MERCOLEDÌ VAMBA SETTEMBRE



Similar documents
N ON AVRÀ MA PIETÀ/QUANDO CON GRAN TEMPESTA/NON VIVAM ULTRA

ni - do_in che la mia fe - ni - ce

Italian Section 31 - Online activitites

Listening Guide for Claudio Monteverdi, L'Orfeo, favola in musica

Examination of Schirmer 2008 publication: 28 Italian Songs and Arias

MOTORI ELETTRICI TRIFASE SERIE MS MOTORI ELETTRICI MONOFASE SERIE MY

Lesson 4 (A1/A2) Present simple forma interrogativa e negativa FORMA. + infinito senza to. Does he / she / it. No, I / you / we / they don t.

With Rejoicing Hearts/ Con Amor Jovial. A Fm7 B sus 4 B Cm Cm7/B

2. After saying yes, sometimes there s no choice but to say no... From the tone you can tell that no means No! No

Come stà. Domenico Maria Ferrabosco (Bologna ) Cantus. - ta, _e vo - lon - tie - ri M'al -le-gro _e can -to _en. Io mi son gio vi.

SCO TT G LEA SO N D EM O Z G EB R E-

TIME. Orologi con cinturino in pelle. Watches with genuine leather strap. COLLECTION VIENNA VIENNA VIENNA

1.- L a m e j o r o p c ió n e s c l o na r e l d i s co ( s e e x p li c a r á d es p u é s ).

Put the human back in Human Resources.

MASTERSOUND. Made in Italy. M a s t e r E m o t i o n. Amplifiers

Warsaw School of Economics (SGH)

Nearer, My God, to Thee

Guillaume Du Fay. Vergene bella che di sol vestita. Opera Omnia 01/23. Edited by Alejandro Enrique Planchart

Chi sono in quattro punti.

Public Affairs & Communication Huawei Italia

Mark Scheme (Results) Summer 2010

TDD da un capo all altro. Matteo Vaccari (cc) Alcuni diritti riservati

Course Description. Required Materials

Six Minute Walk Test Protocol GEIRD project THE GEIRD PROJECT SIX-MINUTE WALK TEST PROTOCOL

Routledge Intensive Italian Course


Page 1.1. La prima lezione (Lesson One) Come si chiama? (1:30-6:35)

Polish public opinion on the Eu ro pe an Union and the Con sti tu tio nal Tre a ty

1. Oblast rozvoj spolků a SU UK 1.1. Zvyšování kvalifikace Školení Zapojení do projektů Poradenství 1.2. Financování

Như ng kiê n thư c câ n biê t vê giâ y phe p cư tru điê n tư (eat)

FOR TEACHERS ONLY The University of the State of New York

Riepilogo regole inglese sui tempi - classe 2H

Hadn t he been there before?

-Italian- Archive Audio in the Barbara Ann Ward Language Center Page 1. Call # Title N I/TXT-3 Drawer M

Lesson 201: Use of il quale

Sænk kun dit hoved du blomst Senke dein Köpfchen, du Blume, Lay down, sweet flower, your head.

Unit 16 La spiaggia (Beach scene)

Your 2 nd best friend

SINGING IN SIENA,15 PICK UP, DROP OFF & MEETING PLACE

ABOUT US. Realtà imprenditoriale dinamica e snella, Flaviatex è: Lean and dynamic business, Flaviatex is:

You'll be able to talk about your experience of studying the Italian language with a new acquaintance after you're through with this lesson.

Questionario Medico Medical Questionnaire

Common Phrases in Italian

Beginning Italian. Benvenuti!!!

Fantazia op de fuge van m: Jan Pieterss: faecit Doctor Bull: Decemb: (John (BuK 4, from Me, ff.52 54) Bull?1562/3 1628)

JCUT-3030/6090/1212/1218/1325/1530

Foresters Advantage Plus Whole Life Paid-Up at 100. Whole Life Insurance. Life Insurance Illustration

Italian Lesson B Copyright 2011 StoryTime Language

C.S.E. Nodi Tipici Parametrizzati al /04/2015 Copyright (c) Castalia srl

SAMPLE. Misa de las Américas Revised Eucharistic Acclamations CREDITS/TABLE OF CONTENTS PAGE. Bob Hurd

Campus Sustainability Assessment and Related Literature

Grammar units I. He is coming out of the building over there. heard about it. He s is disagreeing with you in the politest way possible.

ITALIANISSIMO 1 Euro Worksheet 1

The Economic Outlook Il quadro economico INTELLIGENCE ON THE WORLD, EUROPE, AND ITALY LO SCENARIO DI OGGI E DI DOMANI PER LE STRATEGIE COMPETITIVE

Present Simple vs Present Continuous

Telling and asking for the time.

Non v è Arte là dove non v è stile There is no art where there is no style...

S E 5/9. Checks & Forms for. BIS Software

ACCORDI PER CHITARRA PDF

PROVETTE E TAPPI TEST TUBES AND STOPPERS


Lifelong Learning Languages Scheme of Work. University of Southampton 2015

Online Department Stores. What are we searching for?

Beauty College Cartoon Denim

LYXOR ASSET MANAGEMENT THE POWER TO PERFORM IN ANY MARKET

EUROPEAN CURRICULUM VITAE FORMAT


16 ZONE WIRELESS SISTEMA DI SICUREZZA CASA ALLARME AUTO-DIALER

BOOKS El Teacher Talk: Multicultural Lesson Plans for the Elementary Classroom.

Unit 21 Il passato e il presente (Then and now)

Milano (Italia) Light Nova Lighting

Banners Broker è una. Compagnia di pubblicità online

CUBE WATERFALL Cube waterfall nasce dal desiderio di unire forme estremamente moderne ed attuali con l incanto e l armoniosita dell effetto cascata.

New Media Advertising Agency

Combinación de bandas óptima para la discriminación de sabanas colombianas, usando imagen Landsat ETM+ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCB

AMBASSADOR GMT Q 93AM GMT

Rodrigo. Vincer se stesso è la maggior vi4oria. ( To conquer oneself is the greatest victory )

Dante Alighieri Society of Massachusetts Progetto Lingua Italiana Dante Alighieri - PLIDA 101

PRESTIGE 01 NOTTE NEWS

bab.la Phrases: Personal Best Wishes English-Italian

B I N G O B I N G O. Hf Cd Na Nb Lr. I Fl Fr Mo Si. Ho Bi Ce Eu Ac. Md Co P Pa Tc. Uut Rh K N. Sb At Md H. Bh Cm H Bi Es. Mo Uus Lu P F.

Kranky Kids Theater Script - Sei Favole / Six Fables - 1

World scout jamboree Japan conoscere il jamboree

e-global Logistics Harald Lundestad February 14, 2001

C + + a G iriş 2. K o n tro l y a p ıla rı if/e ls e b re a k co n tin u e g o to sw itc h D ö n g ü le r w h ile d o -w h ile fo r

The New Luxury World: l identità digitale nel lusso fa la differenza

Kindergarten Workbook 1 & 2 Samples


Benvenuti a Coffee Break Italian - welcome to the lesson notes for the second episode

S.S.1. CREASED CORK S postman bag / borsa a tracolla

i n g S e c u r it y 3 1B# ; u r w e b a p p li c a tio n s f r o m ha c ke r s w ith t his å ] í d : L : g u id e Scanned by CamScanner

NEWSLETTER. CLUB IL CAVALINO 9420 Tecumseh Rd E., Windsor, Ontario (519) (519) Golf: Finance Committee:


The New Luxury World: l identità digitale nel lusso fa la differenza

Nuovi domini di primo livello - Registra nuove estensioni con FabsWeb_HOST

Refurbishment Rifacimenti Porte

Milano (Italia) Light Nova Lighting

«Software Open Source come fattore abilitante dei Progetti per le Smart Cities»

Marco Polo. collection night&day. Via Villafontana. Tel Fax Skipe: mobiltemasrl - info@mobiltema.


Transcription:

VAMBA 263 LUNA PIENA 103 SETTEMBRE 20 MERCOLEDÌ S. EUSTACHIO, soldato e m. 1870 = Entrata delle truppe italiane in Roma. 1897 = Nascita de G vanén tradotto in dialetto pesarese da MARCELLO MARTINELLI Ecch ch è fatt. A jò vsud ripruducia maché tun st mi giurnalen el fujett del calenderi d ogg, ch el segna l entreda dle trupp italien tun Roma e ch l è anca el giorne ch a so ned mè, cum a jò scrétt sotta, parchè j amigh ch i vèn tun chesa i s arcorda d fèm el regal. Ecch intant l elench di regal ch a jò avud fén adess: 1 Na bela pistola par tirè al bersaj ch m à paghed mi pedre; 2 Un vistid a quadraden ch m à dat l Ada, la mi surela, mo d quest an m ne frega propi gnent, parchè an è un giógh; 3 Na bela cana da pesca sa la lenza e tutt quell ch serve par peschè, e ch la se smonta e la dventa un baston, ch m à dat la Virginia, n antra mi surela, e quest l è un regal ch me c vleva, parchè a vagh matt par la pésca; 4 Un astucc sa tutt quell ch serve par scriva e sa n magnifigh abis ross e bló ch m à regaled la Luisa, n antra mi surela acora, 5 Ste giurnalen ch m à regaled la mi mà e ch l è l pió bel de tutti. 1

Ah sigur! La mi bona mà la m n à fatt on propi bel dafatt, regalandme ste giurnalén parchè a j scriva sóra tutt quell ch me passa par la testa e quell ch me suced. Che bel libre, sa la rilegadura d tela verda e le pegin ancora tutt bianch ch a n sò daver cum a farò a renpìli. L era tant tenp ch a m distrugeva d avé anca mè un giurnalen mio, do scriva le mi memorie, cum è quell ch le jà le mi sureli, l Ada, la Luisa e la Virginia che tutt le ser prema d gì a lett, sa i capéi sle spall e mezzle nud, le dura a scriva par dle or. A n sò daver do ch le trova tanta roba da scriva, cle ragazz! Mè, invec, a n sò pió cò l è ch a poss dì; e alora cum a farò a renpì tutt le tu pegin bianch, cher el mi giurnalen? A m ajudarò sa la mi capacità ch a jò d disegnè, e a farò maché el mi ritratt d cum a so adess a l età d nov ann fnid. Prò t un giurnalen bell cum è quest, tucaria mettj di pensir, dle riflesion Me vèn n idea! E se a jarcupiassa maché un po del giurnalen dl Ada ch la jè gióst fora insèm sa la mà par fè dle visit? Dett e fatt. a so gid só tla canbra dl Ada, a jò apert el casett dla su scrivanìa, a jò chiaped el su giurnalen, e adess a poss cupiè in santa pèc. «Oh se chel vechiacc d Capitani an arturnassa pió! e invec, l è nud anca stasera. L è na roba inpusibil! an me piec! An me piec, e an me piac rà mèi, mèi, mèi... la mà la m à dett ch l è molt récch; e che s el me dmandassa in moj a l avrìa da spusè. An è na crudeltà questa? Por cor mio! Parchè i t turtura astavia? Ló l à dle manon grand e 2

ross, e sal ba an sà parlè d atre che d vén e d oli, d canp, de cuntaden e d besti, e a l avessa mèi vést, almanch na volta, vistid sa la grezia.... Magari, se sta storia la fnissa! S an arturnassa pió a m metrìa l anima in pèc. Iarsera, mentre a l cunpagneva ma la porta, e a jermi soli tl ingress, l à cerched d bagèm la mèn, mo mè a so steda pront a fuggia, e ló l è rmast sa un palma d nes....eh nò! Mè a voj ben mal mi cher Alberto De Renzis. Che pched che Alberto an è atre che un misre inpiegaducc.... D cuntinue el me fa dle scened, e mè a n ne poss pió! Che delusion! Che delusion l è la vita.... A m sent propi infelic!!!!...» E adess basta, parchè a jò renpid pió d dó pegin. 88 A t ipre n antra volta prema d gì a lett, giurnalen mia, parchè stasera m è sucess n afari seri. Vers le ott, cum al solit, l è vnud el sgnór Adolfo Capitani. L è un tip vechj, brótt, gross gross e rosc.... Le mi sureli le jà propi ragion d purtèl in gir! A jera donca tel salott sal mi giurnalen tla mèn, quant tutt t na volta ló m dic sa cla su vuciacia da gatt scurtighed: - Cò l legg d bell el nostre G vanén? Mè, naturalment, a j ò dat sóbit el mi libre d memorie, e ló el s è mess a legg le a voc alta, davanti ma tutti. Sle prém la mà e le mi sureli le ridiva cum dle matt. Mo apena l à cminced a leggia el pezz ch a jò cupied dal giurnalen dl Ada, questa la s è messa a urlè e la feva de tutt par sdrabièjle da le mèn, mo ló dur; l à vlud arivè fén dapid, e pó seri seri el m à dett: - Parchè t à scrét tutt stle stupidaggin? Mè a jò rispostj ch le n pudeva essa dle stupidaggin, parchè li aveva scrétt tel su libre d memorie l Ada, ch la jè la mi surela pió granda e parciò la jà pió giudizi ch an è me e la sà quell ch la dic. Apena dett quest, el signor Capitani el s è alzed seri seri, l à chiaped el capèll e l è gid via senza salutè ma niscion. Bela educazion! Alora la mà, invec d chiapèsla sa ló, la s la jè chiapeda sa me, urland e minaciand, e cla stupida dl Ada la s è messa a piagna cum na funtena! Gì a fè del ben ma le sureli pió grand! Basta! Sarà méj gì a lètt. Mo intant a so cuntent parchè a j la jò fatta a renpì guesi tre pegin zepple del mi cher giurnalen. 3 21 d Setenbre A jò propi pisced tel batesim! Tun chesa i n me pò pió veda, e tutt i n fa atre che dì che par colpa mia è gid in

fómm un matrimoni che de sti tenp l era na gran furtuna, che un marit cum el signor Capitani, sa na rendita d ventmélla franch, an s trova tutt i giorne, che l Ada la sarà cundaneda a rmana par Sant Antoni cum è sucess ma la zia Bettina, e dàj che te dàj, un straferi d stori ch le n fnésc mèi. Mè a vrìa savè cò l è ch a jò fatt pó d mèl, cupiand un pensir dal scartafacc d mi surela! Oh! mo d adess in avanti, o ben o mèl, a giur ch el giurnalen a l scrivrò tutt daparmè, parchè ma me stle stupidaggin dle mi sureli le m fa saltè le madonn. 88 Dop del fatt d iarsera, pareva che stamadena tun chesa fussa sucess na gran disgrezia. Era già suned da un pezz mezgiorne, e an c era gnanca l idea d metta i pid sotta la tavla par fè clazion cum chiatre giorne. Mè a n ne pudeva pió da la fèm; zétt zétt a sò gid dlà tla canbra da pranz, a jò chiaped da la vetrena tre panén, un bell grapp d ua, un sfragell d fighsecch, e sa la lenza sotabracc via ch a so gid vers el fiómm par magnè in santa pèc. Dop a m so mess a peschè, e atre a n penseva che a chiapè i pesciulen, quant tutt t na volta, a jò sentid a dè un gran strapon ma la cana ch a tneva tle mèn; forsi a m sarò fatt un po tropp avanti, parchè... gió, patapùnfete! A so casched tl aqua! È da nun creda: mo in chel mument an ò pudud fè d manch d pensè dentra d me: «Ecch, i mi genidor e le mi sureli i sarà cuntenti adess d nun avém pió fra i pid! Adess i n dirà pió ch a so l arvena dla chesa! I n me chiamarà pió d sopranom Gianburasca, ch me fa tant intignè!». A giva senpre pió gió tl aqua, a n capiva pió gnent, quant a m so sentid a trè só da dó bracc d acer. A jò respired a fond l eria fresca d setenbre, e sóbit, dat ch a m sentiva méj, a jò dmanded ma l om dla barca ch el me tneva in bracc, s l aveva pensed d metta in salv anca la mi pora lenza. A n sò parchè la mi mà la java piant tant, quant Gigi el m à rpurted a chesa tutt moll fraid. Mè a steva bnon, e a j le dciva, mo le mi parol le jera dett mal vènt, parchè le legrim d mi medra parèva ch le n fnissa méj. Cum a jera cuntent d essa casched tel fiómm, e d avé cors el réschj d murì afughed! S nò, a n avrìa avud tanti cunpliment, nè tutt cle smancerì. La Luisa la m à mess a lett; l Ada la m à purted na tazza d brod cald bulid; e tutti, anca i servidor, i è sted dintorne ma me, fén a l ora d gì a magnè. Pó, lasciandme acsé inbacuched tle cupert, da fèm daver murì sufughed, i è gid gió, sa la racumandazion d stè bon e d nun movme. Mo era pusibil quest par un ragazz dla mi età? Cò a jò fatt cum a so armast daparmè? A m so alzed, a jò tred fora da l armeri el mi vistid bon a quadraden, a m so vistid, e scendend par le schel pienpièn par nun fèm sentì, a so gid a nascondme sotta la tenda dla fnestra, tel salott. S i m avessa scupert, quantle sgrided 4

a javrìa avud!... An sò cum sia sucess ch a m so indurmented guesi sóbit; forsi a javeva sonn, o a jera stracch. Fatt è, che dop d na bona durmida, a jò apert j ochj; e da na fisura dla tenda a jò vést ma la Luisa a seda sel sofà, vicen mal dutor Collalto, ch i chiachiareva a bassa voc. La Virginia la suneva el piano, t un angol dla stanza. L Ada l an c era; la jera gida sigur a lètt, parchè la saveva ch el Capitani an niva. - C vrà almen un ann el dciva ló. El dutor Baldi, t sà, el cmencia a dventè vechj, e l m à prumess d chiapèm cum ajud. T dispiec d aspetè, amor mio? - Oh nò: e ma te? la jà rispost la Luisa, e tuti dó i s è mess a rida. - Mo an el dì ancora ma niscion. l à cuntinued ló Préma d fè savé ma tutti ch a fém l amor, a voj avé na pusizion sigura... - Oh cert! Sarìa na stupidaggin... Mi surela la javeva apena fnid d dì acsé, che tutt t na volta la s è alzeda, la jà traversed el salott e la s è messa a seda distant dal dutor Collalto.. Propi in chel mument le jentreva tla stanza le Mannelli. Tutt i n feva atre che dmandè sa molt intereress cum steva el por G vanén, quant la mà la jarentra d fuga tel salott, sa na facia bianca da fè paura, urland che mè a jera fugid dal lètt, ch la m aveva cerched dapartutt, mo ch an j l aveva fatta a truvèm. Alora, parchè la n s disperassa d pió cò a fagh mè? A scapp dal nascundilli, caciand un gran vurle. Che paura jà vud tutti! - G vanen, G vanen la s lamenteva la mà piagnend -. Tè t me farà murì. - Cum! T si sted tutt ste tenp drìa la tenda? la m à dmanded la Luisa, dventand d mélla culor. - Cert. A m predghè senpre d dì la verità; e alora, parchè vó an dcì ma le vostre amigh ch a fè l amor? a jò rispost rivolgendme ma lia e mal dutor. La mi surela la m à pres par un bracc, strag nandme fora da la stanza. - Lasc me! Lasc me! a vurleva. A vagh daparmè. Parchè t si alzeda in pid cum t à sentid a tuchè el canpanell? Collalto - mo a n j la jò fatta a fnì la frase, parchè la Luisa la m à taped la bocca, sbatachiand la porta. - A javrìa na gran voja de mnèt, - e la cminceva a piagna. Collalto an t la pardunarà pió e la singhiuzeva; la singhiuzeva, purténa, cum s la javessa pers el pió gran tesor del mond. - Lascia gì d piagna, surlena mia, - a j dciva. T pèr ch a sarìa nud fora da la tenda aclavia, s a savéva ch el dutor l è acsé pauros? Tel fraintenp è nuda la mà ch la m à arpurted a lett, arcmandand ma la Cataréna d nun lascèm fèna quant a n me fussa ben indurmented. Mo cum a javrìa pudud durmì, cher el mi giurnalén, senza cunfidèt préma tutt li aventur dla giurneda? La Catà l an ne pò pió dal sonn, e ogni volta ch la sbadèja, pèr che la testa la java da caschè gió dal coll. Adìo, giurnalen. Adìo par stasera. 6 d Otobre 5

L è dó stmen ch a nò scrétt pió na parola tel mi giurnel, parchè a m so maled da chel giorne famos ch a so sted par afughèm e a so fugid dal lètt tutt suded. Collalto l è vnud só a vedme dó volt al giorne; e l è sted acsé bon sa me, che guesi guesi me vèn el rimors d avél fatt spaventè cla sera. Quant tenp me ce vrà par guarìm? Stamatena a sentiva ma l Ada e ma la Virginia ch le parleva fra d lorle tel curidor: cum è naturel, a m so mess a stè a sentì quell ch le dciva. Pèr ch c sarà, gnentdmanch, che na festa da ball a chesa nostra. La Virginia la dciva ch la jera cuntentissima ch a so tel lett; acsé la s sentiva pió tranquélla, e la jera sigura dla bona rescida dla festa. Lia la spera che mè a java da rmana tla canbra un mes sen. An aresc a capì l parchè le sureli pió grandénle le n voja ben ma i fradèi pió pcen. E mè, invec, a so acsé bon sa la Virginia. Quant a stagh ben a vagh anca dó volt al giorne a la posta, a chiapèj e a inpustèj le lettre; qualca volta, a n déggh, a n avrò persa qualcdona; mo lia quest an l à mei savud, e la n à parciò nisciuna ragion d avéjla sa me! Ogg a m sentiva acsé ben, ch me vnuda voja d alzèm. Vers le tre a jò sentid a nì só par le schel la Catà ch la m purteva la merenda; a so scivled gió dal lett, a m so arniscost dria la porta dla canbra, tutt inbacuched t na gran scialéna nera dla mà, e mentre la camerira la steva par entrè, a j so salted adoss, bajand cum un chen. Cò t cred ch la java fatt cla stupida? Da la paura la jà fatt caschè partera el gabarè ch la l tnéva sa tutt dó le mèn.... Che pched!... El pot d purcelèna celest l à fatt tutt cuncén; el cafelatt el s è arbalted sel tapeten che la mà la m aveva cunpred iri; e cla scepa la s è messa a urlè acsé fort, ch el ba, la mà, le mi sureli, la cóca e G vann i è cors só tutti spaventedi, par veda quell ch era sucess....c pol essa na ragaza pió oca d quella?... Cum al solit, a so sted sgrided mè.... Mo apena a m so guarid. a voj fuggia da sta chesa, e gì via distant, acsé jinpararà a tratè i ragazz cum s dév!... 6 7 d Otobre Finalment stamatena a jò avud el parmess d alzèm.... Mo era pusibil che un ragazz cum a so mè el pudessa stè ferme s na pultrona, sa na cuperta d lèna sle ganb? C era da murì d noja; acsé mentre la Cataréna la jera gida gió n mument a chiapèm un bichir d aqua sal zócre, mè svelt svelt a butt via tutt, e a vagh tla canbra dla Luisa a guardè tutt cle futugrafì ch la tén chius dentra l cassett dla scrivanìa. Le mi sureli le jera tel salott sa n amiga, la sgnurena Rossi. La Catà, apena arturneda sal bichir e l zócre, la m cerca dapartutt, inutilment.... Cat, a sfid!... A m era arniscost dentra l armeri....le rised ch a jò fatt sa chi ritratt!... Sóra on c era scrétt: Un ver inbecell!... S un antre: Oh, blen daver!... S un antre: El m à fatt dle propost, mo... s a fussa minchiona! E tun dj atre: Sanpatigon!!!... opur: Che bocca!...in t un pó c era scrétt: Ritratt d un sumar!... Tun tutti c era na frase de ste gendre. Mè a jò chiaped na duzena d futugrafì dle parsón ch a cnosc, par fè qualca burletta inocent, apena a scaparò d chesa; dop a jò archiùs benbèn el cassett, in mod che la Luisa l an s incurg rà d gnent.... Mo a n aveva nisciuna voja d arturnè tla mi stanzaccia tutta sporca e in disordin; an aveva voja d anujèm. «E s a m mascarassa da dona?», a jò pensed tutt t na volta.

A jò truved un vechj bust dl Ada, na sutena bianca inamideda sal stragen, a jò chiaped da l armeri el vistid d batista culor rosa tutt tramezed sa i pizz, e a jò cminced a vistìm. La gonna la jera un po stretta tla vita e a jò vud da fermela sa le spéll. A m so vónt bnén bnén le ganasc sa na pumeda color rosa d un vasett, e a m so guarded in tel spechj. Jeso! an era pió me. Che bela sgnurena a jera dvented! «Che invidia le javrà d me le mi sureli!», a m so dett dentra d me al colme dla cuntentezza. E acsé dicend, a jer arived dapid ma le schel propi quant la sgnurena Rossi la steva par gì via. Che bachèn! - El mi vistid d batista rosa! la jà vurled la Luisa, dventand pallida tla facia da la rabia. La sgnurena Bice la m à pres par un bracc, girandme vers la luc, e: - Cum l è ch t è nud cle beli ganasc ross, eh, G vanen? la jà dett sa l eria d purtè in gir. La Luisa la m à fatt d acenn d nun parlè; mo mè, fajend fenta d nun vedla, a jò rispost: - A jò truved na pumeda t un casset. E cla sgnurena la jà cminced a rida tun mod acsé malizios, ch a n sò cò l è ch a javrìa fattj. Mi surela, dop, la jà dett che la Bice Rossi la jè na petegola, che an j senbrarà vera d gì a rcuntè ma tutti che mi surela la s tégn la facia: e quest pó an è vera, e mè a l pudrìa giurè, parchè cla pasta la serve a culurè i fior d seta che la Luisa la sà fè tant ben par guarnì i capèi. A steva par arturnè tla mi canbra a la svelta, quant a m so fermed davanti ma la Luisa e, guardandla féss, a jò scarpid na guarnizion dapid mal vistid. An l avessa mèi fatt!... La jè dventeda na furia, e la m à dat un gran schiafon.... «Ah, sgnurena!...» a jò dett fra me e me. «S la savessa ch a jò purtedj via i ritratt!». Le sureli le cred che le ganasc di ragazz le sia fatt aposta par chiapè i schiafon.... S le savessa, invec, quanti pensir neri e dispered c passa par la ment quant le fa acsé!.. A so sted zétt, mo... a dmen. 7 8 d Otobre Ah, cum a m so divertid ogg a gì a truvè tutt j uriginèi dle futugrafì ch a jò chiaped ma le mi sureli! A jò cminced da Carlo Nelli, el padron de cla bela butega d moda ch la jè tel Cors e che l va vistid senpre tutt a puntén, e ch el camenna senpre in punta d pid parchè l à le scarp tropp strett; ló apena el m à vést entrè el m à dett: - Oh G vanén, t si guarid ben? Mè a jò dettj de sé, e pó a jò rispost benbèn ma tutt quell ch el me dmandeva; e ló l m à regaled na bela gravata tutta rossa. Mè a l ò ringrazied educhedament, e dat che ló l à cminced a fèm dle interogazion sle mi sureli, mè a jò pensed ben che quell fussa el mument bon par trè fora la futugrafia. Sotta c era scrétt a penna: vechj gommeux; mo mè a n el sò cò l è ch vo dì. Par de pió j era sted slunghed i baff e slargheda la bocca fen ma li urechj.

Ló tel veda el su ritratt ardott aclavia, l è dvented tutt ross cum un pevron e l à dett sóbit : - Ah! t si sted tè, brótt brigant? Mè a jò rispost d nò, ch a javeva truved le futugrafì aclavia tla canbra dle mi sureli, e a so fugid via parchè l aveva na facia da fè paura, e pó a n vleva pió perda l tenp sa ló a dèj dli atre spiegazion, dat ch a javeva da distribuì li atre futugrafì ch a javeva purted via. Difatti a so gid sóbit in farmacia da Pitrén Masi. Cum l è brótt, por Pitrén, sa chi capiàcc rosc e cla facia tutta tavareda! Mo ló prò an j pensa gnanca. - Bongiorne, Pitren, - a jò dettj. - O G vanén! El m à rispost. E a chesa i stà tutti ben?..- Sé, E tanti salud da tutti. Ló alora l à tred gió da la scaffa un bel baratol d vetre bianch e l m à dett: - Le t piec, sé, le pasticch de menta?! E senza aspetè ch a j rispundessa, el m n à dat na manceda d tutt i culor. È propi vera che i ragazz ch i à la furtuna d avé dle sureli sanpatigh i ricev senpre mélla smancerì da i giuvnott! Mè a jò chiaped tutt le pasticch, pó a jò tred fora la futugrafia, e fajendj l uchiulèn, a jò dettj: - Vara maché: a la jò truveda stamatena tun chesa. - Fàmm veda! - E Pitren Masi l à stes la mèn, mo mè a n j vleva dè l ritratt par nisciuna ragion; prò ló m l à chiaped sa la forza, e acsé l à pudud leggia quell ch c era scrétt di dria sa l abis bló: El me vleva spusè, mo s a fussa minchiona. Pitren l è dvented bianch cum l è st foj, e lepparlé a credeva ch j chiapassa un sveniment. Mo invec l à dett a dent strett: - L è na vergogna che le tu sureli le porta in gir acsé le parson parben, t à capid? Anca s a l aveva capid benissim, ló par spieghèmle méj l à slunghed na ganba par dèm na zanpeda, mo mè a jò fatt fè cilecca e a jò infiled svelt svelt la porta, e à jò vud anca el tenp d chiapè n antra manceda d pasticch d menta ch le jera rmast a spargujon sel bancon. E a so gid da Ugo Bellini. Ugo Bellini l è n avuched giovne giovne: l avrà sé e nò ventitrè ann, e l stà tel studi insèm sal su ba, ch l è n avuched anca ló, mo de chi brèv, in via Vitorio Emanuele al nunbre 18. Ugo, a vedle camnè, pèr ch sia chi sà chi; el va via tutt inpetid sal nes apreria, e quant el dscurr l à na voc da bass prufond, ch pèr ch la j venga só da la sòla dle scarp. L è propi buff, e le mi sureli le jà propi ragion; mo mè, tel presentèm ma ló, a javeva un po d tremarela, parchè ló l è un tip ch an j piec d scherzè. A m sò faced ma la porta, e a jò dettj: - Ch el scusa, el stà maché el Vechj Silva Stendere? - Cò l è ch t vo? l à rispost. - Ecch, a jò maché na futugrafia par ló! E a jò cunsgned el su ritratt ch sotta c era scrètt: Pèr el Vechj Silva Stendere! Cum l è buff! 8

Ugo Bellini el l à chiaped, e mè via d corsa! J à d avè fatt un gran efett; parchè, mentre a scendeva par le schel, a l ò sentid a vurlè sal su vucion teribil: - Malduchedle! Petégol! Screanzedle! Ah! S a cuntinuassa a scriva tutt le scen de stamatena, stasera an girìa pió a lètt!..che facc spaurid i feva tutt chi giuvnott quant javeva sot ochj la su futugrafìa mentre mè, invec, a m sentiva spanzè dal rida, vdend tutt le smorfi ch i feva! Mo quell ch m à fatt rida pió d tutti l è sted Gino Viani quant a jò datj la su futugrafia do dapid c era scrétt: Ritratt d un sumar. Purett! J è vnud le legrim ma j ochj e l à dett sa n fil d voc: - La mi vita la s è schianteda! Mo an era vera gnent, parchè, s j s fussa schianted la vita, an avrìa pudud camnè só e gió par la stanza cum el feva, sburbutland un sach d parol senza sens. 9 d Otobre Ogg l Ada, la Luisa e la Virginia le jà turmented tutt el giorne ma la mà, parchè la dassa el parmess d fè cla famosa festa da ball ch le chiacra fra d lorle da tant tenp. Prega e arprega, la mà, ch la jè tanta bona, la jà fnid par cuntentèli, e la festa la jè steda fiseda par martedé de st atra stmena. El bell l è che, dscurend dj invit da fè, le jà rcurded, naturalment, anca tutt quei ch à jò purted iri le futugrafì. Figurémce se dop chi cunpliment scrétt da le mi sureli dapid ma i su ritratt, i avrà voja d nì a balè sa lorle! 12 d Otobre Cher el mi giurnalén, a jò tant bsogn d sfughèm sa te...pèr inpusibil, mo l è propi vera ch i ragazz i n vèn al mond s nò par fè di gvei, e sarìa ben ch an ne nascessa pió gnanch on, acsé i su genidor i sarìa cuntent!..quantle robb le m è capted iri, e a n avria tantle da cunfidèt, giurnalen mia! Mo propi parchè m n è sucess tantle, ch an m è sted pusibil scrivle! Ah sé, quantle a n ò avud iri!...e anca adess a n j la fagh a movme e a stè a seda par tutt cle robb ch a jò dett e ch le m à lasced, sa bon rispett parland, certle tegh ert un ded. Mo a jò giured ogg d arcuntè i fatt cum jè gid, e anca s me sà tanta fadiga stè a seda, a voj cunfidè tutt le mi sventur.... Ah, giurnalen mia, quant a soffre, quant a soffre!... E senpre par la verità e par la giustizia!... A t ò già dett giorne fa che le mi sureli le javeva avud da la mà el parmess d dè na festa da ball a chesa nostra; e a n t sò dì cum le jera tuttle apreria par ste pensir. Le giva a le niva par le stanz, le parluteva fra d lorle, tuttle pres.... An s penseva nè s parleva d atre. 9

Irlatre, dop dla clazion, le s era riunid tel salott par fè la lista dj invited e le paréva tuttle al colme dla cuntentezza. A l inpruvis, ecchte na gran scanpanlèda, e le mi sureli suspendend la nota dj invited le s mett a dscurra: - Chi sarà a st ora? Oste, che scanpanleda!... - An pol essa che un cuntadén!... - Cert, na persona senza na muliga d educazion.... Tun chel mument cunparésc sla porta la Catà, esclamand: - Guardè, sgnurenle, che surpresa!... E drìa d lia, ecchte la zia Bettina!... propi la zia Bettina in pell e oss, la zia Bettina ch la stà in canpagna e ch la vèn a truvèc dó volt a l ann. Le ragazz le jà dett sa n fil d voc: - Uh, che bela surpresa! Mo le jè dvented viola tla facia da la rabia, e sa la scusa d gì a fèj preparè la canbra le jà pianted la zia sa la mà e le s è gid a riunì tla stanza da lavor. Mè a j so gid d drìa par goda tutta la scena. - Ah brótta vechiaccia! - la jà dett l Ada sa j ochj pén d legrim. - E figurémce s la n s tratén! - la jà esclamed la Virginia sa l eria ironiga. E cum la sarà cuntenta, anzi, d avé l ucasion dla festa da ball par metta só el su vistid d seta verda e chi su gvant giall de cuton e cla scuffia lilla sla testa. - La c farà fè la facia rossa! - la jà agiunt la Luisa dispereda. Ah, è inpusibil, ecch! Mè a m vergogn d presentè na zia acsé ridicola! La zia Bettina la jè récca, arcirécca, mo la jè acsé intiga, puretta! acsé intiga ch la pèr scapeda da l arca d Noè: mo sa la diferenza ch j animei dl arca d Noè jè nud fora tutt a còppi, e la zia Bettina, invec, la jera nuda fora daparlìa, parchè la n à truved mèi un stracc d marid! Donca le mi sureli le n vléva che la zia la restassa ma la festa da ball. E par essa gióst, le n aveva tutt i tort, por ragazzle. Dop ess se dat tant da fè parchè la festa la riuscissa ben, an era un pched che sta vechia ridicola la nissa a cunprumetta l esit dla sereda? Tucheva salvè la situazion. Bsugneva che qualcdon s sagrifigassa par la su felicità. Ah! An è forsi na nòbil azion par un ragazz d bon cor el sagrifizi par la felicità dle su sureli? Mè a javeva el rimors dla vendetta ch a m era già pres vers d lorle sal brótt scherz dle futugafì e a jò decis lepparlé d arcunpensè le vittim sa na bona azion. Parciò irlatre a la sera, dop pranz, a jò pres da part la zia Bettina, e sal tòn seri che vleva la situazion a jò dettj chiapandla molt a la larga: - Cara zia, a vlé fè na roba gradida ma le vostre nipot? - Cò t vress di? - A v deggh quest: s a vlé veda propi cuntent le vostre nipot, fè el piacer d gì via prema dla festa da ball. Capiré, vó a si troppa vecchia, e pó a v vestì in mod tropp ridicol par stle fest, e l è naturel ch le n ve voja. An dcì ch a v l ò rdett mè; prò dè ment ma me, arturnè a chesa vostra lundè, e le vostre nipot le v ringraziarà infinitament. Adess a dmand mè. La javeva la zia da intignès, dop che mè a javeva parledj tant francament? E la javeva da spifarè stle mi parol ma tutti, dop le mi preghir d nun dì 10

gnent ma niscion; e giurè e spergiurè ch la sarìa arpartida la matena dop, apena alzeda? E la zia Bettina, difatti, la jè gida via irmatena giurand solenement ch la n avria mess pió pid tla nostra chesa. Mo an è tutt maché. Pèr ch el ba j avessa dmanded in prest na certa somma, parchè lia la jà rinfacedj el favor ch la javeva fatt, dicend che era propi na vergogna dè dle fest da ball sa i sold dj atre! E d quest che colpa a n aveva mè? Mo cum al solit, la rabia d tutti la s è arverseda s un por ragazz d nov ann! An voj arvinè stle pegin arcuntand quel ch a jò sufert. A voj dì sol ch irmatena, cum la jè partida la zia Bettina, le parson ch le m avrìa da vlè pió ben tun st mond, le m à tred gió i calzuncèn e via, cintured senza pietà. Ahi, ahi! A n j la fagh pió a stè a seda. E otra l dulor c è anca la preucupazion par la festa da ball. I preparativ i è guesi fnid, e a n so tranqvéll pargnent par via dle futugrafì. Basta; che Dio c la manda bona e senza vènt! 15 d 0tobre A sem riv mal famos martedé, causa de tutt li agitazion de sti giorne. La Cataréna la m à mess só el vistid nov e cla bela gravata rossa tutta seta ch m à regaled l atre giorne Carlo Nelli, quell dla futugrafia do ch c era scrett: vechj gommeux ch an sò cò l è ch vo dì. Le mi sureli le m à fatt na prediga longa pió dla quaresima, sa le solit racumandazion d essa bon, d nun fè gnent d mèl, d cunpurtèm educhedament sa le parson ch le nirà tun chesa, e tant atre robb nujos che tutti i ragazz i le sà a memoria a forza d sentìli ripeta in cuntinuazion e ch le se stà a sentì sol par fè veda ch a sem d acord sa i grand, pensand, invec, ma tutt atre. Naturalment mè a jò rispost senpre d sé, e alora a jò vud el parmess d scapè da la canbra e d girè par tutt le stanz del pianterén. Che belezza! Tutt è pront par la festa ch la cminciarà fra un po. La chesa la jè tutta inlumineda e mélla fiamm d luc elettriga le risplend qua e là, rifletendse ti spechj, mentre ogni sorta d fior spars dapartutt i mett in mostra i su culor e i manda par le sel i su parfóm tant diliched. Mo el parfóm pió gradid l è quell dla crema a la cicoleda e a la vanillia tle gran scudell d argent, e dla gelaténa gialla e rossa ch la trema ti gabarè, e de cle muntagn d past e de biscott d ogni sorta ch le s inalza tla sela da pranz, sla tavla cuperta da na bela tvaja tutta ricameda. Dapartutt un alegre barbaj d cristai e d argent.... Le mi sureli le jè belissim, tuttle vistid d bianch, tuttle sculed, sa le gvanc ross e sa j ochj ch i brélla d felicità lorle le gira dapartutt par veda se tutt è in ordin e le corr a riceva j invited. 11

Mè a so vnud a chiapè stj apunt sla festa, adess ch a jò la ment serena.... Parchè dop, giurnalén mia, a n poss garantì s a sarò ancora in cundizion da cunfidèt le mi inpresion. 88 A jò fuga d gì a durmì, mo préma a voj arcuntè cum è gida. Quant a so arturned al pianteren, le jera già vnud le sgnuren de nostra conoscenza, cum sarìa le Manelli, le Fabiani, la Bice Rossi, le Carlini e tantle atre e tra d lorle cla secóna dla Merope Santini, ch la s dà el rusett in mod indecent e che ma lia la mi surela Virginia jà picighedj el sopranom d porta arvernigeda. Le ragazz le jera moltle, mo dj om an c era ch el dutor Collalto, el muros dla Luisa, e l sunador del piano ch el steva a seda sa i bracc in croc, aspetand el segnel par sunè el prém ball. L arlogg el sgneva le nov: e l sunador l à cminced a sunè na polca, mo le sgnuren le cuntinueva a girè par la sela, chiachiarand fra d lorle. Pó el sunador l à suned na mazurca, e dó o tre ragazle le s è decis a balè fra d lorle, mo le n s divertiva. E intant l arlogg el sgneva già le nov e mezz. Anca la mà la jera preocupeda da matt, tant è vera ch a jò pudud cacè gió qvatre g led on drìa clatre, senza che lia gnanca la s incurgessa. Cum a jera pentid! Finalment, quant mancheva poch minud ma l dic, s è sentid na gran scanpanleda. Sta suneda d canpanell la jà rés alegre le invited pió d tutt le suned fatt fén a chel mument sel pianofort. Tutt le sgnurén le tira un gran suspir d suliév, e le s volta vers la porta d ingress in atesa di balaren da tant tenp aspeted. Le mi surell le s è precipited a fè j unor d chesa. Ech prò che, invec dj invited, entra la Catà sa na gran lettra e j la dà ma l Ada. La Luisa e la Virginia le s mett dintorne esclamand: - Qualcdon ch el se scusa d nun pudé nì! Atre che scusa! Quella la n era na lettra, nè un biliet: l era na futugrafia ch lorle le cnusceva benissim e ch la jera steda par tant tenp chiusa tla scrivania dla Luisa. Le mi sureli le jè dvented d mélla culor, e pased la préma inpresion le jà cminced a dmandès fra d lorle: - Mo cum è mèi? Mo cum pol essa? Mo cum è sucess?. Dop un po ech n antra scampanleda.... Le invited le s volta d arnov vers l ingress, aspetand senpre un balaren, e cum è préma s presenta invec la Catà sa n antra lettra che le mi sureli j la ipra tuttle tremant: l era n antra dle futugrafì da me purted l altriri ma i rispetiv uriginei. E dop cinqv minud, n antra scanpanleda e n antra futugrafìa. Le mi por sureli le jera dvented d mélla culor; mè a jera acsé murtifighed tel pensè che mè a jera la causa di sti su dispiacer, che par distraèm a m so mess a magnè di panen inbutid, mo n è sted pusibil, parchè el rimors l era tropp grand, e a javrìa paghed chisà cò par truvèm an sò do pur d nun veda cle por sureli mia ardott aclavia. 12

Finalment jè vnud Ugo Fabiani e Eugenio Tinti, ch i è stedi festeged pió d Orazio Coclite dop dla su vitoria si Curiazi. Mo mè a jò capid parchè Fabiani e Tinti i n aveva fatt cum tutt chiatre invited. A m so arcurded che sel ritrat d Fabiani c era scrétt: Che cher giuvnott! E che sun quell de Tinti c era scrétt: Bel, belissim, tropp bel par sta tera! Mo esend tre i balaren, cunprés Collalto ch el baleva cum un ors, cum i fèva a cuntentè ma na venténa d sgnuren? A un cert punt i à fatt un carrè d lancir, mo na ragaza la jà vud da fè da om, e acsé jà fnid par inbrujè tutt, senza fè rida ma niscion. Le pió malégn prò, cum è la Bice, le rideva fra d lorle tel veda che la festa la n era riuscida, e che le mi por sureli le javeva guesi le legrim ma j ochj. Na roba prò molt ben riuscida jè sted i rinfresch; mo, cum a jò dett prema, mè a jera molt avilid, tant che a n ò pudud asagè s nò tre o qvatre bibit, che d lorle la pió méj l era quella d amarena, par quant anca quella d ribes la fussa bonissima. Mentre a steva pasegiand par la sela, a jò sentid ma la Luisa ch la jà dett mal dutor Collalto: - Signor! S a pudessa savé chi è sted, cum a me vrìa vendichè!... L è sted un scherz a la bulgaruccia! Dmen, cert, a sarém sun tutt le bocch, e an ce pudrà veda piò niscion.! Ah, s a pudessa avé almanch la sudisfazion d savé chi è sted!... In chel mument Collalto el s è fermed davanti ma me e, guardandme fiss, l à dett ma mi surela. - G vanen forsi te l pudrìa dì; vera G vanen? - De cò? a jò rispost mè, fajend fenta d gnent. Mo a m sentiva la facia d fogh, e pó m tremeva la voc. - Cum sarìa dì de cò! Chi l è ch à pres donca i ritratt da la canbra dla Luisa? - Ah! a jò rispost mè, nun savend pió cò dì. Forsi el sarà sted Morino.... - Cum! La jà dett mi surela fulminandme sa j ochj. El gatt? - Già,... l atra stmena a jò datj dó o tre futugrafì parchè l s divertissa a ciachèlj sa i dent e pò darsi che ló le java purted fora e le java lasced par la streda.... - Ah, donca t le jà chiaped tè! - la jà eclamed lia rossa cum el fogh, e sa j ochj fora dla testa. Pareva ch la m vlessa magnè. A jò vud na paura teribil e parciò dop essme rinpid le sacocc de turon, a so fugid d sóra tla canbra. Asoludament an voj essa alzed quant j invited i girà via. Adess a m spòj e a vagh a lètt. 13 16 d Otobre S è apena fatt giorne. A jò chiaped na gran risuluzion e, préma d mettla in pratiga, a la voj cunfidè maché tle pegin de ste mi giurnalen d memorie, do ch a registre le mi gioi e i mi dispiacer ch i è già tant, anca s a so un fjulen d nov ann. Stanott, fnida la festa, a jò sentid un gran parlutè vicen ma la porta dla mi canbra, mo a jò fatt fenta da durmì e lor i n à vud el curagg de svighièm: mo stamadena

quant i s alzarà m tucarà certament dli atre cintured mentre an è ancora fnid el mèl d cleatre ch a jò avud dal ba irlatre. Sa ste pensir a n ò pudud chiuda ochj par tutta la nott. An c è atre scanp, par me, che fuggia da chesa préma ch i mi genidor e le mi sureli i se svegghia. Acsé jinpararà che i ragazz i s à da cureggia mo senza duprè el baston, parchè, cum c insegna la storia do la jarconta dle crudeltà dj Austriach contra i nostre pió gran patriota quant i cuspireva par la libertà, el baston el pò maciulè la carna mo an pò scanc lè l idea.. Parciò m è vnud l idea d fuggia in canpagna, da la zia Bettina do ch a so sted n antra volta. El treno el part a le sei, e da maché fén ma la stazion tun mezóra s va benissim. 88 A so bel e pront par la fuga: A jò fatt un fagott meténdj dentra un pèra d calzett e na camigia par ganbièm. Tun chesa c è silenzi dafatt, adess a scendrò pien pien par le schel, e via in canpagna, a l eria aperta.... Viva la libertà! A ste punt el giurnalen d Gianburasca l à na pegina sgualcida e guesi deltutt ucupeda da l inpronta d na mèn sporca d carbón, e sóra d lia sa di caratre gross e incert cum s la fussa steda scrètta sa n pezz d carbunela, na fres interotta da un segnacc. A jarpurtém fedelment anca ste ducument d na certa inpurtanza tle memori del nostre G vanen Stoppani. 14

17 d Otobre La zia Bettina la n s è ancora alzeda, e mè a jinprufétt de ste mument par registrè maché l aventura ch la m è sucessa iri, e ch la meritarìa d essa descritta da la penna d Salgari. Irmatena, donca, mentre tutt i durmiva, a so fugid da chesa cum a javeva stabilid, dirigendme vers la stazion. A javeva già studied el mod d realizè el mi prugett ch l era quell d gì a chesa da la zia Bettina. Dat ch a n aveva i quadren par chiapè l treno e an cnusceva la streda provincel par gìc, a m prupuneva d entrè tla stazion, aspetè l treno ch sa ló a jera gid clatra volta da la zia Bettina e d avièm par la stessa streda, longh la ferovia, seguend le rotai, fén mal paes do ch c era la villa Elisabetta do ch apunt stà la zia. Acsé an c era el pericol d sbajè, e mè, arcurdandme che a gìc sal treno j s beda tre or o poch de pió, a cunteva d arivèc prema d sera. Arived donca a la stazion, a jò fatt el biliett d entreda e a so gid dentra. El treno l è rived poch dop, e mè, par evitè l chesi d essa vést da qualch cnuscent, a m so avied vers j ultim vagon par traversè la linea e gì da clatra part. Mo a m so fermed invec davanti ma l ultim vagon ch l era un carr par el bestiem, svoid, e ch l aveva la garetta do ch stà el frenador, svoida anca quella. - E s a muntassa malasó? L è sted un luzne. Siguredme sa n uchieda che niscion badeva ma me, a so salted sla scaletta d ferr, a m so ranpighed só e a m so mess a seda tla garetta, sal ferr del freno fra le ganb e i bracc pugedi sel manubri del freno. Poch dop el treno l è partid e mè a jò sentid arivèm fén drenta el ciarvell el féschj dla mechina che d lia da malasó j s vdeva el sora tutt ner dacima ma i vagon ch la strag neva d drìa, tant pió ch el vetre del fnestren l era sted rott, e era armast sol un cuncen t un canton, a punta. Méj! Da chel fnestren, apert propi a l altezza dla mi testa, mè a dumineva tutt el treno ch el se slanceva travers ma la canpagna, ch la jera ancora vultuleda tla nebbia. A jera felic, e par festegè tun qualch mod la mi furtuna, a jò caved da la sacocia un cuncen d turon e a m so mess a rusghèl. Mo la mi felicità la jè dureda poch. El cel el s era fatt scur, e an è tarded a nì gió na piova fétta fétta e a lzes un ventacc fort, mentre na scariga d ton teribil i s deva d drìa fra l onbra dle muntagn. Mè a n ò paura di ton, tutt atre; mo i m mett adoss un gran nervos, e parciò apena à cminced a tunè m s è faced tla ment la mi cundizion t un quedre molt divers da quell ch da prém m era pars. A penseva che sun chel treno do ch viageva tanta gent mè a jera scnusciud e isuled da tutti. Niscion, nè parent, nè estranei, el saveva che mè a jera malé, suspes preria in mezz ma na tenpesta tant tremenda, sfidand di pericol acsé grèv. 15

E a penseva ch l aveva ragion el ba quant el dciva pest e corne del servizi ferovieri e dle cundizion scandalos del materiel. Mè a n aveva malé na prova evident tel fnestren dla garetta da do, dat ch era rott el vetre cum a jò dett préma, entreva el vènt e la piova, fajendme g lè la part destra dla facia ch la s truveva de front, mentre a m sentiva la part sinéstra infugheda tant ch me pareva d essa mezz ponce e mezz surbett, e a jarpenseva ma la Festa da ball dla sera préma, ch era steda la causa d tanti gvei. E el pegg l è sted quant le jè cminced le galerì. El fómm ch niva fora da la mechina el s arcujeva sotta la volta del tunel, e dal fnestren rott l invadeva tutta la mi garetta ch la jera tanta stretta, e l me caveva el fied. Me paréva d essa in t un bagn a vapor, e che da quell pó, quant el treno el scapeva dal tunel, a paseva tel bagn giacc dla piova. In t un tunel un po pió longh d chiatre a jò cres d murì sufughed. El fómm cald el me vruchieva da tutt le band, a javeva j ochj ch i m brugeva par la polvra del carbon ch la jentreva sal fómm tla garetta e ch la m c gheva, e par quant a m fassa curagg a sentiva ch urmei le forz le steva par bandunèm. Tun chel mument l anim mio l è sted chiaped da cla cupa disperazion che tun certle aventur la prend anca j eroi pió valuros cum Robinson Crosuè, i Caciador d capiliadur e tantj atre. Urmei par me (acsé me paréva) la jera fnida e vlend che almen le jarmanessa, cum esempi, le ultim parol d un ragazz infelic cundaned a murì sufughed t un treno, tel fior dj ann, a jò scrétt tel giurnalen sa n furminant smorc ch a javeva truved sel sedil dla garetta le parol dla pegina 14: A mor par la libertà! Mo a n ò pudud fnì la parola parchè tun chel mument a m so sentid un nod tla gola e a n ò capid pió gnent. Certament a so svnud, e a creggh che s a n avessa avud el ferr del freno tra le ganb ch el me tneva dur, a sarìa casched da la garetta e a sarìa mort strituled sotta l treno. Quant a jò archiaped i sens, la piova g leda m sbateva d arnov sla facia e m à pres un fredd acsé intens tj oss, ch a jò cminced a batta i dent. Par furtuna dop d un po el treno el s è fermed, e a jò sentid urlè el nom del paes do ch a jera dirett. A jò vlud scenda a la svelta gió par la scaletta d ferr, mo m tremeva le ganb e tl ultim scalen a jò inciamped e a so casched in g nochj.. Sóbit m è nud dintorne dó fachen e n inpieghed, ch i m à rcolt e guardandme peni d maraveja, i m à dmanded parchè a m truveva malasó sla garetta. Mè a jò rispost ch a jera munted só propi in chel mument, mo lori i m à purted tl uficio del capostazion ch el m à mess davanti un spechiett dicendme: - Ah, t j si munted só adess, eh? E ste mus da spazacamen quant l è ch t l à fatt? Mè tel vedme tel spechj a so armast senza fied. A n m arcnusceva pió. La polvra del carbon, sal fómm, durant el mi viagg disastros la m era penetreda tla pell dla facia ganbiandme i conotati tant ch a paréva un ver e propi abisen. A n degh gnent pó di vistid ardotti adritura a brandei, e insustidi anca lori cum la facia. A so sted custrett a dì da do a niva e do ch a giva. 16

- Ah! l à dett el capostazion. T si el nipot dla sgnòra Bettina Stoppani? Alora la pagarà lia par te. E ma l inpieghed jà dettj: - El faga un verbel d cuntravenzion cuntandj tre biliett d terza class e la trasgresion par avé viaged in t na garetta riserveda mal persunel! Mè a javria vlud risponda che quest l era un furt bell e bon. Cum saria a dì. Mentre le ferovì par giustizia le javrìa vud d ardèm un tòtt ma me ch a m era adated a viagè pegg dle besti, che almen le viaggia al cupert, m s feva invec paghè par tre? Mo dat ch a m sentiva mèl, a m so cuntented de dì: - Almen, vést che viagè tla garetta el costa acsé cher, i faga ch c sia i fnestren sal vetre! An l avessa mèi dett! El capostazion l à manded sóbit un fachen a verifighè la garetta do ch a javeva viaged e, savud ch an c era el vetre, el m à fatt crescia la cuntravenzion d otanta centesim cum s a l avessa rott mè! A m so incort na volta d pió ch el mi ba l aveva ragion a dì pèst e corne del servizi ferovieri, e a n ò dett atre par paura ch i m avessa da metta in cont anca el ritard del treno, e magari qualch gvast dla lucumutiva. Acsé, cumpagned da l inpieghed, a m so avied vers la villa Elisabetta, e a n ve sò dì cum la jè rmasta la zia Bettina quant la s è vésta capitè davanti un stracion acsé insustid cum a jera mè, e pegg ancora, un cont da paghè d sedic franc e vent, pió la mancia ma l inpieghed ch j l purteva.. - Cò è sucess, Signor?... la jà urled apena la jà pudud capì da la voc ch a jera mè. - Sta a sentì, zia Bettina a jò dettj ma te, tè l sà, a deggh senpre la verità.... - Brèv! Dì só donca... - Ecch: a so fugid da chesa. - Fugid da chesa? Cum sarìa!..t à banduned mal tu ba, ma la tu mà, ma le tu sur... Mo la s è interotta tutt t na volta, cum s j fussa vnud un malór. Cert la s arcurdeva tun chel mument che le mi sureli j n la javeva vluda tla festa. - Naturel! - la jà agiunt Cle ragazz le farìa scapè la pacenza anca ma n Sant!... Vèn tun chesa, fjol mia, vènte a lavè ch t me pèr un carbuner: dop t m arcuntarà tutt. Mè intant a guardeva ma Bianchino, el vechj barbuncen che la zia j vo tant ben, e tla fnestra dla villa el ves d frasinella, che anca ma ló la jè molt afeziuneda. Gnent è ganbied da clatra volta ch a sò nud, m pèr adritura d nun essme mèi moss da maché. Dop ch a m so laved, la zia Bettina la s è incorta ch a javeva un po d febra e la m à mess a lètt, par quant mè a tentassa d cunvénc la ch era sol quistion d apetid. La zia Bettina la m à fatt un po d lagn a mezza bocca, mo in fond la m à dett de stè tranqvéll, chè da lia an c era nisciun pericol; e mè a so sted acsé cumoss par la su bontà, ch à jò vsud fèj sentì un cuncen d turon ch a javeva tla sacocia di calzon, e a la jò pregheda d chiapèl, chè acsé a n avrìa magned un cuncen anca mè. Difatti la zia Bettina la jà fatt la mossa d metta la mèn tla sacocia, mo la n è steda bona d aprìla. - Mo maché c è la colla! - la jà dett. 17

Cò era sucess? El turon, sal calor del fómm ch l era entred tla garetta, el s era squajed del tutt e l aveva picighed la sacocia di calzon tant ch an era pió pusibil d aprìla Basta: la zia la m à fatt cunpagnìa, finchè, a la fén, la stanchezza la n m à fatt chiapè sonn e da chel mument a m so svighied adess, e el mi prém pansir l è sted par te, giurnalen mia, ch t m à seguid senpre, fedel cunpagn, travers ma tanti dispiacer, ma tantle aventur, ma tanti pericol. Stamatena la zia Bettina la s è intigneda un gran bel po sa me par un scherz inocent che, in fèn di cont, l era sted ideèd sa l intenzion d fèj un piacer. A jò già dett che la zia la jè molt afeziuneda ma na pianta de frasinella ch la ten sla fnestra dla su canbra, a pianteren, e che j la daqua tutt le maten cum la s alza. Basta dì ch la dscurr anca sa lia e la j dic: - Echme, bela mia, adess a t dagh da béva! Brèva, caréna mia, cum t si cresciuda! L è na su manìa, e se sà che tutti i vechj i n à qualcdona. Dat donca ch a m so alzed préma d lia, stamatena, a so scaped d chesa, e guardand la pianta dla frasinella, m è nud l idea d fèla crescia artificialment par dè góst ma la zia Bettina ch la jà tanta pasion. Svelt svelt, a jò chiaped el ves e a l ò svuided. Pó mal fust dla pianta dla frasinella a jò agiuntj, ligandle ben ben sa n pezz de spegh, un bastuncen drett e sotil, mo resistent ch a jò caced tel ves svoid, fajendle pasè tun chel for ch c è tel fond d tutt i ves par fèj sculè l aqua quant i s daqua. Fatt quest a jò renpid el ves sa la tera ch a javeva cavedj, in mod che la pianta paréva ch la n fussa steda tucheda pargnent; e a jò rmess el ves al su post, sel terazen dla fnestra, ch el su fond l è d tantle stag ten d legn, fajend pasè fra ona e clatra el bastuncen ch el niva gió dal bugh del ves e che mè a tneva tle men, aspetand el mument d entrè in azion. Dop gnanca cinqv minud ech che la zia Bettina la jipra la fnestra dla canbra, e la cmencia la su scena cumuvent sa la frasinella: - Oh, carena mia, cum t stà? Oh, purtinena, vara un po : t à na fujulena rotta... sarà sted qualch gatt... qualca bestiaccia.... Mè a steva malé sotta, ferm, e a n ne pudeva pió dal rida.. - Aspetta, aspetta! la jà cuntinued a dì la zia Bettina. adess a chiapp le furbicen e a t chev la fujulena struncheda s nò la dventa secca,... e t fa mèl ma la salut, tè l sà, carena!... E la jè gida a chiapè le furbicen. Mè alora a jò manded un po pió in só el bastuncen. - Echme, bela mia la jà dett la zia Bettina, arturnand ma la fnestra. Echme, carena!... Mo la jà ganbied tutt t na volta el tòn dla voc e la jà esclamed : - Tè l sà cò a t ò da dì? Ch t me senbre cresciuda!... Me a schiupeva dal rida, mo a m tratneva, mentre la zia la cuntinueva a rpulì la su frasinella sa le furbicen e a dscurra: - Mo sé ch t si cresciuda.... e t sà cò l è ch t fa crescia? L è l aqua fresca e linpida ch a t dagh tutt le maten.... Adess, adess... bela mia, a t ne dagh n antre po, acsé t cresc rà d pió.... 18

E la jè gida a chiapè l aqua. Mè intant a jò manded piò in só el bastucen e sta volta a jò calched la mèn un po d pió tant che la pianticella la javeva da senbrè adritura n albarell. A ste punt a jò sentid un vurle e un tonf. - Uh, la mi frasinella!... E la zia, par la surpresa e el spavent d veda crescia la su chera pianta aclavia, propi a vésta d ochj, la javeva fatt caschè d mèn la broca dl aqua ch la jà fatt mélla cuncen. Pó a jò sentid ch la sburbutleva stle parol: - Mo quest l è un mirecol! Ferdinand mia, Ferdinand adured, c è forsi el tu spirit tun sta chera pianta ch t m à regaled par la mi festa? Mè a n capiva d precis cò la vlessa dì, mo a sentiva che la su voc la tremeva e par fej pió paura che mèi, a jò calched in só el bastuncen pió ch a pudeva. Mo mentre la zia, vdend che la frasinella la seguiteva a crescia, la cuntinueva a vurlè: Ah! Oh! Oh! Uh!, el bastuncen l à truved n intopp tla tera del ves, e sicùm mè a spignéva sa la forza par sfundè, è sucess ch el ves el s è arbalted fora dla fnestra runpendse vicen ma i mi pid. Alora a jò alzed j ochj e a jò vést la zia faceda ma la fnestra sa na facia da fè paura. - Ah, t si tè! la jà dett sa la voc stridula. E la jè sparida da la fnestra, par arcunparì sóbit sla porta, armeda d un baston. Mè, naturalment, a so fugid cum na lascia par el puder, e pó a so munted sóra un figh do a jò fatt na gran spanzeda d verdon, ch a credeva d schiupè. Cum a so arturned ma la villa, a jò vést sla solita fnestra un ves nov sa la pianta dla frasinella e a jò pensed che la zia, avend armedied mal malfatt, la s fussa calmeda. A la jò truveda tel salott ch la dscuriva sa n fachen dla stazion e cum la m à vést la m à dett sa n eria molta sustnuda fajendme veda dó telegramma: - Ech maché dó dispacc d vostre pedre. On d iarsera ch an à avud seguit parchè la stazion la jera chiusa, e on d stamatena. Vostre pedre l è dispered, dat ch an sà dó ch a v si caced.... A jò rispost ch el ve venga a to sal treno! Mè, quant el fachen l è gid via, a jò cerched d inbunila, e a jò dettj sa la mi voc piagnucolosa che d solit la feva n gran efett parchè j s sentiva el ragazz pentid: - Cara zia, mè a j dmand scusa par quel ch a jò fatt.... Mo lia la jà rispost molt intigneda: - Vergugnev! - Prò a jò cuntinued mè a dì sa na voc senpre pió piagnigulosa mè a n saveva che tla frasinella c fussa el spirit d chel signor Ferdinando ch la dciva lei.... A stle parol la zia Bettina la jè ganbieda a l inpruvis. La jè dventeda rossa cum el galnacc dla cuntadena, e la jà dett balbetand: - Zétt, zétt!... T m inprumett de n dì gnent ma niscion de quell ch è sucess? - Sé, a j l inprumett.... - Ben, alora an ne parlém pió: e mè a m darò da fè par fèt pardunè anca dal tu ba. El ba el rivarà sigur sal treno dle tre, parchè an c n è niscion nè préma nè dòp e mè a jò n po de tremarella.... 19

88 A so maché, chius tel salott da pranz, e a sent dlà cla vuciaccia stridula dla zia Bettina ch la se sfoga contra d me sa la moj del cuntaden e la ripet: - L è n diavle! El fnirà sigur malament! E quest parchè? Par avé fatt el chiass sa i fjoi del cuntaden, cum i fa tutti i ragazz de st mond, senza ch j trova gnent d ardì niscion. Mo sicùm mè a jò la disgrezia d avè tutt parent ch i n la vo capì che i ragazz i à anca lori el diritt d divertìs, acsé me tocca d stè chius maché e sentìm dì ch a fnirò mèl, ecc., ecc., mentre mè a vleva che la zia Bettina la j chiapassa góst anca lia mal seraj d besti feroc, ch el m era riuscid acsé ben. L idea la m è vnuda parchè na volta el ba el m à purted a veda quel d Numa Hava, e da cla volta a jò senpre arpensedj, parchè l sentì tl ora del past tutt chi vurle di leon, dle tigre e d tant atr animei ch i gira d qua e d là tle gabi strunfiand e raspand l è na roba ch la fa gran inpresion e la n se scorda tant facilment. E pó mè a jò avud molta pasion par la storia naturel e tun chesa a jò i Mammiferi inlustred del Figuier ch a j leggh senpre guardand le figur che tantle volt a m so divertid a rcupieli. Iri, donca, tel nì maché ma la villa a javeva vést tla fatorìa ch la cunféna sal puder dla zia dó operai ch i pitureva d verd le parscen dla chesa del fator, e d ross le port dla stala malé vicen; acsé stamatena, dop del fatt dla pianta dla frasinella, cum m è nuda in ment l idea del seraj, a m so sóbit arcurded di baratol d pitura dj operai ch a javeva vést iri ma la fatoria, e a jò dett fra d me ch i m avrìa pudud fè comod, cum difatti i m è sted molt util. Préma d tutt a m so mess d acord sa Angiulén, el fjol del cuntaden dla zia, ch l à guesi la mi età mo ch an à mèi vést gnent in vita sua, tant ch el me stà senpre a sentì a bocca aperta e l m ubdésc in tutt e par tutt. - A t voj fè veda el seraj d Numa Hava - a jò dettj. T vedrà! - A l voj veda anca mè la jà esclamed sóbit la Geppina ch la jè la su surela pió pcena. - Anca mè l à dett Pitrén, un fjulen d dó ann e mezz e ch an sà ancora camnè e l se stragena partera sa le mèn e sa i g nochj. Malé tla chesa del cuntaden c era sol sti tre ragazz parchè i su genidor e i fradei pió grand jera tutti tel canp a lavrè. - Va ben. - a jò dett. Mo tucarìa pudè chiapè i baratol dle vernig ma la fatorìa! - Quest l è l mument bon, - l à dett Angiulen parchè l è l ora ch i vernigiador i va tel paes a fè clazion. E a sem gidi tuti dó ma la fatorìa. An c era niscion. Da na part, dapid ma na schela, c era dó baratol peni d vernig a oli: tun on la vernig rossa e tun clatre la vernig verda; e c era un bel pnelon gross cum el mi pugn. Angiulen l à chiaped un baratol; mè a jò chiaped clatre e l pnell e via, a sem arturnedi sl era d chesa sua do Pitren e la Geppina i c aspeteva in ansia. - A cminciarem sal fè préma el leon, - a jò dett mè. 20