga murah untuk produk komputer HP. ICT Vendor Day Diadakan untuk memberitahu keperluan masa depan ICT ke pembekal ICT. Sesi ini menerangkan kepada pembekal ICT mengenai rancangan hadapan dan proses pembelian. ICT Productivity Day Setelah dua tahun berturut-turut, acara ini diadakan di Dewan Serbaguna TNB di Kelab Kilat dan memberikan kesempatan untuk kakitangan TNB diberi kesedaran dan dididik dengan teknologi terkini yang dipamerkan oleh gergasi tempatan seperti Microsoft, HP, Canon, P1 Wimax, Celcom, Sony Ericsson, termasuk demonstrasi oleh Bahagian ICT mengenai produk dan perkhidmatannya. TANGGUNGJAWAB SOSIAL KORPORAT Meskipun sibuk mengendali kegiatan projek untuk perniagaan TNB, Bahagian ICT tidak melupakan mereka yang kurang bernasib baik dalam masyarakat, dan secara teratur menyumbangkan dan menyelaraskan kegiatan untuk membantu golongan miskin: Sumbangan staf sekitar RM35,000 diberikan kepada institusi kesejahteraan seperti pusat asuhan, dana bencana, pusat-pusat komuniti, dan rumah-rumah orang tua. Menjalankan pendidikan program komputer berstruktur yang dikenali sebagai Smart ICT, Smart School untuk Sekolah Kebangsaan (SK) Bangsar yang dihadiri oleh 40 pelajar dan 40 guru. Pemberian komputer kepada SK Kota Damansara dan Badan Amal Kasih Sayang Malaysia (BAKASA). Latihan dan pendedahan Industri diberikan kepada 73 orang graduan dari universitiuniversiti tempatan. Sumbangan darah kepada Tabung Darah Negara & Kempen Kesihatan.

103 Tenaga Nasional Berhad 106 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI Perolehan nor Azmi bin ramli Ketua Pegawai Perolehan Matlamat Bahagian Selaras dengan Visi dan Misi TNB, Bahagian Perolehan beraspirasi untuk menjadi peneraju di kalangan utiliti-utiliti serantau dalam Pengurusan Rantaian Bekalan. Demi mencapai aspirasi tersebut, Bahagian ini juga komited terhadap mencipta nilai melalui inovasi dan menggunapakai amalan-amalan perolehan terbaik. Di dalam menyokong Service Excellence 10/10, yang merupakan destinasi pertama Pelan Strategik 20 Tahun TNB, Bahagian ini sentiasa berusaha adalah untuk mencapai matlamatmatlamat berikut: Mencapai Nilai Terbaik Kumpulan TNB akan berusaha mendapatkan nilai terbaik di dalam perolehan pembekalan, kerja dan perkhidmatan. Nilai terbaik adalah kombinasi Jumlah Kos Pemilikan (TCO), kualiti, dayaharap, perkhidmatan dan termaterma penyerahan. Menjamin Amalan-Amalan Terbaik Bisnes Kumpulan TNB akan mengendalikan aktivitiaktiviti perolehan menerusi amalan terbaik bisnes dengan penuh integriti dan tanggungjawab. Setiap Bahagian atau Anak Syarikat juga perlu memastikan amalan perolehan dilaksanakan selaras dengan undang-undang dan peraturan-peraturan berkaitan. Memajukan Keutamaan Bisnes TNB Kumpulan TNB akan berusaha mendapatkan dan mencapai komitmennya kepada pihak Kerajaan dan pihak-pihak berkepentingan yang lain.

104 Tenaga Nasional Berhad 107 Laporan Tahunan 2009 Bahagian Perolehan adalah salah satu pendorong penting prestasi bisnes yang bertanggungjawab untuk merumus dasar perolehan dan strategi sumber bekalan selaras dengan halatuju strategik korporat, memberi khidmat nasihat, menguatkuasa pematuhan dan memajukan keutamaan pembangunan negara. Menyokong Objektif Pembangunan Negara M e n g g a l a k k a n p e n g g u n a a n i s i kandungan tempatan yang kompetitif. Menjamin kepentingan ekuiti Bumiputera di dalam pertumbuhan ekonomi negara, dengan pembahagian kekayaan yang adil dan saksama. Membangunkan keupayaan vendor Bumiputera untuk menyokong penubuhan Masyarakat Perdagangan dan Perindustrian Bumiputera (MPPB). Sorotan Pencapaian Penghasilan Nilai Perolehan yang kukuh diperolehi bagi Tahun Kewangan berjumlah RM197 juta. Kemajuan yang berterusan dan berlanjutan di dalam tahun ketiga pelaksanaan Rancangan Transformasi Perolehan. Pembangunan dan pengunaan Sistem Maklumat Tender (TIS) untuk menjejak dan memantau tempoh masa proses perolehan bagi tujuan penambahbaikan. Inisiatif Pengurusan Nilai dimulakan untuk mengoptimumkan kos pelaburan dan penyelesaian kejuruteraan untuk perolehan bernilai tinggi. Penetapan Petunjuk Prestasi Utama (KPI) bagi vendor-vendor di bawah Program Pembangunan Vendor. Pengenalan Kiosk Pendaftaran Vendor Online disusuli dengan perasmian rasmi. Ringkasan Operasi Sepanjang tempoh kajian, pelbagai inisiatif dan aktiviti telah berjaya dilaksanakan ke arah mencapai objektif dan sasaran yang telah ditetapkan. Bahagian ini telah menyempurnakan tahun ketiga yang merupakan tahun kedua yang terakhir bagi Rancangan Transformasi Perolehan dengan pencapaian sebanyak 80%. Penghasilan Nilai yang dihasilkan untuk tiga tahun terakhir adalah sebanyak RM464 juta dan aktiviti-aktiviti lain termasuk keahlian Asia Pacific Utilities Group (APUG), permulaan inisiatif Pengurusan Nilai, penilaian dan pemantauan prestasi vendor, juga telah dicapai. Pencapaian Penghasilan Nilai Penghasilan nilai yang signifikan bagi TK08/09 sebanyak RM197 juta telah dicapai melalui tiga inisiatif utama iaitu pembidaan elektronik, pengecualian cukai dan rundingan harga. Pembidaan elektronik telah digunakan secara lebih meluas sepanjang tahun tersebut untuk perolehan perkhidmatan logistik bagi mengambil peluang berikutan penurunan harga pasaran. Bilangan permohonan pengecualian cukai telah meningkat setelah garispanduan pengecualian cukai dikeluarkan pada bulan November Fokus berterusan ke atas hasil-hasil rundingan telah meningkatkan pengamatan terhadap keperluan untuk mencapai penjimatan dari sesi rundingan yang dijalankan. Sistem Maklumat Tender Sistem Maklumat Tender telah dibangunkan untuk menjejak dan memantau aktiviti tender di dalam TNB, dengan membezakan antara kaedah perolehan dan peringkat pihak yang berkuasa meluluskan. Inisiatif tersebut telah selesai pada suku keempat TK08/09 dan akan menyokong Bahagian ini untuk memantau aktiviti dan status tender untuk tahun kewangan seterusnya, dengan demikian mempertingkatkan tempoh masa keseluruhan perolehan TNB.

105 Tenaga Nasional Berhad 108 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI Perolehan (samb.) Asia Pacific Utilities Group TNB telah menjadi ahli kepada Asia Pacific Utilities Group (APUG), satu jaringan antarabangsa yang terdiri dari lebih 20 syarikat utiliti di rantau Asia Pasifik. Ahliahlinya bekerjasama di dalam aktiviti pengurusan rantaian bekalan, berkongsi pengalaman dan membangunkan proses dan sistem bersama, meningkatkan kecekapan dan mendapatkan penjimatan kepada pihak syarikat dan juga pembekal. APUG merupakan satu sumber maklumat yang berdaya harap dan bebas, diperlukan untuk pelaksanaan fungsi perisikan perolehan. APUG juga menyediakan satu jaringan sokongan melalui ahli-ahli syarikat utiliti lain, serta pengenalan kepada hubungan industri penting seperti pembekal alternatif dan khusus serta pakar runding komoditi. Ini akan memberikan faedah kepada TNB di dalam perkongsian maklumat untuk membangunkan amalan-amalan terbaik perolehan, strategi, prosedur dan maklumat komersil dan teknologi. Pengurusan Nilai Pengurusan Nilai merupakan satu usaha padu dan sistematik untuk meningkatkan nilai dan mengoptimakan kos sesuatu projek, fasiliti, sistem, produk dan prosedur tanpa mengorbankan tahap prestasi yang diperlukan. Pelaksanaan Pengurusan Nilai memberikan peluang untuk mengenalpasti dan menghasilkan penjimatan dan mengoptimakan kos kepada TNB. Ini akan dicapai melalui pembentukan pasukan pelbagai kemahiran dan bidang yang merasional dan mencabar spesifikasi projek berbanding keperluan fungsi projek tersebut, dengan tujuan untuk memaksimakan prestasi keseluruhan TNB. Empat projek rintis telah berjaya dilaksanakan dan rangka kerja Pengurusan Nilai telah diluluskan oleh pihak pengurusan bagi tujuan pelaksanaan seterusnya di dalam proses bisnes TNB. Kumpulan Perolehan ASEAN Power Utilities/Authorities (HAPUA) Procurement Circle Kumpulan Perolehan HAPUA yang diketuai oleh TNB, telah dibentuk sebagai platform bagi negara-negara anggota ASEAN berkongsi amalan-amalan terbaik perolehan dan memberi sumber maklumat alternatif untuk tujuan perisikan perolehan. Mesyuarat ketiga kumpulan tersebut telah berjaya diadakan di Jakarta, Indonesia pada bulan Februari 2009, dianjurkan oleh rakan sejawat, PT PLN (PERSERO). Di antara lain, mesyuarat tersebut bersetuju bahawa terdapat faedah ketara, tidak ketara dan potensi yang boleh diperolehi daripada Kumpulan Perolehan HAPUA. Ini termasuk penjimatan sebenar, kuasa tawar menawar yang lebih kuat, perhubungan jaringan, penanda aras amalan-amalan terbaik dan perkongsian maklumat. Penambahbaikan Proses Berpandu kepada rangka ISO, Bahagian Perolehan mematuhi standard terkini proses, prosedur dan arahan kerja untuk semua aktiviti berkaitan kualiti. Sistem pengurusan kualiti di Bahagian Perolehan membantu di dalam pencapaian sasaran dan objektif melalui kitaran sistem kawalan Plan, Do, Check, Act (PDCA) yang memberikan kawalan untuk mengukur dan memastikan penambahbaikan berterusan ke atas proses. Sehingga kini, 33 prosedur dan 9 arahan kerja berkaitan perolehan telah diisytiharkan lulus MS ISO 9001:2008 setelah audit pensijilan semula dijalankan oleh SIRIM pada Januari Program Pembangunan Vendor TNB Program Pembangunan Vendor TNB merupakan sebahagian dari inisiatif syarikat untuk menyokong Polisi Pembangunan Nasional. Di samping itu, ianya memastikan daya harap pembekalan bahanbahan kepada TNB. Menerusi program ini, vendor adalah dipilih dan dibangunkan dalam pembuatan

106 Tenaga Nasional Berhad 109 Laporan Tahunan 2009 produk dan memberikan perkhidmatan yang menepati keperluan TNB dan keperluan bisnes, tanpa berkompromi dengan kualiti. Program ini memajukan penggunaan bahan-bahan tempatan dan perkhidmatan khusus yang mempunyai kebolehan untuk memastikan harga yang kompetitif dan dengan itu menggalakkan kemajuan dan pengukuhan industri tempatan. Sehingga kini, terdapat 80 vendor di bawah program ini. Kisah-kisah kejayaan beberapa vendor TNB menyediakan testimoni terhadap komitmen penuh yang diberikan oleh syarikat di dalam memastikan kejayaan program ini. Vendor-vendor ini telah mempamerkan pencapaian yang bermakna di dalam pengembangan bisnes di dalam dan luar negara, sesuatu yang sangat penting di dalam membangunkan vendor bertaraf dunia. Petunjuk Prestasi Utama (KPI) Vendor KPI telah diwujudkan khusus untuk vendor bagi memastikan kualiti dan prestasi yang tinggi. KPI ditetapkan berdasarkan faktorfaktor berikut: 1. Isi kandungan tempatan 2. Prestasi produk dan penyerahan 3. Pelaksanaan Modul Pengurusan Kualiti 4. Prestasi kewangan 5. Penyertaan di dalam aktiviti TNB 6. Kepelbagaian pasaran Sistem Pengurusan Kualiti Di dalam memastikan vendor di bawah Program Pembangunan Vendor mengeluarkan produk yang memenuhi spesifikasi pada tahap yang diperlukan, modul-modul Sistem Pengurusan Kualiti (QMS), seperti berikut hendaklah dilaksanakan: 1. 5S 2. Penyenggaraan Secara Autonomi 3. Kawalan Proses Secara Statistik 4. Pemetaan Aliran Nilai Program Pemasaran dan Promosi TNB adalah komited untuk membangunkan vendor-vendor dengan memperluaskan peluang mereka di dalam industri tenaga global. Bahagian ini telah mengkoordinasi program-program pemasaran dan sebagainya dengan agensi-agensi berkaitan untuk membantu vendor-vendor menembusi pasaran global yang lain seperti Timur Tengah. Cabaran-Cabaran Bahagian Setelah Bahagian Perolehan yang menjadi bahagian yang penting di dalam prestasi syarikat dan telah menarik perhatian daripada pengurusan dan pihak-pihak yang berkepentingan, cabaran yang dihadapi oleh Bahagian ini adalah untuk menunaikan semua jangkaan di semua peringkat, dalaman dan luaran. Oleh kerana strategi semasa dan inisiatif penciptaan nilai sedia ada akan menjadi amalan bisnes biasa, Bahagian ini menghadapi satu cabaran baru untuk mengenalpasti secara berterusan strategi baru yang relevan untuk meneruskan usaha-usaha penghasilan nilai. Pengamal perolehan yang mahir dan berpengetahuan merupakan sumber yang berkurangan dan merupakan aset penting untuk menghadapi cabaran-cabaran di atas.

107 Tenaga Nasional Berhad 110 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI PERKHIDMATAN KORPORAT Md. Jailani bin Abas Pengurus Besar Kanan Sebagai rakan bisnes kepada Bahagian Teras TNB dan anak syarikatnya, Bahagian Perkhidmatan Korporat (BPK) melalui jabatan-jabatan di bawah kawalannya iaitu Perkhidmatan Keselamatan & Risikan, Perkhidmatan Harta, Perkhidmatan Logistik dan Perkhidmatan Sokongan, memainkan peranan dalam memberi perkhidmatan sokongan untuk memastikan TNB mencapai objektifnya. Ini termasuk memberi perkhidmatan keselamatan yang berkesan kepada semua aset/premis TNB terutama sekali aset-aset yang telah digazetkan sebagai Sasaran Penting Negara. Bahagian ini juga berperanan menyediakan khidmat pengurusan projek, khidmat perunding pembangunan aset, pengurusan aset, perundingan kerja-kerja senibina, penyelenggaraan bangunan, pengurusan pengangkutan, perkhidmatan set janakuasa bergerak, khidmat risikan, pencetakan, arkib, pengurusan telefon dan pos. BPK sentiasa menyediakan dan membekal perkhidmatan yang berkesan kepada pelanggan dalaman serta pelanggan luar, selari dengan misi serta visi TNB dan Pelan Strategik 20 Tahun bagi mencapai hasrat serta objektif Kecemerlangan Perkhidmatan menjelang Justeru itu BPK akan sentiasa menumpukan segala inisiatif bagi memacu dan memberi nilai tambah kepada syarikat.

108 Tenaga Nasional Berhad 111 Laporan Tahunan 2009 Sebagai rakan bisnes kepada Bahagian Teras TNB dan anak syarikatnya, Bahagian Perkhidmatan Korporat (BPK) melalui jabatan-jabatan di bawah kawalannya iaitu Perkhidmatan Keselamatan & Risikan, Perkhidmatan Harta, Perkhidmatan Logistik dan Perkhidmatan Sokongan, memainkan peranan dalam memberi perkhidmatan sokongan untuk memastikan TNB mencapai objektifnya. Sorotan Pencapaian: Antara pencapaian Jabatan-Jabatan dan Unitunit di bawah Bahagian ini sepanjang Tahun Kewangan 2008/2009 adalah:- Jabatan Perkhidmatan Keselamatan & Risikan (JPK&R) Pelaksanaan fasa kedua projek Pengurusan Sistem Keselamatan Bersepadu (ISMS) Mengadakan Seminar Security in Diversity untuk semua Ketua Gerakan Negeri, wakil-wakil Bahagian TNB dan telah menjemput wakil dari pihak Kerajaan dan Syarikat Swasta yang berkaitan. Enam kertas kerja telah dibentangkan oleh penceramah daripada Polis DiRaja Malaysia, Kementerian Pertahanan, Suruhanjaya Tenaga, Majlis Keselamatan Negara dan Lembaga Perlesenan Tenaga Atom M e n g a d a k a n s e m i n a r D a s a r Keselamatan & Peraturan Kerajaan dengan kerjasama pejabat Ketua Pegawai Keselamatan Negara, Majlis Keselamatan Negara, Polis DiRaja Malaysia dan Keselamatan Siber Malaysia Pemasangan sistem Kawalan Rondaan (GTS) di 70 pemasangan yang kritikal bagi meningkatkan keberkesanan rondaan oleh pengawal keselamatan Penglibatan Badan Bertindak Keselamatan b e r s a m a B a h a g i a n P e n j a n a a n, Penghantaran & Pembahagian dan agensi atau badan penguatkuasa keselamatan yang berkenaan seperti dalam Ops Lusuh Menjalankan Latihan Pemindahan & Tindak Balas Kecemasan di premispremis TNB M e m b a n g u n k a n m a n u a l S i s t e m P e n g u r u s a n K e s e l a m a t a n b a g i menggabungkan Pengurusan Audit Keselamatan Menyediakan khidmat bantuan kepada Pengurusan Strategik & Pembangunan Operasi Bahagian Pembahagian (SMOD) dalam menangani Kecurian Arus Elektrik dengan kerjasama Suruhanjaya Pencegah Rasuah Malaysia (SPRM) Mewujudkan kerjasama sinergi dengan Pusat Pengurusan Panggilan (CMC) untuk mempercepatkan tindak balas terhadap pencerobohan, kecurian dan kejadian yang seumpamanya Menyelesaikan sindiket jenayah terhadap aset-aset TNB dengan 38 tangkapan telah dibuat sepanjang TK2008/2009. Jabatan Perkhidmatan Harta (JPH) Tambah nilai daripada pelupusan harta yang tidak digunakan lagi untuk operasi di mana setakat bulan Jun 2009, sebanyak RM51.56 juta telah diperolehi Penyiapan projek bangunan pejabat dan stor yang bernilai RM31.0 juta Pelaksanaan sistem Pengurusan Penempahan Rumah Peranginan TNB secara online Mengendalikan Kajiselidik Pihak-Pihak Berkepentingan dengan kerjasama Jabatan Pengurusan Produktiviti & Kualiti (PQM) bagi menentukan halatuju masa depannya selari dengan penemuan OFI oleh audit SIRIM Bekerjasama dengan Bahagian ICT untuk mengimbas dan muat-turun geran (milikan/pajakan) tanah TNB ke dalam sistem EDMS bagi rujukan masa hadapan. Sehingga 30 Jun 2009, sebanyak 11,682 geran (98.6%) telah diimbas dan dimuat-turun ke dalam sistem EDMS Membangunkan 16 prosedur kerja dan 20 arahan kerja bagi PSI Menyempurnakan beberapa aktiviti Pengurusan Hubungan Pelanggan bagi membaiki keputusan CSI Jabatan Perkhidmatan Logistik (JPL) Pelancaran Sistem Pengurusan Kenderaan Bersepadu (IFMS)/PERFEKTO ke seluruh TNB Pelaksanaan Sistem Pengurusan Kenderaan Bersepadu bagi pengurusan kenderaan TNB secara keseluruhan Meningkatkan nilai tambah dan penjimatan melalui operasi harian pengurusan fret (terutama penjimatan dalam pembayaran duti kastam dan cukai jualan), pengurusan kenderaan dan perkhidmatan set janakuasa bergerak Penyemakan prestasi panel workshop dan pelantikan panel workshop yang baru yang lebih efisyen Penyemakan semula jadual kadar harga bagi pengangkutan darat yang lebih kompetitif Audit fizikal bagi semua kenderaan TNB Mengadakan beberapa sesi mengeratkan hubungan dengan badan-badan penguatkuasa seperti Puspakom, Kastam DiRaja Malaysia, Kementerian Kewangan, MIDA, Polis DiRaja Malaysia dan badan-badan yang berkaitan Jabatan Sokongan Menyiapkan fasa pertama E-Arkib Melaksana berbagai aktiviti Pengurusan Hubungan Pelanggan bagi membaiki keputusan Indeks Kepuasan Pelanggan (CSI) Mengadakan Hari Terbuka Jabatan Sumber Manusia & Pentadbiran untuk promosi perkhidmatannya kepada orang awam i.e. kemudahan pencetakan, perkhidmatan kantin, kemudahan telefon dan pos Mengendalikan Bengkel AKP dan CSI M e n y e m p u r n a k a n p e n g a m b i l a n tambahan untuk mengisi kekosongan jawatan Pengawal Keselamatan

109 Tenaga Nasional Berhad 112 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI PERKHIDMATAN KORPORAT (Samb.) Matlamat Bahagian BPK akan sentiasa memberi perkhidmatan yang berkesan dan berhemah kepada pelanggan dalaman dan luar selaras dengan visi dan misi TNB serta Pelan Strategik 20 tahunnya dan mendokong objektif TNB memacu ke arah Kecemerlangan Perkhidmatan pada Fokus teras operasi Bahagian ini adalah memberikan keyakinan serta kepastian kepada Pihak-Pihak Berkepentingan TNB terhadap kawalan dan keselamatan aset-aset/pemasangan daripada segala ancaman dan pencerobohan bagi memastikan bekalan tenaga yang berterusan. Bahagian juga beriltizam menyumbang secara berkesan kepada matlamat bisnes dan perkembangan TNB melalui tambah nilai, pembaikan kecekapan serta menyediakan perkhidmatan terbaik. Ringkasan Operasi BPK menyediakan perkhidmatan sokongan yang penting dengan memastikan semua aset/ pepasangan dilindungi dan dikawal dengan selamat, terutama aset-aset yang ditakrifkan sebagai Sasaran Penting Negara. Justeru itu, Jabatan Perkhidmatan Keselamatan & Risikan (JPK&R) diamanahkan bukan saja memberi perlindungan kepada aset-aset TNB malah juga aset-aset negara daripada ancaman dan pencerobohan. Jabatan sentiasa mengambil langkah-langkah pro-aktif menguatkuasakan polisi dan prosedur dengan lebih ketat, menggunapakai dan melaksanakan tindakan undang-undang yang berkaitan serta berkongsi maklumat secara efektif di pelbagai peringkat. JPK&R terdiri daripada 4 unit iaitu Operasi, Perancangan & Pengurusan Krisis, Siasatan & Risikan, dan Khidmat Sokongan. JPK&R telah dipertanggungjawabkan untuk memberi kawalan keselamatan di ribuan pepasangan TNB di seluruh Negara walaupun dengan sumber yang terhad di mana kekuatan anggota kerja di jabatan ini seramai 33 eksekutif dan 928 bukan eksekutif. Selain kawalan keselamatan, JPK&R memberikan perkhidmatan Siasatan & Risikan untuk menyiasat kes-kes jenayah yang melibatkan aset TNB dan juga memberikan bantuan kepada SMOD dalam operasi kecurian arus elektrik. Lanjutan daripada itu, pihak JPK&R seringkali diberi kepercayaan untuk melaksanakan tugas-tugas penting melangkaui tugas hakiki jabatan. Program latihan dan pembangunan yang berterusan akan diadakan pada setiap tahun bagi tujuan meningkatkan kefahaman, pengetahuan dan memperbaiki kemahiran anggota kerja dalam tugas keselamatan. Peranan menjaga keselamatan negara dan aset TNB daripada disabotaj dan perisikan dari unsurunsur yang tidak diingini adalah sangat penting dan kritikal. Isu sebegini telah dibincangkan di peringkat TNB dan di peringkat badan/agensi kerajaan yang berkaitan. JPK&R sentiasa bekerjasama rapat dengan agensi/pihak penguatkuasaan bagi memastikan satu pendekatan yang efektif dan menyeluruh dapat dibangunkan bagi menghadapi cabaran/halangan tersebut. Selari dengan perubahan teknologi dan kepelbagaian kaedah keselamatan, JPK&R kini di ambang transformasi profil dan peralihan imej dari keutamaan dalam industri kawalan keselamatan, berhasrat menjadi pakar dalam semua aspek keselamatan dan sentiasa berada di barisan hadapan dalam arena keselamatan negara. Fokus operasi utama Jabatan Perkhidmatan Harta (JPH) dalam menyokong Bahagian Perkhidmatan Korporat merealisasikan visi dan misi TNB adalah dengan menyediakan perkhidmatan pengurusan hartanah yang lebih efektif. Jabatan ini terdiri daripada enam (6) unit iaitu Perancangan dan Pembangunan Harta, Perolehan Tanah, Pengurusan Projek, Pengurusan Harta, Senggaraan Harta dan Khidmat Sokongan. Objektif jabatan ini adalah untuk meningkatkan lagi nilai aset TNB menerusi perkhidmatan pembangunan, pengurusan dan senggaraan harta yang cemerlang. Bagi mencapai tujuan tersebut, JPH memberi penumpuan kepada penggunaan aset yang maksima dan menjana hasil daripada aset-aset TNB yang tidak digunakan lagi untuk operasi. Di samping itu, jabatan ini juga telah melaksanakan beberapa inisiatif ke arah pencapaian visi SE10/10. Ianya termasuklah Inisiatif Penjimatan Tenaga Elektrik selaras dengan objektif Ops-Trim X, mewujudkan jadual kadar harga bagi kerjakerja senggaraan, perlantikan panel konsultan dan pegawai penilaian, pengujudan Polisi Aset bagi menjelaskan pengurusan aset di TNB dan juga penggunaan kad NTSP kepada semua kontraktor yang melaksanakan kerja-kerja di bawah seliaan JPH. JPH juga berusaha untuk mempertingkatkan serta mengekalkan perkhidmatan yang berkualiti dan berdaya harap kepada semua pelanggannya. Jabatan Perkhidmatan Logistik (JPL) terdiri daripada tiga (3) unit operasi utama iaitu Pengurusan Fret, Pengurusan Kenderaan dan Perkhidmatan Set Janakuasa Bergerak. Sebagai pembekal perkhidmatan logistik setempat dan bersepadu yang menyokong bisnes teras dan anak-anak syarikat, peranan JPL adalah memastikan keperluan logistik di TNB secara keseluruhan diuruskan dan dikendalikan secara profesional dengan kos efektif, tepat pada masa dan selamat. JPL juga memainkan peranan yang penting di dalam memastikan keperluan logistik TNB dipenuhi mengikut keperluan pelanggan dan meningkatkan tahap kepuasan mereka. Pelbagai inisiatif telah dilaksanakan antaranya penyemakan prestasi semua panel worksyop mengikut piawaian kualiti yang ditetapkan, pelantikan panel worksyop yang lebih efisyen, penyemakan semula jadual kadar harga bagi pengangkutan darat yang lebih efisyen, pemusatan semua data kenderaan, mengadakan audit fizikal bagi semua kenderaan TNB, pelancaran Sistem Pengurusan Kenderaan Bersepadu bagi pengurusan kenderaan di TNB, peningkatan jumlah pemandu enjin yang bertauliah dan peningkatan nilai tambah dan penjimatan melalui operasi harian pengurusan fret, pengurusan kenderaan dan perkhidmatan set janakuasa bergerak.

110 Tenaga Nasional Berhad 113 Laporan Tahunan 2009 Jabatan Perkhidmatan Harta (JPH) bertanggungjawab terhadap pengurusan dan pemantauan pembinaan bangunan-bangunan TNB, stor dan kerja-kerja pengubahsuaian. Dalam Tahun Kewangan 2008/2009, jabatan ini telah berjaya melaksanakan 25 projek dengan peratusan 90% siap. Dengan peningkatan keperluan set janakuasa bergerak, dua (2) unit set janakuasa bergerak berkapasiti 800 kw (1000 kva) dibeli untuk memenuhi keperluan pelanggan. Selain itu, Jabatan Perkhidmatan Logistik (JPL) juga membeli beberapa kenderaan dan kenderaan gunasama setempat bagi menampung operasi harian. Bagi menyediakan staf dengan jaringan liputan yang lebih baik, JPL telah memasang WAN dan LAN bagi cawangan set janakuasa di Muadzam Shah, Gong Badak dan Chain Ferry. Jabatan Perkhidmatan Sokongan (JPS) merangkumi Jabatan Perancangan & Prestasi, Jabatan Sumber Manusia & Pentadbiran dan Jabatan Kewangan, setiap satu berperanan memberi berbagai jenis perkhidmatan kepada berbagai kategori pelanggan dengan keperluan dan jangkaan yang tinggi. Jabatan Sumber Manusia & Pentadbiran memainkan peranan yang penting dalam pengambilan pekerja untuk keperluan Bahagian. Selain daripada itu, Jabatan ini juga ditugaskan memantau latihan dan pembangunan pekerja dengan program-program yang khusus bagi meningkatkan pengetahuan, kepakaran, dan kecekapan yang diperlukan dalam bidang pengkhususan mereka. JSM&P juga memberi khidmat sokongan kepada kumpulan dalam khidmat percetakan, e-arkib, dan pengurusan pos, telefon dan perkhidmatan kantin di Kompleks Ibu Pejabat. Jabatan Perancangan & Prestasi berperanan merancang KPI untuk Bahagian, memantau prestasi, menyelaraskan BPA dan pelaporan. Ia juga menyediakan Pengurusan Kualiti, PSI, Pengurusan Risiko dan Pengurusan Strategik. Jabatan Kewangan memberi tumpuan kepada perancangan bajet, memantau OPEX dan CAPEX, tanda teg aset, kawalan bajet dan pengurusan kewangan yang berkaitan. Projek-Projek Utama Jabatan Perkhidmatan Keselamatan & Risikan (JPK&R) telah diberi tanggungjawab untuk melaksanakan projek Sistem Pengurusan Keselamatan Bersepadu (ISMS) dengan bajet tahunan sebanyak RM10 juta. ISMS merupakan kombinasi kaedah kawalan keselamatan dalam satu Sistem Kawalan untuk menjaga keselamatan aset TNB daripada ancaman dan pencerobohan. Walaupun berbagai komponen dalam projek ini telah berjaya dilaksanakan, masih banyak lagi projek dalam perancangan bagi melengkapi keselamatan berterusan. Antaranya termasuk Sistem Pencegahan seperti menaiktaraf pagar keselamatan, lampu, Sistem Pengesanan menerusi pemasangan CCTV dan mewujudkan Kumpulan Bertindak. Beberapa kenderaan tambahan telah diperolehi bagi memudahkan pergerakan pasukan petugas tersebut. Penambahbaikan Operasi Berbagai program telah dilaksanakan di Bahagian ini untuk meningkatkan kecekapan operasi. Ini termasuklah menggunapakai Polisi Sumber Manusia dan perumusan Pelan Sumber Manusia seperti penempatan warga kerja keselamatan, proses penentuan keperluan sumber manusia, menswastakan perkhidmatan pos, pemusatan fungsi kewangan, pelan latihan, keselamatan & kesihatan dan pembangunan kerjaya. Di samping itu beberapa inisiatif telah dilaksanakan bagi memantapkan lagi kecemerlangan perkhidmatan jabatan-jabatan dalam Bahagian. Ini termasuk pemantauan bulanan pencapaian KPI dan kajian semula suku tahunan, Pengurusan Risiko, penilaian kecukupan proses audit, pemantauan pematuhan Service Level Agreement (SLA) dan analisa maklumbalas pelanggan serta pengujudan Kerangka Pengurusan Perhubungan Pembekal Strategik. Bahagian ini juga telah melaksanakan program anugerah dan pengiktirafan pekerja, memberi kuasa kepada semua Ketua Jabatan dalam perkara operasional dan mengendali latihan warga kerja bagi meningkatkan kualiti dan mengadakan sesi dialog bersama pembekal bagi mendapatkan maklumbalas mutu perkhidmatan yang diberi. Bahagian juga telah melaksanakan perbandinganperbandingan petanda aras bagi menilai kedudukan terkini serta peningkatan kecekapan dan penyerapan amalan-amalan yang terbaik.

111 Tenaga Nasional Berhad 114 Laporan Tahunan 2009 ULASAN OPERASI PERKHIDMATAN KORPORAT (Samb.) Petunjuk Prestasi Utama (KPI) BPK mengukur perkhidmatan mereka melalui maklumbalas daripada pelanggan, penggunaan tanda aras, audit dan KPI. Melalui proses Pelan Bisnes, KPI dikenalpasti bagi menilai tahap pencapaian Bahagian dalam kategori Kewangan, Pelanggan, Proses Dalaman dan Pembelajaran & Pembangunan. KPI yang berkenaan adalah seperti berikut: Kewangan Purata Kos Perkhidmatan (Pengurusan Bahagian Sokongan) Peratusan Penyelenggaraan & Pembaikan berbanding Jumlah Aset Harta (JPH) Peratusan kerugian disebabkan pelanggaran peraturan keselamatan (di Pepasangan yang dikawal) berbanding Jumlah Aset (JPK&R) Penjimatan gunatenaga di premis-premis TNB (JPH) Nilai Tambah (RM) daripada pengurusan kenderaan, Fret, dan Perkhidmatan Set Janakuasa Bergerak (JPL) Nilai Tambah (RM) daripada Aset terbiar (JPH) Pelanggan Indeks Kepuasan Pelanggan Dalaman (CSI) Peratusan pematuhan sistem keselamatan Proses Dalaman Peratusan kesempurnaan tindakan pembetulan terhadap laporan Audit (GIA & PWC) Jumlah denda yang dikenakan oleh pihak penguatkuasaan Peratusan Penyiapan Projek (JPH) Peratusan Penyiapan Projek (JPK&R) Pembelajaran & Pertumbuhan Indeks Kecekapan Organisasi Pematuhan Pengendalian PMS Indeks Kajiselidik Suasana Organisasi Pencapaian AKP Proses Piawaian dan Penambahbaikan (PSI) BPK memanfaatkan PSI sebagai wadah penambahbaikan perkhidmatannya. Bahagian sedang membangunkan beberapa proses operasinya bagi mengurus perkhidmatan yang cemerlang. Setakat ini terdapat 52 prosedur dan 35 proses Arahan Kerja. Audit Kualiti Dalaman Bahagian (IQA) telah dijalankan pada 19 hingga 26 Jun Kesemua prosedur yang telah didaftarkan dalam sistem ISO telah diaudit semasa IQA. Terdapat satu sahaja NCR dan dua puluh OFI dikenalpasti untuk langkah-langkah pembaikan. Pengurusan Sumber Manusia Selaras dengan Pelan Strategik TNB 20 Tahun, BPK telah mengenalpasti beberapa cabaran kepada kejayaan strategik TNB yang perlu dititikberat dalam pelan operasinya. Right processes supported by Right Structure, Right Attitude, Right Skills and Knowledge and Right Motivation of its personnel telah dikenalpasti sebagai sebahagian cabaran tersebut. Selain daripada proses pengambilan anggota kerja yang layak dan cekap, Bahagian ini juga menitikberatkan pembangunan keupayaan yang berterusan terhadap modal insannya yang cekap dengan pelaksanaan pelan Perancangan Penggantian Jawatan, Latihan dan program pembangunan untuk mengurangkan jurang kecekapan dan memberi peluang serta galakan melanjutkan pelajaran mereka. Setakat Ogos 2009, Bahagian ini mempunyai kekuatan anggota kerja seramai 1,393 warga kerja dalam berbagai bidang pengkhususan. Berdasarkan analisa prestasi utama sumber manusia pada tahun-tahun terdahulu, deskripsi kerja, penilaian analisa PMS dan rekod latihan (TNA, TNI), Bahagian akan merancang kalender latihan tahunan bagi tindakan Bahagian Sumber Manusia Kumpulan serta merancang program latihan seseorang eksekutif dalam peningkatan keupayaan dan kecekapan mereka. Bahagian juga telah melaksanakan Pelan HR dan menggunapakai Dasar Am Pembangunan Sumber Manusia untuk Pekerja Kumpulan TNB daripada Sumber Manusia Kumpulan, dalam meningkatkan prestasi pekerja. Fokus Pelanggan Memandangkan setiap jabatan dalam BPK memberi perkhidmatan yang berbagai, maka keperluan, kehendak dan harapan pelanggan perlu ditangani dengan sewajarnya. Bahagian sentiasa mengenalpasti maklumbalas dengan membuat kajiselidik kepuasan pelanggannya yang b e r b a g a i k u m p u l a n b a g i m e m p e r b a i k i perkhidmatannya. Objektif utama kajiselidik tersebut adalah bagi membantu Bahagian untuk mengetahui tahap kepuasan di kalangan pelanggan dan mengenalpasti langkah-langkah baru untuk memberi khidmat yang cemerlang kepada pelanggan. Ia satu langkah yang selaras dengan wadah penambahbaikan serta pengukuran tahap kepuasan pelanggan yang berterusan. Setiap tahun semua jabatan di bawah Bahagian ini dikehendaki mengedarkan borang kajiselidik kepada pelanggannya. Setiap jabatan dikehendaki merangka soalan kajian Indeks Kepuasan Pelanggan (CSI) di mana soalan bukan hanya tertumpu kepada perkhidmatan yang diberi, tetapi juga mengenai kecekapan pekerja serta nilai bersama TNB. Dengan data-data CSI yang telah diperolehi daripada setiap jabatan tersebut akan dianalisa oleh Jabatan Perancangan & Prestasi bagi memperolehi CSI Bahagian. Keputusan CSI dan hasil daripada kajiselidik tersebut akan dimanfaatkan oleh semua jabatan dalam BPK sebagai asas menangani beberapa langkah pembetulan yang sewajarnya seperti berikut: Mengambil langkah pembaikan segera terhadap isu-isu yang telah dikenalpasti Mengadakan sesi-sesi dialog/perjumpaan dengan kerap bersama pelanggan secara rasmi atau tidak rasmi bagi memahami kehendak dan hasrat serta mencari jalan penyelesaian isu-isu yang berbangkit terhadap perkhidmatan yang diberi Menyediakan maklumbalas sewajarnya kepada pelanggan Memantau, membangun dan melaksanakan Pelan Pengurusan Hubungan Pelanggan

112 Tenaga Nasional Berhad 115 Laporan Tahunan 2009 Pengurusan Kualiti dan Inisiatif BPK sentiasa mencari jalan memperbaiki kualiti perkhidmatannya. Berbagai kaedah digunapakai bagi mengumpul data mengenai keperluan, harapan dan kehendak pelanggan, pekerja dan pihak-pihak yang berkepentingan. Maklumbalas, rungutan dan hasil penemuan audit dibincang untuk mempertingkatkan proses dan perhubungan sedia ada. Berbagai inisiatif pengurusan kualiti telah dilaksanakan oleh Bahagian seperti di bawah ini: Menggunapakai AKP sebagai pengukur keberkesanan pelaksanaan Pelan Strategik melalui sembilan kriteria utama. Membina 16 kumpulan WIT dengan objektif pembaikan kualiti perkhidmatan kepada pelanggan. Kumpulan ini menyertai Konvensyen WIT Bahagian Perkhidmatan Korporat pada Ogos Ahli kumpulan terdiri daripada unit-unit yang terdapat dalam jabatan dan projek yang diutarakan ada kena mengena pembaikan proses dalam unit tersebut. Lima tema telah diluluskan untuk permilihan oleh kumpulan WIT dan ia adalah Ke Arah Pembaikan Pengeluaran & Kecekapan, Ke Arah Pembaikan Keselamatan Tempat Kerja, Ke Arah Penjimatan Kos Operasi Bahagian/Jabatan, Ke Arah Pembaikan Kepuasan Pelanggan, dan Ke Arah Pencegahan Pencerobohan Aset TNB. Pelaksanaan aktiviti 5S dalam semua Jabatan seperti program A Great Cleaning Day membantu pembaikan suasana tempat kerja. Objektifnya supaya sentiasa mengekalkan suasana tempat kerja yang sesuai dan berkesan untuk pengeluaran yang optima. Pemantauan Pengurusan Risiko untuk Bahagian bertujuan mempastikan pengawalan dalaman yang ketat bagi mengurangkan kemungkinan Bahagian/Jabatan tidak dapat mencapai objektifnya. Ia juga membantu mengurangkan kemungkinan-kemungkinan berlaku kejadian-kejadian yang tidak diingini. Audit Dalaman SEMS telah dilaksanakan oleh Jawatankuasa Pemandu Bahagian di Jabatan Perkhidmatan Harta dan Jabatan Perkhidmatan Logistik pada 23 Jun 2009 sebagai sebahagian daripada persiapan ke Arah Persijilan SEMS dalam tahun Pengurusan Jalinan Hubungan/Pihak Berkepentingan Berbagai kaedah digunakan untuk pengumpulan data keperluan, kehendak dan hasrat pihak-pihak berkepentingan. Jalinan baik telah diwujudkan bersama pihak-pihak yang berkepentingan yang berkaitan secara langsung dengan operasi hariannya dapat membantu Jabatan-Jabatan dalam Bahagian memperbaiki perkhidmatan mereka. Pihak-pihak Berkepentingan tersebut adalah Kementerian Kewangan, Lembaga Pembangunan Industri Malaysia, Jabatan Kastam DiRaja, Lembaga Pelabuhan, Kementerian Perdagangan Dalam Negeri & Hal Ehwal Pengguna, Kementerian Perdagangan Antarabangsa & Industri, Jabatan Pengangkutan Jalan, Polis DiRaja Malaysia, Puspakom, Suruhanjaya Pencegah Rasuah Malaysia, Keselamatan Siber Malaysia, Kementerian Sains & Inovasi, Majlis Keselamatan Negara. Bahagian ini juga mengurus dan memantau prestasi berbagai kategori perkhidmatan vendor yang terdiri daripada syarikat pengawalan keselamatan swasta, panel bengkel, panel pengangkutan, panel pengendali pengangkutan pelbagai modal (MTO), CELCOM, kontraktor bangunan & penyelenggaraan, konsultan dan para vendor am untuk bekalan bahan. Prospek dan Cabaran Dalam senario sosio-ekonomi terkini, Bahagian menghadapi berbagai cabaran terutama terhadap ancaman kepada infrastrukturnya. Justeru itu, Bahagian sentiasa bekerjasama dengan penguatkuasa kerajaan bagi memastikan pendekatan strategi dan mekanisma yang teratur bagi mengurus cabaran tersebut dengan berkesan dan menyeluruh. Inisiatif juga diambil bagi mendidik dan meningkatkan kesedaran kepada orang awam tentang kesan ancaman dan pencerobohan. Berbagai inisiatif juga perlu dilaksanakan bagi membantu TNB berhadapan berbagai cabaran dengan memastikan prestasi yang tinggi, integriti dan kecekapan warga kerjanya.

113 Tenaga Nasional Berhad 116 Laporan Tahunan 2009 Sabah electricity sdn bhd BAHAGIAN SUMBER MANUSIA SESB mempunyai seramai 2,394 orang anggota kerja yang terdiri daripada 1,438 dalam kategori teknikal dan 956 dalam kategori bukan teknikal. SESB menerusi Bahagian Sumber Manusia terus membangunkan kompetensi dan keupayaan warga kerjanya sebagai sebahagian daripada strategi utama untuk meningkatkan produktiviti dan kecekapan syarikat melalui perkongsian pintar dengan Institut Latihan Perindustrian (ILP) Sabah. BAHAGIAN PENJANAAN PRESTASI KESELURUHAN SESB Jualan elektrik di Sabah mencecah RM954 juta berbanding RM854 juta tahun lalu, menunjukkan peningkatan sebanyak 11.7%. Jumlah unit dijual bagi TK2008/2009 meningkat 9.68% iaitu 3, GWh berbanding 3, GWh pada TK2007/2008. Perbelanjaan operasi yang dilaporkan bagi TK2008/2009 berjumlah RM1, juta berbanding RM juta bagi TK2007/2008 (selepas ditolak subsidi). SESB telah menerima jumlah subsidi diesel dan bahan api sederhana yang agak besar daripada Kerajaan Malaysia dan dibentangkan bersih selepas ditolak jumlah subsidi. Jumlah perbelanjaan operasi melebihi jumlah pendapatan menyebabkan kerugian operasi berjumlah RM69.53 juta berbanding kerugian operasi sejumlah RM16.44 juta pada TK2008. Jumlah kos kewangan dan kerugian tukaran asing bagi TK2008/2009 berjumlah RM72.07 juta berbanding RM65.03 juta pada TK2007/2008 mengakibatkan kerugian bersih, setelah ditolak kos kewangan sebanyak RM141.6 juta. Kos seunit (CPU) SESB setakat 31 Ogos 2009 sebelum diaudit ialah sen per kwh. Permintaan maksima tertinggi yang direkodkan TK2008/2009 ialah MW manakala jumlah kapasiti penjanaan terpasang di Sabah adalah 1,048.5 MW (SESB 468 MW dan IPP MW). Indeks SAIDI secara keseluruhannya telah menunjukkan prestasi yang positif di mana terdapat penurunan SAIDI daripada 4109 minit (TK2005) kepada 2285 minit pada TK2008/2009. SESB telah dianugerahkan pensijilan ISO oleh SIRIM QAS International Sdn. Bhd. pada 20 Ogos Jumlah kos seunit Bahagian Penjanaan bagi TK2008/2009 ialah 15.8 sen/kwh dengan mengambilkira semua stesen janakuasa SESB (stesen utama, kecil dan luarbandar) dan stesenstesen Penjana Bebas. Jumlah keseluruhan unit yang dijana dan jumlah perbelanjaan yang terlibat adalah masing-masing 4,441.8 GWh dan RM708.1 juta di mana stesen kecil dan stesen luar bandar menyumbang hanya 1.22% daripada jumlah unit yang dijana dan 2.3% daripada jumlah perbelanjaan. Sebagai strategi mengurangkan keseluruhan kos penjanaan, Bahagian ini telah memberi tumpuan kepada stesen-stesen utama SESB, semua stesen penjana bebas, loji-loji hidro dan gas. Antara inisiatif yang sedang dan telah dilaksanakan untuk mencapai matlamat ini adalah Projek Pengalih Sampah II (Trash Diverter II) di Stesen Janakuasa Tenom Pangi dan Penggantian Saluran Ekzos Sisi dan Pintu Peredam di Stesen Janakuasa Patau-Patau (telah siap pada 15 Julai 2009). Graf 1 menunjukkan campuran bahanapi penjanaan pada akhir Ogos Penjanaan daripada bahanapi gas merupakan 60% daripada jumlah tenaga disusuli oleh MFO 19%, diesel 10% dan hidro, 8%.

114 Tenaga Nasional Berhad 117 Laporan Tahunan 2009 Graf 1: Campuran Bahanapi Penjanaan setakat 31 Ogos 2009 Gas IPP 48% MFO IPP 19% Gas SESB 12% Hidro SESB 8% Diesel SESB 7% Diesel (Sutera) (IPP) 3% Biomass (IPP) 2% PML IPP 0.2% BAHAGIAN PENGHANTARAN Mandat utama Bahagian Penghantaran adalah untuk memastikan bekalan yang berdaya harap dan berkualiti. Dalam usaha menunaikan tanggungjawab ini, Bahagian Penghantaran telah menetapkan matlamat-matlamat seperti berikut: a. Menjalankan perancangan, operasi, penyelenggaraan dan kerja-kerja penambahbaikan sistem penghantaran di seluruh negeri Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan. b. Mengendali Grid Sabah dengan cara yang lebih efisien tanpa menjejaskan keselamatan operasi Grid. Kebolehharapan bekalan talian-talian penghantaran menjadi faktor penyumbang kepada imej SESB kerana talian penghantaran dan pencawangpencawang merupakan penghubung antara punca penjanaan dan sistem pembahagian. Pada TK2008/2009, Bahagian Penghantaran telah membuat penstrukturan semula dengan mengurangkan bilangan Jabatan daripada lima ke empat Jabatan sahaja. Ini adalah disebabkan oleh peralihan Unit Perolehan Tenaga ke Bahagian Perancangan Sistem. Setakat 31 Ogos 2009, bahagian ini telah berjaya mencapai perkara berikut: Bil. Sasaran dan matlamat 1. Indeks Tak Ketersediaan Pusat Penghantaran 2. Indeks Tempoh Masa Purata Gangguan Sistem Petunjuk Prestasi Utama/ ukuran Sasaran Pencapaian Sistem/Minit Gangguan/Titik Penghantaran Sebanyak 21 projek senggaraan dan pembangunan sistem telah dikendalikan oleh Bahagian Penghantaran iaitu 9 projek telah siap dilaksanakan manakala 12 lagi sedang dalam pelaksanaan dan dijangka siap dalam tempoh yang dijadualkan. Projek-projek yang telah disiapkan adalah seperti berikut: 1. Pembekalan Unit Kawalan Terminal (Remote Terminal Units) serta kerja-kerja yang berkaitan dengan SCADA (Associated SCADA Interfacing Work). 2. Pembekalan, Penghantaran, Pemasangan, Pengujian dan Pemulatugasan beberapa Skim Bercatuan Beban Susut Frekuensi (Under Frequency Load Shedding Schemes) penyuap Pembahagian bagi 11 kv Grid Pantai Timur. 3. Kerja Penambahbaikan Sistem Perlindungan serta kerja-kerja yang berkaitan rangkaian 33 kv Sandakan di kawasan Pantai Timur. 4. Pembekalan, Penghantaran, Pengujian dan Pemulatugasan Low Impedance Busbar Protection untuk stesen-stesen pencawang 132 kv.

115 Tenaga Nasional Berhad 118 Laporan Tahunan 2009 Sabah electricity sdn bhd (Samb.) 5. Pembekalan, Penghantaran, Kerja-kerja Pengubahsuaian, Pemasangan Tapak, Pengujian dan Pemulatugasan Kemudahan Penyelarasan Semakan serta kerja-kerja yang berkaitan bagi talian 132 kv Penampang- Beaufort dan talian 132 kv Penampang- Papar. 6. Merekabentuk, Pembekalan, Penghantaran, Kerja Pemasangan Tapak, Kerja-Kerja Gantian, Kerja-Kerja Pengubahsuaian, Pengujian dan Pemulatugasan Distance Protection Relays serta kerja-kerja yang berkaitan rangkaian penghantaran 132 kv. 7. Pemasangan perlindungan bagi 66 kv Kabel Bawah Tanah KKBU-KRMG yang sedia ada di Simpang Mat Salleh, Coastal Highway. 8. Pembinaan semula Cable Bridge No kv TLPT-UMS6 di Tg. Lipat, Likas. 9. Sebutharga untuk Memunggah, Membuka, Merekabentuk, Membekal, Menghantar, Memasang, Menguji dan Memula tugas dua unit 66 kv Neutral Earthing Resistor di Stesen Pancawang SESB Melawa, Kota Kinabalu. BAHAGIAN PEMBAHAGIAN Bahagian Pembahagian menyalurkan bekalan elektrik berpandukan syarat-syarat dan termaterma yang termaktub dalam Akta Bekalan Elektrik 1990, Syarat-syarat Pembekalan Elektrik 1990 dan Electricity Regulations Bahagian Pembahagian dibahagikan kepada tiga unit utama iaitu Unit Teknikal, Perkhidmatan Pengguna & Pemasaran, dan Zon Operasi. Ketiga-tiga komponen ini berfungsi dengan harmoni dalam mengoptimumkan setiap peringkat perkhidmatan pengguna serta permohonan hingga pemasangan, dari operasi hingga penyelenggaraan, dari pengeluaran bil hingga peningkatan tahap perkhidmatan. Oleh itu, strategi perniagaan yang berorientasikan pengguna memudahkan pengguna berinteraksi secara terus dengan SESB. Ia juga membolehkan SESB memberikan penyelesaian yang tepat mengikut keperluan pengguna serta mengambil tindakan dan pembaikan segera terhadap gangguan bekalan. Zon Operasi dibahagikan kepada tujuh zon dan bagi meningkatkan operasi dengan lebih efisien setiap zon diketuai oleh seorang Pengurus Zon. Zon-zon itu kemudiannya dibahagikan kepada beberapa kawasan kecil yang diketuai oleh Pengurus Kawasan. Daerah-daerah yang lebih kecil diketuai oleh Penyelia Kawasan. Ketujuh-tujuh zon itu adalah: Zon Tengah Barat Utara W.P. Labuan Timur Selatan Pedalaman Kawasan Kota Kinabalu dan Tuaran Beaufort, Papar, Sipitang dan Kuala Penyu Kota Belud, Ranau, Kudat, Kota Marudu dan Pitas Wilayah Persekutuan Labuan Sandakan, Kota Kinabatangan, Beluran dan Telupid Tawau, Lahad Datu, Semporna dan Kunak Keningau, Tenom dan Tambunan Operasi Zon menguruskan semua aktiviti perniagaan dan merupakan barisan hadapan apabila berinteraksi dengan para pengguna. Zon-zon juga menguruskan perancangan, pembinaan, operasi dan penyelenggaraan sistem selaras dengan skala dan skop yang diwajibkan. Perkhidmatan Zon/Peringkat Kawasan merangkumi: Permohonan Bekalan Perancangan dan Pembinaan Penyambungan Bekalan Operasi dan Senggaraan GRAF 2: Bilangan Pengguna Mengikut Tarif Perkhidmatan Perjangkaan Bil dan Kutipan Perkhidmatan kaunter dan pengurusan aduan Pusat Pengurusan Panggilan (CMC Tel. No ) Perumahan 83% 342,813 Komersil 15% 64,302 Industri 1% 2,839 L/Awam 1% 4,029

116 Tenaga Nasional Berhad 119 Laporan Tahunan 2009 GRAF 3: Bilangan Pengguna Mengikut Zon GRAF 4: Jualan (GWh) Mengikut Tarif Zon Tengah 34% 140,008 Zon Utara 12% 48,869 Zon Barat 11% 44,331 Zon Timur 13% 54,307 Zon Selatan 18% 73,656 Zon Pedalaman 8% 34,569 Komersil 39% 1,455 GWh Perumahan 31% 1,162 GWh Industri 29% 1,073 GWh L/Awam 1% 48 GWh Zon W.P. Labuan 4% 18,243 Jadual 1: Data Teknikal Zon Tengah Zon Utara Zon Barat Zon Timur Zon Selatan Zon Pedalaman Zon W.P. Labuan Bil PPU Bil PE 11/22 kv 1, , Panjang Talian Atas ABC 33 kv Bare 33 kv ABC 11 kv Bare 11 kv 1,367 1, Panjang Talian Bawah Tanah 33 kv /22 kv Di bawah Pelan Strategik 20 Tahun SESB, tiga Petunjuk Aras Prestasi Utama (KPIs) yang secara langsung telah dipertanggungjawab kepada Bahagian Pembahagian adalah Indeks Purata Gangguan Sistem (SAIDI), Kerugian Bukan Teknikal dan Average Collection Period (ACP). Fokus utama Bahagian Pembahagian adalah melaksanakan jadual senggaraan berkala dan projek-projek peningkatan sistem voltan tinggi bagi meningkatkan kebolehharapan sistem. Sebahagian daripada projek senggaraan yang dilaksanakan adalah: a. Pengurusan Vegetation bagi sistem 11 kv dan 33 kv b. Senggaraan perlindungan ke atas alatsuis VCB di PMU dan PPU c. Senggaraan perlindungan ke atas alatubah 33 kv oleh MTM. Inisiatif ini telah dipertingkatkan lagi dalam TK2008/2009 manakala bagi projek-projek memperkukuhkan sistem voltan tinggi sebanyak 39% bajet yang diperuntukan telah dapat dibelanjakan pada TK2008/2009. Di bawah inisiatif ini projek yang diberi penekanan adalah yang menyediakan pembekal-pembekal baru dari PMU dan mewujudkan rangkaian sistem suabalik dari pembekal sedia ada.

117 Tenaga Nasional Berhad 120 Laporan Tahunan 2009 Sabah electricity sdn bhd (Samb.) Indeks SAIDI Bahagian Pembahagian telah dapat dikurangkan sebanyak 312 minit seperti yang ditunjukkan dalam Graf 1. Indeks SAIDI keseluruhan sistem SESB menunjukkan arah aliran menurun sejak tahun Graf 1: Indeks Tempoh Masa Purata Gangguan Sistem bagi tempoh TK Ogos ,150 1,880 2,583 2,645 Unit Perjangkaan di Bahagian ini yang bertanggungjawab untuk mengurangkan kehilangan sistem telah menggariskan inisiatif-inisiatif kritikal yang memberi impak yang besar kepada tahap kehilangan/losses terutama Non Technical Losses (NTL) antaranya adalah: a. Pemeriksaan Berjadual Jangka-Jangka LPC 100% LPC Check. b. Pemasangan Jangka kvarh pengguna-pengguna LPC. c. Pemasangan Jangka Semak pengguna-pengguna LPC. d. Penukaran jangka usang OPC (>20 tahun). Prestasi pencapaian inisiatif ini bagi TK2008/2009 adalah seperti di Jadual 3. Manakala prestasi pencapaian kerugian/losses adalah seperti di Graf 4. Jadual 2 Bil. KPIs Sasaran Pencapaian % 1 Pemeriksaan Jangka LPC 2,560 2,383 93% 2 Pemasangan Jangka kvarh % 3 Penukaran Jangka Usang OPC 26,315 19,537 74% ,000 1,500 2,000 2,500 3,000 TK2009 TK2005-TK2008 Graf 2: Indeks Tempoh Masa Purata Gangguan Sistem Keseluruhan TK Ogos ,947 2,284 2,717 3,849 4,109 Graf 3: Pencapaian Kehilangan Sistem (System Losses) TK2005-TK2009 Ogos TK2009 TK2005-TK2008 Inisiatif untuk mengurangkan ACP adalah dipertanggungjawab di bawah unit Perkhidmatan Pengguna dan Pemasaran. Selain dari mempergiatkan aktiviti-aktiviti harian pemotongan bekalan harian yang dilaksanakan di peringkat stesen, beberapa inisiatif baru telah dilaksanakan pada TK2008/2009 antaranya: a. Pemantauan harian terhadap prestasi Pembaca Jangka. b. Pemantauan harian terhadap unbilled account. c. Melantik vendor bagi melaksana aktiviti pemotongan bekalan hanya dilaksanakan di Kawasan Kota Kinabalu, Sandakan, Tawau, Tuaran, Papar, Lahad Datu dan Semporna. d. Pemantauan berterusan akaun Pengguna- pengguna Kerajaan. 0 1,000 2,000 3,000 4,000 5,000 TK2009 TK2005-TK2008

118 Tenaga Nasional Berhad 121 Laporan Tahunan 2009 Prestasi ACP bagi TK2008/2009 adalah seperti berikut:- GraF 4: Tren ACP (Hari) TK2004-TK TK2009 Antara aktiviti utama yang telah diadakan di bawah AKP Customer Focus ialah Prime Visits yang bertujuan untuk menghargai sumbangan pelanggan-pelanggan kuasa besar dan meningkatkan kerjasama serta meningkatkan komunikasi antara mereka dan SESB. Sehingga Ogos 2009, sebanyak 33 pelanggan kuasa besar telah berjaya dilawati oleh seramai 12 orang anggota Pasukan Pengurusan SESB. Sebagai tambahan, aktiviti yang sama juga dilaksanakan oleh para eksekutif di peringkat kawasan TK2004-TK Rebat untuk bil-bil bulanan pengguna kediaman (domestik) yang berjumlah sehingga RM20 seisi rumah telah dilaksanakan semenjak Oktober 2008 seperti yang diumumkan oleh Kerajaan. Kod-kod program tambahan dalam sistem MOBIMAS dan SAP untuk memenuhi fungsi baru ini telah dibangunkan secara in-house. Tiga Kawasan tambahan seperti Tenom, Sipitang dan Kota Marudu dengan kelajuan 9.6kbps telah digantikan dengan streamyx. Dengan penggantian ini dapat mengurangkan pembayaran sewa talian lease-line. Dalam usaha untuk menambahbaik, mengurus serta memantau operasi rangkaian, beberapa penambahbaikkan seperti Network Management System, System Backup dan peralatan wireless telah dilaksanakan. Sistem firewall telah dinaiktaraf bagi mempertingkatkan keselamatan dan perlindungan sistem. JABATAN PEMBANGUNAN ORGANISASI Jabatan Pembangunan Organisasi terus memainkan peranannya dalam menyediakan perkhidmatan sokongan kepada semua Bahagian dalam SESB, mewujudkan budaya kerja yang aktif dan dinamis dalam merealisasikan Haluan Strategik 20 tahun SESB iaitu IF IT IS TO BE, IT IS UP TO ME. Sorotan pencapaian Bahagian Pembangunan Organisasi dalam tahun kewangan adalah seperti berikut:- GraF 5: Arah Aliran Pemarkahan AKP Memorandum Persefahaman ditandatangani oleh SESB dan National Institute of Occupation Safety & Health (NIOSH) pada 28 Julai Malaysian Productivity Corporation (MPC) telah menganugerahkan semula Stesen Sipitang dengan akreditasi Kualiti Cemerlang 5S pada 23 Jun Juga mengakreditasi Pencawang Pembahagian Utama, Sipitang dan Stor Kolombong SESB dengan pensijilan Kualiti Cemerlang 5S masing-masing pada 23 Jun dan 6 Ogos SESB telah diaudit oleh SIRIM QAS International Sdn Bhd sebagai pematuhan kepada ISO 9001:2008 dari 12 hingga 21 Mei 2009 dan disahkan menerima pensijilan ISO 9001:2008 pada 20 Ogos Anugerah Kualiti Presiden (AKP) AKP telah memainkan peranan utama dalam semua inisiatif kualiti SESB sejak TK2005. Pada TK2008/2009, AKP telah mempamerkan kemajuan yang agak besar dengan mencapai pemarkahan 781 dalam penilaian TK2008/2009 seperti yang diisytiharkan pada mesyuarat penutupan Penilaian AKP Akhir TK2008/2009 SESB pada 13 Ogos Selain mesyuarat-mesyuarat Pasukan Kerja AKP, Penaja Projek dan Majlis Kualiti mengenai kemajuan tracker board, dan prestasi projek kualiti, Urusetia AKP telah mengarahkan para Fasilitator/Penilai AKP SESB supaya mengadakan hebahan mengenai AKP (AKP roll down) di seluruh SESB dalam jangkamasa sebulan: BAHAGIAN SISTEM MAKLUMAT Pada TK2008/2009, Bahagian Sistem Maklumat telah memberi tumpuan kepada proses menaik taraf Mobile Billing Management System (MOBIMAS) yang melibatkan pengubahsuaian aplikasi program-program dan penggantian Hand Held Terminal (HHT) dan pencetak untuk meningkatkan mutu perkhidmatan pengebilan. Pengubahsuaian aplikasi dibuat secara in-house dan masih dalam pelaksanaan. HHT dan pencetak akan diganti secara berperingkat-peringkat dan dijangka bermula pada bulan September 2009, sebaik sahaja pengubahsuaian aplikasi siap dibuat Outpatient Pro>800 Sportsman Ordinary Man , Mata TK2009 TK2005-TK2008

119 Tenaga Nasional Berhad 122 Laporan Tahunan 2009 Sabah electricity sdn bhd (Samb.) Pensijilan 5S Pencawang Pembahagian Utama (PPU) Sipitang telah dianugerahkan dengan Pensijilan 5S daripada Malaysian Productivity Corporation (MPC) pada 23 Jun Dijangka lebih banyak PPU akan diaudit untuk Pensijilan 5S ini di masa hadapan. Stor Pusat SESB (Stor Pusat Kolombong) telah juga dianugerahkan Pensijilan 5S oleh MPC dengan pemarkahan sebanyak 92%. Lebih banyak lagi stor di wilayah-wilayah SESB akan menjalani pengauditan 5S untuk pensijilan di masa hadapan. Sistem Pengurusan Kecemerlangan Keselamatan (SPKK (SEMS)) Pengwujudan Kerangka Kualiti SESB pada 2007 telah membolehkan program SPKK/SEMS mencapai kemajuan yang lebih besar. Dalam TK2008/2009, empat pusingan program pengukuhan SPKP/SEMS telah diadakan. Program yang terbaru adalah sesi taklimat kesedaran keselamatan kepada keluarga para pekerja. Bengkel mengenai pengauditan SPKK/SEMS telah juga diadakan di mana peserta-pesertanya juga termasuk anggota kerja bukan teknikal. Setakat ini, SESB mempunyai 135 orang juruaudit SPKK/SEMS. Selain itu, taklimat oleh BOMBA, pemeriksaan barangan dan penyiasatan kemalangan telah diadakan seperti yang biasa berlaku. TK2008/2009 telah menyaksikan langkah yang besar bagi Jabatan Pembangunan Organisasi, di mana Pengurus Keselamatan dan Pegawai Keselamatannya telah membentangkan kertas kerja di persidangan pertama Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan di 1Borneo Kota Kinabalu dan memberi taklimat keselamatan sempena bengkel anjuran BOMBA Labuan. Peristiwaperistiwa ini merupakan sumbangan SESB kepada masyarakat tempatan dan Masyarakat Perkhidmatan Juru perunding Keselamatan. WIT-ICC & WIT-CFT Kedua-dua WIT-ICC dan WIT-CFT yang telah ditubuhkan pada TK2007/2008 bertujuan untuk menanam semangat kerja berpasukan dan penambahbaikan berterusan di tempat kerja. Setakat ini, 50 WIT-ICC dan 33 WIT-CFT telah ditubuhkan di bawah jagaan Penaja Projek. Pada TK2008/2009 Forum WIT-CFT dan Konvensyen WIT-ICC telah diadakan masingmasing pada Jun 2009 dan Jun WIT-CFT telah mula diadakan di bulan Oktober 2007 sementara Konvensyen WIT-ICC yang baru itu pula adalah yang julung kali diadakan di SESB. WIT-ICC mempunyai 26 pasukan peserta sementara WIT-CFT mempunyai 19 pasukan peserta. Pemenangpemenang Konvensyen WIT-ICC telah dianugerahkan hadiah wang tunai berjumlah di antara RM1,000 ke RM5,000. Ketiga-tiga pemenang WIT-ICC telah menyertai Konvensyen Wilayah Sabah-Sarawak di Kota Kinabalu pada Julai 2009 dan telah memenangi dua hadiah emas dan satu hadiah perak. Dua pasukan akan mewakili SESB dalam Konvensyen ICC peringkat Kebangsaan kelak. Kesan penting kemajuan WIT-ICC dan WIT-CFT ialah kematangan peserta dalam menyelesaikan masalah yang akan memungkinkan pihak Pengurusan memberikan mereka lebih kebebasan untuk menyelesaikan masalah syarikat. Walau bagaimanapun, mereka harus menguasai kaedah Ishikawa dan/atau kaedah menyelesaikan masalah yang lain, dan diberi pendedahan yang lebih kerap kepada projek WIT-ICC/CFT untuk membolehkan mereka menjalankan lebih banyak tugasan yang agak rumit. Nilai-nilai Bersama Program Nilai-nilai Bersama SESB telah dilancarkan pada bulan April Penyatapenyata nilai-nilai bersama telah diedarkan dalam bentuk cetakan, elektronik dan hebahan bersemuka mengenainya telah juga diadakan. Skim Cadangan Skim Cadangan SESB melalui pengwujudan Kerangka Penaja Projek telah dilancarkan pada TK2008/2009. Borang Skim Cadangan telah dimuat turun dalam laman Intra untuk membolehkan anggota kerja mengisi borang tersebut secara langsung. Pada tahun kewangan Jawatankuasa Skim Cadangan telah menerima sebanyak 33 cadangan dan pihak pengurusan telah memberikan penghargaan kepada pemenang penyumbang cadangan yang terbaik. Skim Cadangan ini akan dikerahkan untuk mencapai prestasi yang lebih baik pada tahun kewangan 2009/2010 dan seterusnya. BAHAGIAN PEROLEHAN Bahagian Perolehan bertanggungjawab m e n i n g k a t k a n k e u p a y a a n, k e c e k a p a n, keberkesanan, ketelusan, kebertanggungjawaban dan integriti dalam pengurusan Perolehan dan Stor di SESB. Bisnes teras bahagian ini merangkumi Perancangan Bahan-bahan, Pembelian Bahan-bahan dan Perkhidmatan, Penyimpanan dan Pengagihan barangan stok serta Pembangunan Vendor. Bahagian Perolehan sentiasa berazam untuk memenuhi keperluan dan kepuasan pelanggan. Untuk tujuan ini, beberapa inisiatif telah dikenalpasti iaitu: Meningkatkan prestasi perkhidmatan Meningkatkan ketersediaan dan kualiti bahan-bahan Memastikan pematuhan Prosedur Perolehan Meningkatkan pulangan bukan tarif Meningkatkan prestasi pembekal Program Pembangunan Vendor

120 Tenaga Nasional Berhad 123 Laporan Tahunan 2009 Meningkatkan Pengurusan rangkaian bekalan dengan: Gabungan Strategik dengan Pembuat/ pembekal asal barangan dan anak-anak syarikat TNB Pembangunan Usahawan untuk produk tempatan Pengudangan vendor Panel Pembekal/Kontraktor/Bengkel Jadual Harga Tetap untuk pembelian kecil tempatan Melalui pengurusan perolehan yang efisien, perancangan bahan-bahan yang sistematik dan pengurusan stor yang cekap, Bahagian Perolehan a k a n m e m p e r t i n g k a t k a n l a g i k u a l i t i perkhidmatannya bagi mencapai objektif bisnes. SESB juga memberikan penekanan terhadap pembangunan syarikat vendor Bumiputera di samping usaha berterusannya untuk mengecapi konsep Perkongsian Pintar dengan Vendor yang berpotensi. Inisiatif tersebut bersama dengan pencapaiannya termasuk: penganugerahan kontrak kepada syarikat Bumiputera sebanyak 74% daripada jumlah kontrak-kontrak pada TK2008/2009, Perikatan Strategik dengan MPC untuk Program Pembangunan Kualiti Vendor, Pemeteraian Perjanjian Pertama dengan pengilang tempatan di bawah Program Pembangunan Usahawan dan keterhasilan Vendor Managed Inventories di dalam kontrak-kontrak utama. PROSPEK Permintaan elektrik di Sabah dijangka berada dalam unjuran pertumbuhan sebanyak 7% setahun sehingga tahun Permintaan tenaga dijangka juga akan mencecah sekitar 1,500 MW pada tahun Dalam aspek penjanaan tenaga elektrik, perancangan jangka sederhana dan jangka panjang SESB akan lebih tertumpu kepada pengurangan kebergantungan kepada penggunaan minyak sebagai bahan api utama dan SESB perlu mempelbagaikan bahan api bagi menjamin sekuriti bekalan (security of supply). Rancangan penambahan kapasiti penjanaan jangka panjang akan melihat peningkatan sumber kuasa hidro sebagai komponen utama dalam Campuran Penjanaan (Generation Mix). Di samping itu, bagi memastikan kepelbagaian penggunaan bahan bakar untuk penjanaan elektrik, stesen janakuasa berasaskan arang batu akan dipertimbangkan sebagai alternatif kepada stesen janakuasa stim yang menggunakan gas sebagai bahan bakar. Oleh yang demikian, Loji Janakuasa Arang Batu pertama di Sabah dijangka akan mula beroperasi pada Dalam aspek perancangan pembangunan rangkaian talian penghantaran pula, pelan jangka pendek SESB akan lebih tertumpu kepada pengukuhan sistem untuk meningkatkan kestabilan serta kebolehharapan bekalan di samping menampung jangkaan pertambahan permintaan elektrik di negeri Sabah. Perancangan rangkaian talian penghantaran jangka panjang akan bergantung kepada lokasi dan sumber penjanaan yang dikenalpasti. Pelaksanaan rangkaian 275 kv yang bersepadu (termasuk menaiktaraf rangkaian 132 kv di bahagian Pantai Timur Sabah kepada 275 kv dan membina 275 KV Southern East-West Link) sebagai tulang belakang kepada sistem rangkaian talian penghantaran di Sabah turut diberi perhatian khusus tahun ini dan seterusnya dijangka akan disambungkan melalui sistem sambungtara ke negara jiran seperti Sarawak dan Brunei di masa hadapan. SESB juga telah menetapkan sasaran mencapai liputan bekalan elektrik sebanyak 90% menjelang 2010 bagi membolehkan rakyat di negeri Sabah mendapat manfaat daripada bekalan elektrik dan ini adalah sebahagian daripada sumbangan SESB terhadap pembangunan sosial dan ekonomi negeri Sabah.

121 Tenaga Nasional Berhad 124 Laporan Tahunan 2009 Maklumat Korporat LEMBAGA PENGARAH Tan Sri Leo Moggie (Pengerusi, Pengarah Bukan Eksekutif Bukan Bebas) Dato Sri Che Khalib bin Mohamad Noh (Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif) (Pengarah Eksekutif Bukan Bebas) Dato Puteh Rukiah binti Abd Majid (Pengarah Bukan Eksekutif Bukan Bebas) Dato Mohammad Zainal bin Shaari (Pengarah Bukan Eksekutif Bukan Bebas) Tan Sri Dato Lau Yin Lau Yen Beng (Pengarah Bukan Eksekutif Kanan Bebas) Tan Sri Dato Hari Narayanan a/l Govindasamy (Pengarah Bukan Eksekutif Bebas) Dato Zainal Abidin bin Putih (Pengarah Bukan Eksekutif Bebas) Dato Fuad bin Jaafar (Pengarah Bukan Eksekutif Bebas) Tan Sri Dato Seri Siti Norma binti Yaakob (Pengarah Bukan Eksekutif Bebas) (Dilantik pada 12 September 2008) JAWATANKUASA AUDIT LEMBAGA PENGARAH Tan Sri Dato Lau Yin Lau Yen Beng (Pengerusi Jawatankuasa) Dato Mohammad Zainal bin Shaari Tan Sri Dato Hari Narayanan a/l Govindasamy Dato Zainal Abidin bin Putih JAWATANKUASA PENAMAAN DAN GANJARAN LEMBAGA PENGARAH Tan Sri Leo Moggie (Pengerusi Jawatankuasa) Dato Mohammad Zainal bin Shaari Tan Sri Dato Hari Narayanan a/l Govindasamy Dato Fuad bin Jaafar Tan Sri Dato Seri Siti Norma binti Yaakob

122 Tenaga Nasional Berhad 125 Laporan Tahunan 2009 PEJABAT BERDAFTAR DAN IBU PEJABAT Tenaga Nasional Berhad No. 129, Jalan Bangsar Kuala Lumpur, Malaysia Telefon : Faks : Laman web : Sistem Maklumat Whistle Blowing : Talian Bebas Tol SETIAUSAHA SYARIKAT Nor Zakiah binti Abdul Ghani (LS ) PENDAFTAR SAHAM Symphony Share Registrars Sdn. Bhd. Aras 26, Menara Multi-Purpose Capital Square No. 8, Jalan Munshi Abdullah Kuala Lumpur, Malaysia BANK-BANK UTAMA Malayan Banking Berhad Aras 1, Tower A Dataran Maybank No. 1, Jalan Maarof Kuala Lumpur, Malaysia CIMB Bank Berhad No. 21 & 23, Lorong Ara Kiri 1 Lucky Garden, Bangsar Kuala Lumpur, Malaysia Bank Islam Malaysia Berhad Cawangan KL Sentral Tingkat Bawah, No. CS/3B/G Blok 3B, Plaza Sentral, KL Sentral Kuala Lumpur, Malaysia JURUAUDIT LUAR Tetuan PricewaterhouseCoopers (No. AF: 1146) Aras 10, 1 Sentral Jalan Travers Kuala Lumpur Sentral P. O. Box Kuala Lumpur, Malaysia PENYENARAIAN BURSA SAHAM Pasaran Utama Bursa Malaysia Securities Berhad, Malaysia (Tersenarai pada 28 Mei 1992) PENARAFAN (setakat 10 Oktober 2009) Baa1 BBB AA1 AA+ (Moody s) (Standard & Poor s) (Rating Agency Malaysia) (Malaysian Rating Corporation Berhad) AMERICAN DEPOSITORY RECEIPTS PROGRAMME (ADR) ADR Tahap 1

123 Tenaga Nasional Berhad 126 Laporan Tahunan 2009 Struktur Korporat Kumpulan (setakat 10 Oktober 2009) TNEC CONSTRUCTION SDN. BHD. (100%) TNEC OPERATIONS AND MAINTENANCE SDN. BHD. (100%) TNB ENGINEERING CORPORATION SDN. BHD. (100%) TNB ENGINEERS SDN. BHD. (100%) TNB ENERGY SERVICES SDN. BHD. (100%) TNB FUEL SERVICES SDN. BHD. (100%) TNB JANAMANJUNG SDN. BHD. (100%) TNB POWER DAHARKI LTD. (100%) TNB REPAIR AND MAINTENANCE SDN. BHD. (100%) TNB RESEARCH SDN. BHD. (100%) UNIVERSITI TENAGA NASIONAL SDN. BHD. (100%) TNB CAPITAL (L) LTD. (100%) TNB VENTURES SDN. BHD. (100%) POWER AND ENERGY INTERNATIONAL (MAURITIUS) LTD. (100%) BANGSAR ENERGY SYSTEMS SDN. BHD. (100%) ABRAJ COOLING LLC (49%) JANA LANDFILL SDN. BHD. (20%) TNB LIBERTY POWER LIMITED (100%) UNITEN R & D SDN. BHD. (100%) TNB OPERATIONS & MAINTENANCE INTERNATIONAL LTD (100%) TRICHY POWER LIMITED (100%) TRICHY ENERGY LIMITED (100%) TENAGA CABLE INDUSTRIES SDN. BHD. (76%) NORTHERN UTILITY RESOURCES SDN. BHD. (20%) INDEPENDENT POWER INTERNATIONAL LTD. (100%) TNB INTEGRATED LEARNING SOLUTION SDN. BHD. (100%) SABAH ELECTRICITY SDN. BHD. (82.76%) MALAYSIA TRANSFORMER MANUFACTURING SDN. BHD. (100%) TENAGA SWITCHGEAR SDN. BHD. (60%) KAPAR ENERGY VENTURES SDN. BHD. (60%) ORION MISSION SDN. BHD. (100%) LAHAD DATU HOLDINGS SDN. BHD. (100%)

124 Tenaga Nasional Berhad 127 Laporan Tahunan 2009 Syarikat-Syarikat Bersekutu/Pelaburan TOMEST ENERGY MANAGEMENT SDN. BHD. (51%) SELESA ENERGY SYSTEMS SDN. BHD. (70%) FTJ BIOPOWER SDN. BHD. (24.5%) JIMAH ENERGY VENTURES HOLDING SDN. BHD. (20%) FIBRECOMM NETWORK (M) SDN. BHD. (49%) OASIS PARADE SDN. BHD. (100%) SAUDI-MALAYSIA OPERATION AND MAINTENANCE SERVICES COMPANY LIMITED (30%) TEKNOLOGI TENAGA PERLIS CONSORTIUM SDN. BHD. (20%) PERUSAHAAN OTOMOBIL ELEKTRIK (MALAYSIA) SDN. BHD. (20%) GB3 SDN. BHD. (20%) LABUAN REINSURANCE (L) LTD. (10%) FEDERAL POWER SDN. BHD. (8.91%) BAKUN HYDRO-ELECTRIC CORPORATION SDN. BHD. (6.67%) MALAYSIAN SHOAIBA CONSORTIUM SDN. BHD. (20%) SAUDI-MALAYSIA WATER & ELECTRICITY COMPANY LIMITED (50%) EKUITI DIKAWAL BERSAMA SEATRAC SDN. BHD. (50%) (Dahulunya dikenali sebagai Sime Darby Power Link Sdn. Bhd.) Yayasan Amanah YAYASAN TENAGA NASIONAL RETIREMENT BENEFIT TRUST FUND YAYASAN CANSELOR UNIVERSITI TENAGA NASIONAL LAHAD DATU ENERGY SDN. BHD. (100%) NotA: Senarai penuh Syarikat-syarikat di bawah Tenaga Nasional Berhad dinyatakan dalam Nota 15 hingga Nota 17 kepada Penyata Kewangan di muka surat 242 hingga 252 dalam Laporan Tahunan ini.

125 Tenaga Nasional Berhad 128 Laporan Tahunan 2009 Struktur Organisasi (setakat 10 Oktober 2009) Jawatankuasa Lembaga Pengarah Setiausaha Syarikat Lembaga Pengarah Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif Ketua JuruAudit Dalaman

126 Tenaga Nasional Berhad 129 Laporan Tahunan 2009 Naib Presiden Kanan (Operasi & Teknikal) Bisnes Teras Bisnes bukan teras Naib Presiden Bahagian Penjanaan Naib Presiden Bahagian Penghantaran Naib Presiden Bahagian Pembahagian Pengurusan PERUSAHAaN Ketua Pegawai Kewangan/ Naib Presiden Kewangan Kumpulan Bahagian Kewangan Naib Presiden Bahagian Hal Ehwal Korporat Naib Presiden Bahagian Perancangan Naib Presiden Bahagian Sumber Manusia Ketua Pegawai Maklumat Bahagian Teknologi Maklumat dan Komunikasi Ketua Pegawai Perolehan Bahagian Perolehan Perkhidmatan Korporat Pengurus Besar Kanan Bahagian Perkhidmatan Korporat

127 Tenaga Nasional Berhad 130 Laporan Tahunan 2009 Kalendar Peristiwa September 2008 Kerajaan memansuhkan levi keuntungan berlebihan Kerajaan memansuhkan serta merta pelaksanaan levi keuntungan berlebihan yang dikenakan ke atas Penjana Bebas (IPP) dan menggantikannya dengan bayaran sekali saja yang bersamaan dengan jumlah levi bagi satu tahun. Kerajaan juga menggantung rundingan semula perjanjian pembelian kuasa (PPA) sehingga siap kajian penstrukturan semula industri bekalan elektrik. Levi keuntungan berlebihan ke atas IPP dikuatkuasakan Kerajaan bermula 1 Julai 2008, sementara pada 24 Julai 2008, Kerajaan memaklumkan rundingan semula PPA dengan IPP akan dimulakan. Oktober 2008 Majlis Menandatangani Perjanjian Persefahaman Penajaan TNB Kepada PHM TNB telah menandatangani perjanjian persefahaman (MoU) dengan Persekutuan Hoki Malaysia yang seterusnya menjadikan syarikat utiliti ini sebagai penaja utama Kejohanan TNB-Liga Hoki Malaysia tahun OKtober 2008 Rebat dari Kerajaan untuk bil elektrik RM20 ke bawah Pemansuhan bayaran bil elektrik berjumlah RM20 ke bawah berkuatkuasa pada 1 Oktober. Kemudahan di bawah Bajet 2009 ini memanfaatkan seramai 970,000 pengguna elektrik. Kerajaan membayar lebih kurang RM12 juta sebulan kepada TNB bagi menanggung kos tersebut. November 2008 Majlis Menandatangani Perjanjian Kolektif 2008 Di Antara TNB Dengan Kesatuan TNB Perjanjian ditandatangani oleh Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif TNB, Dato Sri Che Khalib Mohamad Noh, selaku wakil pengurusan manakala Kesatuan TNB diwakili oleh Pengerusi Kesatuan Percantuman Pekerja-Pekerja TNB (KPPPTNB) dan Kesatuan Pegawai-Pegawai Rendah TNB (KPPRTNB), dan disaksikan oleh Pengerusi TNB, Tan Sri Leo Moggie. November 2008 International Energy Security Forum 2008 Acara International Energy Security Forum 2008 telah berjaya diadakan pada 12 November 2008 dengan dihadiri oleh lebih daripada 300 peserta dari pelbagai sektor dan industri. Forum yang bertema Ensuring Energy Security in the 21st Century telah membentangkan topik-topik utama yang merangkumi cabaran-cabaran tenaga global, polisi dan strategi untuk sekuriti tenaga dan opsyen-opsyen tenaga untuk keperluan masa hadapan.

128 Tenaga Nasional Berhad 131 Laporan Tahunan 2009 November 2008 Majlis Menandatangani Perjanjian Tambahan Kedua Royalti Air Stesen Janaelektrik Sultan Mahmud, Kenyir, Terengganu Kerajaan Negeri Terengganu menerima royalti air kira-kira RM11.3 juta setahun untuk tempoh 10 tahun hasil perjanjian tambahan tersebut. TNB akan membina projek hidroelektrik kedua di Hulu Terengganu bagi meningkatkan sumber bekalan elektrik negara. November 2008 Perjanjian Kolektif Persatuan Eksekutif TNB (PET) Upacara menandatangani perjanjian telah dilaksanakan oleh Tan Sri Leo Moggie Pengerusi TNB dan Dato Sri Che Khalib Mohamad Noh, Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif sementara Encik Abdul Syukor Hassan, Yang DiPertua PET dan Encik Anuar Ahmad Abidin, Setiausaha Kehormat, PET mewakili PET. DISember 2008 Mesyuarat Agung Tahunan TNB Ke-18 Mesyuarat yang dipengerusikan oleh Tan Sri Leo Moggie Pengerusi TNB turut disertai Dato Sri Che Khalib Mohamad Noh, Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif, Ahli-ahli Lembaga Pengarah, Pengurusan Tertinggi serta para pemegang saham termasuk tetamu jemputan dari Kementerian. JANUARI 2009 Pelancaran CMC Pulau Pinang Pusat operasi CMC Zon Utara yang bertempat di Pulau Pinang merupakan gabungan operasi CMC dari negeri Pulau Pinang, Kedah, Perlis dan Perak. Ia beroperasi 24 jam sehari untuk memantau operasi perkhidmatan pelanggan dan penerimaan panggilan ke TNB CareLine serta meningkatkan kecekapan pengurusan perkhidmatan TNB CareLine.

129 Tenaga Nasional Berhad 132 Laporan Tahunan 2009 Kalendar Peristiwa (Samb.) JanuarI 2009 Kerajaan meluluskan Projek Hidroelektrik Bakun diambil alih Sarawak Energy Bhd (SEB) dan TNB mengumumkan menerima mandat daripada Kerajaan untuk mengambil alih operasi Projek Hidroelektrik Bakun di Sarawak daripada Sarawak Hidro Sdn Bhd. Operasi ambil alih ialah melalui perjanjian pajakan dan kedua-dua rakan kongsi akan membangunkan sistem transmisi bagi mengeksport tenaga elektrik dari Sarawak ke Semenanjung Malaysia. JanuarI 2009 Majlis Pelancaran Electronics Bills Presentment Maybank dengan TNB TNB dan Maybank mengorak langkah dalam perkhidmatan pembayaran elektronik dengan pelancaran Perkhidmatan Bil Secara Online melalui Maybank2u.com. Dengan perkhidmatan baru ini, pengguna tidak perlu menunggu bil elektrik bagi menjelaskan bayaran, malahan boleh menyemak jumlah bayaran bil elektrik dan membuat bayaran secara online. JanuarI 2009 Perlanjutan tempoh perlantikan Pengerusi TNB TNB mengumumkan perlanjutan tempoh perlantikan Tan Sri Leo Moggie sebagai Pengerusi Bukan Eksekutif TNB selama dua tahun lagi bermula 12 Mac FebruarI 2009 Majlis Penyerahan Projek Menaiktaraf Infrastruktur TNB menyerahkan Pusat Kelip-Kelip Kuala Selangor kepada Majlis Daerah Kuala Selangor selaras dengan selesainya kerja-kerja menaiktaraf infrastruktur di pusat ini. MaC 2009 Ketua Pegawai Eksekutif (CEO) Terbaik di Malaysia Tahun 2008 Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif TNB, Dato Sri Che Khalib Mohamad Noh dianugerahkan oleh Business Times dengan penghormatan Ketua Pegawai Eksekutif Terbaik di Malaysia Tahun 2008 (Malaysia s CEO of the Year 2008). Anugerah tertinggi ini diberi khusus kepada pemimpin-pemimpin yang telah berjaya mendorong organisasi mereka ke tahap kemuncak industri sambil meninggalkan kesan positif yang berlanjutan melalui kepakarannya dalam pengurusan perniagaan, pengusahaan, inovasi dan prestasi.

130 Tenaga Nasional Berhad 133 Laporan Tahunan 2009 MaC 2009 TNB Menandatangani Memorandum Perjanjian Persetujuan dengan FOMCA untuk menyokong kesedaran kecekapan tenaga TNB telah menandatangani memorandum perjanjian persetujuan dengan Gabungan Persatuan-Persatuan Pengguna-Pengguna Malaysia (FOMCA) sebagai tanda komitmen Syarikat kepada Kempen Kesedaran Kecekapan Tenaga Kebangsaan untuk mengalakkan kecekapan tenaga di kalangan pengguna domestik dan industri. ApRIL 2009 Simposium Keselamatan Kesihatan Pekerjaan & Alam Sekitar Objektif utama simposium ini adalah untuk mempertingkatkan lagi pengalaman mengenai keselamatan dan kesihatan perkerjaan di kalangan warga pengamal keselamatan dan kesihatan perkerjaan (Safety Practitioners). April 2009 KeTTHA ditubuhkan Kementerian Tenaga, Teknologi Hijau dan Air Malaysia (KeTTHA) ditubuhkan ekoran daripada rombakan Kabinet dan penstrukturan semula Kementerian oleh Perdana Menteri. Pertubuhan ini telah berjaya mengedepankan kepentingan teknologi hijau. MEI 2009 Lawatan T.Y.T Xaisengly Tengbiachue, Menteri di Jabatan Perdana Menteri Laos ke TNB TNB menerima kunjungan Yang Hormat T.Y.T Xaisengly Tengbiachue, Menteri di Jabatan Perdana Menteri Laos yang juga merupakan Presiden Jawatankuasa Kebangsaan untuk Pembangunan Perniagaan Laos bagi mempelajari pengalaman Malaysia berhubung syarikat milik kerajaan di negara ini.

131 Tenaga Nasional Berhad 134 Laporan Tahunan 2009 Kalendar Peristiwa (Samb.) JUN 2009 Majlis Perasmian Sistem Solar Hibrid RPS Dala, Gerik, Perak TNB mengorak langkah dalam pembekalan elektrik di luar bandar dengan perasmian sistem solar hibrid RPS Dala di Gerik, Perak oleh DYMM Sultan Perak, Sultan Azlan Muhibuddin Shah. Sistem ini dapat menjana elektrik melalui penggunaan panel solar yang lebih mesra alam supaya dapat meningkatkan lagi kualiti hidup penduduk-penduduk di kawasan yang terpencil seperti ini. JUN 2009 Majlis Meraikan Kejayaan Pelaksanaan Port Dickson II di Negeri Sembilan Kejayaan projek menaik taraf Loji Stesen Janaelektrik Tuanku Jaafar (PDII) telah ditandakan dengan majlis yang telah dirasmikan oleh Y.B. Datuk Peter Chin Fah Kui, Menteri Tenaga, Teknologi Hijau dan Air. JULAI 2009 Majlis Pelancaran Solar Hibrid Kg. Sungai Peroh, Kluang oleh Tunku Mahkota Johor Sistem Solar Hibrid di Kampung Orang Asli Sungai Peroh, Kluang yang memberi bekalan kepada 23 pengguna yang menetap di perkampungan tersebut telah sempurna dirasmikan DYAM Tunku Mahkota Johor Tunku Ibrahim Ismail Ibni Sultan Iskandar Al Haj sempena Kembara Mahkota Johor JulAI 2009 Pelancaran Maskot Kecekapan Tenaga dan Laman Web Bahasa Mandarin oleh TNB-FOMCA Gabungan Persatuan-Persatuan Pengguna-Pengguna Malaysia (FOMCA) dengan kerjasama TNB telah melancarkan Maskot SWITCH dan Laman Web Bahasa Mandarin bersempena Kempen Kecekapan Tenaga Kebangsaan (National Energy Efficiency Campaign).

132 Tenaga Nasional Berhad 135 Laporan Tahunan 2009 JulAI 2009 Pelancaran Kempen Rumah Sinar Letrik Pelancaran Kempen Rumah Sinar Letrik Bank Islam Bhd yang dijayakan bersama antara Bank Islam Berhad dan TNB bermula 3 Julai hingga 30 September Di bawah kempen tersebut, Bank Islam akan membantu pemilik rumah membayar bil elektrik mereka selama lima tahun. JulAI 2009 Menandakan 100 hari pertama sebagai PM Datuk Seri Najib Tun Razak menandakan 100 hari pertamanya sebagai Perdana Menteri dengan mengumumkan 11 langkah mesra-rakyat yang akan diberi perhatian utama oleh Kerajaan. Salah satu daripada langkah-langkah tersebut ialah meningkatkan bekalan elektrik di kawasan luar bandar di Sabah dan Sarawak. JulAI 2009 Perjanjian Persefahaman dengan Kerajaan Negeri Melaka TNB menandatangani perjanjian persefahaman (MoU) dengan Kerajaan Negeri Melaka mengenai Pulau Upeh, Melaka. Menerusi perjanjian ini, kerajaan negeri membeli semula Pulau Upeh daripada TNB pada harga RM6.5 juta. OGOS 2009 Perasmian Institute of Energy Policy and Research (IEPRe) UNITEN Penubuhan institut itu adalah hasil kerjasama UNITEN, Suruhanjaya Tenaga dan Kementerian Tenaga, Teknologi Hijau dan Air, dalam usaha Kerajaan merangka inisiatif bagi menangani isu global seperti pencemaran alam sekitar, penipisan lapisan ozon dan pemanasan global. OGOS 2009 Majlis Pelancaran Buku Coffeetable Kelip-kelip bertajuk oleh DYMM Sultan Selangor DYMM Sultan Selangor, Sultan Sharafuddin Idris Shah telah melancarkan buku coffeetable The Mysterious & Magical World Of Fireflies, Kg. Kuantan, Kuala Selangor pada 26 Ogos 2009 di majlis berbuka puasa di Masjid Universiti Tenaga Nasional.

133 Tenaga Nasional Berhad 136 Laporan Tahunan 2009 Sorotan Media

134 Tenaga Nasional Berhad 137 Laporan Tahunan 2009

135 Tenaga Nasional Berhad 138 Laporan Tahunan 2009 PENYATA URUS TADBIR KORPORAT Urus tadbir korporat adalah satu gagasan yang berkembang, ianya merupakan proses penambahbaikan yang berterusan yang perlu diberi fokus oleh apa jua entiti sebagai asas dan kerangka kerja bagi pengurusan bisnes sesebuah organisasi. Lembaga Pengarah dalam mengiktirafnya adalah komited untuk mendokong pelaksanaan dan amalannya di dalam Syarikat demi memastikan dapat memberi nilai kepada para pemegang saham dan yang berkepentingan dipenuhi. Krisis ekonomi global dalam skala yang belum pernah terjadi yang tercetus daripada kegagalan gadaian di Amerika Syarikat bermula 2007 yang telah menunjukkan bahawa ketiadaan urus tadbir memberikan implikasi kehancuran apabila gagal mematuhi amalan urus tadbir yang baik dan tanpa kawalan. Lembaga Pengarah dalam tempoh lima (5) tahun yang lalu telah meletakkan kerangka kerja dan struktur dengan kawalan dalaman yang diperlukan berserta semakan yang berterusan bagi penambahbaikan, berasa yakin akan berupaya bertahan badai gelora ekonomi walaupun dalam keadaan operasi yang mencabar. Lembaga Pengarah dengan sukacita melaporkan kepada para pemegang saham cara bagaimana TNB memperkukuhkan aplikasi prinsip-prinsip yang dinyatakan di dalam Kod Urus Tadbir Malaysia (Kod). (A) LEMBAGA PENGARAH Lembaga Pengarah bertanggungjawab sepenuhnya dalam mentadbir, membimbing serta memantau keseluruhan prestasi Syarikat dengan objektif muktamadnya ialah untuk mempertingkatkan nilai jangka panjang yang mampan dan sejajar dengan kepentingan pemegang saham serta pihak berkepentingan yang lain. Selaras dengan peruntukan Amalan Baik Kod Urus Tadbir Korporat, Lembaga Pengarah beriltizam untuk memastikan Syarikat mengamalkan tanggungjawab seperti yang digariskan di bawah ini:- Komposisi Lembaga Pengarah Pada masa ini, Lembaga Pengarah TNB mempunyai sembilan (9) ahli yang terdiri daripada seorang (1) Pengerusi Bukan Eksekutif, seorang (1) Pengarah Eksekutif, dan tujuh (7) Pengarah Bukan Eksekutif. Latar belakang yang berbeza di antara ahli Lembaga Pengarah dalam pelbagai bidang iaitu kewangan, perundangan, kejuruteraan, pengurusan dan pentadbiran awam memberi perspektif sangat berharga dalam mengawasi pengurusan Syarikat. Profil ringkas mengenai setiap Pengarah boleh didapati dalam muka surat 166 hingga 171 Laporan Tahunan ini. Proses Perlantikan ke Lembaga Pengarah Perlantikan ke Lembaga Pengarah TNB boleh dibuat sama ada oleh Pemegang Saham Khas melalui Artikel 5(2) Tataurus Syarikat atau oleh Lembaga Pengarah melalui Artikel 133 Tataurus Syarikat. Jawatankuasa Pencalonan dan Ganjaran Lembaga Pengarah (BNRC) meneliti kesemua penamaan dan pencalonan setiap calon yang sesuai bagi jawatan Pengarah di TNB dan juga anak syarikatnya. Jawatankuasa ini juga akan memastikan pemilihan ahli Lembaga Pengarah dengan set skil yang tertentu, kepakaran dan pengetahuan industri yang akan mengukuhkan lagi komposisi Lembaga Pengarah dan mampu membuat sumbangan yang ketara terhadap keberkesanan Lembaga Pengarah tersebut. Peranan dan Tanggungjawab Pihak Lembaga Pengarah telah melakarkan rancangan strategi jangka panjang serta mengkaji semula prestasi jangka pendek dan sederhana secara tahunan. Ini adalah untuk memastikan pelan strategik jangka panjang serta hala tuju adalah sejajar dengan kehendak pelanggan semasa dan perubahan dalam jangkaan kedudukan ekonomi di masa hadapan. Pemantauan oleh Lembaga Pengarah ke atas pencapaian sasaran bisnes dibuat setiap suku tahunan sementara laporan kewangan dan prestasi teknikal pengurusan dilaporkan secara bulanan. Peranan dan tanggungjawab Pengerusi Lembaga Pengarah dan Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif adalah berbeza dan berasingan. Pengerusi bertanggungjawab ke atas perilaku Lembaga Pengarah dan memastikan agar dalam setiap perbincangan Lembaga Pengarah yang dijalankan mengambil kira dan mendengar kesemua pendapat sebelum sebarang keputusan dibuat. Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif pula bertanggungjawab ke atas pengurusan operasi bisnes harian bagi memastikan satu imbangan kuasa yang mantap dapat diwujudkan agar tidak berlaku pertelagahan dalam proses membuat keputusan. Kebertanggungjawaban adalah merupakan sebahagian dari asas urus tadbir di TNB sementara Lembaga Pengarah mempunyai tanggungjawab terhadap pemegang saham, pihak Pengurusan pula bertanggungjawab kepada Lembaga Pengarah. Lembaga Pengarah memastikan pihak Pengurusan bertindak dengan mengambil kira kepentingan Syarikat dan para pemegang saham seterusnya mempertingkatkan lagi prestasi Syarikat. Terdapat perbezaan yang jelas di antara tanggungjawab Lembaga Pengarah dan pihak Pengurusan. Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif dibantu oleh pihak Pengurusan melalui Jawatankuasa, iaitu Jawatankuasa Tertinggi Kumpulan, Jawatankuasa Eksekutif Kumpulan, Jawatankuasa Tender Pengurusan Kumpulan, Jawatankuasa Pengurusan Risiko Kumpulan, Jawatankuasa Eksekutif Perolehan Bahan Api dan kesemua Jawatankuasa yang berkenaan pula bertanggungjawab bagi melaksanakan resolusi yang telah diluluskan oleh Lembaga Pengarah dan bertanggungjawab ke atas keseluruhan operasi harian bisnes Kumpulan serta kecekapan operasi.

136 Tenaga Nasional Berhad 139 Laporan Tahunan 2009 Urus tadbir korporat adalah satu gagasan yang berkembang, ianya merupakan proses penambahbaikan yang berterusan yang perlu diberi fokus oleh apa jua entiti sebagai asas dan kerangka kerja bagi pengurusan bisnes sesebuah organisasi. Lembaga Pengarah dalam mengiktirafnya adalah komited untuk mendokong pelaksanaan dan amalannya di dalam Syarikat demi memastikan dapat memberi nilai kepada para pemegang saham dan yang berkepentingan dipenuhi. Pengurusan Lembaga Pengarah Lembaga Pengarah telah membentuk sebanyak lima (5) Jawatankuasa Lembaga Pengarah. Lembaga Pengarah telah mengamanahkan tanggungjawab tertentu kepada Jawatankuasa Lembaga Pengarah yang berkenaan di mana setiap Jawatankuasa Lembaga Pengarah berfungsi berdasarkan terma rujukan masingmasing yang dinyatakan secara jelas. Jawatankuasa Lembaga Pengarah terlebih dahulu akan membincangkan isu-isu yang berkaitan secara mendalam sebelum mengemukakan cadangan atau saranan kepada Lembaga Pengarah. Gambarajah yang menggariskan Jawatankuasa induk yang terlibat dalam proses membuat sesuatu keputusan adalah seperti di bawah:- LEMBAGA PENGARAH JAWATANKUASA LEMBAGA PENGARAH Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah Jawatankuasa Tender Lembaga Pengarah Jawatankuasa Tatatertib Lembaga Pengarah Jawatankuasa Pencalonan dan Ganjaran Lembaga Pengarah Jawatankuasa Kewangan dan Pelaburan Lembaga Pengarah JAWATANKUASA PENGURUSAN Jawatankuasa Tertinggi Kumpulan Jawatankuasa Eksekutif Kumpulan Jawatankuasa Tender Pengurusan Kumpulan Jawatankuasa Pengurusan Risiko Kumpulan Jawatankuasa Bekalan Tenaga Jawatankuasa Eksekutif Perolehan Tenaga Komposisi Jawatankuasa Lembaga Pengarah dan kehadiran ahli di mesyuarat Jawatankuasa Lembaga Pengarah adalah seperti berikut:- Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah PENGARAH Kehadiran Mesyuarat Tan Sri Dato Lau Yin Lau Yen Beng 15/15 Dato Mohammad Zainal bin Shaari 12/15 Tan Sri Dato Hari Narayanan a/l Govindasamy 15/15 Dato Zainal Abidin bin Putih 14/15 Jawatankuasa Tender Lembaga Pengarah PENGARAH Kehadiran Mesyuarat Dato Puteh Rukiah binti Abd Majid 12/12 Dato Mohammad Zainal bin Shaari 8/12 Tan Sri Dato Lau Yin Lau Yen Beng 12/12 Dato Fuad bin Jaafar 11/12

137 Tenaga Nasional Berhad 140 Laporan Tahunan 2009 PENYATA URUS TADBIR KORPORAT (SAMB.) Jawatankuasa Penamaan dan Ganjaran Lembaga Pengarah PENGARAH Kehadiran Mesyuarat Tan Sri Leo Moggie 7/7 Dato Mohammad Zainal bin Shaari 3/7 Tan Sri Dato Hari Narayanan a/l Govindasamy 7/7 Dato Fuad bin Jaafar 7/7 Tan Sri Dato Seri Siti Norma binti Yaakob (dilantik berkuatkuasa ) Jawatankuasa Kewangan dan Pelaburan Lembaga Pengarah PENGARAH 4/5 Kehadiran Mesyuarat Tan Sri Leo Moggie 3/3 Dato Mohammad Zainal bin Shaari 3/3 Dato Zainal Abidin bin Putih 2/3 Tan Sri Dato Seri Siti Norma binti Yaakob (dilantik berkuatkuasa ) Jawatankuasa Tatatertib Lembaga Pengarah PENGARAH Tan Sri Dato Seri Siti Norma binti Yaakob (dilantik berkuatkuasa ) 3/3 Kehadiran Mesyuarat Dato Puteh Rukiah binti Abd Majid 1/1 Dato Sri Che Khalib bin Mohamad Noh 0/1 Dato Fuad bin Jaafar 1/1 1/1 Terma rujukan utama mengenai Jawatankuasa Lembaga Pengarah adalah seperti berikut:- Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah Terma-terma rujukan untuk Jawatankuasa Lembaga Audit digariskan dengan nyata di bawah laporan Jawatankuasa Audit. Jawatankuasa Tender Lembaga Pengarah Untuk memastikan pelaksanaan dan pematuhan terhadap Polisi Perolehan dan Prosedur TNB serta membuat saranan yang sesuai (jika ada) kepada Lembaga Pengarah. Jawatankuasa akan memastikan TNB mengamalkan Nilai Baik dengan penuh integriti dan kebertanggungjawaban; Untuk memastikan TNB mematuhi segala undang-undang yang berkaitan, peraturanperaturan serta garis panduan yang ditetapkan bagi mencapai Amalan Perniagaan Terbaik dalam pembelian peralatan, bahanbahan, kerja atau perkhidmatan; Jawatankuasa Tender Lembaga Pengarah mengadakan mesyuarat sekurang-kurangnya sebulan sekali; Jawatankuasa telah mengadakan dua belas (12) mesyuarat untuk Tahun Kewangan ini. Jawatankuasa Penamaan dan Ganjaran Lembaga Pengarah Untuk mengenalpasti dan membuat cadangan bagi ahli-ahli baru kepada Lembaga Pengarah dan Anak Syarikatnya serta kepada Jawatankuasa Lembaga Pengarah; Untuk membantu Lembaga Pengarah menyemak keperluan kepakaran yang pelbagai, pengalaman dan kuantiti-kuantiti lain termasuk kompetensi teras serta kemahiran yang perlu ada dari Pengarah Bukan Eksekutif;

138 Tenaga Nasional Berhad 141 Laporan Tahunan 2009 Untuk melaksanakan semua proses yang telah dibentuk oleh Lembaga Pengarah bagi tujuan menilai keberkesanan Lembaga Pengarah secara keseluruhan dan Jawatankuasa Lembaga Pengarah; Untuk menentukan pakej ganjaran bagi Pengarah Bukan Eksekutif yang mana ia akan menjadi keputusan Lembaga Pengarah secara keseluruhan; Jawatankuasa Penamaan dan Ganjaran Lembaga Pengarah mengadakan mesyuarat apabila perlu dan sekurang-kurangnya setahun sekali; Untuk Tahun Kewangan ini, Jawatankuasa telah bermesyuarat sebanyak tujuh (7) kali. Jawatankuasa Kewangan dan Pelaburan Lembaga Pengarah Untuk mewujudkan satu (1) rangka polisi dari mana pihak Jawatankuasa akan membuat saranan kepada Lembaga Pengarah untuk perkara-perkara yang berkaitan dengan pengurusan kewangan dan aktiviti pelaburan Syarikat; Jawatankuasa Kewangan dan Pelaburan Lembaga Pengarah mengadakan mesyuarat apabila perlu dan sekurang-kurangnya dua (2) kali setahun; Untuk Tahun Kewangan ini, Jawatankuasa telah mengadakan mesyuarat sebanyak tiga (3) kali. Jawatankuasa Tatatertib Lembaga Pengarah Untuk mengurus isu-isu disiplin dan tindakan terhadap mana-mana salahlaku anggota kerja kecuali pendengaran rayuan daripada eksekutif dari gred M15 dan ke atas atau gred yang sama bagi kes-kes disiplin yang mana kuasanya berada dengan Lembaga Pengarah; Untuk melaporkan kepada Lembaga Pengarah mengenai kes-kes disiplin terkini yang telah diselesaikan dari semasa ke semasa; Untuk mewujudkan prosedur baru disiplin atau meminda prosedur yang sedia ada di mana bersesuaian tertakluk kepada kelulusan Lembaga Pengarah; Jawatankuasa Tatatertib Lembaga Pengarah akan bermesyuarat apabila diperlukan; Satu (1) mesyuarat telah diadakan dalam Tahun Kewangan ini. Mesyuarat Ahli Lembaga Pengarah Mesyuarat ahli Lembaga Pengarah dijadualkan lebih awal dan untuk Tahun Kewangan berakhir 31 Ogos 2009, 14 Mesyuarat Lembaga Pengarah telah diadakan untuk membincang dan menimbang pelbagai perkara-perkara penting termasuklah mengulangkaji semula projek-projek utama, pelan perniagaan, bajet, keputusan kewangan suku tahun, penilaian risiko, penunjuk aras prestasi bagi Pengurusan Atasan, serta cadangancadangan korporat yang lain seperti prestasi keseluruhan Syarikat dan Anak Syarikatnya serta perkara-perkara lain yang berkaitan dengan hal bisnes yang memerlukan perbincangan serta kelulusan dari pihak Lembaga Pengarah; Maklumat Kehadiran Ahli Lembaga Pengarah PENGARAH Semua Pengarah adalah digalakkan untuk memberi pandangan-pandangan dan ulasanulasan untuk perbincangan sebelum keputusan muktamad disahkan oleh Ahli Lembaga Pengarah. Ketika perjalanan mesyuarat Lembaga Pengarah, semua ahli Lembaga Pengarah telah menunjukkan penyertaan yang aktif dan membantu membuat penilaian dan menganalisis isu-isu sebelum keputusan dibuat. Sekiranya berlaku apa-apa percanggahan kepentingan, Pengarah yang berkenaan akan membuat deklarasi mengenai percanggahan di dalam mesyuarat tersebut. Pengarah berkenaan kemudiannya akan menarik diri dari membuat sebarang keputusan dalam mana-mana bidang di mana beliau mempunyai kepentingan diri. Adalah menjadi amalan bagi Ahli-ahli Lembaga Pengarah yang tidak dapat menghadiri manamana mesyuarat, memberikan pandangan terhadap isu-isu untuk pertimbangan dan perbincangan. Minit-minit mesyuarat yang diluluskan pada setiap mesyuarat ahli Lembaga Pengarah dan Jawatankuasa Lembaga Pengarah disimpan di dalam daftar statutori yang terdapat di pejabat berdaftar syarikat. Kehadiran Mesyuarat Tan Sri Leo Moggie (Pengerusi) 14/14 Dato Sri Che Khalib bin Mohamad Noh 14/14 Dato Puteh Rukiah binti Abd Majid 14/14 Dato Mohammad Zainal bin Shaari 10/14 Tan Sri Dato Lau Yin Lau Yen Beng 14/14 Tan Sri Dato Hari Narayanan a/l Govindasamy 13/14 Dato Zainal Abidin bin Putih 12/14 Dato Fuad bin Jaafar 13/14 Tan Sri Dato Seri Siti Norma binti Yaakob 11/13

139 Tenaga Nasional Berhad 142 Laporan Tahunan 2009 PENYATA URUS TADBIR KORPORAT (SAMB.) Saluran Maklumat kepada Ahli Lembaga Pengarah Pihak Lembaga Pengarah berserta ahli Jawatankuasanya mempunyai akses sepenuhnya dan tiada batasan ke atas semua maklumat mengenai TNB berkaitan dengan hal-hal urusan dan pengurusan perniagaan Kumpulan. Mesyuarat Ahli Lembaga Pengarah diadakan mengikut jadual, sebulan sekali dan mesyuarat khas diadakan sekiranya perlu. Pihak Lembaga Pengarah sedia maklum lebih awal mengenai agenda setiap mesyuarat Lembaga Pengarah, berserta dengan laporan pengurusan terperinci berkaitan analisa cadangan, penilaian risiko serta dokumen-dokumen sokongan untuk diteliti oleh pihak Lembaga Pengarah. Sebelum apa-apa keputusan dibuat, pertimbangan diberikan terhadap ketepatan maklumat yang diberikan kepada pihak Lembaga Pengarah, dan jika perlu, keputusan tidak akan dibuat sehingga semua maklumat dikaji semula. Semua Pengarah mempunyai hak dan tanggungjawab untuk mengajukan pertanyaan lanjut sekiranya ia diperlukan. Dalam kebanyakan keadaan, pihak Pengurusan Tertinggi Syarikat berserta penasihat bebas dijemput untuk menghadiri mesyuarat Lembaga Pengarah untuk memberi maklumat dan penerangan terhadap isuisu yang akan dibangkitkan oleh Lembaga Pengarah. Sama ada sebagai Lembaga Pengarah atau dalam kapasiti individu, setiap Pengarah boleh mendapatkan nasihat profesional bebas atas mana-mana perkara yang berkaitan dengan bidang tugas bagi melaksanakan tanggungjawab sekiranya perlu. Pihak Lembaga Pengarah juga akan dimaklumkan mengenai pendedahan/pengumuman yang dibuat ke Bursa Malaysia Securities Berhad. Keberkesanan Lembaga Pengarah Komposisi yang sedia ada, saiz, cara bekerja, hubungan yang erat antara Pengurusan dan Jawatankuasa Lembaga Pengarah, kesemuanya menyumbang kepada pembentukan satu Lembaga Pengarah yang berkesan. Ini juga adalah sejajar dengan prinsip-prinsip dan amalan baik yang termaktub dalam Kod Urus Tadbir Korporat Malaysia (dikaji semula 2007). Selain dari perjumpaan Mesyuarat Lembaga Pengarah yang ditetapkan, wacana serta perbincangan di mesyuarat Lembaga Pengarah dijalankan secara komprehensif dan teliti terhadap saranan oleh Pengurusan sebelum apa-apa keputusan dibuat. Selain mesyuarat bulanan Lembaga Pengarah, sesi interaktif dalaman antara Lembaga Pengarah dan Pengurusan yang diadakan dua kali setiap Tahun Kewangan yang dikenali sebagai Board and Management Breakout Session (BBO) telah membuktikan yang ia adalah satu platform/cara yang berkesan bagi mengadakan perbincangan dan pertukaran idea dan pendapat di antara Lembaga Pengarah dan Pengurusan dalam membentuk pelan-pelan strategik serta menentukan arah hala tuju Syarikat. Menerusi forum sebegini, pihak Lembaga Pengarah juga dimaklumkan tentang prestasi pelbagai Bahagian bisnes teras. Antara perkara-perkara yang dibincangkan di dalam sesi ini ialah Unjuran dan Ramalan Permintaan Elektrik, Pembangunan Penjanaan dan inisiatif-inisiatif penambahbaikan tahap perkhidmatan elektrik kepada pelangganpelanggan. Keseimbangan dan Kebebasan Ahli Lembaga Pengarah Salah satu keperluan dalam Kod adalah keseimbangan dalam ahli Lembaga Pengarah dan ini dicapai di mana lebih satu per tiga Pengarah- Pengarah Bebas membentuk keseluruhan Lembaga Pengarah. Lembaga Pengarah sedia ada terdiri daripada lima (5) Pengarah Bukan Eksekutif Bebas iaitu Y. Bhg. Tan Sri Dato Lau Yin Lau Yen Beng, Y. Bhg. Tan Sri Dato Hari Narayanan a/l Govindasamy, Y. Bhg. Dato Zainal Abidin bin Putih, Y. Bhg. Dato Fuad bin Jaafar dan Y. Bhg. Tan Sri Dato Seri Siti Norma binti Yaakob yang bukan sebahagian dari Pengurusan dan bebas dari mempunyai sebarang hubungan perniagaan yang mungkin akan menjejaskan keupayaan mereka untuk membuat keputusan yang adil. Kehadiran Pengarah-Pengarah Bebas ini meyakinkan lagi keseimbangan Lembaga Pengarah kerana mereka boleh memberikan pendapat yang adil dan saksama kepada semua perbincangan Lembaga Pengarah. Y. Bhg. Tan Sri Dato Lau Yin Lau Yen Beng adalah Pengarah Kanan Bebas Bukan Eksekutif. Beliau juga ialah Pengarah yang paling lama berkhidmat di Syarikat dan dengan itu mempunyai pengetahuan yang mendalam dan meluas mengenai Syarikat dan perniagaannya. Perlantikan Semula Mengikut Artikel 133 Tataurus Syarikat, Pengarah yang baru dilantik dimestikan menjalani perlantikan semula oleh pemegang saham secepat yang mungkin selepas perlantikan dan Pengarah yang akan bersara boleh menawarkan diri mereka untuk perlantikan semula oleh pemegang saham. Selaras dengan Artikel 135 Tataurus Syarikat, kesemua Pengarah hendaklah bersara daripada jawatan sekurang-kurangnya sekali setiap tiga (3) tahun. BNRC akan mengkaji semua perlantikan Pengarah baru bagi Syarikat dan anak-anak syarikatnya dengan mengambil kira komposisi yang seimbang dari segi kepakaran dan pengalaman sebelum membuat saranan kepada Lembaga Pengarah untuk kelulusan. Maklumat lanjut mengenai Pengarah yang dicalonkan untuk perlantikan semula semasa Mesyuarat Agung Tahunan terdapat di dalam Lampiran Kenyataan Notis Mesyuarat Agung Tahunan. Profil yang lengkap mengenai Pengarah yang menawarkan diri untuk perlantikan semula telah diberikan bagi memudahkan pemegang saham membuat keputusan.

140 Tenaga Nasional Berhad 143 Laporan Tahunan 2009 Latihan Berterusan Lembaga Pengarah Mengakui bahawa peranan mereka sebagai Pengarah kini semakin mencabar, Pengarah akan terus melengkapkan diri mereka melalui program-program yang relevan, teknologi dan perkembangan semasa di dalam industri. Satu program latihan dalaman Lembaga Pengarah telah dianjurkan pada 24 Julai 2009 dengan topik Crisis Risk Thinking Benchmarking Best Practices during the Crisis yang disampaikan oleh Profesor Dr. Didier Cossin daripada IMD International di Lausanne, Switzerland. Pada setiap tahun, Syarikat akan mengaturkan lawatan teknikal Lembaga Pengarah bagi meluaskan pengetahuan dan pemahaman Pengarah-Pengarah mengenai bisnes utiliti/ elektrik di serata dunia. Untuk tahun di bawah kajian, lawatan teknikal ke loji-loji dan kemudahan-kemudahan teknologi tenaga yang boleh diperbaharui di Eropah telah diadakan dari 1 Julai 2009 hingga 10 Julai Objektif lawatan teknikal tersebut adalah untuk memberikan pendedahan dan pemahaman yang lebih mendalam mengenai teknologi yang boleh diperbaharui dan seterusnya menggunakan pengetahuan yang diperolehi untuk diaplikasikan kelak di dalam Syarikat atau negara. Semasa lawatan teknikal diadakan, Lembaga Pengarah telah mengunjungi pengeluar komponen sistem solar, penjanaan kuasa ladang angin, dan stesen kuasa solar 40 MW di Jerman. Lembaga Pengarah juga telah mengunjungi Danish Energy Industries (DI) di mana kunjungan diadakan ke loji kuasa bahan buangan biomass, loji kuasa pembakaran bersama dan ladang turbin angin luar persisiran, manakala ketika di England, Lembaga Pengarah mengunjungi loji kuasa Biogas Landfill. Prosedur Pemberian Ganjaran untuk Pengarah BNRC akan mengesyorkan kepada Lembaga Pengarah mengenai rangka dan pakej ganjaran untuk Pengarah Eksekutif dan Pengurusan Tertinggi. Jawatankuasa boleh mendapatkan nasihat profesional daripada sumber dalaman juga luaran sekiranya perlu. Tahap dan Bentuk Ganjaran (a) Pakej ganjaran bagi Pengarah Eksekutif terdiri daripada gaji tetap dan gaji tidak tetap yang dikaitkan dengan Petunjuk Prestasi Utama (KPI) seperti berikut:- (i) Gaji Pokok Gaji pokok (termasuklah sumbangan statutori majikan kepada Kumpulan Wang Simpanan Pekerja) bagi Pengarah Eksekutif yang disyorkan oleh BNRC, dengan mengambil kira prestasi kerja individu serta maklumat yang diperolehi daripada sumber bebas mengenai gaji pokok untuk jawatan yang sama di dalam industri yang lebih kurang sama. (ii) Skim Ganjaran Kumpulan menawarkan skim bonus untuk semua pekerja, termasuk Pengarah Eksekutif. Kriteria yang ditetapkan untuk mengenalpasti kuantum bonus adalah kadar keuntungan yang dicapai oleh Syarikat menerusi aktiviti perniagaannya berbanding dengan sasaran. Ia juga berkaitan dengan penilaian ke atas prestasi kerja dan kompetensi setiap individu. Pengarah Eksekutif pula diberikan bonus secara kontrak berdasarkan prestasi kerja. (b) Pakej ganjaran bagi Pengarah Bukan Eksekutif terdiri daripada elemen-elemen berikut:- (i) Yuran Pengarah-Pengarah dibayar yuran bulanan tetap serta elaun mesyuarat bagi setiap mesyuarat Lembaga Pengarah dan Jawatankuasa Lembaga Pengarah yang dihadiri sepanjang tahun. Yuran-yuran tersebut dibentangkan kepada pemegang saham Syarikat untuk kelulusan. (ii) Faedah-Faedah Lain Faedah-Faedah lain yang diberikan merangkumi pembayaran bil elektrik, serta pembayaran balik seperti yang ditetapkan.

141 Tenaga Nasional Berhad 144 Laporan Tahunan 2009 PENYATA URUS TADBIR KORPORAT (SAMB.) Maklumat Mengenai Ganjaran Pengarah-Pengarah Butir-butir mengenai agregat ganjaran bagi Pengarah untuk tahun kewangan berakhir 31 Ogos 2009 adalah seperti berikut:- Nama Pengarah (i) Gaji & (ii) Potongan EPF Yuran Pengarah Syarikat Anak Syarikat Elaun Mesyuarat Syarikat Anak Syarikat Bonus Manfaat Bukan Dalam Bentuk Wang (i) Elaun Kereta & (ii) Faedah Fleksi dan Khas Elektrik Lain-lain (RM) (RM) (RM) (RM) (RM) (RM) (RM) (RM) (RM) (RM) Pengarah Eksekutif Dato Sri Che Khalib bin Mohamad Noh (i) 600, (i) 60, (ii) 118, , (ii) 301, ,408, , , Pengarah Bukan Eksekutif Tan Sri Leo Moggie 120, , , , , , , Jumlah Dato Puteh Rukiah binti Abd Majid * Dato Mohammad Zainal bin Shaari Tan Sri Dato' Lau Yin Lau Yen Beng Tan Sri Dato' Hari Narayanan a/l Govindasamy 60, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Dato Zainal Abidin bin Putih 60, , , , , Dato Fuad bin Jaafar 60, , , , , , , Tan Sri Dato' Seri Siti Norma binti Yaakob (perlantikan berkuatkuasa 12 September 2008) 58, , , , Jumlah 718, , , , , , , , , ,501, * Termasuk RM60, dan RM32,100 dibayar kepada Khazanah Nasional Berhad, merupakan Yuran Pengarah dan Elaun Mesyuarat yang diperuntukkan kepada Dato Mohamad Zainal bin Shaari.

142 Tenaga Nasional Berhad 145 Laporan Tahunan 2009 (B) PEMEGANG SAHAM TNB adalah komited untuk menjalinkan hubungan yang baik dengan pemegang sahamnya, sambil meneruskan komitmennya untuk mempertahankan tahap amalan urus tadbir korporat yang tinggi keseluruh Kumpulan dengan kesedaran mengenai kesannya ke atas prestasi jangkamasa panjang korporat dan nilai pemegang saham secara optima. Hubungan di antara Syarikat dan Pelabur Pihak Lembaga Pengarah dan Pengurusan TNB mengakui kepentingan ketelusan serta kebertanggungjawaban ke atas pemegangpemegang saham dan pelabur, supaya ia berusaha lebih giat lagi untuk meningkatkan amalan pentadbiran korporat yang tinggi secara keseluruhan di dalam Kumpulan. Oleh itu, TNB telah mewujudkan dan menggunakan Polisi Hubungan Pelabur sedia ada bagi memastikan kualiti perkhidmatan yang tinggi dicapai ketika memberikan maklumat kepada pelabur dan pihak yang berkepentingan. Dengan mengoptimakan penggunaan pelbagai saluran komunikasi bagi memastikan kesemua pemegang saham dan pelabur mendapat pandangan yang seimbang dan menyeluruh mengenai prestasi Kumpulan serta cabarancabaran yang dihadapi oleh Kumpulan di dalam persekitaran yang mencabar, peranan hubungan pelabur dikukuhkan sebagai platform komunikasi di antara Kumpulan dan pelabur. Untuk tujuan ini, Unit Hubungan Pelabur dan Pelaporan Pengurusan (IRMU), sebuah unit khas di bawah Bahagian Kewangan Kumpulan telah diamanahkan dengan tanggungjawab untuk mengkoordinasi dan memberikan maklum balas terhadap semua pertanyaan dan maklumat yang dibangkitkan oleh pemegang saham, penganalisa penyelidikan serta pelabur. Kepentingan yang sama juga diberikan kepada keperluan hubungan pelabur untuk menyalurkan pendapat komuniti pelaburan kembali kepada Pengurusan dan Ahli Lembaga Pengarah. Program Hubungan Pelabur Tahunan bertujuan untuk memberikan peluang dan sebagai platform kepada Pengurusan untuk berinteraksi dengan pelabur, penganalisa serta pihak media. Aturcara dan aktiviti-aktiviti yang dijadualkan dalam program tersebut termasuk:- Pengumuman keputusan suku tahun Penerangan oleh Penganalisa/Panggilan Persidangan Pengumuman keputusan tahunan Persiapan dan meluluskan Laporan Tahunan Mesyuarat Agung Tahunan Lawatan Tapak Pameran Bergerak Dalam Negara & Antarabangsa Persidangan Utama Broker Antarabangsa Untuk tahun di bawah kajian, unit ini telah menganjur dan mengambil bahagian di dalam pelbagai acara di dalam dan luar negara termasuk:- Sembilan (9) Persidangan dan forum berikut yang dianjurkan oleh badan-badan penyelidikan: i. CLSA Annual CLSA Investors Forum Hong Kong ii. Credit Suisse Malaysia Corporate Day Kuala Lumpur iii. Credit Suisse Singapore iv. KAF KAF Corporate Day Kuala Lumpur v. Deutsche Bank Mini Corporate Day Singapore vi. Macquarie 2009 Macquarie Asean Conference London vii. Credit Suisse Asian Investment Conference Hong Kong viii. CitiGroup Asian Utility Discovery Tour Kuala Lumpur ix. UBS UBS Power Day Singapore Pengumuman keputusan kewangan suku tahun kepada komuniti kewangan dan pihak media. Sewaktu acara ini dijalankan, kemudahan teleconferencing telah diaturkan bagi memudahkan komuniti pelaburan di pusat-pusat kewangan terbesar di seluruh dunia untuk mendengar serta mengambil bahagian di dalam taklimat tersebut. Secara puratanya, seramai 107 peserta dari komuniti kewangan dan pihak media telah menghadirinya atau mengambil bahagian dalam teleconferencing semasa pembentangan suku tahun Tahun Kewangan. Keputusan suku tahun kewangan dan bahan penulisan pembentangan penganalisa boleh didapati di laman web rasmi Syarikat bagi membolehkan akses lebih meluas terhadap maklumat Syarikat kepada pelabur dan lainlain pihak yang berkepentingan. Tambahan daripada itu, pelabur boleh menghubungi Syarikat pada bila-bila masa melalui emel serta lain-lain saluran dan pegawai-pegawai Syarikat di IRMU yang ditugaskan bagi memberikan maklumat di atas permintaan kepada pemegang-pemegang saham apabila diminta. The Invest Malaysia Annual International Investors Conference yang dianjurkan oleh Bursa Malaysia bertujuan menghimpunkan ahli-ahli korporat Malaysia dan pelabur institusi-institusi dari dalam negara dan antarabangsa ke satu forum yang bermanfaat buat semua. M e s y u a r a t B e r k u m p u l a n d a n Perseorangan dengan pelabur ekuiti dan tetap serta penganalisa diadakan. Tahun Kewangan 2009 adalah tahun yang sangat mencabar bagi TNB, mesyuarat-mesyuarat dengan komuniti kewangan ini terbukti berkesan sebagai perantaraan yang terbaik bagi meningkatkan tahap pemahaman pelabur serta persepsi mereka terhadap Kumpulan.

143 Tenaga Nasional Berhad 146 Laporan Tahunan 2009 PENYATA URUS TADBIR KORPORAT (SAMB.) Mesyuarat Dalaman. Selain dari persidangan dan mesyuarat yang dihadiri di luar pejabat TNB, pihak Pengurusan dan IR kerap menjadi tuan rumah kepada pelabur kewangan sama ada dari dalam dan luar negara yang ingin mengadakan perjumpaan di TNB. Untuk tahun di bawah kajian ini, TNB telah mengadakan lebih kurang 69 perjumpaan (tidak termasuk pengumuman laporan kewangan suku tahun). Bagi Tahun Kewangan, TNB telah mengadakan lebih kurang 98 perjumpaan dengan penganalisa penyelidikan ekuiti, pelabur kewangan dan pelabur yang telah membuat permintaan untuk bertemu dengan pegawai-pegawai syarikat (tidak termasuk pelabur yang ditemui di persidangan, pameran bergerak dan pembentangan keputusan kewangan suku tahun). Penggunaan Secara Konstraktif Mesyuarat Agung Tahunan Mesyuarat Agung Tahunan (MAT) merupakan saluran utama bagi pemegang saham untuk berkomunikasi dan mengadakan sesi dialog dengan Lembaga Pengarah serta Pengurusan TNB. Pembentangan tentang prestasi teknikal dan kewangan Syarikat menerusi penyampaian visual disampaikan oleh Pengerusi dan Presiden/ Ketua Pegawai Eksekutif di MAT tersebut. Kehadiran pemegang saham di mesyuarat agung TNB sentiasa tinggi bilangannya di mana seramai 2,495 pemegang saham dan 1,909 proksi telah menghadiri MAT ke-18 pada tahun Sesi dialog antara Lembaga Pengarah dan pemegang saham juga adalah digalakkan di mana semasa MAT dijalankan, pemegang saham diberi peluang untuk bertanya mengenai isu-isu berkaitan prestasi operasi dan kewangan Syarikat. Pemegang saham boleh menggunakan hak mengundi mereka dan mesyuarat dijalankan dengan mengikut peraturan undang-undang dan juga prosedur mesyuarat agung. Setiap Resolusi dicadangkan adalah mengikut usul yang berasingan dan Pengerusi akan mengesahkan keputusan setiap resolusi setelah setiap cadangan dan sokongan dibuat oleh pemegang saham. Setiap perkara bagi urusniaga biasa dan urusniaga khas di dalam notis mesyuarat akan diberi penjelasan yang lengkap mengenai implikasi setiap resolusi yang dicadangkan. Pemegang saham juga diberi peluang untuk memajukan soalan berkaitan resolusi-resolusi yang dicadangkan dan juga mengenai perjalanan operasi Kumpulan. Pengerusi akan memberikan masa yang mencukupi untuk soalan-soalan daripada pemegang saham bagi perkara-perkara berkaitan prestasi Syarikat dan akan berusaha memberikan penjelasan atau maklumbalas bagi soalan-soalan tersebut kepada pemegang saham. Sebaik sahaja selesai MAT, Pengerusi dan Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif akan menjawab semua persoalan yang dikemukakan oleh pihak media dan penganalisa melalui satu persidangan akhbar dan pembentangan analisis dengan tujuan memberikan maklumat terkini mengenai Syarikat kepada semua yang berkepentingan. Pengumuman Berterusan mengenai Maklumat Penting TNB patuh kepada kewajipan bagi pengumuman berterusan yang ditetapkan kepada sebuah syarikat tersenarai oleh Bursa Malaysia Securities Berhad. Syarikat telah membentuk satu Polisi dan Prosedur Pengumuman Korporat semenjak 1994, yang memenuhi garis panduan Amalan Terbaik dalam Pengumuman Korporat yang ditetapkan oleh Bursa Malaysia pada bulan Julai Seperti yang ditetapkan oleh Amalan Terbaik ini, Setiausaha Syarikat dikenali sebagai Pengurus Pengumuman Korporat dalam konteks seperti yang dinyatakan di dalam Amalan Terbaik. Pengumuman semasa yang tepat dibuat ke atas kesemua maklumat penting dan untuk sepanjang Tahun Kewangan di bawah kajian, maklumat penting serta perkembangan penting mengenai pengambilalihan, pelupusan, pemberhentian pelaburan, pengeluaran nota-nota, cadangan fasiliti kewangan, penukaran bon-bon, transaksi pihak berkaitan, skim opsyen saham pekerja, notis penutupan buku akaun serta perubahan di dalam Lembaga Pengarah merupakan antara maklumat penting yang dikeluarkan kepada Bursa Malaysia Securities Berhad melalui Bursa Malaysia Link. Maklumat Sulit Semasa mengadakan taklimat atau pembentangan maklumat yang belum dimaklumkan yang dianggap sebagai maklumat penting, Syarikat akan berhati-hati memastikan maklumat tersebut dipelihara. (C) KEBERTANGGUNGJAWABAN DAN AUDIT Laporan Kewangan Lembaga Pengarah bertanggungjawab untuk memastikan kesemua penyata kewangan disediakan dengan mematuhi Akta Syarikat 1965 dan mengikuti garis panduan piawaian perakaunan yang diluluskan di Malaysia supaya penilaian kedudukan kewangan serta prospek syarikat dapat dinyatakan secara objektif dan mudah difahami. TNB menerbitkan laporan kewangannya setiap suku tahun untuk membolehkan pemegang saham memantau kedudukan kewangan Syarikat dengan mudah. Di dalam Laporan Tahunan ini, satu penilaian disediakan di dalam Laporan Pengarah bagi Penyata Kewangan yang diaudit. Bagi pihak Lembaga Pengarah, Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah (BAC) meneliti kesemua aspek kewangan serta pematuhan berkanun bagi Penyata Kewangan diaudit dan polisi serta prosedur Syarikat sebelum dibentangkan dan dibincangkan di peringkat Lembaga Pengarah. Pihak Lembaga Pengarah memastikan integriti pelaporan kewangan Syarikat dan mengakui sepenuhnya bahawa kebertanggungjawaban pendedahan kewangan merupakan satu bahagian yang penting dalam amalan baik urus tadbir korporat.

144 Tenaga Nasional Berhad 147 Laporan Tahunan 2009 Hubungan dengan Juruaudit Pihak Lembaga Pengarah, menerusi BAC, telah mewujudkan satu hubungan yang formal, telus dan baik dengan pihak juruaudit Kumpulan, dalaman dan luaran. Satu laporan oleh Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah disediakan di muka surat 155 hingga 157 dan Terma-Terma Rujukannya boleh didapati di muka surat 159 hingga 163. Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah mengadakan perjumpaan dengan juruaudit dalaman dan luaran untuk berbincang dan mengkaji semula pelan audit, keputusan kewangan suku tahun, penyata kewangan tahunan, penemuan-penemuan audit dan membuat cadangan untuk kelulusan Lembaga Pengarah. Kawalan Dalaman Pihak Lembaga Pengarah mengakui bahawa tanggungjawab mereka adalah untuk memastikan satu sistem kawalan dalaman yang berkesan wujud bagi mengawal kepentingan pelaburan pemegang saham serta aset-aset Syarikat seperti yang ditetapkan oleh Kod. TNB mematuhi garis panduan oleh Bursa Malaysia Securities Berhad mengenai Penyata bagi Kawalan Dalaman: Garis Panduan untuk Pengarah Syarikat Awam Tersenarai, sebagai panduan untuk mematuhi keperluan tersebut. Pada 15 April dan 22 Julai 2009, Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah mengadakan perjumpaan dengan Juruaudit Luaran tanpa kehadiran Pengarah Eksekutif dan Pengurusan untuk membincangkan keupayaan sistem kawalan dalaman bagi memastikan keberkesanan dan kecekapan operasi dan pematuhan kepada keperluan berkanun serta garis panduan, polisi dan prosedur Syarikat. Maklumat mengenai kawalan dalaman Kumpulan dinyatakan di dalam Penyata Kawalan Dalaman, menurut perenggan 15.26(b) Keperluan Penyenaraian Pasaran Utama Bursa Malaysia Securities Berhad adalah seperti yang dinyatakan pada muka surat 152 hingga 154. Kenyataan tanggungjawab Bagi Tahun Kewangan DI BAWAH Kajian (menurut perenggan 15.26(a) Keperluan Penyenaraian Pasaran Utama Bursa Malaysia Securities Berhad) Pihak Lembaga Pengarah bertanggungjawab sepenuhnya untuk memastikan penyata kewangan disediakan mengikut peraturan Akta Syarikat 1965 dan piawaian perakaunan yang diiktiraf oleh Badan Piawaian Perakaunan Malaysia supaya penilaian yang benar dan adil, seimbang dan taksiran yang mudah difahami mengenai kedudukan dan prospek kewangan Kumpulan diberikan. Di dalam Laporan Tahunan ini, satu penilaian disediakan di dalam Laporan Pengarah bagi Akaun yang telah diaudit. Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah mengkaji semua pematuhan berkanun dan meneliti aspekaspek kewangan bagi Penyata Kewangan diaudit sebelum dibentangkan ke peringkat Lembaga Pengarah. Kenyataan Pematuhan Tambahan Selain dari menyediakan ulasan mengenai keseluruhan keadaan urus tadbir korporat Syarikat kepada pemegang saham dan pihak yang berkepentingan, sukacita TNB melaporkan maklumat berikut:- (1) Penggunaan Keuntungan Hasil dari Cadangan Korporat Tiada perolehan dibuat dari mana-mana cadangan korporat bagi Tahun Kewangan berakhir 31 Ogos (2) Pembelian balik saham bagi Tahun Kewangan Tiada pembelian balik saham yang dilaksanakan oleh Syarikat bagi Tahun Kewangan berakhir 31 Ogos (3) Opsyen, Waran atau sekuriti boleh tukar yang telah dilaksana Untuk Tahun Kewangan, 2,536,450 saham biasa baru bernilai RM1.00 setiap satu telah dikeluarkan oleh Syarikat seperti berikut:- 2,536,450 saham biasa bernilai RM1.00 setiap satu di TNB selaras dengan Skim Opsyen Saham Pekerja II ( ESOS II ) pada harga RM6.71, RM6.99, RM7.42, RM7.33, RM6.33 dan RM5.57 setiap syer. Syer-syer biasa yang baru dikeluarkan semasa tahun kewangan berada pari passu dalam semua aspek dengan saham biasa yang sedia ada di dalam Syarikat. Syarikat telah diberikan pengecualian oleh Suruhanjaya Syarikat Malaysia menerusi surat bertarikh 10 September 2009 dari memaklumkan di dalam laporan ini namanama individu yang ditawarkan opsyen ini untuk tahun tersebut serta butir-butir pegangan mereka selaras dengan Seksyen 169(11) Akta Syarikat, 1965 kecuali maklumat mengenai pekerja-pekerja yang ditawarkan opsyen mewakili 450,000 syer biasa ke atas. Butir-butir lanjut boleh didapati pada muka surat 196 hingga 197 Laporan Pengarah.

145 Tenaga Nasional Berhad 148 Laporan Tahunan 2009 PENYATA URUS TADBIR KORPORAT (SAMB.) (4) American Depository Receipts ( ADR ) Pada Januari 1994, TNB melancarkan Tahap 1 American Depository Receipts (ADR) di New York, Amerika Syarikat. Setiap ADR mempunyai nilai yang sama dengan empat saham TNB. Bank yang dilantik untuk program ini ialah Malayan Banking Berhad. Bank of New York di Amerika Syarikat pula ialah bank Simpanan dan ADR boleh diurusniaga di kaunter. Setakat 31 Ogos 2009, jumlah saham-saham biasa yang dipegang melalui ADR ini adalah 3,357,537 yang mewakili kurang dari lima peratus (5%) daripada jumlah modal berbayar dan dikeluarkan iaitu 4,337,054,795 saham TNB. (5) Sekatan/Penalti Tidak terdapat sebarang sekatan dan/atau penalti yang dikenakan ke atas Syarikat dan anakanak syarikatnya, Pengarah atau Pengurusan oleh mana-mana badan berkanun sepanjang Tahun Kewangan berakhir 31 Ogos (6) Yuran Tidak Diaudit Selain dari yuran audit tahunan, Kumpulan juga membayar yuran tidak diaudit kepada juruaudit luaran. Jumlah yang dibayar untuk Tahun Kewangan berakhir 31 Ogos 2009 adalah seperti berikut: Bil. Bahagian/Anak Syarikat Bentuk Yuran Tidak Diaudit Kepada Juruaudit 1. Kewangan Kumpulan Khidmat Nasihat Profesional dan Semakan semula pengiraan cukai 2. Kumpulan dan Anak-Anak Syarikat TNB RM 1,382, Semakan semula pengiraan cukai 111, Liberty Power Limited (LPL) Khidmat Nasihat Cukai 115,117.60* (PKR2.6 juta) JUMLAH 1,535, KENYATAAN PEMATUHAN KE ATAS KEPERLUAN KEPERLUAN BURSA MALAYSIA BERHUBUNG DENGAN APLIKASI PRINSIP-PRINSIP SERTA PENGGUNAAN AMALAN-AMALAN TERBAIK YANG DIGARISKAN DALAM KOD Urus tadbir KORPORAT MALAYSIA (Menurut perenggan Keperluan Penyenaraian Pasaran Utama Bursa Malaysia Securities Berhad) Lembaga Pengarah ini berbesar hati untuk melaporkan kepada pemegang saham bahawa Syarikat telah mengaplikasikan prinsip-prinsip urus tadbir korporat dan telah mematuhi Bahagian 1 Kod tersebut. Sehubungan itu, Lembaga Pengarah adalah komited untuk mencapai piawaian yang tertinggi dalam urus tadbir korporat melalui penerimaan amalan-amalan terbaik yang disarankan di Bahagian 2 Kod tersebut. Ditandatangani bagi pihak Lembaga Pengarah mengikut resolusi mereka yang bertarikh 26 Oktober * Rupee Pakistan (PKR) 1 = RM (7) Perbezaan dalam Keputusan Syarikat tidak mengeluarkan jangkaan keuntungan untuk Tahun Kewangan berakhir 31 Ogos Oleh itu, tidak ada ulasan dibuat untuk perbezaan dalam keputusan. (8) Jaminan Keuntungan Syarikat tidak mengeluarkan sebarang jaminan keuntungan bagi Tahun Kewangan berakhir 31 Ogos TAN SRI DATO LAU YIN LAU YEN BENG PENGARAH BUKAN EKSEKUTIF KANAN BEBAS (9) Kontrak-Kontrak Penting Tidak terdapat kontrak penting yang diperolehi oleh Syarikat dan/atau anak syarikatnya yang melibatkan Pengarah dan kepentingan pemegang saham utama, baik semasa berakhir Tahun Kewangan 31 Ogos 2009, atau diperolehi semenjak penghujung Tahun Kewangan berakhir 31 Ogos (10) Dasar Penilaian Semula Dasar penilaian semula syarikat berkaitan dengan harta tanah dinyatakan di Nota 2(g) kepada Nota Penyata Kewangan pada muka surat 213 hingga 214 dalam Laporan Tahunan ini.

146 Tenaga Nasional Berhad 149 Laporan Tahunan 2009 PENGURUSAN RISIKO PERUSAHAAN 1. PENGENALAN Asas pengurusan risiko yang baik adalah penting dalam operasi harian TNB. Usaha mengenalpasti risiko dan pengurusan risiko yang efektif akan memberi kesan yang positif terhadap pencapaian objektif dan strategi Syarikat. Pelaksanaan proses pengurusan risiko yang berterusan yang diperkenalkan semenjak tahun 2003 bertujuan memastikan supaya risiko-risiko dikenalpasti, diurus dan dikawal dengan berkesan. Hasilnya, pelaksanaan proses pengurusan risiko ini bertujuan membantu pihak Pengurusan membuat keputusan berdasarkan maklumat-maklumat risiko yang telah dikenalpasti dengan merumus dan melaksanakan pelan tindakan serta memantau pencapaiannya. Proses pengurusan risiko ini juga membantu pihak pengurusan memberi keutamaan mengkaji semula pelan tindakan yang berterusan. Di samping itu, proses pengurusan risiko ini juga membolehkan perancangan audit dalaman dibangunkan bagi memastikan sistem kawalan dalaman yang sedia ada adalah mencukupi, berkesan dan dilaksanakan seperti yang dirancangkan. 2. RANGKA KERJA PENGURUSAN RISIKO DI TNB 2.1 Struktur Pengurusan Risiko Rangka kerja pengurusan risiko telah diwujudkan untuk memastikan peranan dan tanggungjawab dan kebertanggungjawaban mengurus risiko diterjemah dan disebarluaskan dengan jelas. Struktur pengurusan risiko (Rajah 1) terdiri daripada pelbagai peringkat pengurusan dalam Kumpulan TNB iaitu Lembaga Pengarah (Board of Directors), Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah (Board Audit Committee), Jawatankuasa Pengurusan Risiko Kumpulan (Group Risk Management Committee) yang dipengerusikan oleh Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif dan Jawatankuasa Kerja Pengurusan Risiko Kumpulan (Group Risk Management Working Committee) yang dipengerusikan oleh Ketua Pegawai Kewangan/Naib Presiden (Kewangan Kumpulan). Jabatan Pengurusan Risiko Perusahaan (EWRM) memainkan peranan sebagai urusetia kepada Jawatankuasa Pengurusan Risiko Kumpulan dan Jawatankuasa Kerja Pengurusan Risiko Kumpulan. Jabatan Audit Dalam Kumpulan pula berperanan penting dalam memastikan sistem kawalan dalaman dilaksanakan dengan mencukupi dan berkesan di Bahagian-bahagian Operasi TNB. Rajah 1 Struktur Pengurusan Risiko Lembaga Pengarah JAWATANKUASA AUDIT LEMBAGA Jawatankuasa Pengurusan Risiko Kumpulan (GRMC) Jawatankuasa Kerja Pengurusan Risiko Kumpulan (GRMWC) JABATAN PENGURUSAN RISIKO PERUSAHAAN (EWRM) Audit Dalaman Kumpulan Rangka kerja pengurusan risiko di TNB merupakan satu kitaran pengurusan risiko yang merangkumi proses penilaian, pelaporan, penambahbaikan, pemantauan dan kajian semula semua risiko bisnes yang dikenalpasti di TNB. Bisnes Teras Perkhidmatan Pengurusan bahagian-bahagian operasi TNB Perkhidmatan Korporat

147 Tenaga Nasional Berhad 150 Laporan Tahunan 2009 PENGURUSAN RISIKO PERUSAHAAN (samb.) 2.2 Pensijilan QMS MS ISO 9001:2008 Proses pengurusan risiko telah dikenalpasti sebagai salah satu proses sokongan utama dalam Panduan Kualiti ISO TNB dan diiktirafkan oleh SIRIM di bawah piawai pensijilan QMS MS ISO 9001: INISIATIF PENGURUSAN RISIKO/ PENCAPAIAN 3.1 Kesedaran serta Sesi Kajian Semula Risiko Jabatan EWRM telah menjalankan lebih daripada 15 sesi kesedaran dan sesi kajian semula untuk Bahagian-bahagian Operasi/Jabatan TNB dengan kerjasama Pengurus Risiko dan Koordinator Risiko Bahagian yang berkenaan. Sesi ini bertujuan untuk mengesan isu-isu pelaksanaan pengurusan risiko (jika ada), mengenalpasti perubahan yang telah dibuat ke atas risiko operasi serta memastikan semua bahagian TNB menyelaraskan profil risiko masingmasing berdasarkan strategi dan objektif bisnes semasa TNB. Setiap enam bulan, laporan penilaian risiko disediakan oleh semua Bahagian TNB dan dimajukan kepada Jabatan EWRM untuk dianalisis dan seterusnya dilaporkan kepada jawatankuasajawatankuasa risiko TNB yang berkenaan untuk dibincangkan. 3.2 Pembangunan Profil Risiko Profil risiko untuk bahagian/anak syarikat/jabatan yang baru ditubuhkan atau yang terlibat dalam pengstrukturan semula perlu dibangunkan bagi memastikan risiko-risiko yang berkaitan dikenalpasti dengan jelas dan ditangani dengan sewajarnya. Pada tahun ini, dua profil risiko baru telah dibangunkan oleh Jabatan EWRM dengan kerjasama bahagian/anak syarikat/jabatan yang berkenaan. 3.3 Analisa Risiko bagi Risiko Umum Untuk mengurangkan risiko perundangan (Legal Risk), aktiviti berterusan yang melibatkan penilaian ke atas pengurusan kontrak TNB dan penyeragaman kontrakkontrak yang besar telah dilaksanakan. Pada tahun yang dikaji, Polisi Kerahsiaan TNB telah diluluskan dan dilaksanakan secara menyeluruh di TNB. Antara aktiviti yang sedang dijalankan termasuklah penilaian terhadap risiko kemalangan, pengumpulan data dan penyeragaman statistik serta butiran insurans. Di samping itu, pameran bergerak telah diadakan bertujuan untuk memberi pengetahuan kepada warga kerja TNB mengenai risiko kemalangan serta langkah-langkah yang perlu diambil untuk mengurangkannya. 3.4 Komunikasi Risiko Komunikasi risiko yang menekankan penyebaran maklumat risiko kepada semua peringkat adalah merupakan salah satu aktiviti penting dalam pelaksanaan pengurusan risiko di TNB. Dua forum pengurusan risiko telah dianjurkan sebagai platform untuk menyampaikan maklumat kepada Pengurus Risiko, Koordinator Risiko serta pengurusan kanan TNB. Tajuktajuk yang telah dibincangkan merangkumi maklum balas TNB terhadap keadaan ekonomi dunia semasa dan peranan warga kerja dalam pengurusan risiko keselamatan yang melibatkan maklumat, IT dan pencerobohan fizikal. Komunikasi risiko juga disalurkan melalui laman web dalaman Bahagian Kewangan Kumpulan dan majalah korporat TNB, iaitu Tenagawan. 3.5 Sistem Maklumat Risiko TNB Sistem Maklumat Risiko TNB (TRIS) merupakan sistem yang dibangunkan dengan kerjasama Bahagian ICT. Ia bertujuan untuk melengkapkan pelaksanaan proses pengurusan risiko. Bagi memastikan kelancaran sistem, TRIS Helpdesk yang diterajui oleh pentadbir TRIS yang berdedikasi telah ditubuhkan. Penambahbaikan terhadap sistem TRIS telah dikenalpasti dan akan dibangunkan secara berterusan. Di samping itu, latihan TRIS telah dikendalikan secara berperingkat sepanjang tahun bagi membantu meningkatkan kemahiran pengurusan risiko para Pengurus Risiko, Koordinator Risiko dan Pemilik Risiko yang baru dilantik atau sebagai kursus ulangkaji bagi mereka yang sedang berkhidmat. 3.6 Audit Pematuhan Pengurusan Risiko Audit Pematuhan Pengurusan Risiko yang dikendalikan bertujuan untuk memberi jaminan kepada Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah TNB bahawa sistem kawalan dalaman dalam mengurus risiko adalah berkesan dan mantap. Ia juga menawarkan cabaran yang tidak bersandar kepada bahagianbahagian operasi bagi memastikan asas dan keperluan pengurusan risiko telah diterapkan secara berterusan. Semenjak tahun 2007, terdapat 15 Stesen Janaelektrik/Negeri/Jabatan dan sejumlah 21 proses kerja atau projek berkaitan risiko telah diaudit. Aktiviti audit ini akan terus dijalankan secara berterusan untuk menilai sama ada pelaksanaan pengurusan risiko di seluruh TNB adalah mencukupi.

148 Tenaga Nasional Berhad 151 Laporan Tahunan PELAN TINDAKAN KECEMASAN KORPORAT (CERP) Pelan Tindakan Kecemasan Korporat TNB (CERP) telah dirumus untuk memberi satu rangka kerja yang membolehkan gerak balas yang cepat dan terselaras pada situasisituasi kecemasan yang memberi kesan kepada TNB. Jawatankuasa Induk CERP, yang diketuai oleh Naib Presiden Kanan (Operasi & Teknikal), serta wakil-wakil pelbagai bahagian di dalam TNB ditubuhkan bertujuan memberi panduan dan bimbingan untuk melaksanakan TNB CERP dengan jayanya di semua Bahagian. Aktiviti/Inisiatif Utama CERP adalah seperti berikut: Dokumen TNB CERP untuk Kecemasan Bukan Berkaitan dengan Sistem seperti banjir dan pandemik telah dilulus, dicetak dan diagihkan kepada bahagianbahagian di TNB. Berpandukan kepada objektif yang sama seperti dokumen TNB CERP untuk Kecemasan Berkaitan Sistem, dokumen ini bertujuan untuk memberi rangka kerja yang teratur dan konsisten kepada TNB dalam menghadapi bencana sama ada semulajadi atau yang disebabkan oleh kelalaian manusia. Ujian dan latihan telah dijalankan ke atas kakitangan yang terlibat dan diulangkaji dalam usaha memastikan prinsip tindakan kecemasan dan kesinambungan bisnes TNB dapat dipupuk. Kerjasama yang berterusan di antara pelbagai agensi kerajaan seperti Majlis Keselamatan Negara, Ketua Pegawai Keselamatan Kerajaan dan Kementerian Sains, Teknologi dan Inovasi telah diwujudkan bagi memastikan bekalan elektrik kepada perkhidmatan utama di dalam negara adalah mencukupi. Salah satu usaha kerjasama ini adalah bertujuan untuk mengurangkan ancaman siber iaitu dengan memastikan rangkaian bisnes dan sistem kawalan TNB selamat daripada risiko pencerobohan. 5. PENGURUSAN RISIKO PROJEK Di TNB, semua projek pembinaan dan usahasama bisnes yang bernilai RM100 juta dan lebih telah diarah untuk melaksanakan proses penilaian risiko bagi mengenalpasti risiko-risiko yang berpotensi akan berlaku berdasarkan struktur projek-projek berkenaan. Dalam tahun ini, sejumlah sepuluh (10) sesi bengkel penilaian risiko projek telah dikendalikan oleh Jabatan EWRM bersama dengan pasukan projek yang berkaitan. Jabatan EWRM juga berkerjasama dengan beberapa penasihat projek risiko dan broker insurans untuk memperolehi maklumat terkini dari pasaran insurans bagi memastikan TNB sentiasa mengambil langkah yang perlu dalam usaha menangani isu tuntutan insurans oleh beberapa aktiviti projek yang dilaksanakan oleh para kontraktor. Pada masa kini, pemantauan risiko-risiko projek tersebut dilakukan melalui Sistem Maklumat Risiko TNB (TRIS) sementara menanti Sistem Pengurusan Risiko Projek (PRiMS) siap dibangunkan oleh Bahagian ICT. 6. KESIMPULAN Di antara faktor penting yang menentukan kejayaan pengurusan risiko adalah keupayaan Kumpulan menyerap budaya pengurusan risiko dengan jayanya. TNB akan terus memantapkan usaha mengukuhkan pelaksanaan pengurusan risiko bagi memastikan TNB berkeupayaan untuk bertindak secara berkesan dalam menangani pelbagai perubahan persekitaran bisnes demi mencapai matlamat syarikat serta melindungi dan meningkatkan nilai bagi pihak-pihak berkepentingan.

149 Tenaga Nasional Berhad 152 Laporan Tahunan 2009 Penyata Kawalan Dalaman TANGGUNGJAWAB LEMBAGA PENGARAH Lembaga Pengarah bertanggungjawab terhadap sistem kawalan dalaman bagi Tenaga Nasional Berhad (Kumpulan). Sistem ini direka bagi memenuhi objektif perniagaan Kumpulan dan menjaga kepentingan pelaburan para pemegang saham, kepentingan pelanggan, pengawal selia dan pekerja, dan juga aset Kumpulan. Sistem kawalan dalaman meliputi pengurusan risiko, kewangan, operasi. sistem maklumat pengurusan serta pematuhan dengan undang-undang dan peraturan. Sistem yang dilaksanakan menyediakan satu jaminan yang munasabah tetapi bukan muktamad terhadap salah nyata, kerugian dan penyelewengan. Lembaga Pengarah telah mewujudkan satu rangka kerja untuk mengenalpasti, menilai dan menguruskan risiko-risiko penting yang dihadapi oleh Kumpulan. Rangka kerja dan proses pengurusan risiko dikaji semula dari masa ke semasa oleh Lembaga Pengarah dan adalah mengikut Penyata Kawalan Dalaman: Garis Panduan untuk Pengarah-Pengarah Syarikat Senarai Awam. PENGURUSAN RISIKO Satu Sistem Pengurusan Risiko Seluruh Perniagaan (EWRM) telah diluluskan oleh Lembaga Pengarah dan dilaksanakan oleh Kumpulan untuk mengenalpasti, menilai, mengawal, melaporkan dan memantau risikorisiko yang strategik dan operasi yang dihadapi oleh Kumpulan. Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah (JALP) mengkaji keberkesanan sistem ini bersama laporan-laporan yang berbangkit daripada aktiviti-aktiviti pengurusan risiko yang dijalankan sepanjang tahun. JALP dibantu oleh Jawatankuasa Pengurusan Risiko, Ketua Pegawai Risiko, Jabatan EWRM dan warga kerja operasi dalam proses-proses pengurusan risiko. Kajian ke atas sistem-sistem EWRM dijalankan oleh Jabatan Audit Dalaman Kumpulan ke atas entiti operasi untuk memberi jaminan tentang kecukupan dan keberkesanan sistem dalam mengurang dan mengawal risiko yang dihadapi oleh Kumpulan. Proses-proses yang sedia ada itu akan membolehkan sistem itu terus diperbaiki dan diperkukuhkan bagi menghadapi cabaran dan keperluan Kumpulan. Pada tahun ini, inisiatifinisiatif berikut telah diambil untuk memantapkan proses-proses pengurusan risiko dalam Kumpulan: Penyemakan semula Modul Latihan EWRM yang terdahulu bagi membantu memantapkan lagi pemahaman anggota kerja berkenaan peranan dan tanggungjawab berkaitan pengurusan risiko, dan kemampuan untuk mengenalpasti, menilai, merawat dan memantau risiko-risiko di dalam skop kerja mereka. Pembangunan dan pelaksanaan Polisi Kerahsiaan TNB. Membangunkan proses untuk mengenalpasti Petunjuk Amaran Awal (Petunjuk Utama Risiko) bagi bidang yang berisiko tinggi untuk mengurangkan kesan sekiranya risiko berlaku. Memberi khidmat nasihat risiko mengenai Operasi dan Penilaian Risiko Projek oleh EWRM. Menjalankan Kajian Fraud dan Etika yang terdiri dari Kaji Selidik Fraud dan Etika, Analisa Data Fraud dan menyemak sistem untuk menguruskan fraud. Mengagihkan fungsi menguruskan risiko strategik dari segi penilaian, pemantauan serta laporan kepada Jabatan Perancangan Strategik di samping mengekalkan fungsi pengurusan risiko operasi di dalam Jabatan EWRM. STRUKTUR KAWALAN Lembaga Pengarah telah menubuhkan struktur kawalan dan komited untuk menilai, mempertingkat dan mengekalkannya untuk menjamin kawalan strategik dan operasi yang berkesan ke atas operasi bisnes Kumpulan. Struktur kawalan dalaman utama yang telah dilaksanakan untuk menjamin persekitaran kawalan yang berkesan adalah seperti berikut: Jawatankuasa-Jawatankuasa Lembaga Pengarah dan Pengurusan Bagi menggalakkan urus tadbir yang baik, telus dan kebertanggungjawaban, Jawatankuasa- Jawatankuasa Lembaga Pengarah dan Pengurusan ditubuhkan oleh Lembaga Pengarah untuk membantu mencapai visi, misi, strategi dan objektif yang ditetapkan untuk Kumpulan. Jawatankuasa-Jawatankuasa itu menyelia bidang-bidang yang ditugaskan di bawah bidang kuasa masing-masing. Jawatankuasa- Jawatankuasa ini memainkan peranan penting dalam mengarah, memantau dan memastikan bahawa rancangan dan operasi adalah selaras dengan rancangan bisnes jangka pendek dan jangka panjang Kumpulan yang diluluskan serta dasar-dasar Kumpulan. Jawatankuasa- Jawatankuasa tersebut adalah: Jawatankuasa-jawatankuasa Lembaga Pengarah Jawatankuasa Audit Jawatankuasa Tender Jawatankuasa Tatatertib Jawatankuasa Penamaan & Ganjaran Jawatankuasa Kewangan & Pelaburan Jawatankuasa-jawatankuasa Pengurusan Jawatankuasa Eksekutif Kumpulan Jawatankuasa Pengurusan Eksekutif Kumpulan Jawatankuasa Bekalan Tenaga Jawatankuasa Tender Jawatankuasa Pengurusan Risiko Kumpulan Jawatankuasa Eksekutif Bahan Api

150 Tenaga Nasional Berhad 153 Laporan Tahunan 2009 Struktur Organisasi Lembaga Pengarah telah pun mengstrukturkan organisasi mengikut bahagian. Had-had kuasa, tanggungjawab dan kebertanggungjawaban yang jelas telah ditetapkan bagi membolehkan visi, misi, strategi dan objektif operasi dicapai. Struktur bahagian meningkatkan keupayaan setiap bahagian memberi tumpuan kepada fungsifungsi teras dan sokongan dalam Kumpulan. Lembaga Pengarah juga mengkaji dan meningkatkan keberkesanan struktur organisasi dan kawalan untuk mencapai objektif strategik dan operasi, dan mengurus cabaran-cabaran dalam persekitaran operasi. Pada tahun ini, subsidiari-subsidiari dalam Bahagian Pengurusan Pelaburan diletakkan di bawah Bahagian Kewangan Kumpulan. Sistem Maklumat Pengurusan Lembaga Pengarah memperakui kepentingan Pengurusan Teknologi Maklumat dan Komunikasi bagi membantu operasi bisnes yang berkesan dan cekap, komunikasi yang tepat dan menepati masa dengan pihak berkepentingan serta meningkatkan prestasi Kumpulan dalam jangka panjang. Sistem-sistem utama yang digunakan oleh Kumpulan adalah seperti berikut: Sistem Pengurusan Sumber Seluruh Perniagaan (ERMS) e-sistem Maklumat dan Bil Pelanggan (ecibs) Sistem Pengurusan Sumber Manusia Seluruh Perniagaan (EHRMS) Sistem Kawalan Penyeliaan dan Pemerolehan Data (SCADA) Sistem Meter Jarak Jauh (RMR) Kemudahan Perbankan Elektronik Sistem Maklumat Risiko Tenaga (TRIS) Sistem Pengurusan Dokumen Elektronik (EDMS) Pengurusan Maklumat Rangkaian Pembahagian (DNIM) Salah satu sistem baru yang dibangunkan mulai tahun ini ialah Corporate Geospatial Information System (CGIS). Pelaksanaan CGIS ini dijangka siap dalam tempoh 10 tahun. Objektif-objektif sistem ini adalah untuk mewujudkan sistem informasi geospatial untuk kegunaan keseluruhan syarikat yang memudahkan laluan, selaras dan terkini bagi meningkatkan kecekapan dan menurunkan kos operasi melalui analisa geospatial bijak. Dasar dan Prosedur Kumpulan Lembaga Pengarah telah meluluskan dasar dan prosedur untuk mentadbir fungsi kewangan dan operasi dan etika Kumpulan. Matlamat dasar dan prosedur tersebut adalah untuk memastikan supaya etika dan prinsip dan mekanisme kawalan dalaman diterapkan dalam operasi. Ini membolehkan organisasi bertindak balas dengan segera terhadap risiko yang berubah-ubah dan segera melaporkan sebarang kegagalan kawalan yang penting. Dasar dan prosedur ini dikaji semula dari masa ke semasa bagi memastikan keberkaitan dan keberkesanannya. Antara lain, dasar-dasar dan prosedur-prosedur yang dilaksanakan adalah: Garispanduan Kawalan Dalaman Dasar dan Prosedur Kewangan Kumpulan Dasar Perbendaharaan Dasar Keselamatan dan Kesihatan Dasar Alam Sekitar Dasar Pelaburan Dasar dan Prosedur Perolehan Dasar Anti Fraud Dasar dan Prosedur Tatatertib Dasar dan Kod Amalan Maklumat dan Komunikasi Dasar dan Garis Panduan Pengurusan Risiko Seluruh Perniagaan Had-had Kuasa Kod Etika Kod Kelakuan Perolehan Prosedur Whistle Blowing dan Polisi Perolehan yang sedia ada telah dikaji semula pada tahun ini bagi meningkatkan kawalan dan kecekapan operasi. Jabatan Pemaksimuman Hasil Pada tahun ini, fungsi pemaksimuman hasil telah dinaiktaraf daripada Unit kepada Jabatan. Pasukan Pengekangan Kecurian Tenaga Elektrik (SEAL) adalah sebahagian daripada Jabatan ini. Peranan jabatan ini adalah untuk membanteras aktiviti kecurian arus elektrik (TOE) dan membendung kekurangan pendapatan daripada pembilan, penjangkaan dan kesalahan pentadbiran. Jabatan ini juga bertanggungjawab untuk meningkatkan mekanisme kawalan dalaman pencurian elektrik dan proses pematuhan. PEMANTAUAN & KAJIAN Interaksi Lembaga Pengarah Dengan Pengurusan Menerusi Breakout Session Lembaga Pengarah memainkan peranan aktif dalam Breakout Session yang diadakan dengan pengurusan untuk membincang dan mengkaji semula pelan, strategi, prestasi dan risiko yang dihadapi oleh Kumpulan. Pada tahun ini, dua (2) Breakout Session telah diadakan. Sesi-sesi ini memberikan mekanisme pemantauan dan kajian bagi meningkatkan keberkesanan Lembaga Pengarah dan membolehkan pengurusan mendapat mandat untuk menangani risiko yang dihadapi dalam persekitaran dalaman dan luaran. Perancangan Perniagaan & Belanjawan Lembaga Pengarah telah meluluskan Pelan Strategik 20 Tahun. Pelan Bisnes, Bajet dan Petunjuk-Petunjuk Utama Prestasi (KPI) adalah sejajar dengan Pelan Strategik. Ini adalah untuk membantu organisasi mencapai visi menjadi antara badan korporat terunggul di dunia dalam bisnes tenaga dan bidang-bidang lain yang berkaitan.

151 Tenaga Nasional Berhad 154 Laporan Tahunan 2009 Penyata Kawalan Dalaman (samb.) Strategi-strategi yang dikenalpasti dalam Pelan Strategik 20 Tahun, Pelan Bisnes 5 Tahun, Pelan Operasi Tahunan dan KPI dikaji semula, diluluskan dan dipantau oleh Lembaga Pengarah dan Pengurusan. Semakan dibuat berdasarkan perubahan-perubahan dalam persekitaran bisnes dan operasi. Maklumbalas dari Lembaga Pengarah semasa Breakout Session dengan pengurusan digunakan untuk membangun Pelan 5 Tahun dan Pelan Operasi Tahunan. Pelan Bisnes 5 Tahun dan Pelan Operasi Tahunan juga mengandungi belanjawan Syarikat, membolehkan Syarikat menggunakan sumbersumber ke arah mencapai objektif kewangannya. Penggunaan belajawan yang berkesan dicapai menerusi pemantauan oleh pengurusan dari masa ke semasa. Sistem Perancangan dan Pembangunan Jangka Panjang Bahagian Perancangan menjalankan sistem perancangan dan pembangunan jangka panjang untuk infrastruktur bekalan elektrik TNB bagi memenuhi permintaan beban. Ramalan jangka panjang dikaji semula seiring dengan perubahan ekonomi, dan pemantauan yang rapi bagi memenuhi situasi permintaan beban. Bagi bahagian bekalan, perancangan penambahan penjanaan dibuat untuk Semenanjung Malaysia dengan mengambil kira keselamatan tenaga jangka panjang dengan merujuk kepada kepelbagaian sumber bahan api, jenis penjanaan dan senario masa depan tenaga secara global. Tambahan lagi, perancangan pembangunan penghantaran dikaji semula dan dinilai mengikut keadaan ekonomi. Kajian Kewangan dan Operasi Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah (JALP) menyemak prestasi kewangan suku tahun Kumpulan bersama dengan pengurusan, dan ini kemudiannya akan dilaporkan kepada Lembaga Pengarah. Semakan suku tahun ini membolehkan JALP membincang dan menilai keputusan kewangan dan prestasi operasi. Akaun pengurusan bulanan yang berfungsi sebagai alat pemantauan, akan diedarkan kepada Lembaga Pengarah dan Pengurusan Kanan untuk memberi maklumat mengenai keputusan kewangan, petunjukpetunjuk prestasi operasi, perbandingan bajet supaya mereka memberi ke arah meningkatkan prestasi. Jabatan Audit Dalaman Kumpulan (JADK) Lembaga Pengarah menubuhkan JADK bagi memberi jaminan bebas berhubung kecukupan sistem pengurusan risiko, kawalan dalaman dan sistem tadbir urus. Kajian kerap dijalankan oleh JADK terhadap proses-proses bisnes untuk memantau pematuhan dengan prosedur Kumpulan, menilai keberkesanan kawalan dalaman dan mengetengahkan risiko-risiko penting yang memberi kesan kepada Kumpulan. Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah kerap mengadakan mesyuarat untuk membincangkan laporan dan penemuan audit dalaman, tindakan pengurusan dan pemantauan ke atas pelaksanaan langkahlangkah pembetulan dan pencegahan bagi bidangbidang yang penting dan berisiko tinggi. Skop JADK meliputi bidang penjanaan, penghantaran, pembahagian, perolehan dan projek kejuruteraan, kewangan, sumber manusia, teknologi maklumat dan komunikasi, pelaburan dalam subsidiari, pengurusan risiko dan pematuhan. JADK menikmati status bebas dalam Kumpulan dan melapor secara langsung kepada Lembaga Pengarah melalui Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah. Pelan audit tahunan JADK, bajet, kompetensi dan sumber-sumber akan diluluskan oleh Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah. Ini adalah untuk membolehkan kajian dijalankan terhadap kecukupan liputan pelan audit itu, sumber-sumber yang sedia ada dan liputan bidang-bidang penting dan berisiko tinggi. Kajian itu juga akan membantu mengesahkan bahawa audit itu perlu dikendalikan bersama (dalaman dan luaran) untuk memudahkan pemindahan pengetahuan dari pakar runding dan liputan oleh pihak luar dalam bidang-bidang di mana JADK tidak ada kemahiran teknikal itu. Kesimpulan Bagi Tahun Kewangan yang disemak, beberapa kelemahan kawalan dalaman telah dikenalpasti. Bagaimanapun, setelah diselidiki dengan teliti dan berdasarkan kepada maklumat dan jaminan yang diberi, Lembaga Pengarah berpuas hati tiada kerugian yang ketara kesan kelemahan sistem kawalan dalaman, yang memerlukan pendedahan berasingan dalam Laporan Tahunan Tenaga Nasional Berhad. Namun demikian, bagi bidang-bidang yang memerlukan perhatian, tindakan telah dan sedang diambil bagi memastikan kecekapan dan keberkesanan kawalan dalaman adalah berterusan dan untuk melindungi pelaburan pemegang saham dan aset Kumpulan. Penyata ini disediakan selaras dengan resolusi Lembaga Pengarah bertarikh 26 Oktober 2009.

152 Tenaga Nasional Berhad 155 Laporan Tahunan 2009 LAPORAN JAWATANKUASA AUDIT LEMBAGA PENGARAH Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah (JALP) diwujudkan oleh Lembaga Pengarah pada 9 Disember 1990 untuk membantu Lembaga Pengarah melaksanakan tanggungjawabnya. JALP ditadbir mengikut Bidang Kuasa seperti yang digariskan di mukasurat 159 hingga 163 dalam Laporan Tahunan ini. KEAHLIAN DAN MESYUARAT Ahli-ahli Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah dan jumlah mesyuarat yang mereka hadiri semasa tahun kewangan adalah seperti berikut: NO. NAMA Status Pengarah Bebas Jumlah Mesyuarat Dihadiri 1. Tan Sri Dato Lau Yin Lau Yen Beng (Pengerusi) 2. Tan Sri Dato Hari Narayanan a/l Govindasamy Pengarah Bukan Eksekutif Ya 15/15 Pengarah Bukan Eksekutif Ya 15/15 3. Dato Zainal Abidin bin Putih Pengarah Bukan Eksekutif Ya 14/15 4. Dato Mohammad Zainal bin Shaari Pengarah Bukan Eksekutif Tiada 12/15

153 Tenaga Nasional Berhad 156 Laporan Tahunan 2009 LAPORAN JAWATANKUASA AUDIT LEMBAGA PENGARAH (Samb.) Berdasarkan Bidang Kuasa JALP, Jawatankuasa seharusnya mengadakan mesyuarat apabila diperlukan dan sekurang-kurangnya enam (6) kali sepanjang tahun kewangan. Jawatankuasa ini telah bertemu sebanyak lima belas (15) kali. Ketua Audit Dalaman dan Setiausaha Syarikat yang juga adalah setiausaha kepada JALP turut menghadiri mesyuarat-mesyuarat tersebut. Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif dan pegawaipegawai syarikat juga dijemput menghadiri mesyuarat berhubung perkara-perkara yang memerlukan perhatian dan maklumbalas dari mereka. Selepas setiap mesyuarat JALP, Pengerusi JALP akan mengemukakan satu laporan berhubung perkara-perkara yang dibincangkan kepada Lembaga Pengarah. RINGKASAN AKTIVITI JAWATANKUASA AUDIT LEMBAGA PENGARAH Ringkasan aktiviti-aktiviti yang telah dijalankan oleh JALP dalam tahun kewangan adalah seperti berikut: Pengurusan Risiko Mengkaji dua kali setahun Profil Risiko Strategik dan Operasi Kumpulan, dan aktivitiaktiviti yang dilaksanakan oleh Jabatan Pengurusan Risiko Seluruh Kumpulan untuk menggalak dan meningkatkan kesedaran dan proses-proses pengurusan risiko. Mengarah untuk menubuhkan Risk Compliance Unit di dalam Jabatan Pengurusan Risiko Seluruh Kumpulan untuk memberi jaminan ke atas sistem pengurusan risiko. Mengarah pengurusan mengenalpasti Petunjuk Amaran Awal (Petunjuk Utama Risiko) untuk memberi ramalan berkaitan aliran risiko masa hadapan yang boleh memberi kesan kepada syarikat. Audit Dalaman Mengkaji dan meluluskan Bajet dan Pelan Tahunan Audit bagi Jabatan Audit Dalaman Kumpulan (JADK) untuk memastikan sumbersumber, kompetensi dan liputan yang mencukupi terhadap entiti yang penting dan mempunyai risiko tinggi. Mengkaji laporan audit dalaman yang dikeluarkan oleh JADK dan laporan audit yang disediakan oleh pihak-pihak luar berhubung keberkesanan dan kecukupan proses-proses tadbir urus, pengurusan risiko, operasi dan pematuhan. Mengkaji kecukupan dan keberkesanan tindakan-tindakan pembetulan yang diambil oleh pengurusan berkaitan semua perkara penting yang ditimbulkan. Membincang keputusan siasatan ad-hoc yang dijalankan dan mengesahkan tindakantindakan bersesuaian diambil untuk memperbaiki kelemahan-kelemahan. Menilai prestasi JADK. Mengkaji Petunjuk Utama Prestasi yang dicapai oleh Ketua Bahagian terhadap tindakan-tindakan pembetulan yang telah diambil. Audit Luar Mengkaji dan meluluskan Pelan Audit Luar dan skop bagi audit tahunan. Membincang dan melaporkan keputusan audit tahunan kepada Lembaga Pengarah. Mengesyorkan kepada Lembaga Pengarah perlantikan dan ganjaran Juruaudit Luar Kumpulan. Mengadakan pertemuan dengan Juruaudit Luar Kumpulan tanpa kehadiran pihak pengurusan bagi membincangkan sebarang isu yang ingin dibentangkan. Laporan Kewangan Mengkaji Penyata Kewangan suku tahun dan tahunan termasuk pengumuman, dan mengesyorkannya untuk kelulusan Lembaga Pengarah. Urus Niaga Pihak Yang Berkenaan Menilai sistem bagi mengenalpasti, memantau dan melaporkan urus niaga pihak yang berkaitan untuk TNB dan subsidiarisubsidiarinya. Laporan Tahunan Menilai dan mengesyorkan untuk kelulusan Lembaga Pengarah, Penyata Urus Tadbir Korporat, Penyata Kawalan Dalaman, Laporan Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah, Penyata Fungsi Audit Dalaman, Laporan Urus Niaga Pihak Yang Berkaitan dan Urus Niaga Pihak Yang Berkaitan Yang Berulang, dan Laporan Tanggungjawab Sosial Korporat. Lain-lain Mengkaji semula dan mengesahkan bahawa opsyen peruntukan yang dibenarkan di bawah Skim Opsyen Saham Pekerja (ESOS) pada Tahun Kewangan adalah mengikut peruntukan-peruntukan tertentu seperti dinyatakan di bawah Skim Syarikat. Melawat dan mengkaji semula strategi dan operasi anak syarikat, Sabah Electricity Sdn. Bhd.

154 Tenaga Nasional Berhad 157 Laporan Tahunan 2009 AUDIT DALAMAN KUMPULAN Fungsi audit dalaman bagi Kumpulan adalah dijalankan oleh Jabatan Audit Dalaman Kumpulan (JADK). JADK adalah bebas dan melapor terus kepada JALP. JADK menyediakan jaminan bebas dan objektif berhubung aspek operasi yang dikaji, dan memberi nasihat mengenai amalan-amalan terbaik yang akan memperbaiki dan menambah nilai kepada Kumpulan. Pendekatan yang bersistem dan berdisiplin telah diguna pakai untuk menilai kecukupan dan keberkesanan proses-proses pengurusan risiko, kewangan, operasi, pematuhan dan tadbir urus. Aktiviti-aktiviti audit dalaman dijajarkan dengan pelan strategik/objektif-objektif syarikat. Satu metodologi berasaskan risiko telah digunakan untuk memastikan kawalan-kawalan yang berkaitan untuk menangani risiko dengan kerap. Sepanjang Tahun Kewangan, sebanyak 159 laporan meliputi 319 tugasan telah dikeluarkan. Bidang-bidang liputan termasuklah tadbir urus, etika, pengurusan risiko dan kawalan dalam bidang penjanaan, penghantaran, pembahagian, perolehan, kejuruteraan, projek, kewangan, sumber manusia, logistik, teknologi maklumat dan komunikasi, dan pelaburan dalam subsidiari. Laporan-laporan yang dikeluarkan memberi penilaian bebas dan objektif bagi perkara-perkara berikut: Hasil daripada tugasan, laporan audit dalaman dikeluarkan kepada pengurusan untuk maklum balas dan tindakan pembetulan serta menetapkan tarikh akhir untuk menyelesaikan tindakan pencegahan dan pembetulan berkenaan. Tarikh sasaran siap bagi tindakan-tindakan pencegahan dan pembetulan berkenaan juga dinyatakan. Laporan tersebut kemudian dibentangkan kepada JALP untuk dibincangkan. Pengurusan turut hadir semasa perbincangan laporan tersebut bagi memastikan supaya mereka menjalankan tanggungjawab melaksanakan tindakan pencegahan dan pembetulan bagi kelemahan yang dilaporkan. Pada tahun ini, JADK juga membantu dan memudahkan pelaksanaan Petunjuk Utama Prestasi bagi tindakan pembetulan yang telah diambil oleh Ketua-ketua Bahagian bagi menangani kelemahan-kelemahan di bahagian masing-masing. Tan Sri Dato Lau Yin Lau Yen Beng Pengerusi Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah Tenaga Nasional Berhad (Pengarah Bukan Eksekutif Kanan Bebas) Kewujudan, keberkesanan dan kecukupan sistem kawalan dalaman untuk mengurus operasi dan melindungi aset-aset Kumpulan. Kecukupan dan keberkesanan fungsi pengurusan risiko, urus tadbir dan pematuhan untuk mengurus dan menjangka risiko-risiko yang berpotensi terhadap proses-proses bisnes yang penting.

155 Tenaga Nasional Berhad 158 Laporan Tahunan 2009 Penyata Fungsi Audit Dalaman Fungsi audit dalaman bagi syarikat adalah dijalankan oleh Jabatan Audit Dalaman Kumpulan (JADK). JADK ditubuhkan untuk menyokong Lembaga Pengarah, melalui Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah bagi melaksanakan tanggungjawab mereka dalam mengekalkan kemantapan kawalan dalaman bagi melindungi kepentingan pelaburan pemegang saham, pelabur dan aset Kumpulan. Secara fungsi JADK melapor terus kepada Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah, sementara di dalam hal-hal pentadbiran JADK melapor kepada Ketua Pegawai Eksekutif. Bidang kuasa, skop dan tanggungjawab JADK adalah berdasarkan kepada Piagam Audit Dalaman Kumpulan yang telah disemak dan diluluskan oleh Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah pada tahun Misi JADK adalah menjalankan pengauditan bagi memberi jaminan bebas berhubung dengan kawalan dalaman, melalui perkara-perkara berikut: Menyedia dan melaksanakan perancangan audit tahunan strategik berdasarkan risiko yang merangkumi entiti-entiti dalam organisasi yang boleh diaudit. Menyemak kecukupan dan keberkesanan tadbir urus, pengurusan risiko dan prosesproses kawalan yang ditetapkan oleh Kumpulan untuk menangani risiko dan operasi. Melapor kelemahan-kelemahan dalam kawalan dalaman dan memberi saranan tindakan pencegahan/pembetulan bagi meningkatkan operasi, memastikan ketepatan pelaporan, melindungi aset dan menggalakkan penggunaan sumber-sumber secara ekonomi. Memantau pelaksanaan tindakan pembetulan untuk memastikan kecukupan dan keupayaan pihak entiti yang diaudit bagi memperkukuhkan kawalan dalaman dalam bidang operasi. Struktur fungsi audit dalaman terbahagi kepada dua (2) iaitu Unit Teras dan Bukan Teras. Bidangbidang liputan audit termasuklah fungsi tadbir urus, pengurusan risiko dan semakan kawalan dalam bidang penjanaan, penghantaran, pembahagian, perolehan, projek, perakaunan & kewangan, sumber manusia, teknologi maklumat & komunikasi dan pelaburan dalam subsidiari. Dalam tahun ini, JADK telah mengeluarkan sebanyak 159 laporan berdasarkan daripada pelaksanaan 231 tugasan audit dirancang, 10 tugasan ad hoc dan 77 audit susulan terhadap tindakan pembetulan. Daripada 231 tugasan audit dirancang, 3 daripadanya adalah kerjasama bersama perunding luar, manakala selebihnya dilakukan sendiri oleh JADK. Tugasan yang dilakukan dengan kerjasama perunding luar adalah di dalam bidang teknologi maklumat dan komunikasi (2 tugasan) dan pengurusan projek (1 tugasan). Tugasan yang dilakukan dengan kerjasama perunding luar membolehkan JADK membangunkan kepakaran dan kompetensi dalam bidang berkenaan. JADK mempunyai 84 juruaudit yang mempunyai latarbelakang berteraskan kejuruteraan, kewangan, perakaunan, teknologi maklumat dan komunikasi dan ukur bahan. Secara keseluruhannya pada Tahun Kewangan 2008/2009, JADK telah membelanjakan sebanyak RM11.1 juta, di mana 74% daripadanya adalah untuk kos perbelanjaan untuk anggota kerja dan 6% untuk yuran pembayaran bagi perunding luar. Anggota kerja JADK diberi latihan di dalam bidang-bidang seperti kepakaran mengaudit, kepakaran teknikal, pembangunan sahsiah diri dan juga kursus Bahasa Inggeris. Selain daripada kursus-kursus latihan, anggota kerja juga digalakkan untuk menjadi juruaudit yang bertauliah ( Certified Internal Auditors ). Mereka ini akan diberi insentif seperti elaun dan pembayaran balik yuran pendaftaran keahlian dan peperiksaan sekiranya lulus peperiksaan Certified Internal Auditor. Seramai 5 orang anggota kerja sedang mendapatkan kelayakan Certified Internal Auditors. Pada tahun ini, JADK telah berjaya memenangi Corporate Award Tier 4, Category 1 daripada Institut Audit Dalaman Malaysia (IIAM) kerana komitmen yang tinggi dalam pembangunan profesional. Peningkatan yang telah dibuat oleh JADK pada tahun ini adalah seperti berikut: Membantu pelaksanaan Petunjuk Utama Prestasi untuk Ketua-Ketua Bahagian bagi penyelesaian tindakan pembetulan untuk kelemahan yang dikenalpasti. Menggalakkan kesedaran etika melalui kajian sistem etika, Soal Selidik Etika dan Fraud serta persembahan mengenai Kajian Etika & Fraud kepada pelbagai kumpulan dalam organisasi. Mengukuhkan kesedaran kawalan dalaman menerusi sesi-sesi bersama pelatih-pelatih pengurusan dan anggota kerja-anggota kerja bahagian. Mewujudkan Terma Rujukan untuk Audit Khas bagi memastikan kecukupan dan ketepatan liputan bidang yang disemak. Melaksanakan semakan objektif dan percanggahan kepentingan bagi ahli-ahli pasukan audit pada setiap tugasan audit. JADK adalah komited dalam melaksanakan pengauditan bagi memberi jaminan yang bebas serta objektif di samping memberi perkhidmatan tambah nilai mengikut International Professional Practices Framework. Tan Sri Dato Lau Yin Lau Yen Beng Pengerusi Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah Tenaga Nasional Berhad (Pengarah Bukan Eksekutif Kanan Bebas)

156 Tenaga Nasional Berhad 159 Laporan Tahunan 2009 TERMA RUJUKAN JAWATANKUASA AUDIT LEMBAGA PENGARAH 1. Penubuhan 1.1 Selaras dengan Artikel 146 Tataurusan Syarikat Tenaga Nasional Berhad (TNB), Lembaga Pengarah TNB telah menubuhkan sebuah Jawatankuasa Lembaga Pengarah yang dikenali sebagai Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah (BAC) melalui Minit No. 39/90 pada 9 Oktober Fungsi dan kuasa BAC meliputi TNB dan semua subsidiari, syarikat usahasama dan syarikat bersekutunya di mana tanggungjawab pengurusan dipikul oleh TNB atau subsidiarisubsidiari TNB (secara kolektif dirujuk sebagai Kumpulan ). 2. Komposisi Jawatankuasa 2.1 Ahli-ahli BAC hendaklah dilantik oleh Lembaga Pengarah TNB dan hendaklah terdiri tidak kurang daripada tiga (3) orang ahli. Semua ahli Jawatankuasa Audit hendaklah terdiri daripada Pengarah Bukan Eksekutif, dengan majoriti daripada mereka hendaklah bebas selaras dengan definisi Keperluan Penyenaraian Pasaran Utama Bursa Malaysia Securities Berhad. 2.2 Jika keahlian BAC kurang daripada tiga (3) orang, Lembaga Pengarah hendaklah dalam masa tiga (3) bulan, melantik ahli-ahli baru bagi memenuhi keperluan ahli minimum seramai tiga (3) orang. 2.3 Sekurang-kurangnya seorang (1) ahli Jawatankuasa hendaklah memenuhi kriteria yang ditetapkan oleh Keperluan Penyenaraian Pasaran Utama Bursa Malaysia Securities Berhad, iaitu:- i. hendaklah merupakan ahli Institut Akauntan Malaysia; atau ii. jika beliau bukan ahli Institut Akauntan Malaysia, beliau hendaklah mempunyai sekurangkurangnya tiga (3) tahun pengalaman bekerja, dan:- a. b e l i a u h e n d a k l a h l u l u s peperiksaan seperti yang dinyatakan dalam Bahagian 1 Jadual Pertama Akta Akauntan 1967; atau b. beliau hendaklah merupakan ahli salah sebuah persatuan akauntan yang dinyatakan dalam Bahagian II Jadual Pertama Akta Akauntan Lembaga Pengarah hendaklah memilih Pengerusi daripada Jawatankuasa yang hendaklah merupakan Pengarah Bebas seperti yang ditetapkan dalam Keperluan Penyenaraian Pasaran Utama Bursa Malaysia Securities Berhad. 2.5 Tempoh dan prestasi Jawatankuasa hendaklah dikaji semula oleh Lembaga Pengarah untuk memastikan Jawatankuasa telah menjalankan tugas mengikut terma rujukan mereka. 2.6 Pengarah gantian tidak boleh dilantik menganggotai BAC. 3. Pengerusi Jawatankuasa 3.1 Berikut adalah tugas dan tanggungjawab utama Pengerusi Jawatan- kuasa: mengemudi Jawatankuasa bagi mencapai matlamatnya; memberi kepimpinan kepada Jawatankuasa dan memastikan aliran maklumat yang sesuai kepada Jawatankuasa, mengkaji kecukupan dan ketetapan masa dokumentasi; memberi masa yang mencukupi untuk perbincangan semasa mesyuarat Jawatankuasa. Menyusun dan membentangkan agenda untuk mesyuarat Jawatankuasa berdasarkan input daripada ahli-ahli dan memastikan supaya semua isu yang berkaitan dimasukkan ke dalam agenda mesyuarat. Selain itu, Pengerusi hendaklah menggalakkan penilaian yang objektif dan bebas; memastikan supaya kata putus dapat dicapai dalam setiap resolusi Jawatankuasa dan jika perlu, memutuskan supaya undian dilakukan dan keputusan akan dibuat berdasarkan majoriti mudah; percanggahan p e n d a p a t p e r l u d i a m b i l perhatian; mengurus proses dan fungsi Jawatankuasa dan memastikan supaya Jawatankuasa menjalankan tanggungjawabnya; memastikan supaya semua ahli mengambil bahagian dalam perbincangan bagi membolehkan keputusan yang berkesan dibuat; dan

157 Tenaga Nasional Berhad 160 Laporan Tahunan 2009 TERMA RUJUKAN JAWATANKUASA AUDIT LEMBAGA PENGARAH (SAMB.) Pengerusi BAC hendaklah bersedia untuk menjawab soalan-soalan berkenaan fungsi Jawatankuasa semasa Mesyuarat Agung Tahunan Syarikat. 4. Ahli-Ahli Jawatankuasa 4.1 Setiap ahli Jawatankuasa hendaklah: memberi pendapat bebas terhadap penemuan fakta, analisis dan proses membuat keputusan Jawatankuasa, berdasarkan kepada pengalaman dan pengetahuan mereka; mempertimbangkan pandangan ahli-ahli Jawatankuasa lain; serta membuat keputusan dan syor demi kepentingan Kumpulan; sentiasa dikemaskinikan dengan garispanduan Urus Tadbir Korporat terkini yang berkaitan dengan Jawatankuasa dan Lembaga Pengarah secara keseluruhannya; dan secara berterusan berusaha mendapatkan amalan terbaik bagi proses-proses yang digunakan oleh Jawatankuasa, yang mana kemungkinan ia diterimapakai perlu diperbincangkan dengan seluruh Jawatankuasa. 5. Objektif Jawatankuasa Objektif-objektif Jawatankuasa ini adalah:- 5.1 memastikan ketelusan, kewibawaan dan kebertanggungjawab dalam aktiviti Kumpulan untuk melindungi hak dan kepentingan pemegang-pemegang saham; 5.2 membantu Lembaga Pengarah dalam memenuhi tanggungjawab fidusiarinya yang berkaitan dengan perakaunan korporat dan amalan laporan; 5.3 m e m p e r t i n g k a t k a n k e c e k a p a n p e r n i a g a a n K u m p u l a n, k u a l i t i perakaunan dan fungsi audit serta menguatkan keyakinan orang ramai terhadap laporan keputusan kewangan Kumpulan; 5.4 mengekalkan komunikasi secara langsung antara Lembaga Pengarah dan Juruaudit Luar dan Dalaman, melalui mesyuarat yang dijadualkan secara kerap; 5.5 memastikan kebebasan fungsi audit luar dan dalaman; dan 5.6 mewujudkan persekitaran berdisiplin dan terkawal yang akan mengurangkan peluang bagi penyelewengan. 6. Kuasa Jawatankuasa Jawatankuasa diberikuasa oleh Lembaga Pengarah untuk:- 6.1 menyiasat sebarang aktiviti mengikut terma rujukannya atau seperti yang diarahkan oleh Lembaga Pengarah; 6.2 menentu dan mendapatkan sumbersumber yang perlu untuk menjalankan tugas-tugasnya, termasuk meluluskan bajet bagi fungsi audit luar dan dalaman; 6.3 mempunyai akses penuh dan tidak terhad kepada semua pekerja, hartanah, dan kerja Kumpulan, semua buku, akaun, rekod dan maklumat lain Kumpulan dalam apa jua bentuk; 6.4 mempunyai saluran komunikasi langsung dengan juruaudit luar dan individu-individu yang menjalankan fungsi audit dalaman atau aktiviti untuk Kumpulan; 6.5 memberi arah panduan kepada Fungsi Audit Dalaman Kumpulan; 6.6 meluluskan pelantikan Ketua Audit Dalaman; 6.7 mendapatkan penasihat bebas dan memastikan kehadiran pihak-pihak luar dengan pengalaman dan kepakaran yang berkaitan jika difikirkan perlu; dan 6.8 menyemak kecukupan struktur dan terma rujukan Jawatankuasa- Jawatankuasa Lembaga Pengarah termasuk BAC. 7. Fungsi Jawatankuasa Fungsi dan tanggungjawab adalah seperti berikut:- 7.1 Laporan Kewangan Korporat menyemak dan mengesyorkan penerimaan atau sebaliknya berhubung dasar, prinsip dan amalan perakaunan menyemak keputusan Suku Tahunan dan Penyata Kewangan Tahunan Syarikat dan Kumpulan sebelum diserahkan kepada Lembaga Pengarah. Semakan tersebut hendaklah memfokus terutamanya kepada:- i. sebarang perubahan dalam pelaksanaan dasar perakaunan sedia ada; ii. bidang keputusan utama, peristiwa penting dan luar biasa;

158 Tenaga Nasional Berhad 161 Laporan Tahunan 2009 iii. pelarasan penting hasil daripada audit; iv. andaian-andaian bagi penentuan perniagaan berterusan; vi. pematuhan dengan piawaian perakaunan; dan iv. pematuhan dengan Keperluan Penyenaraian Pasaran Utama Bursa Malaysia Securities Berhad serta keperluan undangundang dan berkanun menyemak dengan Pengurusan dan Juruaudit Luar keputusan audit, termasuk sebarang kesukaran yang ditemui m e n y e m a k s e m u l a d a n mengesahkan bahawa peruntukan Skim Opsyen Selaras dengan Skim Opsyen Saham Kakitangan (ESOS) mengikut Keperluan Penyenaraian Pasaran Utama Bursa Malaysia Securities Berhad dengan memberi satu (1) penyata dari Jawatankuasa Audit dalam Laporan Tahunan. 7.2 Pengurusan Risiko Seluruh Perniagaan menyemak kecukupan dan menyediakan jaminan bebas kepada Lembaga Pengarah berhubung keberkesanan fungsi pengurusan risiko dalam Kumpulan TNB memastikan supaya prinsip dan keperluan pengurusan risiko diterimapakai dengan konsisten di seluruh Kumpulan TNB membincangkan isu-isu risiko yang diketengahkan oleh Jawatankuasa Pengurusan Risiko Kumpulan dalam laporan BAC. 7.3 Kawalan Dalaman menilai kualiti dan keberkesanan sistem kawalan dalaman dan kecekapan operasi Kumpulan menyemak penemuan kawalan dalaman dalam Kumpulan oleh Juruaudit Dalaman dan Luar menyemak dan meluluskan Penyata Kawalan Dalaman bagi Laporan Tahunan seperti yang diperlukan di bawah Keperluan Penyenaraian Pasaran Utama Bursa Malaysia Securities Berhad. 7.4 Audit Dalaman meluluskan Piagam Audit Korporat bagi fungsi audit dalaman Kumpulan; memastikan supaya fungsi audit dalaman mempunyai kedudukan yang sewajarnya dalam Kumpulan dan mempunyai kuasa, sumber dan kompetensi yang perlu untuk menjalankan tugas mereka. Ini termasuk satu (1) kajian terhadap struktur organisasi, sumber, bajet dan kelayakan anggota kerja audit dalaman menyemak laporan audit dalaman dan maklumbalas Pengurusan serta tindakan yang diambil berkaitan dengannya. Jika Pengurusan tidak mengambil tindakan dalam tempoh masa yang mencukupi, BAC akan melaporkan perkara tersebut kepada Lembaga Pengarah menyemak kecukupan rancangan audit dalaman dan skop audit serta memastikan supaya fungsi audit dalaman dijalankan tanpa halangan menilai prestasi Ketua Audit Dalaman dimaklumkan berhubung dengan perletakan jawatan dan pemindahan anggota kerja kanan audit dalaman dan memberi peluang kepada anggota kerja yang meletak jawatan/berpindah untuk mengutarakan pandangan mereka mengarah sebarang penyiasatan khas dijalankan oleh Audit Dalaman. 7.5 Audit Luaran menamakan Juruaudit Luar berserta fungsi-fungsi mereka yang lain seperti yang dipersetujui oleh Lembaga Pengarah dan mengesyorkan untuk kelulusan Lembaga Pengarah yuran audit luar serta mempertimbangkan sebarang persoalan berhubung dengan perletakan jawatan atau pemecatan.

159 Tenaga Nasional Berhad 162 Laporan Tahunan 2009 TERMA RUJUKAN JAWATANKUASA AUDIT LEMBAGA PENGARAH (SAMB.) menyemak laporan audit luar dan tindakan Pengurusan yang diambil berkaitan dengannya. Jika Pengurusan tidak mengambil tindakan dalam tempoh masa yang mencukupi, BAC akan melaporkan perkara tersebut kepada Lembaga Pengarah menyemak rancangan dan skop kerja audit luaran BAC akan bermesyuarat dengan Juruaudit Luaran dan Juruaudit Dalaman atau kedua-duanya sekurang-kurangnya dua (2) kali setahun untuk membincangkan masalah-masalah dan p a n d a n g a n y a n g t i m b u l daripada audit luar dan sebarang perkara yang mungkin ingin dibincangkan oleh juruaudit, tanpa kehadiran Pengurusan, Pengarah-Pengarah Eksekutif atau para Pengarah bukan bebas jika perlu. 7.6 Urus Tadbir Korporat menyemak keberkesanan sistem pemantauan pematuhan dengan undang-undang dan peraturan serta keputusan penyiasatan pengurusan dan tindakan susulan (termasuk tindakan tatatertib) terhadap sebarang kejadian ketidakpatuhan menyemak penemuan daripada sebarang pemeriksaan oleh pihak Penguatkuasa peraturan menyemak sebarang urus niaga dengan pihak berkaitan dan situasi konflik kepentingan yang mungkin timbul dalam Kumpulan termasuk sebarang urus niaga, prosedur atau tatacara yang menimbulkan persoalan berhubung kewibawaan menyemak dan meluluskan Penyata Urus Tadbir Korporat untuk dinyatakan di dalam Laporan Tahunan mengikut Keperluan Penyenaraian Pasaran Utama Bursa Malaysia Securities Berhad menyemak dan meluluskan Penyata Tanggungjawab Korporat untuk dinyatakan di dalam Laporan Tahunan mengikut Keperluan Penyenaraian Pasaran Utama Bursa Malaysia Securities Berhad menyemak program perhubungan pelabur dan dasar komunikasi pemegang saham Syarikat memeriksa kejadian dan halhal yang mungkin menjejaskan prinsip-prinsip urus tadbir korporat dan melaporkannya kepada Lembaga Pengarah membangun dan mengkaji secara kerap Kod Urus Tadbir Korporat dan Etika Perniagaan TNB Jika BAC berpendapat bahawa perkara yang dilaporkan olehnya kepada Lembaga Pengarah tidak diselesaikan secara memuaskan sehingga menyebabkan pelanggaran Keperluan Penyenaraian Pasaran Utama Bursa Malaysia Securities Berhad, B A C hendaklah dengan segera melaporkan perkara sedemikian kepada Bursa Malaysia. 8. Mesyuarat Jawatankuasa 8.1 Jawatankuasa hendaklah mengadakan mesyuarat apabila diperlukan dan sekurang-kurangnya enam (6) kali dalam tempoh setahun kewangan TNB. 8.2 Bilangan mesyuarat Jawatankuasa yang diadakan dalam tempoh setahun dan butir-butir kehadiran bagi setiap ahli berkaitan dengan mesyuarat yang diadakan hendaklah didedahkan dalam Laporan Tahunan. 8.3 Pengerusi Jawatankuasa atau Setiausaha hendaklah, pada bila-bila masa, memanggil mesyuarat Jawatankuasa di dalam tempoh yang berpatutan jika diminta oleh manamana ahli, Ketua Audit Dalaman atau Juruaudit Luar. Notis mesyuarat Jawatankuasa tidak perlu diberi kepada mana-mana ahli yang tidak ada di Malaysia pada masa tersebut. 8.4 s e b a r a n g u r u s a n t i d a k b o l e h dikendalikan pada mana-mana mesyuarat Jawatankuasa melainkan dengan kehadiran kuorum. Kuorum bagi setiap mesyuarat hendaklah terdiri daripada tiga (3) orang ahli.

160 Tenaga Nasional Berhad 163 Laporan Tahunan Pengerusi Jawatankuasa hendaklah mempengerusikan mesyuarat Jawatankuasa dan jika beliau tidak hadir, ahli-ahli yang hadir hendaklah memilih salah seorang dari kalangan mereka untuk menjadi Pengerusi bagi mesyuarat tersebut. 8.6 Atas sebab-sebab tertentu yang munasabah, selain daripada mengadakan mesyuarat formal, Jawatankuasa boleh menangani halhal berbangkit melalui laporan dan resolusi pekeliling. 8.7 Para Pegawai Kumpulan atau anggota kerja lain boleh dijemput untuk menghadiri mesyuarat jika Jawatankuasa berpendapat kehadiran mereka adalah perlu. 8.8 Semua syor Jawatankuasa hendaklah dikemukakan kepada Lembaga Pengarah untuk kelulusan. 8.9 Seseorang ahli Jawatankuasa hendaklah mengecualikan diri daripada mesyuarat semasa perbincangan atau pertimbangan berhubung sebarang perkara yang menimbulkan situasi konflik kepentingan sebenar atau anggapan bagi ahli tersebut. Jika keadaan ini menyebabkan bilangan Pengarah untuk kuorum tidak mencukupi, Jawatankuasa mempunyai hak untuk melantik Pengarah (Pengarah-pengarah) lain, yang memenuhi kriteria keahlian Jawatankuasa, melalui Pengerusinya, hendaklah membuat laporan kepada Lembaga Pengarah selepas setiap mesyuarat Jawatankuasa hendaklah mewujudkan prosedur mesyuaratnya sendiri, tertakluk kepada peruntukan terma rujukan serta Tatacara dan Tataurus TNB. 9. Setiausaha Jawatankuasa 9.1 Setiausaha Jawatankuasa hendaklah merupakan Setiausaha Syarikat. 9.2 Setiausaha hendaklah menggariskan satu (1) agenda bagi setiap mesyuarat, dengan merujuk kepada Pengerusi Jawatankuasa. Agenda tersebut hendaklah diedarkan berserta dengan Kertas-Kertas yang berkaitan kepada semua ahli Jawatankuasa dan Ketua Audit Dalaman sekurang-kurangnya tiga (3) hari bekerja sebelum setiap mesyuarat. 9.3 Setiausaha hendaklah menyediakan dengan segera minit mesyuarat bertulis dan mengedarkannya kepada setiap ahli. Minit mesyuarat Jawatankuasa tersebut hendaklah disah dan ditandatangani oleh Pengerusi mesyuarat pada mesyuarat yang berikutnya. 9.4 Minit bagi setiap mesyuarat hendaklah dimasukkan ke dalam buku minit yang berada di bawah penjagaan Setiausaha Syarikat dan disimpan di pejabat berdaftar Syarikat. Minit tersebut hendaklah tersedia untuk diperiksa oleh ahli-ahli Lembaga Pengarah, Juruaudit Luar, Juruaudit Dalaman dan individu-individu lain yang dianggap wajar oleh Setiausaha Syarikat. 10. Pengumuman 10.1 Jawatankuasa perlulah membantu Lembaga Pengarah dalam membuat pengumuman berkenaan aktiviti-aktiviti Jawatankuasa dalam laporan BAC untuk diterbitkan dalam Laporan Tahunan Pihak Lembaga Pengarah menghendaki semua Pengarah untuk mengumumkan kepentingan mereka bagi mengelakkan sebarang konflik tentang kepentingan peribadi dan juga kepentingan syarikat. Sekiranya terdapat sebarang konflik s a m a a d a n y a t a a t a u t i d a k, pengumuman kepentingan ini perlulah dimajukan kepada Pengerusi dan sesalinan kepada Setiausaha Syarikat. 11. semakan Semula Terma Rujukan 11.1 Sebarang semakan semula atau pindaan kepada Terma Rujukan, sebagaimana yang dicadangkan oleh Jawatankuasa atau mana-mana pihak ketiga, hendaklah dibentangkan kepada Lembaga Pengarah untuk kelulusan Selepas diluluskan oleh Lembaga Pengarah, semakan semula atau pindaan tersebut hendaklah dijadikan sebahagian daripada Terma Rujukan dan Terma Rujukan ini hendaklah dianggap telah disemak semula atau dipinda.

161 Tenaga Nasional Berhad 164 Laporan Tahunan 2009 Lembaga Pengarah berdiri, dari kiri ke kanan: DAto Puteh rukiah binti abd majid (Pengarah Bukan Eksekutif Bukan Bebas) DATO mohammad zainal bin shaari (Pengarah Bukan Eksekutif Bukan Bebas) TAN SRI DATO seri siti norma binti yaakob (Pengarah Bukan Eksekutif Bebas) TAN SRI DATO hari narayanan a/l govindasamy (Pengarah Bukan Eksekutif Bebas) duduk: TAN SRI LEO MOggie (Pengerusi, Pengarah Bukan Eksekutif Bukan Bebas)

162 Tenaga Nasional Berhad 165 Laporan Tahunan 2009 berdiri, dari kiri ke kanan: Tan Sri Dato Lau Yin Lau Yen Beng (Pengarah Bukan Eksekutif Kanan Bebas) DATO fuad bin jaafar (Pengarah Bukan Eksekutif Bebas) DATO zainal Abidin bin putih (Pengarah Bukan Eksekutif Bebas) nor zakiah binti abdul ghani (Setiausaha Syarikat) duduk: DATO sri che khalib bin mohamad noh (Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif) (Pengarah Eksekutif Bukan Bebas)

163 Tenaga Nasional Berhad 166 Laporan Tahunan 2009 Profil Lembaga Pengarah TAN SRI LEO MOGGIE Tan Sri Leo Moggie, berusia 68 tahun dan merupakan warganegara Malaysia, telah dilantik sebagai Pengerusi Bukan Eksekutif Bukan Bebas Tenaga Nasional Berhad pada 12 April Beliau memiliki Sarjana Sastera dalam bidang Sejarah dari University of Otago, New Zealand dan Sarjana Pentadbiran Perniagaan dari Pennsylvania State University, Amerika Syarikat. Beliau merupakan Pengerusi Jawatankuasa Penamaan dan Ganjaran Lembaga Pengarah dan Jawatankuasa Kewangan dan Pelaburan Lembaga Pengarah. Tan Sri Leo Moggie menganggotai Lembaga Pengarah Digi.Com Berhad dan The New Straits Times Press (Malaysia) Berhad. Beliau telah menyandang beberapa jawatan menteri kanan di peringkat negeri dan persekutuan sebelum dilantik sebagai Pengerusi Tenaga Nasional Berhad. Tan Sri Leo Moggie adalah merupakan bekas Menteri Tenaga, Komunikasi dan Multimedia ( ), Menteri Kerja Raya ( ), Menteri Tenaga, Telekomunikasi & Pos ( dan ) dalam Kabinet Persekutuan dan menjadi Menteri Kerajaan Tempatan ( ) dan Menteri Perkhidmatan Kebajikan ( ) di dalam Kerajaan Negeri Sarawak. Beliau memulakan kerjaya dalam Perkhidmatan Awam dan telah memegang pelbagai jawatan dalam Perkhidmatan Awam Negeri Sarawak dari tahun 1966 hingga tahun Beliau juga pernah menjadi Ahli Dewan Undangan Negeri Sarawak ( ) dan ahli Parlimen ( ). Tan Sri Leo Moggie telah menghadiri kesemua 14 Mesyuarat Lembaga Pengarah yang diadakan dalam Tahun Kewangan ini. Beliau tidak pernah disabitkan dengan sebarang kesalahan dan tidak mempunyai sebarang hubungan keluarga dengan mana-mana Pengarah atau Pemegang Saham Utama Syarikat ataupun sebarang percanggahan kepentingan dengan Syarikat. PENGERUSI Pengarah Bukan Eksekutif Bukan Bebas

164 Tenaga Nasional Berhad 167 Laporan Tahunan 2009 DATO SRI CHE KHALIB BIN MOHAMAD NOH Dato Sri Che Khalib bin Mohamad Noh, berusia 44 tahun dan merupakan warganegara Malaysia, telah dilantik sebagai Pengarah Eksekutif Bukan Bebas TNB pada 1 Julai Beliau adalah ahli bertaraf Fellow dalam Association of Chartered Certified Accountants (United Kingdom) dan ahli Institut Akauntan Malaysia. Beliau menganggotai Jawatankuasa Tatatertib Lembaga Pengarah. Dato Sri Che Khalib memulakan kerjaya dengan Tetuan Ernst & Young dan kemudian menyertai Bumiputra Merchant Bankers Berhad. Di antara tahun 1992 dan 1999, beliau telah berkhidmat di beberapa syarikat dalam Kumpulan Renong termasuk Projek Lebuhraya Utara-Selatan, HBN Management Services Sdn. Bhd., Renong Overseas Corporation Sdn. Bhd. dan Marak Unggul Sdn. Bhd., iaitu syarikat konsortium yang bertanggungjawab bagi pengurusan Keretapi Tanah Melayu Berhad. Pada bulan Jun 1999, beliau telah menyertai Ranhill Utilities Berhad sebagai Ketua Pegawai Eksekutif. Beliau pernah menjadi Pengarah Urusan dan Ketua Pegawai Eksekutif KUB Malaysia Berhad sebelum dilantik sebagai Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif Tenaga Nasional Berhad. Sebelum berkhidmat dengan Tenaga Nasional Berhad, Dato Sri Che Khalib pernah menjadi ahli Lembaga Pengarah dan Jawatankuasa Eksekutif Khazanah Nasional Berhad dari tahun 2000 hingga tahun Beliau pernah menganggotai Lembaga Pengarah beberapa syarikat dalam Kumpulan United Engineers Malaysia Berhad dan Bank Industri & Teknologi Malaysia Berhad. Dato Sri Che Khalib telah menghadiri kesemua 14 Mesyuarat Lembaga Pengarah yang diadakan dalam Tahun Kewangan ini. Beliau tidak pernah disabitkan dengan sebarang kesalahan dan tidak mempunyai hubungan keluarga dengan mana-mana Pengarah atau Pemegang Saham Utama Syarikat ataupun sebarang percanggahan kepentingan dengan Syarikat. PRESIDEN/KETUA PEGAWAI EKSEKUTIF Pengarah Eksekutif Bukan Bebas

165 Tenaga Nasional Berhad 168 Laporan Tahunan 2009 Profil Lembaga Pengarah (Samb.) DATO PUTEH RUKIAH BINTI ABD MAJID Dato Puteh Rukiah binti Abd Majid, berumur 56 tahun dan merupakan warganegara Malaysia, telah dilantik sebagai Pengarah Bukan Eksekutif Bukan Bebas Tenaga Nasional Berhad pada 13 September Beliau adalah pemegang Sarjana Muda Ekonomi (Kepujian) dari Universiti Malaya, Malaysia dan Sarjana dalam bidang Ekonomi dari Western Michigan University, Amerika Syarikat. Beliau adalah Pengerusi Jawatankuasa Tender Lembaga Pengarah dan juga ahli Jawatankuasa Tatatertib Lembaga Pengarah. Beliau pernah menyandang pelbagai jawatan dalam Kerajaan seperti Timbalan Setiausaha Bahagian, Menteri Kewangan (Diperbadankan), Bahagian Penswastaan dan Perusahaan Awam ( ) dan kemudian sebagai Setiausaha Bahagian, Bahagian Pelaburan, Menteri Kewangan (Diperbadankan) dan Bahagian Penswastaan (2004-Ogos 2006). Kini, beliau merupakan Timbalan Ketua Setiausaha (Sistem dan Kawalan), Kementerian Kewangan. Beliau menganggotai Lembaga Pengarah Perbadanan Usahawan Nasional Berhad, Perbadanan Aset Air Berhad, Pelaburan Hartanah Berhad dan Penerbangan Malaysia Berhad. Dato Puteh Rukiah telah menghadiri kesemua 14 Mesyuarat Lembaga Pengarah yang diadakan dalam Tahun Kewangan ini. Beliau tidak pernah disabitkan dengan sebarang kesalahan dan tidak mempunyai hubungan keluarga dengan mana-mana Pengarah atau Pemegang Saham Utama Syarikat ataupun sebarang percanggahan kepentingan dengan Syarikat. Pengarah Bukan Eksekutif Bukan Bebas DATO MOHAMMAD ZAINAL BIN SHAARI Dato Mohammad Zainal bin Shaari, berusia 46 tahun dan merupakan warganegara Malaysia, telah dilantik sebagai Pengarah Bukan Eksekutif Bukan Bebas pada 31 Mac Dato Mohammad Zainal merupakan ahli bertaraf Fellow dalam Institute of Chartered Accountants England & Wales dan Association of Chartered Certified Accountants (ACCA) United Kingdom. Beliau juga merupakan ahli Institut Akauntan Malaysia (MIA) dan Institut Akauntan Awam Bertauliah Malaysia (MICPA). Beliau menganggotai Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah, Jawatankuasa Tender Lembaga Pengarah, Jawatankuasa Kewangan dan Pelaburan Lembaga Pengarah dan Jawatankuasa Penamaan dan Ganjaran Lembaga Pengarah. Kini beliau adalah merupakan Pengarah Eksekutif/Ketua Pegawai Operasi Khazanah Nasional Berhad. Beliau pernah berkhidmat dalam pelbagai jawatan di dalam sektor swasta termasuk di Firma Perakaunan Awam di United Kingdom ( ) dan PricewaterhouseCoopers dalam tahun 1990 hingga Beliau pernah berkhidmat seketika bersama BinaFikir Sdn. Bhd. sebelum dilantik berkhidmat bersama Khazanah Nasional Berhad pada Oktober Dato Mohammad Zainal telah menghadiri 10 daripada 14 Mesyuarat Lembaga Pengarah yang diadakan dalam Tahun Kewangan ini. Beliau tidak pernah disabitkan dengan sebarang kesalahan dan tidak mempunyai hubungan keluarga dengan mana-mana Pengarah atau Pemegang Saham Utama Syarikat ataupun sebarang percanggahan kepentingan dengan Syarikat. Pengarah Bukan Eksekutif Bukan Bebas

166 Tenaga Nasional Berhad 169 Laporan Tahunan 2009 TAN SRI DATO LAU YIN LAU YEN BENG Tan Sri Dato Lau Yin Lau Yen Beng, berusia 60 tahun dan merupakan warganegara Malaysia, adalah Pengarah Bukan Eksekutif Kanan Bebas. Beliau telah dilantik ke dalam Lembaga Pengarah Tenaga Nasional Berhad pada 25 September Beliau adalah seorang Akauntan Bertauliah daripada Institut Akauntan Malaysia (MIA) sejak tahun 1979, ahli bertaraf Fellow dalam Chartered Association of Certified Accountants (ACCA), United Kingdom sejak tahun 1981 dan juga merupakan seorang graduan Institute Chartered Secretaries and Administrators (ICSA), United Kingdom. Beliau memperolehi Diploma dalam bidang Perdagangan (Cemerlang) dari Kolej Tunku Abdul Rahman. Beliau mempengerusikan Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah dan menganggotai Jawatankuasa Tender Lembaga Pengarah. Tan Sri Dato Lau Yin Pin pernah memegang beberapa jawatan dalam sektor swasta termasuk sebagai Akauntan Awam di Lau & Co. dan juga Perunding Perniagaan dan Kewangan di Perunding Niaga Sdn. Bhd. Beliau menganggotai Lembaga Pengarah YTL Power International Berhad dan Media Chinese International Limited. Tan Sri Dato Lau Yin Pin telah menghadiri kesemua 14 Mesyuarat Lembaga Pengarah yang diadakan dalam Tahun Kewangan ini. Beliau tidak pernah disabitkan dengan sebarang kesalahan dan tidak mempunyai hubungan keluarga dengan mana-mana Pengarah atau Pemegang Saham Utama Syarikat ataupun sebarang percanggahan kepentingan dengan Syarikat. Pengarah Bukan Eksekutif Kanan Bebas TAN SRI DATO HARI NARAYANAN A/L GOVINDASAMY Tan Sri Dato Hari Narayanan, berusia 59 tahun dan merupakan warganegara Malaysia, adalah Pengarah Bukan Eksekutif Bebas. Beliau telah dilantik menganggotai Lembaga Pengarah TNB pada 1 Mac Beliau memiliki Sarjana Muda Kejuruteraan Elektrik dan Elektronik daripada University of Northumbria, England. Beliau juga merupakan ahli Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah dan Jawatankuasa Penamaan dan Ganjaran Lembaga Pengarah. Beliau mempunyai pengalaman luas dalam bidang kejuruteraan elektrik dan elektronik dan pernah memegang jawatan penting di InchCape Berhad dan Tamco Cutler-Hammer Sdn. Bhd. Kini beliau merupakan Pengerusi Noblemax Resources Sdn. Bhd. dan Timbalan Pengerusi Emrail Sdn. Bhd. Tan Sri Dato Hari Narayanan merupakan Ahli Lembaga Pengarah di dalam syarikat-syarikat awam yang lain seperti S P Setia Berhad dan Puncak Niaga Holdings Berhad. Tan Sri Dato Hari Narayanan telah menghadiri 13 daripada 14 Mesyuarat Lembaga Pengarah yang diadakan dalam Tahun Kewangan ini. Beliau tidak pernah disabitkan dengan sebarang kesalahan dan tidak mempunyai hubungan keluarga dengan mana-mana Pengarah atau Pemegang Saham Utama Syarikat ataupun sebarang percanggahan kepentingan dengan Syarikat. Pengarah Bukan Eksekutif Bebas

167 Tenaga Nasional Berhad 170 Laporan Tahunan 2009 Profil Lembaga Pengarah (Samb.) DATO ZAINAL ABIDIN BIN PUTIH Dato Zainal Abidin bin Putih, berusia 63 tahun dan warganegara Malaysia dilantik sebagai Pengarah Bukan Eksekutif Bebas Tenaga Nasional Berhad pada 1 Mei Beliau menganggotai Jawatankuasa Audit Lembaga Pengarah serta Jawatankuasa Kewangan dan Pelaburan Lembaga Pengarah. Beliau adalah Akauntan Bertauliah daripada England and Wales Institute. Beliau mempunyai pengalaman yang luas dalam Amalan Perakaunan Awam dan pernah memegang pelbagai jawatan seperti Rakan Kongsi, Pengarah Eksekutif, Rakan Kongsi Urusan Negara dan Pengerusi dalam firma Hanafiah Raslan & Mohamad yang telah bergabung dengan Ernst & Young pada tahun Beliau kini adalah Pengerusi Mobile Money International Sdn. Bhd. dan Pemegang Amanah Yayasan Institut Jantung Negara. Beliau juga merupakan bekas Pengerusi Lembaga Piawaian Perakaunan Malaysia (MASB), Mentakab Rubber Company Berhad, Pengurusan Danaharta Nasional Berhad, bekas Presiden Institut Akauntan Awam Bertauliah Malaysia, bekas ahli Suruhanjaya Multimedia & Komunikasi Malaysia dan bekas Penasihat kepada Tetuan Ernst & Young Malaysia. Beliau juga menganggotai Lembaga Pengarah Bumiputra-Commerce Holdings Berhad, CIMB Investment Bank Berhad, CIMB Bank Berhad, ESSO Malaysia Berhad dan Dutch Lady Milk Industries Berhad. Dato Zainal Abidin telah menghadiri 12 daripada 14 Mesyuarat Lembaga Pengarah yang diadakan dalam Tahun Kewangan ini. Beliau tidak pernah disabitkan dengan sebarang kesalahan dan tidak mempunyai hubungan keluarga dengan mana-mana Pengarah atau Pemegang Saham Utama Syarikat ataupun sebarang percanggahan kepentingan dengan Syarikat. Pengarah Bukan Eksekutif Bebas DATO FUAD BIN JAAFAR Dato Fuad bin Jaafar, 66 tahun dan seorang warganegara Malaysia, telah dilantik sebagai Pengarah Bukan Eksekutif Bebas Tenaga Nasional Berhad pada 15 Mac Beliau adalah pemegang Diploma dalam jurusan Teknologi daripada Brighton University, United Kingdom. Beliau menganggotai Jawatankuasa Tender Lembaga Pengarah, Jawatankuasa Tatatertib Lembaga Pengarah dan Jawatankuasa Penamaan dan Ganjaran Lembaga Pengarah. Beliau pernah berkhidmat dalam pelbagai kapasiti di Tenaga Nasional Berhad seperti Penolong Jurutera Pembahagian, Pengurus Kanan Daerah, Jurutera Pembinaan, Penolong Jurutera Kanan Pembinaan, Jurutera Kanan Pembinaan, Timbalan Ketua Jurutera/Penolong Pengurus Besar dan Timbalan Pengurus Besar. Pada Januari 1994, Dato Fuad dilantik sebagai Pengurus Besar Bahagian Penghantaran dan kemudian menjadi Pengurus Besar Kanan bagi Pembekalan Tenaga. Pada 4 September 1997 beliau dilantik sebagai Ketua Pegawai Operasi dan Pengarah Eksekutif Tenaga Nasional Berhad dan kemudian pada 16 Oktober 2000, beliau telah dilantik sebagai Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif Tenaga Nasional Berhad. Dato Fuad telah menghadiri 13 daripada 14 Mesyuarat Lembaga Pengarah yang diadakan dalam Tahun Kewangan ini. Beliau tidak pernah disabitkan dengan sebarang kesalahan dan tidak mempunyai hubungan keluarga dengan mana-mana Pengarah atau Pemegang Saham Utama Syarikat ataupun sebarang percanggahan kepentingan dengan Syarikat. Pengarah Bukan Eksekutif Bebas

168 Tenaga Nasional Berhad 171 Laporan Tahunan 2009 Tan Sri Dato Seri Siti Norma binti Yaakob Tan Sri Dato Seri Siti Norma binti Yaakob, berusia 69 tahun dan merupakan warganegara Malaysia, telah dilantik sebagai Pengarah Bukan Eksekutif Bebas pada 12 September Beliau merupakan Barrister-at-Law dari Gray s Inn, London dan pemegang Sijil Public International Law di dalam Post- Finals Course, Council of Legal Education, London. Beliau adalah Pengerusi Jawatankuasa Tatatertib Lembaga Pengarah dan menganggotai Jawatankuasa Penamaan dan Ganjaran Lembaga Pengarah dan Jawatankuasa Kewangan dan Pelaburan Lembaga Pengarah. Beliau pernah memegang beberapa jawatan kanan dalam Perkhidmatan Kehakiman dan Perundangan Malaysia seperti Penolong Pendaftar Kanan; Presiden Mahkamah Seksyen; Peguam Kanan Persekutuan, Jabatan Peguam Negara; Timbalan Pemegang Amanah Raya dan Ketua Pendaftar Mahkamah Persekutuan Malaysia. Beliau telah dilantik sebagai Hakim Mahkamah Tinggi Malaya ( ) dan Hakim, Mahkamah Rayuan Malaysia ( ). Mulai 1 Januari 2001, beliau telah dilantik sebagai Hakim Mahkamah Persekutuan dan seterusnya dilantik sebagai Ketua Hakim Malaya pada 8 Februari 2005 dan memegang jawatan tersebut sehingga 5 Januari Beliau kini menganggotai Lembaga Pengarah KAF Investment Bank Berhad, RAM Holdings Berhad, RAM Rating Services Berhad dan RAM Rating (Lanka) Limited. Tan Sri Dato Seri Siti Norma telah menghadiri 11 daripada 13 Mesyuarat Lembaga Pengarah yang diadakan dalam Tahun Kewangan ini. Beliau tidak pernah disabitkan dengan sebarang kesalahan dan tidak mempunyai hubungan keluarga dengan mana-mana Pengarah atau Pemegang Saham Utama Syarikat ataupun sebarang percanggahan kepentingan dengan Syarikat. Pengarah Bukan Eksekutif Bebas

169 Tenaga Nasional Berhad 172 Laporan Tahunan 2009 Jawatankuasa Tertinggi Kumpulan JTK Jawatankuasa Tertinggi Kumpulan (JTK) bertanggungjawab untuk memastikan operasi Syarikat adalah selari dengan visi dan misi Syarikat serta dilaksanakan agar selaras dengan strategi dan polisi Kumpulan. Ianya merupakan entiti eksekutif tertinggi di dalam Kumpulan, dianggotai oleh Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif selaku Pengerusi, Ketua Pegawai Kewangan/ Naib Presiden (Kewangan Kumpulan) dan tiga (3) orang Naib Presiden daripada bisnes teras Syarikat (iaitu Penjanaan, Penghantaran dan Pembahagian) JTK juga bertanggungjawab untuk memantau dan mengawasi agar aktiviti-aktiviti dan prestasi keseluruhan Kumpulan dilaksanakan bertepatan dengan polisi dan inisiatif Syarikat. Ini termasuklah perlantikan ahli-ahli Jawatankuasa Pengurusan Kumpulan yang berkenaan dan kenaikan pangkat eksekutif-eksekutif di dalam Syarikat Jawatankuasa ini telah mengadakan sebanyak lapan (8) mesyuarat sepanjang Tahun Kewangan ini. 7 Komposisi:- (1) Dato Sri Che Khalib bin Mohamad Noh Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif (5) Ir. Mohd Nazri bin Shahruddin Naib Presiden, Penjanaan (2) Datuk Wira Md. Sidek bin Ahmad (mantan Naib Presiden Kanan, Operasi & Teknikal bersara berkuatkuasa mulai 1 September 2009) (3) Dato Abdul Razak bin Abdul Majid (mantan Naib Presiden Kanan, Hal Ehwal Korporat bersara berkuatkuasa mulai 1 September 2009) (4) Mohamed Rafique Merican bin Mohd WahiduDdin Merican Ketua Pegawai Kewangan/Naib Presiden, Kewangan Kumpulan (6) Dato Ir. Ab llah bin Haji Mohd Salleh Naib Presiden, Penghantaran (7) Ir. Haji Azman bin Mohd Naib Presiden, Pembahagian Tiada di dalam gambar:- Dato Izzaddin bin Idris (mantan Ketua Pegawai Kewangan/Naib Presiden Kanan, Kewangan Kumpulan meletak jawatan berkuatkuasa mulai 6 Julai 2009)

170 Tenaga Nasional Berhad 173 Laporan Tahunan 2009 Jawatankuasa Pembekalan Tenaga JPT Jawatankuasa Pembekalan Tenaga merupakan forum Pengurusan Tertinggi dengan kuasa untuk mengesah dan meluluskan semua rancangan dan cadangan pembangunan sistem pembekalan tenaga bagi TNB di Semenanjung Malaysia, sebelum dikemukakan kepada Lembaga Pengarah TNB. Jawatankuasa ini juga membuat keputusan berhubung isu-isu operasi utama yang mempengaruhi bisnes teras Syarikat serta keputusan-keputusan yang berkaitan dengan penyegeraan aktiviti-aktiviti projek pembangunan penjanaan, penghantaran dan pembahagian yang sedang dilaksanakan di Semenanjung Malaysia. Jawatankuasa ini telah mengadakan sebanyak tiga (3) mesyuarat sepanjang Tahun Kewangan ini. 7 Komposisi:- (1) Dato Sri Che Khalib bin Mohamad Noh Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif (2) Datuk Wira Md. Sidek bin Ahmad (mantan Naib Presiden Kanan, Operasi & Teknikal bersara berkuatkuasa mulai 1 September 2009) (3) Dato Abdul Razak bin Abdul Majid (mantan Naib Presiden Kanan, Hal Ehwal Korporat bersara berkuatkuasa mulai 1 September 2009) (4) Ir. Mohd Nazri bin Shahruddin Naib Presiden, Penjanaan (5) Dato Ir. Ab llah bin Haji Mohd Salleh Naib Presiden, Penghantaran (6) Ir. Haji Azman bin Mohd Naib Presiden, Pembahagian (dilantik berkuatkuasa mulai 14 November 2008) (7) Roslina binti Zainal Naib Presiden, Perancangan (dilantik berkuatkuasa mulai 1 April 2009) Tiada di dalam gambar:- Dato Ir. Aishah binti Dato Haji Abdul Rauf (mantan Naib Presiden, Pembahagian bersara berkuatkuasa mulai 14 November 2008) Zainab binti Abdullah (mantan Naib Presiden, Perancangan bersara berkuatkuasa mulai 31 Mac 2009)

171 Tenaga Nasional Berhad 174 Laporan Tahunan 2009 Jawatankuasa Pengurusan Eksekutif Kumpulan JEK Di dalam menguruskan operasi harian bisnes Syarikat, Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif dibantu oleh Jawatankuasa Pengurusan Eksekutif Kumpulan (JEK) yang bertanggungjawab ke atas pengurusan operasi dan kewangan, perancangan strategik, pengurusan sumber dan penilaian risiko Kumpulan. Objektif JEK ialah untuk memastikan tanggungjawab Syarikat terhadap pemegang saham dan pihak berkepentingan yang lain difahami serta dipenuhi Ianya merupakan forum bagi Pengurusan Kanan dari pelbagai Bahagian untuk berbincang dan memantau pencapaian Petunjuk Prestasi Utama (KPI) Bahagianbahagian yang berkenaan serta menyelesaikan isu-isu penting berkaitan operasi teknikal terutamanya dalam bidang bisnes teras Syarikat iaitu penjanaan, penghantaran dan pembahagian Jawatankuasa ini lazimnya bermesyuarat pada setiap bulan dan turut mengadakan mesyuarat tambahan apabila perlu. Sepanjang Tahun Kewangan ini, Jawatankuasa ini telah mengadakan sebanyak 12 mesyuarat. Komposisi:- (1) Dato Sri Che Khalib bin Mohamad Noh Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif (2) Datuk Wira Md. Sidek bin Ahmad (mantan Naib Presiden Kanan, Operasi & Teknikal bersara berkuatkuasa mulai 1 September 2009) (3) Dato Abdul Razak bin Abdul Majid (mantan Naib Presiden Kanan, Hal Ehwal Korporat bersara berkuatkuasa mulai 1 September 2009) (4) Mohamed Rafique Merican bin Mohd WahiduDdin Merican Ketua Pegawai Kewangan/Naib Presiden, Kewangan Kumpulan (dilantik berkuatkuasa mulai 17 Ogos 2009) (5) Ir. Mohd Nazri bin Shahruddin Naib Presiden, Penjanaan (6) Dato Ir. Ab llah bin Haji Mohd Salleh Naib Presiden, Penghantaran (7) Ir. Haji Azman bin Mohd Naib Presiden, Pembahagian (dilantik berkuatkuasa mulai 14 November 2008) (8) Muhammad Razif bin Abdul Rahman Naib Presiden, Sumber Manusia (dilantik berkuatkuasa mulai 24 Disember 2008) (9) Roslina binti Zainal Naib Presiden, Perancangan (dilantik berkuatkuasa mulai 1 April 2009) (10) DATO Razali bin Awang Ketua Pegawai Maklumat (11) Nor Azmi bin Ramli Ketua Pegawai Perolehan (12) Md. Jailani bin Abas Pengurus Besar Kanan, Perkhidmatan Korporat

172 Tenaga Nasional Berhad 175 Laporan Tahunan Tiada di dalam gambar:- Dato Ir. Aishah binti Dato Haji Abdul Rauf (mantan Naib Presiden, Penghantaran bersara berkuatkuasa mulai 14 November 2008) Dato Kamaruzzaman bin Jusoh (mantan Naib Presiden, Sumber Manusia bersara berkuatkuasa mulai 24 Disember 2008) Zainab binti Abdullah (mantan Naib Presiden, Perancangan bersara berkuatkuasa mulai 31 Mac 2009) Dato Izzaddin bin Idris (mantan Ketua Pegawai Kewangan/Naib Presiden Kanan, Kewangan Kumpulan meletak jawatan berkuatkuasa mulai 6 Julai 2009) Dato Nik Ibrahim bin Nik Mohamed (mantan Naib Presiden, Pengurusan Pelaburan bersara berkuatkuasa mulai 26 Februari 2009)

173 Tenaga Nasional Berhad 176 Laporan Tahunan 2009 TANGGUNGJAWAB SOSIAL KORPORAT Tanggungjawab sosial korporat (CSR, kini juga dikenali sebagai tanggungjawab korporat) merupakan satu konsep di mana organisasiorganisasi mengambil kira kepentingan masyarakat dan bertanggungjawab ke atas kesan-kesan aktivitinya terhadap pelanggan, pembekal, warga kerja, pemegang saham, komuniti, alam sekitar dan lain-lain pihak berkepentingan. Rasa tanggungjawab ini menjangkaui pematuhan undang-undang di mana organisasi dengan sukarelanya mengambil langkah lanjut untuk memperbaiki kualiti hidup warga kerja dan keluarga mereka serta untuk komuniti tempatan dan masyarakat umum. TNB sebagai antara GLC yang terkemuka negara, beriltizam melaksanakan amalan-amalan terbaik CSR untuk memberi kesan positif bukan sahaja kepada warga kerja, pelanggan, rakan kongsi atau komuniti, persekitaran operasi tetapi yang paling utama ialah sebagai sumbangan kepada agenda pembangunan negara. Impak dasar CSR TNB telah diiktiraf oleh Kerajaan yang menjadikan dasar Syarikat sebagai asas untuk kajian rintis aktiviti-aktiviti CSR untuk dimuatkan dalam Silver Book. Sebagai peneraju dalam industri tenaga negara, TNB berusaha menyediakan bekalan elektrik kepada orang ramai dengan efisien pada kadar serendah yang boleh. Ini adalah aktiviti CSR syarikat yang paling utama yang merupakan cabaran kepada komitmen TNB untuk menyediakan bekalan elektrik yang selamat, berdaya harap dan terjamin kepada pelanggan seiring dengan keperluan dan pembangunan negara yang berterusan. Dengan mengambil kira aspek ini, TNB menyokong kuat dasar-dasar yang dilaksanakan oleh Kerajaan dalam Rancangan Malaysia Ke-9 dan matlamat untuk terus

174 Tenaga Nasional Berhad 177 Laporan Tahunan 2009 menggerakkan visi negara bagi menjadikan Malaysia sebuah negara maju sepenuhnya menjelang tahun Komitmen ini diterjemahkan menerusi slogan Syarikat iaitu Penggerak Kemajuan Negara yang menjadi asas bagi inisiatif-inisiatif CSR. Dalam tempoh kajian, TNB telah melaksanakan inisiatif CSR dalam pelbagai bidang yang telah memberi kebaikan dan manfaat kepada masyarakat dan dalam pada masa yang sama m e n i n g k a t k a n u s a h a u n t u k m e n c a p a i kecemerlangan dalam bisnes. PENGGERAK KOMUNITI Ini adalah selaras dengan falsafah TNB untuk berbakti kepada masyarakat dengan menghulurkan bantuan kepada mereka yang memerlukan. Untuk tujuan ini, program-program yang membawa kesejahteraan dan kehidupan masyarakat yang lebih baik telah dilaksanakan. Program Baiti Jannati Program Baiti Jannati yang bermaksud Rumahku Syurgaku merupakan salah satu inisiatif CSR TNB yang bertujuan membantu membaikpulih rumah usang milik golongan fakir miskin dan yang kurang berkemampuan supaya mereka dapat menikmati kemudahan perumahan yang sempurna dan selesa. TNB telah merangka garis panduan untuk pelaksanaan program ini yang mengutamakan golongan warga emas, ibu/bapa tunggal, golongan kurang berkemampuan dan kurang upaya. Antara kriteria yang menyumbang kepada kejayaan program ini ialah kerjasama warga setempat, badan-badan bukan kerajaan dan juga kontraktor pembinaan berdaftar. Sejak program ini dilaksanakan pada tahun 2008, sebanyak 38 buah rumah telah berjaya dibaiki dengan perbelanjaan sebanyak RM500,000. Selain kerja membaikpulih, TNB juga menghulurkan bantuan keperluan asas seperti pemasangan bekalan elektrik, air dan sistem sanitasi, perabot dan makanan asas serta bantuan kewangan untuk persekolahan anakanak mereka. Kempen Kesedaran Keselamatan Elektrik Kempen Kesedaran Keselamatan Elektrik merupakan satu program yang bertujuan menyebar luas maklumat dan memupuk kesedaran positif mengenai keselamatan elektrik di kalangan guru-guru sekolah dan anggota masyarakat. Ia juga bertujuan mengurangkan kemalangan elektrik serta mencegah aktiviti-aktiviti yang boleh mengganggu sistem operasi TNB. Guru-guru sekolah dikenalpasti sebagai kumpulan sasaran untuk kempen ini kerana kami percaya mereka berupaya memainkan peranan penting dalam menyebarkan kesedaran di kalangan para pelajar mengenai bahaya elektrik dan cara-cara betul mengendalikan peralatan elektrik. Kempen ini dikendalikan melalui seminar separuh hari yang mengandungi tiga modul. TNB telah berkerjasama dengan Jabatan Pelajaran Negeri bagi memastikan kejayaan kempen ini. Pada tahun yang dikaji, seramai 2,112 guru di seluruh Malaysia telah mendapat manfaat daripada program ini. Program Bersama Pemimpin Komuniti Program Bersama Pemimpin Komuniti atau lebih dikenali sebagai CLOP adalah salah satu daripada program CSR TNB. Program ini telah diilhamkan oleh Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif TNB pada awal 2005 supaya program-program sedia ada ditingkatkan sebagai medium komunikasi yang berkesan dengan pelanggan dan masyarakat setempat. Tujuan utamanya adalah untuk mendapat maklum balas mengenai kualiti perkhidmatan TNB di samping memberi maklumat mengenai dasar-dasar dan perkhidmatan Syarikat kepada pemimpin masyarakat dan masyarakat setempat pada amnya.

175 Tenaga Nasional Berhad 178 Laporan Tahunan 2009 TANGGUNGJAWAB SOSIAL KORPORAT (Samb.) Program ini dikendalikan menerusi sesi dialog di mana Pengurusan TNB dan pengurusan daerah tempatan bertindak sebagai panel dialog. Mereka berkumpul bersama pemimpin komuniti semasa seperti para pemimpin parti politik peringkat Daerah, penghulu/ketua kampung dan pihak-pihak berkepentingan untuk berbincang dan menyuarakan aduan, pertanyaan dan pandangan mengenai isuisu berkaitan perkhidmatan TNB. Maklumbalas ini akan menjadi kayu ukuran untuk mempertingkatkan tahap perkhidmatan TNB. Sempena program ini, TNB juga mengadakan pameran yang bertujuan menyalurkan maklumat mengenai Syarikat, jenis-jenis produk, perkhidmatan dan aktiviti-aktiviti yang dijalankan. Pada TK2008/2009, sebanyak RM170,000 telah dibelanjakan untuk program di 21 lokasi di seluruh Negara. Program Perbekalan Elektrik Luar Bandar Program ini memberi tumpuan kepada memperbaiki kualiti hidup rakyat melalui perbekalan elektrik di kawasan-kawasan luar bandar. Tanggungjawab ini dilaksanakan melalui program Bekalan Elektrik Luar Bandar (BELB) dan bekalan elektrik melalui projek Solar Hibrid, selaras dengan inisiatif Kerajaan mengenalpasti dan menggunakan tenaga diperbaharui sebagai sumber alternatif. Sebanyak 29 projek telah diluluskan untuk pelaksanaan oleh Akaun Amanah Industri Bekalan Elektrik (AAIBE) bagi Tahun Kewangan 2008/2009. Daripada jumlah ini, 8 projek telah berjaya disiapkan sementara baki 14 projek yang lain adalah dalam pelaksanaan dan dijangka siap menjelang Disember Sumbangan Kepada Jabatan Kerajaan Dan Badan-Badan Bukan Kerajaan Pada setiap tahun, TNB tidak pernah mengabaikan tanggungjawabnya membantu dan menyokong program-program kebajikan yang dianjurkan oleh pihak Kerajaan dan Badan-Badan Bukan Kerajaan menerusi sumbangan baik dalam bentuk kewangan mahupun perkhidmatan dan barangan. Galeri Tenaga Galeri Tenaga telah ditubuhkan pada 2005 bagi menempatkan koleksi seni korporatnya di dalam satu ruang khusus yang terbuka untuk tontonan orang awam. Dimulakan dalam era 1960an, koleksi seni korporat TNB adalah merupakan salah satu daripada yang tertua di negara ini. Ia terdiri oleh lebih daripada tujuh puluh buah lukisan yang menampilkan hasil seni warisan artistik di Malaysia dan menjadi wasiat kepada peminat-peminat seni tampak Malaysia. Selain mempamerkan koleksi seninya yang tersendiri, Galeri Tenaga juga merupakan ruang yang bersesuaian dan kondusif untuk artis-artis Malaysia mempamerkan hasil tangan mereka. Pada tahun yang dikaji, 2 pameran telah ditaja dan diadakan di galeri iaitu Aspirasi 09 dan Lightshow. PENGGERAK PENDIDIKAN TNB percaya bahawa pendidikan mampu mengubah impian menjadi kenyataan. Syarikat mempunyai tradisi yang kukuh dalam melahirkan golongan cerdik pandai dan penyelidik-penyelidik yang bertaraf dunia menerusi program-program pendidikan dan biasiswa. Ramai golongan korporat di negara ini merupakan penerima pemberian biasiswa TNB dan menikmati kemudahan pendidikan yang disediakan oleh Syarikat. Universiti Tenaga Nasional (UNITEN) Sebagai sebuah institusi pengajian tinggi, UNITEN mempunyai tanggungjawab yang besar dan amat penting dalam membantu Kerajaan melahirkan individu yang serba boleh. UNITEN juga memberi tumpuan penting terhadap aktiviti penyelidikan dan pembangunan yang menggalak dan melahirkan budaya inovasi dan persaingan di kalangan tenaga akademik dan juga pelajar. Zakat Perniagaan Sebagai sebahagian daripada aktiviti CSR, TNB telah membayar zakat perniagaan kepada pihak berkuasa agama di semua negeri di mana TNB menjalankan operasi bisnesnya. Pengagihan zakat perniagaan ini adalah berdasarkan kepada jumlah keluarga termiskin di setiap negeri yang disediakan oleh Unit Perancang Ekonomi.

176 Tenaga Nasional Berhad 179 Laporan Tahunan 2009 Kerjasama strategik antara UNITEN dan sektor industri menyediakan akses dan peluang bagi pelajar dan tenaga akademik untuk menguasai pengetahuan, malah kepakaran saintifik dan teknikal yang relevan untuk keperluan industri dan pasaran. Biasiswa Dan Pinjaman Pendidikan TNB menerusi Yayasan Tenaga Nasional (YTN) telah menyediakan biasiswa dan pinjaman pendidikan berjumlah RM34.6 juta kepada 2,478 pelajar cemerlang serta yang memerlukan bantuan untuk melanjutkan pelajaran mereka di pusat-pusat pengajian tinggi terkenal di universitiuniversiti tempatan dan di luar negeri. Ini adalah sumbangan langsung ke arah melahirkan tenaga kerja profesional untuk TNB dan Negara. Sejak penubuhannya pada tahun 1993, YTN telah berjaya menganjurkan lebih daripada 8,820 pelajar. Program Pintar PINTAR adalah singkatan ungkapan Promoting Intelligence, Nurturing Talent and Advocating Responsibility yang merupakan satu program kerjasama tanggungjawab sosial yang diilhamkan oleh Khazanah Nasional Berhad. Ia bertujuan menggalak kecemerlangan akademik di kalangan murid-murid sekolah khususnya di luar bandar. Program ini telah melibatkan sumbangan daripada Syarikat-syarikat Berkaitan Kerajaan (GLCs) kepada 160 buah sekolah rendah dan menengah di seluruh Negara. TNB sebagai salah sebuah GLC, telah memberi sokongan dalam menjayakan program PINTAR dengan mengambil 26 buah sekolah rendah di seluruh negara sebagai sekolah angkat. Untuk memastikan program ini dilaksanakan dengan jayanya, TNB telah melantik seorang pegawai di setiap negeri sebagai Pegawai Perhubungan dan mentor kepada sekolah-sekolah berkenaan. Seramai 2,456 murid Tahun 6 daripada sekolah angkat TNB mendapat faedah daripada program PINTAR yang mana beberapa aktiviti telahpun dirancang untuk meningkatkan prestasi akademik mereka di dalam Ujian Pencapaian Sekolah Rendah (UPSR). Program-program yang dilaksanakan ialah menganjurkan ceramahceramah motivasi kepada murid-murid dan juga ibu bapa; menyediakan kelas-kelas tuisyen bagi mata pelajaran Matematik, Sains dan Bahasa Inggeris; menaja akhbar New Straits Times, memberi galakkan dalam aktiviti-aktiviti luar seperti perkhemahan cuti sekolah dan sesi membina pasukan dan juga aktiviti kerohanian. TNB juga menganjurkan klinik hoki kepada muridmurid selaras dengan matlamat PINTAR mengasah bakat di kalangan kanak-kanak. TNB memperuntukkan lebih RM500, setiap tahun untuk melaksanakan program ini. Program Jejak Kegemilangan Di bawah program ini, seramai 142 orang murid sekolah luar bandar yang cemerlang di dalam pelajaran tetapi daripada keluarga kurang berkemampuan telah dipilih untuk mengikuti program lawatan sambil belajar di sekitar Kuala Lumpur termasuk lawatan ke Universiti Tenaga Nasional (UNITEN). Program tahunan yang dianjurkan dengan kerjasama Kementerian Pendidikan Malaysia ini bertujuan memberi pendedahan dan menyemai semangat tinggi untuk mencapai kejayaan dalam pelajaran di kalangan murid-murid tersebut. Kem Remaja Bestari Kem Remaja Bestari adalah satu program perkhemahan semasa cuti sekolah yang dianjurkan khusus untuk anak-anak warga TNB dan anakanak yatim. Kem ini bertujuan memberi panduan dan galakkan kepada pelajar-pelajar untuk maju dalam pelajaran terutama bagi mereka yang akan menduduki peperiksaan seperti UPSR, PMR dan SPM. Seramai kira-kira 1,300 pelajar telah menyertai kem ini yang diadakan serentak di empat zon Utara, Selatan, Timur dan Tengah. Program ini dikendalikan dengan kerjasama sepenuhnya dari pengurusan TNB tempatan. Program ini telah dijalankan sejak tahun 2001 dengan peruntukan tahunan sebanyak RM500, Program Jelajah Bestari Seramai 40 pelajar cemerlang dari golongan kurang berkemampuan dan anak-anak yatim dari sekolah-sekolah terpilih telah berpeluang melawat Stesen Janaelektrik Sultan Mahmud di Kenyir, Terengganu. Sempena lawatan tersebut, mereka diberi pendedahan kepada alam semula jadi di Tasik Kenyir dan diberi rangsangan untuk mencapai kecemerlangan melalui ceramahceramah motivasi.

177 Tenaga Nasional Berhad 180 Laporan Tahunan 2009 TANGGUNGJAWAB SOSIAL KORPORAT (Samb.) Pusat Perkhidmatan Pendidikan Khas TNB meneruskan penglibatan kepada masyarakat dengan menyumbang kepada Kementerian Pendidikan Malaysia untuk penubuhan sebuah Pusat Perkhidmatan Pendidikan Khas di Putrajaya untuk menampung keperluan pendidikan kanakkanak kurang upaya. Bagi tahun yang dikaji, sumbangan telah ditingkatkan kepada RM180, menjadikan sumbangan setakat ini berjumlah RM562, PENGGERAK KECEMERLANGAN BISNES TNB percaya bahawa inisiatif-inisiatif CSR yang dilaksanakan sejajar dengan strategi bisnes akan menghasilkan pulangan jangka panjang. Antara inisiatif yang berjaya dilaksanakan ialah Program Pembangunan Vendor. Di samping sentiasa mengekalkan piawaian bisnes dan operasi yang tinggi dengan memastikan bekalan elektrik yang cukup, selamat, berdaya harap dan berterusan; memberi perkhidmatan cemerlang kepada pelanggan; dan memupuk budaya kerja yang berwibawa tinggi adalah antara komitmenkomitmen TNB untuk merangsang peningkatan kecemerlangan bisnes. Program Pembangunan Vendor Bumiputera Program Pembangunan Vendor Bumiputera (PPVB) yang dilaksanakan oleh TNB adalah bukti komitmen syarikat dalam mendokong dasar Negara untuk mewujudkan Masyarakat Perdagangan dan Perindustrian Bumiputera (MPPB) yang terdiri daripada kumpulan usahawan yang kompeten dalam bidang pengilangan, kerjakerja dan perkhidmatan yang bernilai tambah. Ia juga adalah selari dengan Dasar Pembangunan Nasional dan Wawasan Program PPVB TNB ini juga merupakan satu inisiatif Amalan Terbaik Perolehan dalam mewujud dan membangunkan vendor-vendor yang berinovasi, berdaya tahan dan berdaya saing, selaras dengan Buku Merah Garis Panduan dan Amalan Terbaik Perolehan (The Red Book Procurement Guidelines & Best Practices). Pelaksanaan yang berkesan akan memastikan nilai perolehan terbaik oleh TNB. Program Lampu Jalan Kampung Bahagian Pembahagian telah memulakan Fasa 4 Projek Lampu Jalan Kampung (LJK) setelah diserahkan secara rasmi oleh Kementerian Kemajuan Luar Bandar dan Wilayah (KKLW) pada 15 Ogos 2008, dengan tempoh kontrak selama 12 bulan iaitu sehingga 14 Ogos Sebanyak 4,907 lampu jalan yang diluluskan oleh KKLW untuk Fasa 4 ini dengan kos keseluruhan kontrak bernilai RM2.5 juta. Ini adalah tambahan kepada jumlah lampu jalan sedia ada iaitu 98,660 untuk Fasa I dan Fasa II, dan 26,408 unit 150W lampu jalan untuk Fasa III. Kini, terdapat sejumlah 129,260 unit lampu jalan kampung telah dipasang di seluruh Semenanjung Malaysia. Projek-Projek Khas i. Projek Bekalan Elektrik Luar Bandar secara Solar Hibrid ke Pulau Banggi, Kudat, Sabah Projek ini telah dianugerahkan kepada TNB sebagai pelaksana dengan nilai kontrak sebanyak RM21 juta. Tarikh milik tapak bina projek ini adalah pada 2 April 2007 dan telah siap dilaksanakan pada 28 Disember Ia merupakan projek solar hibrid yang terbesar di Malaysia dan menggabungkan sistem generator diesel dan sistem solar. Ia menyalurkan bekalan elektrik 24 jam kepada penduduk di Pekan Karakit, Kg. Singgah Mata, Kg. Perpaduan, Kg. Batu Putih, Kg. Batu Layar dan Kg. Lok Tohog. ii. Projek Bekalan Elektrik Luar Bandar ke Pulau Ketam, Pelabuhan Klang, Selangor Pembekalan elektrik ke Pulau Ketam akan dilakukan melalui talian kabel dasar laut dari Pelabuhan Klang dengan kos keseluruhan berjumlah RM85.36 juta yang dibiayai oleh Akaun Amanah Industri Bekalan Elektrik (AAIBE) dan KKLW. Projek ini masih di dalam proses pelaksanaan dengan sekarang di peringkat pembuatan kabel dasar laut di kilang Nexans di Norway. Projek ini dijangka siap pada Oktober Program Pembangunan Tenaga Diperbaharui (RE) TNB memberi sokongan penuh kepada Program Tenaga Kecil Diperbaharui (SREP) Kerajaan dengan membantu pemaju yang mempunyai potensi untuk melaksanakan projek SREP dan mengenal pasti titik-titik sambungan sesuai dengan rangkaian pembahagian TNB serta menjalankan kajian teknikal untuk projek tersebut. TNB juga turut memeterai Perjanjian Pembelian Semula Tenaga Diperbaharui (REPPA) jangka panjang dengan pengusaha tenaga diperbaharui.

178 Tenaga Nasional Berhad 181 Laporan Tahunan 2009 Sehingga Ogos 2009, TNB telah menandatangani 11 REPPAs berjumlah MW. Terkini, TNB sedang dalam proses rundingan peringkat akhir untuk 15 REPPAs dengan pemaju SREP lain yang menggunakan biogas, biomas dan hidro mini sebagai sumber RE. Program Kecekapan Tenaga (EE) TNB telah mengambil langkah utama ke arah meningkatkan kesedaran kecekapan tenaga dengan bekerjasama dengan Gabungan Persatuanpersatuan Pengguna-pengguna Malaysia (FOMCA) sempena Kempen Kesedaran Kecekapan Tenaga Kebangsaan (SWITCH!). Dianjurkan oleh Kementerian Tenaga, Teknologi Hijau dan Air dan FOMCA, kempen ini bertujuan mempertingkatkan kesedaran akan konsep kecekapan tenaga, mempromosikan amalan kecekapan tenaga dan menggalakkan penggunaan peralatan cekap tenaga kepada pengguna domestik, komersil dan industri. Pada 18 Mac 2009, TNB telah menandatangani Memorandum Perjanjian dengan FOMCA dengan sumbangan sebanyak RM1.5 juta kepada kempen itu. Seminar Pengurusan Tanah Dan Izinlalu Program tahunan ini dilaksanakan khusus untuk Pegawai-pegawai Jabatan Tanah & Galian, Pentadbir-Pentadbir Jabatan Tanah Daerah dan badan-badan Kerajaan lain yang berkaitan dengan tujuan berkongsi maklumat mengenai perundangan sedia ada yang berkaitan pengunaan tanah dan izinlalu. Dalam tempoh yang dikaji, lima Seminar telah dianjurkan dan disertai oleh pegawaipegawai pihak berkuasa yang berkenaan dari negeri Perak, Selangor, Pahang dan Johor, dan juga dari pejabat Ketua Pengarah Jabatan Tanah dan Galian. PENGGERAK KELESTARIAN NEGARA HIJAU Sebagai penjana dan penghantar tenaga, cara operasi TNB memerlukan Syarikat menjaga kepentingan alam sekitarnya. TNB berpegang kepada prinsip asas bahawa apa jua projek atau pembangunan yang dilaksanakannya perlu memelihara dan bukan menjejaskan alam sekitar. Program Menanam Pokok TNB mengambil berat serta peka terhadap alam sekitar dan isu pemanasan global. Oleh kerana itu, TNB memberi sokongan kepada aktivitiaktiviti yang boleh menyerlahkan isu-isu tersebut. Salah satu inisiatif yang diambil sebagai bukti komitmen Syarikat terhadap perlindungan alam sekitar ialah program menanam pokok sempena sambutan Hari Alam Sekitar Sedunia. Di bawah program ini, pengurusan tertinggi dan anggota kerja TNB turut terlibat dalam menanam pokok di Hutan Perlindungan Bukit Kiara. TNB juga memberi sumbangan sebanyak RM30,000 kepada Jabatan Landskap Negara bagi menjayakan program menanam pokok di peringkat kebangsaan. Satu lagi inisiatif ialah menggantikan pokokpokok yang ditebang kerana pelaksanaan projekprojek sistem penghantaran. Sempena hari Lovea-Tree, satu program menanam pokok secara meluas telah dilancarkan. Sebelum akhir tahun yang dikaji, sebanyak 600 pokok telah berjaya ditanam di berbagai lokasi termasuk di pantai, taman-taman, rumah anak-anak yatim dan tempat-tempat beribadat. TNB juga menyokong projek penanaman secara komersial di kawasan talian-talian penghantaran sebagai langkah menghijaukan kawasan lapang di bawah talian-talian penghantaran dan pada masa yang sama mengurangkan kerja-kerja penyelenggaraan belukar dan kejadian pencerobohan kawasan.

179 Tenaga Nasional Berhad 182 Laporan Tahunan 2009 TANGGUNGJAWAB SOSIAL KORPORAT (Samb.) Inisiatif Mesra Alam TNB, melalui institusi pendidikannya, UNITEN, telah mengorak langkah untuk menghadapi cabaran-cabaran mesra alam dan dalam proses itu berjaya menghasilkan inovasi-inovasi baru. Pada tahun yang dikaji, pasukan gabungan pelajar-pelajar dan pensyarah-pensyarah UNITEN turut menyertai aktiviti-aktiviti berikut: Johan Pertandingan SHELL Better World Competition 2009 Projek ini menampilkan produk mesra alam sekitar serta berkos efektif bagi para pengusaha penternakan ikan. Ahli-ahli SIFE UNITEN telah mereka cipta satu alat mesraalam yang dinamakan ECO-AF yang boleh digunakan untuk proses pemakanan ikan dalam kolam, sangkar ikan di tasik dan sungai serta akuarium ikan. Alat ini boleh dikendalikan tanpa menjejaskan alam sekitar dan berfungsi tanpa memerlukan bekalan elektrik kerana perakam masanya hanya menggunakan aliran air untuk menjalankan komponen mekanikalnya. Produk ini telah memenangi beberapa anugerah Teknologi dan Penyelidikan Malaysia dan pertandinganpertandingan inovasi yang lain. Naib Johan Pertandingan Perodua Eco- Challenge 2009 Pertandingan Perodua Eco-Challenge memberi peluang kepada para pelajar UNITEN membuat pengubahsuaian kepada sebuah kereta MyVi 1.3L, dengan tujuan mengurangkan penggunaan petrol dan pencemaran alam sekitar. Finalis untuk Cooling the Planet Challenge Pertandingan ini membuka peluang bagi jurutera-jurutera muda mempamerkan kemahiran mereka dan menonjolkan peranan yang dimainkan oleh bidang kejuruteraan dalam menyelesaikan isu-isu berkaitan pemanasan global. Pasukan-pasukan yang terlibat bersaing untuk melaksanakan alternatif-alternatif yang munasabah bagi mengatasi kesan-kesan fenomena tersebut. Projek pasukan UNITEN yang berjudul Carbon Capturing Storage berjaya mengatasi para peserta lain dari Malaysia dan Asia Pasifik dengan muncul sebagai pemenang peringkat rantau Asia Pasifik pada bulan Disember Pasukan UNITEN bukan sahaja berjaya ke peringkat akhir pertandingan Institusi Jurutera-jurutera Mekanikal (ImechE) di London sebagai salah satu daripada enam kumpulan yang disenaraipendekkan, malah mereka juga merupakan pasukan pertama dari luar United Kingdom yang mencatatkan rekod tersebut. Projek kereta solar Dalam tahun yang dikaji, UNITEN berjaya merekabentuk dan membina kereta solar yang menggunakan lebih daripada 1,800 panel solar. Kereta ini juga menjadi platform ujian untuk kenderaan-kenderaan yang mengguna tenaga boleh diperbaharui (RE) dalam usaha untuk mengurangkan pergantungan pada bahan api fosil. UNITEN telah menyertai pertandingan World Solar Challenge di Australia pada Oktober 2009 dengan kereta solar mereka yang diberi nama Solar Ranger 1Malaysia. Pertandingan ini mencabar para peserta untuk merekabentuk dan membina sebuah kereta yang mampu merentasi benua Australia dengan hanya menggunakan cahaya matahari sebagai bahan api. Peserta pertandingan ini perlu menjelajah perjalanan sejauh 3,000 km dari Darwin di utara Australia ke Adelaide di bahagian selatan negara tersebut. Earth Hour TNB turut menyertai dan menyokong Kempen Earth Hour yang berlangsung di seluruh dunia. Sempena kempen tersebut TNB telah menyeru rakyat Malaysia memadamkan lampu selama satu jam iaitu dari pukul 8:30 malam hingga 9:30 malam. Sambutan terhadap inisiatif pemuliharaan tenaga oleh World Wildlife Fund ini telah mendapat sambutan yang menggalakkan dari hampir 5 juta rakyat Malaysia yang sama-sama menentang arus pemanasan global. Untuk tempoh satu jam tersebut, TNB menganggarkan bahawa permintaan tenaga telah turun sebanyak 550 MW. Projek Pemuliharaan Stesen Ulu Pangsun Stesen Mini-Hidro Ulu Pangsun merupakan satu ikon utama sejarah dalam konteks pertumbuhan industri bekalan elektrik di negara ini. Stesen yang mula dibina pada tahun 1927, itu adalah stesen hidro yang kedua tertua di Malaysia dan yang pertama di Negeri Selangor Darul Ehsan. Walaupun sudah tidak lagi beroperasi sejak tahun 2001, namun bangunan/struktur dengan reka bentuk yang sesuai dengan keadaan persekitaran, menjadikan keseluruhan kawasan di sekitar stesen ini unik dan menjadi tempat untuk para pencinta alam sekitar menjalani aktiviti menjejaki hutan, mendaki Gunung Nuang, memerhati burung, dan rekreasi. Kawasan stesen Ulu Pangsun (Lower Station) mempunyai potensi dan keistimewaan untuk dimajukan bagi tujuan aktiviti CSR, antaranya termasuklah menubuhkan pusat sumber khususnya mengenai tenaga elektrik hidro, pusat penyelidikan alam sekitar, pusat latihan dan rekreasi, aktiviti eco-tourism dan membina pasukan. Upper Station Ulu Pangsun kerap digunakan oleh TNB Research Sdn. Bhd. untuk mengadakan bengkel pendedahan kepada alam semulajadi untuk pelajar-pelajar dan orang ramai. Projek Pemuliharaan Kelip-Kelip TNB dan Kerajaan Negeri Selangor telah berganding bahu dalam projek pemuliharaan koloni kelip-kelip di Kampung Kuantan bagi tempoh lima tahun mulai tahun Di samping kajian dan penyelidikan yang dikendalikan oleh TNB Research Sdn Bhd, TNB juga telah melaksanakan kerja-kerja menaiktaraf pusat tersebut dengan menyediakan papan-papan maklumat di panggung mini dan kawasan jeti.

180 Tenaga Nasional Berhad 183 Laporan Tahunan 2009 Sebelum ini, TNB telah melaksanakan projek menaiktaraf infrastruktur di pusat tersebut yang melibatkan pembinaan empat buah wakaf, sebuah panggung mini yang lengkap dengan alat siaraya di bangunan sedia ada; menaiktaraf jeti, jalan masuk serta dataran, mengubahsuai pintu gerbang, dan pemasangan papan-papan tanda arah ke Pusat Kelip-Kelip di lokasi strategik sepanjang jalan dari Kuala Lumpur ke Kuala Selangor, Selangor. Dengan adanya infrastruktur yang lebih baik hasil inisiatif-inisiatif yang dilaksanakan oleh TNB, pusat ini kini dikunjungi oleh lebih ramai pelawat. Ini telah menyumbang kepada peningkatan kualiti kehidupan pendayung-pendayung bot di pusat tersebut. Selain itu, TNB juga menganjurkan kelas pertuturan bahasa Arab dan Jepun untuk membolehkan para pendayung bertutur dengan pelawat-pelawat dari Jepun dan Timur Tengah dalam bahasa mereka sendiri. Syarikat juga melaksanakan program Jom Ke Sekolah Bersama TNB setiap tahun untuk anak-anak pendayung sebagai satu lagi sumbangan kepada komuniti itu. Tempat Perlindungan Burung Stesen Janaelektrik Sultan Salahuddin Abdul Aziz di Kapar, Selangor telah menjadi tempat persinggahan burung migratori hasil peraturan emisi yang ketat yang diamalkan di stesen ini. Perkarangan stesen ini kini menjadi tempat perhimpunan utama berbagai jenis burung migrasi seperti Pipis, Bangau dan Puchong dan sekaligus menjadikannya sebahagian daripada usaha TNB untuk hidup berharmoni dengan alam semulajadi. Program Motivasi, Pendidikan Dan Kesedaran Alam Sekitar Remaja TNB Dalam tempoh yang dikaji, TNB telah menjemput 60 anak-anak anggota kerja TNB untuk menyertai program ini yang bertujuan memupuk kesedaran terhadap alam sekitar di kalangan remaja khususnya dalam pemuliharaan kelip-kelip di Kg. Kuantan, Kuala Selangor. PENGGERAK TENAGA KERJA TNB menganggap warga kerjanya sebagai aset yang paling bernilai bagi Syarikat. Sepanjang tahun dalam kajian, semua inisiatif CSR untuk warga kerja melibatkan program-program latihan yang tersusun, peluang-peluang kemajuan kerjaya serta meningkatkan tahap profesionalisme. Di samping itu, warga kerja juga digalakkan menyertai kegiatan-kegiatan di luar skop pekerjaan masing-masing seperti aktiviti-aktiviti sukarela atau lain-lain supaya dapat mencapai keseimbangan antara kerja dan kehidupan. Manfaat Kesihatan TNB menyediakan pelbagai faedah kesihatan dan perubatan serta komited dalam memastikan warga kerja TNB, para pesara dan tanggungan warga kerja yang layak menerima perkhidmatan terbaik dari segi penjagaan kesihatan dan rawatan perubatan. Syarikat juga menyediakan bantuan-bantuan perubatan lain seperti kerusi roda, alat bantuan pendengaran dan anggota badan tiruan. Anak-anak warga kerja TNB layak menerima faedah perubatan sehingga umur 18 tahun atau sehingga 24 tahun sekiranya mereka masih belajar di institusi pengajian tinggi. Aktiviti Sukan Dan Rekreasi Pelbagai kemudahan fizikal dan rekreasi serta aktiviti-aktiviti sosial disediakan melalui Kelab Kilat untuk meningkatkan kesejahteraan dan semangat warga kerja. Sepanjang tahun ini, 65 Kelab Kilat telah berdaftar di seluruh negara dan TNB membelanjakan kira-kira RM520, untuk membiayai aktiviti sukan dan sosial kelab. TNB juga memberi subsidi bulanan sebanyak RM3 kepada semua warga kerja yang membayar yuran bulanan Kelab Kilat melalui potongan gaji. TNB juga menyediakan kemudahan lain untuk membolehkan warga kerjanya menganjur dan mengambil bahagian dalam aktiviti-aktiviti sosial melalui persatuan-persatuan seperti Pelitawanis dan Pakatan/Persatuan Kebajikan Pekerja Islam TNB (PKPI). Pelitawanis kini mempunyai 5,637 orang ahli dan antara aktiviti-aktiviti yang dianjurkan pada tahun kewangan ini termasuklah memberi sumbangan kewangan dan barangan kepada golongan kurang berkemampuan dan golongan warga emas, sumbangan pakaian seragam sekolah kepada kanak-kanak dari keluarga miskin, Sukan Tahunan Pelitawanis dan sumbangan Kuih Raya kepada 6,000 orang warga kerja TNB yang bertugas pada hari pertama Aidilfitri. Pada 21 Januari 2009, Pakatan/PKPI telah memberi sumbangan sebanyak RM10, untuk membiayai kos mencetak Al-Qur an versi Bahasa Malaysia. Pakatan/PKPI juga telah menubuhkan Tabung Bantuan Kemanusiaan untuk Rakyat Palestin di Semenanjung Gaza. Sejumlah RM34, telah dikutip untuk membiayai pembangunan semula kemudahan awam, pembukaan semula ladang-ladang tanaman dan membaikpulih rumah-rumah penduduk di Gaza.

181 Tenaga Nasional Berhad 184 Laporan Tahunan 2009 TANGGUNGJAWAB SOSIAL KORPORAT (Samb.) Kumpulan Wang Khairat Dan Pesara TNB Kumpulan Wang Khairat Pekerja dan Pesara TNB (KWKPPTNB) telah diperbadankan pada 3 Jun 1969 dengan nama Kilat Death Levy Fund dan kemudian ditukar nama kepada KWKPPTNB pada 4 Julai KWKPPTNB ditubuhkan bagi tujuan menguruskan pemberian bantuan kematian kepada penerima faedah yang dinamakan oleh ahli yang telah meninggal dunia sebagai satu saluran meringankan beban kewangan yang ditanggung oleh keluarga tersebut. Ahli-ahli KWKPPTNB terdiri daripada ahli biasa dan ahli seumur hidup (bagi mereka yang telah menjadi ahli KWKPPTNB sekurang-kurangnya 15 tahun pada umur persaraan). Dalam tempoh yang dikaji, KWKPPTNB mempunyai seramai 12,820 orang ahli biasa dan 2,912 orang ahli seumur hidup. Faedah Untuk Ahli Keluarga Pekerja TNB mengambil berat bukan sahaja terhadap kesejahteraan warga kerjanya malahan juga ahliahli keluarga terdekat mereka. Sepanjang tempoh yang dikaji, TNB telah membelanjakan hampir RM900, sebagai sumbangan kewangan kepada balu-balu dan anak-anak yatim TNB. Balu-balu TNB menerima sumbangan sekali gus sebanyak RM2, manakala anak-anak yatim TNB menerima sumbangan bulanan sebanyak RM60.00 (bagi kanak-kanak berumur 7-12 tahun) dan RM90.00 (bagi kanak-kanak berumur tahun). Dalam tempoh tersebut, TNB juga telah membelanjakan kira-kira RM2.34 juta untuk menyediakan kemudahan pembangunan dan pembelajaran awal kepada anak-anak warga kerja TNB seperti tadika dan taska serta Kelas Bimbingan Tenaga (KBT) dengan mengenakan yuran minima. Penghargaan Terhadap Sumbangan Warga Kerja TNB menghargai warga kerja yang komited terhadap Syarikat dan telah menyumbang sebahagian besar atau sepanjang perkhidmatan kerja mereka kepada Syarikat. Pada tempoh yang dikaji, 4,869 orang warga kerja dari seluruh negara yang telah berkhidmat selama 20, 25, 30 dan 35 tahun menerima Anugerah Perkhidmatan Setia sebagai pengiktirafan terhadap sumbangan mereka. Di samping itu, TNB juga menghargai kecemerlangan dalam prestasi kerja dan pada tempoh yang sama, seramai, dua puluh tiga orang warga kerja telah dikenalpasti sebagai warga kerja contoh dan diberikan Anugerah Perkhidmatan Cemerlang. TNB juga menyediakan kemudahan kepada warga kerjanya yang telah bersara untuk menganjurkan aktiviti-aktiviti sosial melalui Persatuan Bekas Pekerja TNB. Pada tempoh yang sama, lebih kurang RM110, telah dibelanjakan untuk menganjurkan pelbagai aktiviti sosial dan rekreasi bagi persatuan tersebut. Hari Keluarga Hari Keluarga TNB merupakan salah satu inisiatif Syarikat dalam usaha mengukuhkan perhubungan silaturahim di antara pihak Pengurusan dengan warga kerja dan keluarga mereka di samping memupuk penghayatan Nilai-Nilai Bersama Syarikat. Berbagai acara diadakan bagi memeriahkan program ini, antaranya permainan bersuka ria, sukan rakyat, hiburan, cabutan bertuah serta cenderamata. Acara dwi tahunan ini dianjurkan di semua negeri di Semenanjung Malaysia serta di peringkat ibu Pejabat. Sambutan Perayaan Di TNB, semangat 1 Malaysia memang senantiasa diamalkan. Satu daripada aktiviti sosial utama yang anjurkan oleh Syarikat adalah sambutan perayaan-perayaan utama negara iaitu Hari Raya Aidilfitri, Tahun Baru Cina dan Deepavali. Ia disambut di seluruh negara oleh semua pejabat negeri dan di ibu pejabat TNB dengan konsep tradisional rumah terbuka di mana pihak pengurusan, warga kerja, kumpulan berpentingan dan tetamu-tetamu lain berkumpul bersama di dalam semangat perpaduan.

182 Tenaga Nasional Berhad 185 Laporan Tahunan 2009 PENGGERAK KEJUARAAN Sukan sentiasa menjadi salah satu agenda penting dalam bisnes TNB. Sukan bukan setakat sebagai peranan sosial tetapi yang lebih penting sebagai pemangkin untuk membangunkan juarajuara masa depan. Penglibatan TNB dalam bidang sukan selaras dengan aspirasi Kerajaan untuk melahirkan atlet-atlet terbaik dan membolehkan Malaysia muncul sebagai negara yang handal dalam bidang sukan. Program Hoki TNB telah memberi sokongan padu kepada usaha-usaha pembangunan sukan hoki negara dengan memberi bantuan kewangan tahunan sebanyak RM1 juta sejak tahun 2004 kepada Persekutuan Hoki Malaysia untuk melaksanakan program-program hoki di seluruh Negara. TNB juga merupakan penaja utama kejohanan hoki tempatan seperti Liga Hoki Malaysia TNB, Liga Remaja dan Piala Razak anjuran Persatuan Hoki Malaysia. Syarikat juga merupakan penaja utama Piala Sultan Azlan Shah, satu pertandingan peringkat antarabangsa yang turut disertai oleh pasukan-pasukan ternama dari seluruh dunia. Program Pembangunan Sukan Hoki TNB merupakan penyumbang utama dalam pembangunan hoki Negara. TNB melaksanakan program pembangunan klinik hoki remaja negara menerusi pengendalian sesi-sesi bimbingan kemahiran kepada pelajar-pelajar berusia antara 12 hingga 18 tahun di seluruh negara. Sesi-sesi tersebut dikendalikan oleh pemain hoki kebangsaan yang juga merupakan anggota kerja TNB. Program ini dianjurkan dengan kerjasama Persatuan Hoki Malaysia dan persatuan-persatuan hoki negeri. Sehingga kini, seramai 2,000 bakat baru telah dikenal pasti dari tujuh negeri yang telah terlibat secara langsung dalam projek ini. Program Kriket Di samping hoki, TNB adalah juga penaja utama kriket. Syarikat aktif terlibat dalam pembangunan kriket dengan menyertai setiap pertandingan peringkat tempatan dan antarabangsa anjuran Persatuan Kriket Malaysia.

183 Tenaga Nasional Berhad 186 Laporan Tahunan 2009 Perkhidmatan-Perkhidmatan Lain Pengurusan Produktiviti dan Kualiti (PQM) Jabatan Pengurusan Produktiviti dan Kualiti (PQM) bertanggungjawab terhadap usaha membawa TNB ke arah kecemerlangan menerusi inisiatif-inisiatif kualiti serta usaha-usaha transformasi lain. PQM dibahagikan kepada dua unit utama iaitu: Unit Pengurusan Transformasi (TMU) dan Unit Pengurusan Kualiti (QMU). Dalam Program Strategik SE10/10, PQM memainkan peranan sebagai pemudahcara dan juga bertanggungjawab dalam memantau pelaksanaan dua puluh-dua Inisiatif Utama oleh Bahagian-bahagian yang terlibat. Kesemua inisiatif tersebut dipantau dengan menggunakan Initiative Tracking System (ITS). Pihak pengurusan juga mengadakan satu sesi tahunan untuk mengkaji semula Program Strategik SE10/10. Sesi terkini telah diadakan pada bulan Oktober PQM juga diamanahkan untuk mengkordinasi beberapa program Pengurusan Kualiti seluruh Syarikat. Ini termasuklah Anugerah Kualiti Presiden (AKP), program penyertaan pengurusan seperti ICC, 5S dan QCFT serta beberapa inisiatif kualiti yang lain. PQM adalah juga urusetia kitaran penilaian setiap dua tahun sekali bagi AKP. Untuk tujuan ini, PQM dibantu oleh panel penilai yang terpilih dan terlatih khusus untuk tujuan menilai 62 Unit Bisnes (UB) di TNB. PQM juga membantu UB yang memerlukan penambahbaikan prestasi kualiti yang tinggi dengan mengendalikan latihan serta perundingan yang sesuai. Pencapaian usaha-usaha ini boleh dilihat dari segi pemarkahan AKP beberapa Bahagian TNB yang telah meningkat secara mendadak. Sebilangan besar Unit Bisnes telah mencecah atau melebihi pemarkahan 800, iaitu ambang Kecemerlangan Kualiti. Sudah bertahun-tahun lamanya TNB berjaya mempertahankan imej cemerlangnya dalam program Innovation and Creative Circle (ICC) di mana beberapa pasukan TNB telah menerima anugerah-anugerah berprestij di peringkat kebangsaan dan antarabangsa. PQM juga dapat membantu dan menyokong program ICC ini dengan memberi latihan dan perkhidmatan sebagai pemudahcara bagi beberapa UB. Pada masa ini, terdapat sebanyak 680 pasukan ICC melibatkan seramai 5,400 warga kerja yang sedang giat dalam program ICC ini. Piawaian dan Penambahbaikan Proses (PSI) adalah tonggak penting bagi TNB kerana inisiatif ini akan menerajui organsasi TNB ke arah Kecemerlang Bisnes. Pada masa ini, keseluruhan Syarikat telah mendapat pensijilan ISO Korporat TNB juga telah berjaya mendapatkan pensijilan semula ISO 9001:2008 pada Mac Pada masa ini, PQM sedang giat menerajui program 5S bagi seluruh TNB. Tujuan utama program ini adalah supaya semua Unit Bisnes mendapat pensijilan 5S menjelang Selain dari inisiatif-inisiatif tersebut, PQM juga dipertanggungjawabkan untuk melaksanakan Special Change Projects atas arahan Presiden/ Ketua Pegawai Eksekutif dan Pengurusan TNB. Sesungguhnya PQM juga baru-baru ini dimandatkan untuk mengeksport kemahiran perkhidmatan perundingan di luar TNB.

184 Tenaga Nasional Berhad 187 Laporan Tahunan 2009 LAPORAN KESELAMATAN DAN KESIHATAN PEKERJAAN PENGENALAN Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan (KKP) jarang dipersoalkan jika sesuatu organisasi beroperasi dengan lancar tanpa sebarang kemalangan. Namun begitu, jika kemalangan berlaku, ia akan mendapat liputan negatif yang akan mencemar nama baik/imej organisasi tersebut. Sebagai tindakan pencegahan terhadap kemungkinan kemalangan berlaku, TNB amat berhati-hati dalam memastikan semua perundangan berkaitan dengan KKP dipatuhi sepenuhnya. KADAR KEMALANGAN/1000 PEKERJA STATISTIK KEMALANGAN Pada tahun ini satu kemalangan maut telah berlaku, meskipun semua pihak telah berusaha gigih bagi memastikan tiada kemalangan maut berlaku. Namun secara keseluruhan Kadar Kemalangan TNB terus menurun ke 2.08 dari 2.68 per 1000 pekerja dari tahun sebelumnya TK01/02 TK02/03 TK03/04 TK04/05 TK05/06 TK06/07 TK07/08 TK08/09 TAHUN KEWANGAN TK08/09 TK07/08 TK06/07 TK05/06 PENGURUSAN KKP Safety Excellence Management System (SEMS) yang diperkenalkan sejak tahun 1993 telah meningkatkan kesedaran dan mengangkat pengurusan keselamatan dan kesihatan pekerjaan dalam TNB ke peringkat yang lebih tinggi. Ianya pertama kali diperkenalkan di Bahagian Penjanaan, tetapi hari ini sistem tersebut digunapakai oleh semua bahagian dan anak syarikat dalam Kumpulan. SEMS akan diulangkaji setiap tahun untuk memastikan ianya selari dengan performa dan amalan terbaik masa kini. Ia juga diselaraskan dengan keperluan OHSAS 18001:2007 dan MS 1722 dalam rangka untuk memperolehi pengiktirafan luaran dan antarabangsa. TK04/05 TK03/ Bil. Stesen Diaudit Tahun Kewangan 0 BINTANG 1 BINTANG 2 BINTANG 3 BINTANG 4 BINTANG 5 BINTANG Peningkatan prestasi keselamatan dan kesihatan pekerjaan anggota kerja dipaparkan dalam tahap pencapaian di semua stesen di Bahagian Penjanaan, di mana semua stesen janaelektrik telah memperolehi 5-Bintang semasa Audit SEMS dijalankan. Kebanyakan Stesen 5-Bintang juga mempunyai Persijilan OSHAS 18001:2007 atau MS Bahagianbahagian lain sedang berusaha bersungguh-sungguh untuk mencapai tahap ini. Kejayaan prestasi KKP melalui SEMS telah menarik perhatian sebuah syarikat mentee, Konsortium ABASS Sdn. Bhd. untuk menggunapakai sistem ini. SEMS diperkenalkan kepada syarikat ini melalui Program Mentor-Mentee, yang diselenggarakan oleh Jabatan Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan (DOSH). Walaupun tempoh program telah berakhir, TNB telah dijemput untuk menjalankan audit tahunan di pepasangannya. Syarikat telah mencapai tahap 5-Bintang semasa audit yang dilakukan pada tahun ini.

185 Tenaga Nasional Berhad 188 Laporan Tahunan 2009 LAPORAN KESELAMATAN DAN KESIHATAN PEKERJAAN (Samb.) TNB telah juga menjalin hubungan yang erat dengan jabatan kawalselia seperti Jabatan Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan Malaysia (DOSH), Suruhanjaya Tenaga, Jabatan Perkhidmatan Bomba dan Penyelamat dan badanbadan kerajaan yang lain. Mesyuarat, perbincangan dan dialog diadakan dengan jabatan-jabatan ini untuk menangani masalah KKP yang mungkin timbul. Selain dari itu, aktiviti rekreasi dan acara sukan diadakan untuk memupuk dan mengukuhkan hubungan. LATIHAN KKP Kepentingan latihan KKP untuk anggota kerja organisasi termasuk pengurusan tertinggi tidak perlu ditekan. Dalam hal ini, Seminar KKP Peringkat Pengurusan Tertinggi ke-2 TNB dengan tema O S H I S V I T A L F O R B U S I N E S S SUSTAINABILITY (KKP ADALAH PENTING UNTUK KESINAMBUNGAN BISNES) dilaksanakan pada 25 Februari Menteri Sumber Manusia Malaysia, YB Datuk Dr. S. Subramaniam telah menyampaikan ucaptama. Penceramahpenceramah lain termasuk Pegawai-Pegawai Utama dari GLC. Persidangan KKP ke-4 telah diadakan pada 6-7 Mei 2009 bertempat di Dewan Serbaguna Kelab Kilat yang dihadiri hampir 400 peserta. Kertaskerja persidangan dibentang oleh agensi luaran dan dalaman TNB dengan tujuan berkongsi pengalaman dan pengetahuan yang berkaitan dengan KKP. Simposium KKP Nasional diadakan di TNB Research Sdn. Bhd., sementara kawasan timur diadakan di Kota Bharu dan Kuantan dan bagi Kawasan Tengah diadakan di ILSAS sebagai sebahagian daripada langkah pendidikan berterusan dan saling berkongsi pengetahuan KKP. Selain daripada program latihan dan kursus yang dijalankan melalui Safety School, Jabatan Keselamatan Kesihatan dan Alam Sekitar, Bahagian Sumber Manusia Kumpulan, unit KKP Bahagian lain juga aktif menjalankan latihan untuk anggota kerjanya bagi memenuhi matlamat setiap anggota kerja menghadiri sekurangkurangnya satu hari latihan KKP. Kursus Pemanduan Berhemah juga dijalankan, terutama untuk pemandu syarikat dan pemandu lain amnya dalam usaha membantu mengurangkan insiden kemalangan di jalanraya. Taklimat KKP juga diadakan sempena kempen yang dijalankan oleh Bahagian. Ini akan membantu meningkatkan tahap kesedaran KKP dan mencapai sasaran sifar Kemalangan Maut. PROMOSI KKP Sempena Seminar KKP Peringkat Pengurusan Tertinggi ke-2 TNB, Kad Iltizam Keselamatan (KIK) telah dilancarkan oleh Presiden/Ketua Pegawai Eksekutif TNB yang menerajui komitmen dengan memberikan komitmen bertulis pada kad iaitu untuk mengingatkan warga kerja mengenai KKP dalam semua ucapan beliau. Kad Iltizam akan diedarkan kepada semua anggota kerja bagi komitmen bertulis mereka. TNB akan menyumbang RM1.00 untuk setiap kad dan koleksi akan disalurkan untuk tujuan amal. KKP juga dipromosi melalui edaran poster, buku kecil dan risalah kepada anggota kerja. Safety Watch dan Safety Alert terbitan bulanan dipaparkan di laman web TNB. Unit KKP Bahagian juga mengedar risalah dan newsletter untuk edaran dalaman mereka. Kempen Keselamatan dianjurkan oleh semua Bahagian Teras. Penceramah dari institusi berkaitan dijemput untuk berkongsi pengetahuan dan pengalaman. Berbagai kegiatan yang berkaitan dengan keselamatan dijalankan. Selain itu, pemeriksaan kesihatan dan Kempen

186 Tenaga Nasional Berhad 189 Laporan Tahunan 2009 Menderma Darah merupakan acara tetap dan mendapat sambutan hangat daripada anggota kerja tempatan. Bahagian Penghantaran dengan kerjasama Jabatan Komunikasi Korporat, menjalankan Kempen Kesedaran Elektrik untuk Guru-Guru di setiap negeri. Kempen yang dilancarkan pertama kalinya dalam tahun 2007 oleh YB Datuk Seri Hishammuddin Hussein, ketika itu Menteri Pendidikan, menerangkan berbagai aspek keselamatan elektrik kepada guru-guru sekolah yang kemudiannya akan mengajar anak didik mereka tentang isu-isu keselamatan ini. Sukan Teknikal TNB, yang diterajui oleh Bahagian Pembahagian, memperlihatkan cara kerja sebahagian tugas-tugas yang biasa dilakukan oleh anggota kerja TNB. Peserta dinilai pada kepantasan dan kecekapan kerja dengan ciri-ciri keselamatan diberikan keutamaan. ANUGERAH KESELAMATAN DAN KESIHATAN PEKERJAAN Anugerah Kecemerlangan Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan (SEMS) bagi mengiktiraf pencapaian cemerlang stesen-stesen diadakan sempena Persidangan KKP ke-4 TNB. Peningkatan prestasi semua bahagian amat ketara. Semua stesen janaelektrik TNB juga menerima Anugerah Kecemerlangan KKP untuk sektor utiliti, anjuran Persatuan Keselamatan dan Kesihatan Malaysia (MSOSH). Stesen Janaelektrik Putrajaya dan Chenderoh memenangi Grand Award sementara tujuh stesen memenangi Pingat Emas (Kelas I) termasuk TNB Wilayah Persekutuan, Bahagian Pembahagian, yang menyertainya untuk pertama kali. Selain dari itu, satu stesen memenangi Pingat Emas (Kelas II) dan dua lain memenangi Pingat Perak. KESELAMATAN KONTRAKTOR Sebagai sebuah organisasi, TNB amat prihatin terhadap keselamatan kontraktor dan orang awam. Dengan itu, TNB telah menguatkuasakan penggunaan NIOSH-TNB Pasport Keselamatan (NTSP) pada semua pekerja kontraktor yang bekerja di premis dan pepasangan TNB bermula daripada Januari Semua pekerja kontraktor dikehendaki hadir dan lulus kursus NTSP yang diselenggarakan oleh NIOSH untuk mendapatkan pasport tersebut. Dengan menguatkuasakan penggunaan pasport keselamatan, TNB tidak hanya mematuhi Undang-undang KKP, 1994, tetapi juga memastikan kontraktor bekerja dalam keadaan yang selamat. Setakat ini, hampir 14,000 kontraktor telah dilatih. Penyelia TNB juga menghadiri kursus yang sama secara dalaman untuk memastikan, terutamanya anggota kerja yang menyelia kontraktor, juga mendapat latihan yang sama. TINDAKAN KECEMASAN Dalam memastikan kesinambungan bekalan elektrik, TNB bertanggungjawab memastikan operasinya sentiasa dalam keadaan siap sedia. Dengan kesedaran tersebut, TNB telah memberi keutamaan dalam menangani insiden seperti black out, kebakaran, banjir dan lain-lain yang boleh mengganggu bekalan elektrik. Satu rangka kerja kecemasan telah digubal dengan kerjasama Jabatan Pengurusan Risiko Perusahaan (EWRM). Dua dokumen penting iaitu Pelan Tindakan Kecemasan Korporat (PTKK) untuk Sistem TNB dan juga PTKK untuk Bukan-sistem telah diwujudkan dengan menggabungkan pengurusan kecemasan tiga bahagian teras iaitu Bahagian Penjanaan, Penghantaran dan Pembahagian. Pasukan Pengurusan Krisis ini dipimpin oleh Naib Presiden Kanan (Operasi dan Teknikal). Latihan tahunan kecemasan dijalankan oleh tiga bahagian teras. Kelemahan dalam sistem dikenalpasti dan ulangkaji beberapa kali oleh pengurusan tempatan selepas setiap latihan dan setiap perubahan pada prosedur dibentangkan ke peringkat operasi untuk memastikan keberkesanannya. TNB juga telah mengambil langkah-langkah pro-aktif untuk memastikan anggota kerjanya bersiap sedia secara fizikal dan mental untuk menghadapi setiap keadaan kecemasan. Sesi latihan dijalankan bersama para pakar dan ahli teknikal dalam pengurusan kecemasan yang melibatkan ahli-ahli daripada Pasukan Pengurusan Kecemasan 2008/2009 dan Ahli Pasukan Bertindak Kecemasan.

187 Tenaga Nasional Berhad 190 Laporan Tahunan 2009 Penyata Alam Sekitar Tenaga Nasional mengakui bahawa pertumbuhan ekonomi, pembangunan yang berterusan dan kualiti kehidupan adalah berkait rapat antara satu sama lain. Kami adalah komited terhadap pemuliharaan alam sekitar, di samping membekalkan tenaga elektrik yang selamat, bersih dan diyakini dengan bertanggungjawab. POLISI ALAM SEKITAR TNB Sentiasa melindungi, memulihara dan mempertingkatkan kualiti alam sekitar dalam semua operasi dan dalam proses membuat sebarang keputusan yang berkaitan. Sentiasa mematuhi semua undang-undang dan peraturan, menetapkan piawaian yang akan membantu meningkatkan prestasi alam sekitar secara berterusan. Sentiasa melaksanakan Sistem Pengurusan Alam Sekitar (EMS) yang akan menjamin semua kesan ke atas alam sekitar daripada operasinya dapat dikurangkan atau pun dihapuskan. Sentiasa melaksanakan semakan audit alam sekitar mengikut jadual yang ditetapkan untuk memastikan pematuhan kepada komitmen Alam Sekitar, dan melaksanakan program-program latihan bagi warga kerja untuk memastikan tahap kompetensi yang tinggi dalam bidang pemuliharaan alam sekitar. Sentiasa meningkatkan tahap kesedaran terhadap alam sekitar di kalangan kontraktor, masyarakat umum dan pihak-pihak yang berkepentingan di samping menyediakan polisi alam sekitar bagi keperluan mereka. Sejajar dengan polisi ini, TNB akan: Melindungi, memelihara dan menambahbaik alam sekitar dari semua aspek operasinya dan keputusan yang dibuat. Menggabungkan prinsip-prinsip pengurusan alam sekitar pada strategi korporat, perancangan serta pada proses pelaksanaan. Mematuhi kesemua peraturan dan undangundang yang sedia ada serta menerima atau mengasaskan standard bagi memperbaiki usaha pemuliharaan alam sekitar. Menjalankan serta menyokong penyelidikan dan pembangunan yang dapat memperbaiki kualiti alam sekitar. Mengaplikasi konsep 3R: Reuse, Repair dan Recycle. Menjalankan pemeriksaan dan audit alam sekitar. Mempromosi program pendidikan secara aktif bagi meningkatkan kesedaran alam sekitar untuk warga TNB. A. Pelan Pengurusan Alam Sekitar Program Pemantauan Alam Sekitar Pelan Pengurusan Alam Sekitar dilaksanakan mengikut keperluan bagi mendapatkan lesen di bawah Akta Kualiti Alam Sekitar 1974 atau mengikut perincian EIA yang ditetapkan oleh Jabatan Alam Sekitar atau berdasarkan syaratsyarat kelulusan EIA bagi setiap stesen janaelektrik. Secara amnya, fokus program pemantauan adalah memantau kualiti udara, kualiti air dan paras bising sempadan. Selain daripada itu, beberapa buah stesen juga menjalankan program pemantauan ekologi sebagai sebahagian daripada Program Pemantauan Alam Sekitar.

188 Tenaga Nasional Berhad 191 Laporan Tahunan 2009 TNB akan sentiasa memastikan setiap peralatan yang dipasang di semua stesen janaelektrik baru adalah mesra alam dan juga mematuhi Sistem Pemantauan Berterusan Pengeluaran Asap (CEMS). B. Audit Alam Sekitar dan Persijilan MS ISO Kesemua 12 stesen janaelektrik mempunyai satu set dokumentasi MS ISO yang lengkap dan pada masa ini sedang melaksanakan EMS yang berasaskan piawaian. Audit Pengurusan Alam Sekitar tahunan atau EMS berdasarkan kepada MS ISO dilaksanakan di semua stesen janaelektrik oleh Juruaudit Bahagian Penjanaan TNB. Audit penilaian semula EMS dilaksanakan setahun sekali oleh SIRIM QAS International. Ketika penilaian dijalankan, Bahagian Penghantaran sedang dalam proses untuk mendapatkan pensijilan MS ISO bagi setiap operasinya. Matlamat awal yang ditetapkan adalah untuk mendapatkan pensijilan MS ISO bagi Jabatan Pengurusan Aset (AM), Butterworth pada tahun kewangan hadapan dan seterusnya akan diperkembangkan kepada jabatan-jabatan lain. C. Pelupusan Sisa Berjadual Program Pengurusan Sisa Berjadual TNB telah dilaksanakan selaras dengan Peraturan Kualiti Alam Sekitar (Sisa Berjadual) Tahun Sisa berjadual termasuklah semua sisa yang dihasilkan dari semasa ke semasa telah dilupuskan oleh kontraktor-kontraktor yang berdaftar dengan Jabatan Alam Sekitar. Semua sisa berjadual yang dikeluarkan perlu dimaklumkan kepada Jabatan Alam Sekitar dan akan disimpan buat sementara di Stor Sisa Berjadual sebelum dilupuskan. EMR bertanggungjawab untuk merekod, memantau, dan menguruskan semua sisa yang dikeluarkan oleh unit masing-masing. D. Program Kitar Semula Program pengurangan dan kitar semula sisa telah disenaraikan sebagai salah satu inisiatif Pengurusan Alam Sekitar (EMS) bagi setiap bahagian di dalam TNB. Ketika ini, hampir kesemua stesen janaelektrik telah mengamalkan program EMS ini bagi mengurangkan sisa serta pengunaan sumber tenaga. Malahan, sesetengah stesen telah pun mengenalpasti kawasan-kawasan strategik untuk dijadikan kawasan kitar semula. Sementara itu, program-program kesedaran untuk warga kerja mengenai EMS ini dilakukan menerusi perjumpaan bulanan. Program-program kesedaran yang berterusan telah dilaksanakan menerusi perjumpaan bulanan para pekerja. i. Program Pemantauan Keadaan (CMP): Program pemantauan ini dilakukan secara berterusan oleh Bahagian Penghantaran dalam operasinya. Salah satu inisiatif adalah penebusgunaan minyak alat ubah terpakai di mana minyak itu ditapis dengan menggunakan teknologi terkini dan diguna semula dalam operasi. ii. Program Mengitar Semula Kabel-Kabel Lama: Program mengitar semula kebel-kebel lama dilaksanakan menerusi Jawatankuasa Pelupusan di semua wilayah. Proses mengitar semula bagi kabel-kabel lama boleh dilaksanakan sebaik sahaja kelulusan diberikan oleh Jawatankuasa ini. Lazimnya, Jawatankuasa ini akan melantik syarikat kitar semula untuk mengumpul barangbarang lusuh ini untuk proses seterusnya. E. Pengurusan Krisis Pasukan Pengurusan Bencana Alam diwakili oleh Pasukan Tindakan Kecemasan yang merupakan komponen utama bagi Sistem Pengurusan Kecemerlangan Keselamatan (SEMS) yang telah dilaksanakan di semua bahagian dalaman TNB. SEMS akan mengenalpasti semua bentuk kecemasan yang mungkin berlaku dalam aktiviti bisnes bahagian dan seterusnya menyediakan Pelan Tindakan Kecemasan sebagai langkah pengawalan. Setiap bahagian juga melaksanakan latihan ERP tahunan yang melibatkan semua warga kerja dan agensi-agensi dan pihak berkuasa yang berkenaan. F. Penggantian Halon TNB telah mencapai tahap bebas dari penggunaan Gas Halon dalam semua bahagian pengoperasian (Penjanaan, Penghantaran dan Pembahagian). G. Isu-Isu Semasa i. Pemanasan Global: Cabaran bagi industri elektrik bukan sahaja pada sumber bahan api fosil terhad tetapi juga pada harga bahan api fosil yang semakin meningkat. Penggunaan bahan api fosil untuk penjanaan elektrik juga banyak menyumbang kepada pencemaran u d a r a d a n g a s - g a s r u m a h h i j a u. Penguatkuasaan protokol antarabangsa dan perundangan alam sekitar kebangsaan menghendakkan TNB meningkatkan inisiatif pengurusan untuk mematuhi piawaian pemancaran yang ketat. TNB sedang menerokai teknologi terkini untuk mengurangkan pencemaran seperti karbon monoksida (CO), karbon dioksida (CO 2 ), nitrogen oksida (NOx) dan sulfur dioksida (SO 2 ) dan memasang teknologi itu dalam operasi loji janakuasa kami yang terkini.

189 Tenaga Nasional Berhad 192 Laporan Tahunan 2009 Penyata Alam Sekitar (samb.) ii. Mekanisme Pembangunan Bersih (CDM): Mekanisme Pembangunan Bersih (CDM) merupakan satu usaha global di bawah Kyoto Protocol (K.P.) Artikel 12, untuk mengurang dan menstabilkan kepekatan gasgas rumah hijau (GHG) yang disuntik ke dalam atmosfera kita. Malaysia sebagai sebahagian daripada masyarakat global mengiktiraf dan menyokong objektif Konvensyen Rangka Kerja mengenai Perubahan Iklim Bangsa Bangsa Bersatu (UNFCCC) untuk mencegah kepekatan gas anthropogenik dalam atmosfera yang melebihi tahap dan yang membawa kesan mudarat kepada kehidupan di bumi. Malaysia telah menandatangani UNFCCC pada 9 Jun 1993 dan kemudiannya meratifikasikan konvensyen itu pada 13 Julai Menurut mekanisme ini, negara-negara maju, yang ingin memenuhi tahap penurunan gas GHG yang telah ditetapkan ke atas mereka, dibenarkan melabur di negara-negara sedang membangun, seperti Malaysia, dalam projekprojek yang dapat mengurangkan pengeluaran gas. Mekanisme ini adalah sebagai satu alternatif kepada negara-negara maju jika dibandingkan dengan kaedah pengurangan yang ada di negara masing-masing tetapi jauh lebih mahal. Pengurangan ini akan dihitung melalui Certified Emission Reductions (CERs) yang mempunyai nilai komersil di mana ia dapat ditukarkan kepada wang di pasaran CER antarabangsa. Pada 12 Mac 1999, Malaysia menandatangani KP dan meratifikasikan protokol itu pada 4 September Kyoto Protocol sudah mula berkuatkuasa pada 16 Februari 2005 dan TNB kemudiannya mengintegrasikan potensi CDM ke dalam bisnes syarikat. TNB telah mengenalpasti projek-projek yang layak untuk CDM dan sekarang sedang giat menyusuli inisiatif ini. Pada waktu ini, TNB sedang melaksanakan CDM bagi projek Pembangunan Hidroelektrik Hulu Terengganu (250 MW) dan Hidroelektrik Ulu Jelai (372 MW). Kelebihan yang dijangka akan diperolehi dengan mengggabungkan proses CDM ke dalam projek-projek ini adalah: a. Menggalakkan penggunaan tenaga yang boleh diperbaharui untuk penjanaan elektrik. b. Memupuk pembangunan industri bagi tenaga yang boleh diperbaharui. c. Mengurangkan kesan terhadap alam sekitar dengan tidak menggunakan bahan api fosil untuk menjana elektrik. Ini dapat mengurangkan pengeluaran gas hasil pembakaran (seperti sulfur dioksida, nitrogen oksida dan gas-gas rumah hijau lain) dan membaikpulih kualiti udara persekitaran.

190 Tenaga Nasional Berhad 193 Laporan Tahunan 2009 iii. Pendidikan dan Kesedaran Alam Sekitar: Setiap tahun TNB menerima lawatan pelajarpelajar sekolah dan penuntut-penuntut universiti untuk melihat operasinya khususnya loji-loji janakuasa kami. Semasa lawatanlawatan itu TNB memberi demonstrasi sistem pengurusan alam sekitar serta aktivitiaktiviti alam sekitar yang dilaksanakan oleh syarikat. TNB juga menganjurkan kem remaja sebagai komitmen kami mewujudkan Negara Hijau untuk faedah generasi-generasi masa depan. iv. Teknologi Hijau: Untuk terus maju ke hadapan, TNB mengambil langkah awal dan menjalankan perancangan bagi penggunaan tenaga nuklear yang mesra alam sekitar untuk menjana elektrik. Sejak 1950-an, penggunaan tenaga nuklear di Perancis, Jepun dan Korea telah membuktikan bahawa ia merupakan satu-satunya pilihan untuk menyelesaikan isu pemanasan global. Prosesnya, dari aktiviti perlombongan uranium hingga ke pelupusan sisa-sisa, hanya menghasilkan 1-6 gram karbon untuk setiap kwhr membuktikan bahawa tenaga nuklear adalah sumber tenaga yang carbon free. Dengan penggunaan tenaga nuklear, negara akan dapat mengurangkan pengeluaran gas karbon sebanyak 24%. Tenaga nuklear dijangka akan menjadi penyumbang utama untuk mengurangkan pengeluaran gas karbon bagi tempoh selepas 2012 (post-kyoto Protocol). Strategi penstoran bagi sisa-sisa radioaktif nuklear adalah lebih mesra alam sekitar jika dibandingkan dengan strategi penyebaran yang dilakukan untuk bahan api fosil. v. Program Tree for a Tree : TNB tetap komited untuk menyediakan bekalan tenaga yang bersih dan diyakini kepada komuniti. Oleh itu, TNB sentiasa berusaha untuk mengurangkan insiden bekalan elektrik terputus serta berusaha menambahkan kecekapan sistem penghantaran dengan menaiktaraf infrastrukturnya. Akan tetapi, dalam menjalankan proses tersebut banyak pokok terpaksa ditumbangkan. Secara tidak langsung, ini dapat menjurus ke arah pemanasan global. Menyedari kepentingan wujudnya alam sekitar yang hijau, Bahagian Penghantaran telah melancarkan Program Tree for a Tree di mana pokok-pokok akan ditanam untuk menggantikan yang telah tumbang. Di bawah program ini, Naib Presiden Penghantaran telah meletakkan matlamat di mana kesemua Pengurus Daerah dan Pengurus Cawangan perlu menanam sekurang-kurangnya 35 buah pokok di kawasan mereka sama ada itu adalah kawasan perumahan atau taman rekreasi. Sempena Love a Tree Day, Bahagian Penghantaran telah menanam 366 buah pokok di pelbagai tempat. Program ini akan dijalankan secara berterusan sebagai salah satu komitmen TNB terhadap memelihara dan menjaga alam sekitar.

191 Tenaga Nasional Berhad 194 Laporan Tahunan 2009 PENYATA KEWANGAN 195 Laporan Pengarah 200 Penyata Pendapatan 201 Kunci Kira-Kira 203 Penyata Perubahan Dalam Ekuiti 205 Penyata Aliran Tunai 207 Nota kepada Penyata Kewangan 304 Kenyataan Para Pengarah 305 Pengakuan Berkanun 306 Laporan Juruaudit Bebas