นว ตกรรมและเทคโนโลย การศ กษา

Transcription

1 นว ตกรรมและเทคโนโลย การศ กษา แนวความค ดพ นฐานเก ยวก บเทคโนโลย ทางการศ กษา การทางานโดยการนาเทคโนโลย มาใช น น เป นการทางานโดยการนาความร ทางว ทยาศาสตร มา ประย กต ใช เพ อเพ มประส ทธ ภาพและประส ทธ ผลในการทางานน นๆให ม ผลด มากย งข นการน าเอา เทคโนโลย มาใช น น ก ต องแตกต างก นไปตามล กษณะของงานแต ละอย าง ซ งการนาเอาเทคโนโลย มา ประย กต ใช ในงานด านใด ก จะเร ยกว าเทคโนโลย ด านน นๆ เช น ถ านามาใช ทางด านการแพทย ก จะเร ยกว า เทคโนโลย ทางการแพทย ถ านามาใช ทางด านการเกษตร ก จะเร ยกว า เทคโนโลย ทางการเกษตร ถ านามาใช ทางด านว ศวกรรม ก จะเร ยกว า เทคโนโลย ทางว ศวกรรม ถ าน ามาใช ทางด านการศ กษา ก จะเร ยกว า เทคโนโลย ทางการศ กษา เป นต น ซ งจะเห นว า เม อม การใช เทคโนโลย ในด านใดก จะเร ยกเทคโนโลย ด านน น เม อม การนาเอาเทคโนโลย มาใช ในการทางานในส วนต างๆของวงการศ กษา การท จะศ กษาถ ง องค ประกอบ ต างๆในเทคโนโลย การศ กษา จ งจาเป นต อง ทราบความหมายของคาต างๆเหล าน ให เข าใจอย างช ดเจน เส ยก อน รวมถ งพ ฒนาการระยะต างๆของเทคโนโลย การศ กษา เพ อเป นการศ กษาถ งความเจร ญ ก าวหน า ทางด านน ท งในด านว สด อ ปกรณ และว ธ การ รวมถ งความสาค ญและบทบาทของเทคโนโลย การศ กษา ความหมายของเทคโนโลย เม อเอ ยถ งเทคโนโลย คนส วนใหญ ม กจะน กถ งส งท เก ยวก บเคร องม อหร ออ ปกรณ ใหม ๆ ท ท นสม ย ม ราคาแพง ม ระบบการทางานท ย งยากซ บซ อนซ งเม อนามาใช แล วสามารถช วยให การทางานม ประส ทธ ภาพ ด ข นและประส ทธ ผลส งข น รวมท งประหย ดเวลาและแรงงานอ กด วย อย างไร ก ตาม เทคโนโลย เป นคา ท มาจากภาษาลาต น และภาษากร ก ค อ ภาษาลาต น Texere : การสาน (to weare) : การสร าง (to construct) ภ า ษ า ก ร ก Technologia : ก า ร ก ร ะ ท า อ ย า ง ม ร ะ บ บ (Systematic Treatment) เทคโนโลย ม ได ม ความหมายเฉพาะการใช เคร องจ กรกลอย างเด ยวเท าน นแต ย งรวมไปถ งการ ปฏ บ ต หร อดาเน นการใด ๆ ท ใช ความร ว ธ การ หร อเทคน คทางว ทยาศาสตร เพ อช วยให การดาเน นการต าง ๆ บรรล ผล พจนาน กรม ฉบ บราชบ ณฑ ตยสถาน พ.ศ ได ให ความหมายของเทคโนโลย ว า หมายถ ง ว ทยาการท เก ยวก บศ ลปะ ในการนาเอาว ทยาศาสตร มาประย กต ใช ให เก ดประโยชน ในทางปฏ บ ต และ อ ตสาหกรรม ล กษณะของเทคโนโลย สามารถจาแนกออกได เป น 3 ล กษณะ ค อ (Heinich, Molenda and Russell : 449) 1. เทคโนโลย ในล กษณะของกระบวนการ ( process) เป นการใช อย างเป นระบบของว ธ การทาง 10

2 ว ทยาศาสตร หร อความร ต างๆท ได รวบรวมไว เพ อนาไปส ผลในทางปฏ บ ต โดยเช อว าเป นกระบวนการท เ ช อ ถ อ ไ ด แ ล ะ น า ไ ป ส ก า ร แ ก ป ญ ห า ต า ง ๆ 2. เทคโนโลย ในล กษณะของผลผล ต (product) หมายถ ง ว สด และอ ปกรณ ท เป นผลมาจากการใช ก ร ะ บ ว น ก า ร ท า ง เ ท ค โ น โ ล ย 3. เทคโนโลย ในล กษณะผสมของกระบวนการและผลผล ต (process and product) เช น ระบบ คอม พ ว เ ต อ ร ซ ง ม ก า ร ท า ง า น เ ป น ป ฏ ส ม พ น ธ ร ะ ห ว า ง ต ว เ ค ร อ ง ก บ โ ป ร แ ก ร ม ส า ร า น ก ร ม เ อ น ค า ร ท า (Encarta 1999) ไ ด ใ ห ท ม า แ ล ะ ค ว า ม ห ม า ย ข อ ง ค า ว า เทคโนโลย (Technology) ไว ว า Technology เป นคาท มาจากภาษากร ก 2 คารวมก น ค อ Tekhne หมายถ ง ศ ลป หร องานช างฝ ม อ (art of craft) และ logia หมายถ ง สาขาว ชาของการศ กษา (art of study) ด งน นถ าจะ แปลตามต วแล ว เทคโนโลย จ งหมายถ ง การศ กษาหร อศาสตร ของงานช างฝ ม อ พจนาน กรมเว บสเทอร (Websters 1994) ได ให ความหมายของคาว า เทคโนโลย ไว ด งน 1) ก. การ ใช ทางว ทยาศาสร โดยเฉพาะอย างย งเพ อว ตถ ประสงค ทางด านอ ตสาหกรรมและพาน ชกรรม ข. องค รวม ท งหมดของว ธ การและว สด ท ใช เพ อบรรล ตามว ตถ ประสงค ท ต งไว 2) องค ความร ท ม อย ในอารยธรรมเพ อใช ในการเพ มพ น ฝ กห ดด านศ ลปะและท กษะความชานาญ เพ อให ได มาซ งว สด บราวน (Brown) กล าวว า เทคโนโลย เป นการนาว ทยาศาสตร มาประย กต ใช ให บ งเก ดผลประโยชน เดล (Dale 1969) ให ความหมายว า เทคโนโลย ประกอบด วยผลรวมของการทดลอง เคร องม อ และ กระบวนการ ซ งส งท งหลายเหล าน เก ดจากการเร ยนร ทดลอง และได ร บการปร บปร งแก ไขมาแล ว ก ลเบรท (Galbraith 1967) ได ให ความหมายของคาว า เทคโนโลย ไว ด งน ค อ เทคโนโลย เป นการใช อย างเป นระบบของว ธ การทางว ทยาศาสตร หร อความร ต างๆท รวบรวมไว มาใช อย างเป นระบบเพ อนาไปส ผลในทางปฏ บ ต ส วนน กการศ กษาของไทยได ให ความหมายของเทคโนโลย ด งน ครรช ต มาล ยวงศ (2539) ได ให รายละเอ ยดของคาว าเทคโนโลย หมายถ ง 1. องค ความร ด านว ทยาศาสตร ประย กต 2. การประย กต ว ทยาศาสตร 3. ว สด เคร องยนต กลไก เคร องม อ 4. กรรมว ธ และว ธ ดาเน นงานท เก ยวก บว ทยาศาสตร ประย กต 11

3 5. ศ ลปะ และท กษะในการจาแนกและรวบรวมว สด กล าวอ กน ยหน ง เทคโนโลย หมายถ ง ท กส งท กอย างท เก ยวก บการผล ต การสร าง และการใช ส งของ กระบวนการ หร ออ ปกรณ ท ไม ได ม ในธรรมชาต น นเอง ส พ ทย กาญจนพ นธ (2541) หมายถ งว ธ การอย างม ระบบในการวางแผน การประย กต ใช และการ ประเม นกระบวนการเร ยนการสอนท งระบบ โดยให ความสาค ญต อท งด านเคร องม อ ทร พยากรมน ษย และ ปฏ ส มพ นธ ท เก ดข นระหว างมน ษย ก บเคร องม อ เพ อจะได ร ปแบบการศ กษาท ม ประส ทธ ภาพย งข น ใน ความหมายน เทคโนโลย การศ กษาใช การว เคราะห ระบบเป นเคร องม อในการดาเน นงาน เสาวน ย ส กขาบ ณฑ ต (2528) กล าวไว ว า เทคโนโลย ค อว ธ การหร อเทคน คทางว ทยาศาสตร ท ใช ใน การดาเน นการต างๆเพ อให บรรล ผล และจากความหมายด งกล าวข างต นพอจะสร ปได ว า เทคโนโลย เป นการนาเอาแนวความค ด หล กการ เทคน ค ความร ระเบ ยบว ธ กระบวนการ ตลอดจน ผลผล ตทางว ทยาศาสตร ท งในด านส งประด ษฐ และว ธ ปฏ บ ต มาประย กต ใช ในระบบงานเพ อช วยให เก ดการ เปล ยนแปลงในการทางานให ด ย งข นและเพ อเพ มประส ทธ ภาพและประส ทธ ผลของงานให ม มากย งข น การนาเทคโนโลย มาใช ก บงานในสาขาใดสาขาหน งน น เทคโนโลย จะม ส วนช วยสาค ญ 3 ประการ และถ อ เป นเกณฑ ในการพ จารณานาเทคโนโลย มาใช ด วย (ก อ สว สด พาณ ชย 2517 : 84) ค อ 1. ประส ทธ ภาพ ( Efficiency ) เทคโนโลย จะช วยให การทางานบรรล ผลตามเป าหมาย ได อย างเท ยงตรงและรวดเร ว 2. ประส ทธ ผล ( Productivity ) เป นการทางานเพ อให ได ผลผล ตออกมาอย างเต มท มาก ท ส ดเท าท จะมากได เพ อให ได ประส ทธ ผลส งส ด 3. ประหย ด ( Economy ) เป นการประหย ดท งเวลาและแรงงานในการทางานด วยการ ลงท นน อยแต ได ผลมากกว าท ลงท นไป เทคโนโลย การศ กษา ในป จจ บ นการดาเน นก จการงานด านต าง ๆ เพ อให บรรล เป าหมายอย างม ประส ทธ ภาพจะใช เทคโนโลย เข าไปช วยเป นส วนใหญ เทคโนโลย จ งม ความเก ยวข องก บระบบงานด านต าง ๆท กแขนง ถ านาไปใช แก ป ญหาในแขนงใด จะเร ยกเทคโนโลย ในด านน น เช น เทคโนโลย ทางการแพทย เทคโนโลย ทางการเกษตร เทคโนโลย ทางการอ ตสาหกรรม เป นต น ในวงการศ กษาก เช นเด ยวก น ม ป ญหา ต าง ๆ มากมายท จะต องปร บปร งแก ไขจ งเก ดเทคโนโลย ทางการศ กษาข น 12

4 ไว ด งน น กการศ กษาและสถาบ นท เก ยวข องก บการศ กษาต างๆได ให ความหมายของคาเทคโนโลย การศ กษา ก ด (Good 1973) ได ให ความหมายไว ว า เทคโนโลย การศ กษา ค อ การนาหล กการทางว ทยาศาสตร มาประย กต ใช เพ อการออกแบบและส งเสร มระบบการเร ยนการสอนโดยเน นท ว ตถ ประส งค ทางการศ กษาท สามารถว ดได อย างถ กต องแน นอน ม การย ดผ เร ยนเป นศ นย กลางการเร ยนมากกว าย ดเน อหาว ชา ม การใช การศ กษาเช งปฏ บ ต โดยผ านการว เคราะห และการใช โสตท ศน ปกรณ รวมถ งเทคน คการสอนโดยใช อ ปกรณ ต างๆ เช น เคร องคอมพ วเตอร ส อการสอนต างๆในล กษณะของส อประสม และการศ กษาด วยตนเอง ว จ ตร ศร สะอ าน (2517) ได ให ความหมายว า เทคโนโลย การศ กษาน นเป นการประย กต เอาเทคน ค ว ธ การ แนวความค ด อ ปกรณ และเคร องม อใหม ๆมาใช เพ อช วยแก ป ญหาทางการศ กษา ท งในด านการขยาย งานและด านการปร บปร งค ณภาพของการเร ยนการสอนตามน ยน เทคโนโลย การศ กษาจ งครอบคล มเร อง ต างๆ 3 ด าน ค อ การนาเอาเคร องม อใหม ๆมาใช ในการเร ยนการสอน การผล ตว สด การสอนแนวใหม รวมถ ง การใช เทคน คและว ธ การใหม ๆ กาเยและบร กส (Gagne and Briggs 1974) ได ให ความหมายไว ว า เทคโนโลย การศ กษาน นพ ฒนามา จากการออกแบบการเร ยนการสอนในร ปแบบต างๆโดยรวมถ ง 1. ความสนใจในเร องความแตกต างๆระหว างบ คคลในเร องของการเร ยนร เช น บทเร ยนแบบ โปรแกรม และบทเร ยนการสอนโดยใช คอมพ วเตอร ช วย เป นต น 2. ด านพฤต กรรมศาสตร และทฤษฎ การเร ยนร เช น ทฤษฎ การเสร มแรงของบ.เอฟ สก นเนอร (B.F Skinner) 3. เทคโนโลย ด านว ทยาศาสตร กายภาพ เช น โสตท ศน ปกรณ ประเภทต างๆ รวมถ งส อส งพ มพ ด วย โคล, แครดเลอร, และ เอ นเจล (Coley, Cradler, and Engel 1996) ได ให ความหมายของเทคโนโลย การศ กษาไว ว า ในความหมายกว างๆแล ว เทคโนโลย การศ กษาจะเป นคาซ งรวมถ งทร พยากรใดๆก ตามท ใช ในการให การศ กษาแก ผ เร ยน โดยอาจรวมถ งว ธ การ เคร องม อ หร อกระบวนการ หากเป นในเช งปฏ บ ต แล ว คาน จะใช ในย คหล งสงครามโลกคร งท 2 ซ งหมายถ งการใช เทคโนโลย ต างๆ เช น ฟ ล มสทร ป เคร องฉาย สไลด เทปเส ยง โทรท ศน และห องปฏ บ ต การทางภาษา เม อม การนาเอาคอมพ วเตอร ส วนบ คคลมาใช ในช วง ป พ.ศ (ทศวรรษ1980s) จ งเป นย คของการใช คอมพ วเตอร เป นฐานในการเร ยนร และในป จจ บ น จะเป นการใช เทคโนโลย การส อสารควบค ก บคอมพ วเตอร 13

5 จ งสร ปได ว า เทคโนโลย ทางการศ กษา หมายถ ง การนาความร แนวค ด กระบวนการและผลผล ตทาง ว ทยาศาสตร มาใช ร วมก นอย างม ระบบ เพ อแก ป ญหาและพ ฒนาการศ กษาให ก าวหน าไปอย างม ประส ทธ ภาพ เทคโนโลย ทางการสอน เทคโนโลย ทางการสอน เป นการนาเอาส อประเภทต าง ๆ เทคน ค ว ธ การ ว ธ ระบบ เพ อการออกแบบ การสอน และหล กการด านจ ตว ทยา ส งคมศาสตร และว ทยาศาสตร กายภาพ รวมถ งการส อสารของมน ษย มา ใช เพ อเพ มประส ทธ ภาพการเร ยนการสอน ความหมายของนว ตกรรม นว ตกรรม เป นศ พท บ ญญ ต ของคณะกรรมการพ จารณาศ พท ว ชาการศ กษา กระทรวงศ กษาธ การ ซ ง แต เด มใช คาว า นวกรรม เป นคามาจากภาษาอ งกฤษว า Innovation แปลว า การทาส งใหม ๆ หร อส งใหม ท ทา ข นมา คาว า นวกรรม มาจากคาบาล ส นสฤต ค อ นว หมายถ ง ใหม และกรรม หมายถ ง ความค ด การปฏ บ ต สร ปได ว า นว ตกรรม(Innovation) ค อแนวค ด ว ธ การปฏ บ ต หร อส งใหม ท ย งไม แพร หลายหร อย งไม เคยใช มาก อนและเข ามาเปล ยนแปลงกระบวนการหร อส งท ม อย เด ม โดยผ านการค ดค นประด ษฐ ข นมาใหม หร อพ ฒนาจากของเด มท ม อย ให ท นสม ย และปร บปร งจนใช ได ผลด และประส ทธ ภาพ นว ตกรรมทางการศ กษา หมายถ ง ความค ดและว ธ การปฏ บ ต ใหม ๆ ท ส งเสร มให กระบวนการ ทางการศ กษาม ประส ทธ ภาพ ข อส งเกตเก ยวก บส งท ถ อว าเป นนว ตกรรม 1. เป นความค ดและกระบวนการกระทาใหม ท งหมดหร อปร บปร งด ดแปลงจากท เคยม มาก อนแล ว 2. ความค ดหร อการกระทาน นม การพ ส จน ด วยการว จ ยและช วยให การดาเน นงานม ประส ทธ ภาพส งข น 3. ม การนาว ธ ระบบมาใช อย างช ดเจนโดยพ จารณาองค ประกอบท ง 3 ส วน ค อ ข อม ล กระบวนการ และผลล พธ 14

6 4. ย งไม เป นส วนหน งของระบบงานในป จจ บ น แนวค ดพ นฐานท ก อให เก ดนว ตกรรมการศ กษา แนวความค ดพ นฐานทางการศ กษาท เปล ยนแปลงไปม ผลทาให เก ดนว ตกรรมการศ กษาข นหลาย ร ปแบบด วยก น แนวความค ดพ นฐานทางการศ กษาท สาค ญพอสร ปได 4 ประการค อ 1. ความแตกต างระหว างบ คคล (Individual Different) ได ก อให เก ดนว ตกรรม ได แก โรงเร ยนไม แบ งช น บทเร ยนสาเร จร ป การสอนเป นคณะ คอมพ วเตอร ช วยสอน 2. ความพร อม (Readiness) ได ก อให เก ดนว ตกรรม ได แก ช ดการเร ยนการสอน ศ นย การเร ยน 3. เวลาท ใช ในการศ กษา นว ตกรรมท สนองความค ดน ได แก ตารางเร ยนแบบย ดหย น มหาว ทยาล ยเป ด การเร ยนทางไปรษณ ย 4. การขยายต วด านว ชาการและอ ตราการเพ มของประชากร ทาให เก ดนว ตกรรมในด านน ข น ได แก ดาวเท ยมเพ อการศ กษา มหาว ทยาล ยเป ด การศ กษาทางไกล 15

7 การเร ยนผ านอ นเตอร เน ต ความส มพ นธ ระหว างเทคโนโลย ก บนว ตกรรม คาว า นว ตกรรม เป นคาท ใช ควบค ก บ เทคโนโลย เสมอๆ ในภาษาอ งกฤษใช คาว า Innotech ความ จร งแล วนว ตกรรมและเทคโนโลย น นม ความส มพ นธ ก นอย างใกล ช ดเน องจากนว ตกรรมเป นเร องของการ ค ดค นหร อการกระทาใหม ๆเพ อให เก ดการเปล ยนแปลงในทางท ด ข นซ งอาจจะอย ในข นของการเสนอ ความค ดหร อในข นของการทดลองอย ก ได ย งไม เป นท ค นเคยของส งคม ส วนเทคโนโลย น นม งไปท การนา ส งต าง ๆรวมท งว ธ การเข ามาประย กต ใช ก บการทางาน หร อแก ป ญหาให ม ประส ทธ ภาพมากท ส ด ถ าหาก พ จารณาว านว ตกรรมหร อส งท เก ดข นใหม น น าจะนามาใช การนาเอานว ตกรรมเข ามาใช น ก จ ดได ว าเป น เทคโนโลย ด วย และในการใช เทคโนโลย น ถ าเราทาให เก ดว ธ การหร อส งใหม ๆ ข น ส งน นก เร ยกว าเป น นว ตกรรม เราจ งม กเห นคา นว ตกรรมและเทคโนโลย อย ควบค ก นเสมอ ประเภทของนว ตกรรม การจาแนกประเภทของนว ตกรรมอาจจะม ความแตกต างก นออกไปตามบร บทและเป าประสงค ของ การใช ประโยชน จากนว ตกรรมซ งจาแนกออกได เป น 3 ม ต (สมน ก เอ อจ ระพ นธ และคนอ นๆ, 2553) ด งน 1. ม ต ด านเป าหมายของนว ตกรรมสามารถจาแนกได 2 ประเภท ค อ นว ตกรรมผล ตภ ณฑ (Product innovation) และนว ตกรรมกระบวนการ (Process innovation) 2. ม ต ด านการเปล ยนแปลงของนว ตกรรมม การแบ งประเภทของนว ตกรรมตามระด บหร อล กษณะของ การเปล ยนแปลงได 2 ประเภท ค อ นว ตกรรมท ม ล กษณะเฉ ยบพล น (Radical innovation) และนว ตกรรมท ม ล กษณะค อยเป นค อยไป (Incrernental innovation) 3. ม ต ด านการส งผลกระทบต อขอบเขตของการดาเน นงานพบว าม การแบ งเป น 2 ประเภท ค อ 16

8 นว ตกรรมด านเทคโนโลย (Technoiogical innovation) และนว ตกรรมด านการบร หาร (Administrative innovation) อย างไรก ด การจาแนกนว ตกรรมด งกล าวได รวมถ งนว ตกรรมทางธ รก จ เศรษฐก จ ส งคม การเม อง การค าและการลงท น ฯลฯ ซ งไม ม ความเก ยวข องก บเน อหาโดยรวมของหน งส อเล มน ผ เข ยนจ งจะขอ กล าวถ งเฉพาะประเภทของนว ตกรรมทางการศ กษาตามการแบ งของกรมว ชาการ (2536) ด งน 1. นว ตกรรมด านระบบการศ กษา เช น การศ กษารายบ คคล ระบบการสอนทางไกล การสอน ระบบเป ด การศ กษานอกระบบโรงเร ยน ฯลฯ 2. นว ตกรรมด านหล กส ตร เช น หล กส ตรแบบบ รณาการ หล กส ตรการศ กษาต อเน อง หล กส ตร การศ กษาผ ใหญ ฯลฯ 3. นว ตกรรมด านการเร ยนการสอน เช น ช ดการสอน บทเร ยนโปรแกรม ศ นย การเร ยน การเร ยน ด วยต วเอง การสอนเป นคณะ การสอนแบบเน นผ เร ยนเป นศ นย กลาง การสอนแบบสร างความร ด วยตนเอง หร อแบบคอนสตร กต ว สม (Constructivism) การสอนแบบร วมม อ ฯลฯ 4. นว ตกรรมด านการส อสารและเทคโนโลย เช น สไลด ว ด โอ ว ทย โทรท ศน คอมพ วเตอร ช วย สอน การสอนบนเว บ หร อการเร ยนร อ เล กทรอน กส (e-learning) ฯลฯ 5. นว ตกรรมด านการประเม นผล เช น การว ดผลแบบอ งกล มอ งเกณฑ การว ดผลก อนเร ยน การ ว ดผลหล งเร ยน การว เคราะห ข อสอบ ฯลฯ 6. นว ตกรรมด านการบร หารการศ กษา เช น การใช ทฤษฏ บร หารจ ดการ การใช คอมพ วเตอร จ ดเก บ 17

9 ข อม ล ฯลฯ กระบวนการยอมร บนว ตกรรม ท กว นน นว ตกรรมสามารถแพร กระจายผ านช องทางการส อสารต างๆได อย างรวดเร วเข าส สมาช กใน ส งคมภายในระยะเวลาอ นส น โดยนว ตกรรมอาจเป นได ท งส นค า บร การหร อแนวค ดต างๆท สมาช กของ ส งคมน นๆเก ดการร บร ว าเป นส งใหม ท ย งไม ร จ กหร อค นเคยมาก อนและท สาค ญ เน องจากนว ตกรรมม สมบ ต และล กษณะหลากหลายแตกต างก นไปข นอย ก บประเภทของนว ตกรรม เม อผ สอนจาเป นต องปร บต วและร บ เอานว ตกรรมมาใช ด วยเหต ผลหลายประการด งกล าว จ งทาให เก ดการยอมร บนว ตกรรมมากน อยในระด บท แตกต างก นไป ผ สอนจ งควรทราบระด บการยอมร บนว ตกรรมของตน เพ อหาหนทางแก ไขเฉพาะจนนาไปส ระด บการยอมร บท ส งข น เพราะย งผ สอนม การยอมร บนว ตกรรม (Innovativeness) มากเพ ยงใด ก ม แนวโน ม ท จะใช นว ตกรรมก อนผ อ นมากเท าน น ซ งระด บการยอมร บนว ตกรรมม ด วยก นอย 5 ระด บ (ส าล ทองธ ว,2545; ท ศนา แขมมณ, 2551; Rogers &Shoemaker, 1971; Rogers, 2003) ด งน 18

10 1. ระด บความร (Knowledge stage) หร อระด บการร บร (Awareness stage) เป นการยอมร บใน ระด บผ วเผ น หร อในระด บท บ คคลร บทราบว าม แนวค ดใหม ว ธ การปฏ บ ต ใหม ส งใหม หร อนว ตกรรม แต ย ง ขาดข อม ลหร อความร ความเข าใจในนว ตกรรมน น 2. ระด บการช กจ ง (Persuasion stage) หร อระด บความสนใจ (Interest stage) เป นการร บร และช ก จ งให ความสนใจในนว ตกรรม หร อในระด บท บ คคลร ส กสนใจและพยายามค นหาความร เพ มเต มเก ยวก บ นว ตกรรมน น ส บเน องมาจากนว ตกรรมอาจจะแก ป ญหาและตอบสนองความต องการของตนได 3. ระด บการยอมร บ (Decision stage) หร อระด บการประเม น (Evaluation stage) เป นการค ด ไตร ตรองถ งผลด ผลเส ย ความเป นไปได และยอมร บนว ตกรรมมาใช หร อในระด บท บ คคลจะประเม นถ ง ความเหมาะสมและความค มค าของการนานว ตกรรมมาใช ก บสภาพป จจ บ นหร ออนาคต 4. ระด บการน าไปใช (Implementation stage) หร อระด บการทดลองใช (Trial stage) เป นการ นาไปใช ในขอบเขตท จาก ด เพ อด ว าจะใช ได จร งและเก ดผลมากน อยเพ ยงไร หร อในระด บท บ คคลทดลองใช นว ตกรรมเพ อด ความเหมาะสมก บสภาพของตนก อนต ดส นใจนาไปใช งานจร ง 5. ระด บการร บรอง (Confirmation stage) หร อระด บการเล อกร บ (Adoption stage) เป นการ ยอมร บในระด บส งส ด เพราะพบว านว ตกรรมเก ดประโยชน เป นท น าพอใจและค มค าท จะนาไปใช อย าง ต อเน อง หร อในระด บท บ คคลต ดส นใจใช นว ตกรรมหล งจากพ จารณาผลการทดลองใช แล ว และเล อกร บ นว ตกรรมไปใช ต อไป บทบาทของเทคโนโลย การศ กษา บทบาทของเทคโนโลย การศ กษาในการเร ยนการสอนจ งม อย 4 บทบาท ด งน 1. บทบาทด านการจ ดการ 2. บทบาทด านการพ ฒนา 3. บทบาทด านทร พยากร 19

11 4. บทบาทด านผ เร ยน จาก Domain of Education Technology จะเห นได ว าแนวโน มของเทคโนโลย ทางการศ กษา ค อ การจ ด ระเบ ยบ (organizing) และการบ รณาการ (integrating) องค ประกอบต างๆ ท งหลายท จะเอ ออานวยให ผ เร ยน เก ดการเร ยนร อย างม ประส ทธ ภาพและประส ทธ ผล หร อกล าวได ว า เป นการเอ ออานวยต อการเร ยนร องค ประกอบต างๆ ท งหลายน น ประกอบด วย 1. การจ ดการทางการศ กษา (Educational Management Functions) เป นหน าท ท ม จ ดม งหมาย เพ อ ควบค มหร อกาก บการพ ฒนาการศ กษา/การสอน หร อการจ ดการทางการศ กษา/การสอน (การว จ ย การ ออกแบบ การผล ต การประเมนผล การให ความช วยเหล อการใช ) เพ อเป นหล กประก นประส ทธ ผลการ ปฏ บ ต งาน ซ งแบ งเป น 2 ประการใหญ ๆ ค อ 1.1 การจ ดการหร อบร หารด านหน วยงานหร อองค การ (Organization Management) เพ อให ดาเน นงานตามว ธ ระบบและบรรล ว ตถ ประสงค จะเก ยวข องก บงานสาค ญ ๆ ด งน ค อ การกาหนดจ ดม งหมายและนโยบาย เก ยวก บบทบาท ว ตถ ประสงค การเร ยนการสอน ผ เร ยน ทร พยากรการเร ยน ฯลฯ จะต องให ม ความเหมาะสมและสอดคล องก น การให การสน บสน น จะต องม การวางแผน การจ ดหาข อม ล ตลอดจนส งอานวยความสะดวก ในการพ จารณาและต ดส นใจ และการวางแผนปฏ บ ต งานและการประเม นผลงานท ด การจ ดบร การท ม ประส ทธ ภาพ การสร างความประสานส มพ นธ ให ม การร วมม อในการปฏ บ ต งานของท กฝ าย ตลอดจน ว ธ การเผยแพร ข าวสาร และการต ดต อส อสารเพ อให การปฏ บ ต งานดาเน นไปด วยความเร ยบร อยและสาเร จ ตามว ตถ ประสงค 1.2 การจ ดหร อบร หารงานด านบ คคล (Personal Management) เป นการจ ดงานทางด านการจ ด บ คลากรให เหมาะสมตามหน าท การงาน และความสามารถเฉพาะงาน เพ อให การดาเน นงานม ประส ทธ ภาพ อ นได แก การค ดเล อกบ คคลเข าทางานท งการบรรจ ใหม หร อการว าจ าง การฝ กอบรมหร อพ ฒนากาล งคน การน เทศงาน การบาร งขว ญการทางาน สว สด การ และ การประเม นผลการประกอบก จการของบ คลากร 2. การพ ฒนาทางการศ กษา (Educational Development) เป นหน าท ท ม จ ดม งหมายเพ อการว เคราะห ป ญหา การค ดค น การปร บใช และการประเม นผล ข อแก ไขป ญหา ทร พยากรการเร ยน ด วยการว จ ย (Researci-tneory) การออกแบบ (Desing) การผล ต (Production) การประเม นผล (Evaluation) การใช (Utilizsiton) ท งหมดน ต างก ม ว ธ การดาเน นการท ม ส วนส มพ นธ ก บทร พยากรการเร ยน เช น ในด านการว จ ย น น เราก ว จ ยทร พยากรการเร ยนน นเอง ซ งก ได แก การว จ ย ข าวสารข อม ล บ คลากร ว สด เคร องม อ เทคน ค 20

12 และอาคารสถานท ด งน เป นต น นอกจากน เน องจากว าเทคโนโลย การศ กษาม ส วนในการพ ฒนา และ เอ ออานวยต อกระบวนการสอนต าง ในระบบการสอน จ งจะต องม ก จกรรมท ส มพ นธ ก บการพ ฒนาระบบ การสอนและระบบการศ กษาด วย 2.1 การว จ ย ในการพ ฒนาทร พยากรการเร ยนเป นการสารวจศ กษาค นคว า และทดสอบเก ยวก บความร ทฤษฎ (ทฤษฎ และระเบ ยบว ธ ว จ ย) ท เก ยวข องก บการจ ดการและการพ ฒนาทร พยากรการเร ยน องค ประกอบระบบการสอนและผ เร ยน การว จ ยเป นการพ ฒนาโครงสร างของความร ซ งจะเป นพ นฐาน การ ต ดส นใจในการดาเน นการผลของการว จ ยค อ ได ความร ซ งจะนาไปใช ศ กษาค นคว าข อม ล อ านข อม ล ว เคราะห ข อม ล ส งเคราะห ข อม ล ทดสอบข อม ล ว เคราะห และทดสอบผลล พธ ท ได 2.2 การออกแบบ เป นการแปลความหมาย ความร ในหล กการทฤษฎ ออกมาในรายละเอ ยด เฉพาะ สาหร บเก ยวก บทร พยากรการเร ยน หร อองค ประกอบระบบการสอน ผลล พธ ของการออกแบบได แก รายละเอ ยดเฉพาะสาหร บผล ตผลของทร พยากรการเร ยน/องค ประกอบระบบการสอนในเร องเก ยวก บ ร ปแบบหร อแหล ง หร อทร พยากรก จกรรมท ใช ในการดาเน นการ ว เคราะห ส งเคราะห และเข ยน ว ตถ ประสงค ศ กษาล กษณะผ เร ยน ว เคราะห งาน กาหนดเง อนไขการเร ยนกาหนดสภาวะการเร ยน กาหนด รายละเอ ยดทร พยากรการเร ยน หร อองค ประกอบระบบการสอน 2.3 การผล ต ม ว ตถ ประสงค เพ อแปลความหมาย ข อกาหนดรายละเอ ยดสาหร บ ทร พยากรการเร ยน/ องค ประกอบระบบการสอนให เป นแบบล กษณะเฉพาะ หร อเป นรายการท จะปฏ บ ต ได ผลล พธ ท ได ค อ ผล ตผลล กษณะเฉพาะในร ปแบบ ข อทดสอบ แบบจาลอง ก จกรรมท ดาเน นงาน ได แก การใช เคร องม อ สาหร บการผล ต การเข ยนแบบ การร างแบบ การเข ยนเร องหร อเค าโครง สร างแบบจาลอง 2.4 การประเม นผล ม ว ตถ ประสงค เพ อว ดประเม นผลการดาเน นงานของทร พยากรการเร ยน/ องค ประกอบระบบการสอน และเพ อพ ฒนาแบบจาลองท ใช ทดสอบ ผลล พธ ท ได การประเม นผลการ ออกแบบ ประส ทธ ผลของทร พยากรการเร ยน หร อองค ประกอบระบบการสอนท บรรล ว ตถ ประสงค ท กาหนด การประเม นผลท ได ทร พยากรการเร ยน หร อองค ประกอบการเร ยนท เช อถ อยอมร บได ตามเกณฑ มาตรฐาน การประเม นผลเพ อการประเม นผล เช น ประเม นผลแบบจาลอง การประเม นผลเพ อการเล อก ประเม นผลเพ อการใช ทร พยากรการเร ยนท ได ตามเกณฑ มาตรฐานเพ อบรรล ว ตถ ประสงค ท กาหนด ก จกรรมในการดาเน นงานใช ว ธ การว เคราะห ค ณภาพ ม เกณฑ มาตรฐานเป นเคร องกาหนด 2.5 การให ความช วยเหล อ ม ว ตถ ประสงค เพ อทาให ทร พยากรการเร ยน/องค ประกอบระบบการสอน เอ ออานวยต อองค ประกอบหน าท อ น ๆ ผลล พธ ท ได ค อการส งจอง การจ ดหาการแยกประเภทจ ดหมวดหม การทาแคตตาลอก การกาหนดตารางเร ยน ตารางการใช การจาหน ายจ ายแจก การใช เคร องม อ การ 21

13 บาร งร กษา และการซ อมแซมเก ยวก บทร พยากรการเร ยน/องค ประกอบการสอน ก จกรรมท ดาเน นการค อ การส ง การจ ดคล งอ ปกรณ การจ ดหมวดหม การทาแคตตาลอก การทาตารางสอน การจาหน ายแจกจ าย การ ใช เคร อง การซ อมแซมบาร งร กษาทร พยากรการเร ยน 2.6 การใช เป นเร องของการใช ว สด เคร องม อ เทคน คการว จ ยและการประเม นผล เพ อให การจ ด การศ กษาและการเร ยนการสอนม ประส ทธ ผล ตรงตามว ตถ ประสงค ของผ เร ยนม การเล อก เช น การเล อก ว ตถ ประสงค การสอน การเล อกทร พยากรการเร ยน การกาหนดขนาดกล ม-กล มใหญ -กล มเล ก หร อการเร ยน แบบรายบ คคล ม การเตร ยมการ เช น เตร ยมทร พยากรการเร ยนเตร ยมผ เร ยน เตร ยมช นเร ยน ม การนาเสนอ และการประเม นผลการเร ยน อ นเน องมาจากการใช เทคโนโลย การศ กษา รวมท งการสอนซ อมเสร มสาหร บ ผ เร ยนท ม ป ญหาในการเร ยนไม ได มาตรฐานเท าระด บช น หร อผ เร ยนท ม ป ญหาในเร องเก ยวก บส วนบ คคล เป นต น 3. ทร พยากรการเร ยน (Learning Resources) ทร พยากรการเร ยน ได แก ทร พยากรท กชน ด ซ งผ เร ยนสามารถใช แบบเช งเด ยว หร อแบบผสม แบบไม เป น ทางการ เพ อเอ ออานวยต อการเร ยนร ทร พยากรการเร ยนร ได แก ข อสนเทศ/ข าวสาร บ คคล ว สด เคร องม อ เทคน ค และอาคารสถานท 1. ข อสนเทศ/ข าวสาร (Message) ค อ ข อสนเทศท ถ ายทอดโดยองค ประกอบอ น ๆ ในร ปแบบของความ จร ง ความหมาย และข อม ล 2. บ คคล (People) ทาหน าท เก บและถ ายทอดข อสนเทศและข าวสาร เป นคณะบ คคลท ปฏ บ ต งานใน หน วยงาน ได แก คร น กการศ กษา น กว ชาการ 3. ผ เช ยวชาญ เพ อเตร ยมงาน ปร บปร ง ผล ต ดาเน นการประเม นผลและพ ฒนา เพ อให การเร ยนการ สอนประสบผลสาเร จ 4. ว สด (Material) ได แก ส งของ น ยมเร ยนว า software ม 2 ประเภท ค อ ก. ประเภทท ท บรรจ หร อบ นท กข าวสารท จะต องถ ายทอดด วยเคร องม อ เช น แผ นเส ยง ฟ ลม สตร ป สไลด ภาพยนตร ว ด โอเทป ไมโครฟ ลม ไมโครพ ช ฯลฯ ข. ประเภทท ต วของม นเองใช ได และไม ต องพ งเคร องม อ เช น แผนท ล กโลกหน งส อ ของจร ง ของ จาลอง ฯลฯ เป นต น 5. เคร องม อ (Devices) เคร องม ออ ปกรณ ท เป นต วถ ายทอดข าวสารท บรรจ หร อบ นท กไว ในว สด (น ยม เร ยกว า Hardware) ส วนมากจะเป นเคร องกลไก ไฟฟ า และอ เลคทรอน ค บางอย างก ไม จาเป นจะต องเป น เคร องกลไกท ใช ไฟฟ า หร อเคร องอ เลคทรอน ค ได แก เคร องฉายภาพยนตร เคร องฉายสไลด เคร อง 22

14 บ นท กเส ยง เคร องบ นท กภาพ เคร องฉายภาพท บแสง กล องถ ายร ป-ถ ายภาพยนตร -โทรท ศน เคร องพ มพ และอ านไมโครฟ ล ม/ไมโครพ ช กระดานดา ป ายน เทศ ได แก 6. เทคน ค (Techniques) เป นกลว ธ ในการถ ายทอดข าวสารหร อเสนอเน อหาว ชา-ความร ให แก ผ เร ยน ก. เทคน คท วไป (Gerneral Technique) ได แก เทคน คการสอนแบบต างๆ เช น การสาธ ต การส งเกต การอภ ปราย การแสดงนาฎการ การบรรยาย การสาธ ต การฝ กปฏ บ ต การเร ยน แบบแก ป ญหา หร อแบบ ค นพบและแบบสอบสวน และส บสวน การเร ยนการสอนแบบโปรแกรม สถานการจาลอง เกมต างๆ การ เร ยนการสอนแบบโครงการ ฯลฯ ข. เทคน คการใช ทร พยากร (Resource-based Techniques) ได แก การศ กษานอกสถานท การใช ทร พยากรช มชน การจ ดห องเร ยน ค. เทคน คการใช ว สด และเคร องม อ (Material/devices-based Techniques) เป นเทคน คของการใช ว สด และเคร องม อในการจ ดการศ กษา และการเร ยนการสอนเช น ใช โสตท ศน ปกรณ ในการเร ยนการสอนใช บทเร ยนแบบโปรแกรมตลอดจน เทคน คการเสนอเน อหาว ชาด วยว ธ การใช เคร องม อ หร ออ ปกรณ ด วย ว ธ การเสนอท ด เช น ใช ว ธ บ งภาพบางส วนท ย งไม ใช ก อนเม อใช จ งเป ดส วนน นออกมา หร อเทคน คการใช ส อ ประสมเพ อให ผ เร ยนได ความค ดรวบยอดท กระจ างจากต วอย าง หร อการแสดงด วยส อหลายชน ด ง. เทคน คการใช บ คคล (People-based Technique) ได แก เทคน คในการจ ดบ คคลให เหมาะสมก บงาน เช น การสอนเป นคณะ เทคน คกล มส มพ นธ หร อพลว ตรของกล ม การสอนแบบซ อมเสร ม ต วต อต ว หร อการ ส มมนา ฯลฯ เป นต น สภาพแวดล อมเป นส งแวดล อมในการเร ยนอย างหน ง ควรจะอานวยความสะดวก ให แก ผ เร ยน เพ อท จะประกอบการศ กษา ค นคว า หร อการเร ยนในร ปแบบต างๆ 4. ผ เร ยน (Learner) จ ดหมายปลายทางรวมของเทคโนโลย การศ กษาอย ท ผ เร ยนและความต องการ ของผ เร ยน จ งเป นส งจาเป นท จะต องเข าใจล กษณะของผ เร ยนซ งแตกต างไปตามล กษณะ ความแตกต าง ระหว างบ คคลของแต ละคน อ นจะทาให เราสามารถท จะออกแบบระบบการเร ยนการสอนตลอดจนส อการ เร ยนการสอนสนองว ตถ ประสงค การเร ยนการสอนตลอดจนส อการเร ยนการสอนสนองว ตถ ประสงค การ เร ยนการสอน หร อสนองว ตถ ประสงค ผ เร ยน ได ให บรรล ประสงค อย างม ประส ทธ ภาพและประส ทธ ผล ม ส งท จะต องเข าใจในต วผ เร ยนหลายประการ เช น เก ยวก บอาย เพศ ระด บไอค ว ประสบการณ เด มในด าน ความร ความเข าใจ และท ศนคต ระด บความสามารถในการอ าน คะแนนการทดสอบส ขภาพทางด านการฟ ง การพ ดม ความบกพร อง ทางด านกายภาพอ น ๆ บ างหร อไม ส ขภาพจ ต ส ขภาพทางร างกายโดยท วไป ความ สนใจพ เศษ งานอด เรก ความคล องแคล วในภาษา ข อม ลเก ยวก บส งคม ส มพ นธ ของผ เร ยน สภาพทาง 23

15 ครอบคร วอย ในชนบทหร อเม อง ความเจร ญก าวหน าของการเร ยนในว ชาต างๆ แบบว ธ การเร ยน เร ยนเร วช า ความต งใจ เป นแบบเป นแผนหร อแบบย ดหย น แบบแนะแนวหร อแบบเร ยนได ด วยตนเอง ล กษณะงานและ การประกอบก จท เหมาะสม ความสนใจในว ชาช พ ท กษะการอ านภาพ และการฟ งความ ฯลฯ เป นต น ประโยชน ของเทคโนโลย การศ กษา เม อกล าวถ งประโยชน ของเทคโนโลย การศ กษา สามารถแบ งออกได เป นด านๆด งน 1) ประโยชน สาหร บผ เร ยน ผ เร ยนจะได ร บประโยชน ด งน 1. ทาให ผ เร ยนม โอกาสใช ความสามารถของตนเองในการเร ยนร อย างเต มท 2. ผ เร ยนม โอกาสต ดส นใจในการเล อกเร ยนตามช องทางท เหมาะก บความสามารถของตนเอง 3. ทาให กระบวนการเร ยนร ง ายข น 4. ผ เร ยนม อ สระในการเล อก 5. ผ เร ยนสามารถเร ยนร ในท กเวลา ท กสถานท 6. ทาให การเร ยนม ประส ทธ ภาพมากข น 7. ลดเวลาในการเร ยนร และผ เร ยนสามารถเร ยนร ได มากกว าเด มในเวลาเท าก น 8. ทาให ผ เร ยนสามารถเร ยนร ได ท งในแนวกว างและแนวล ก 9. ช วยให ผ เร ยนร จ กเสาะหาแหล งการเร ยนร 10. ฝ กให ผ เร ยน ค ดเป นและสามารถแก ป ญหาด วยตนเองได 2) ประโยชน สาหร บผ สอน ผ สอนจะได ประโยชน ด งน 1. ทาให ประส ทธ ภาพของการสอนส งข น 2. ผ สอนสามารถจ ดก จกรรมได หลากหลาย 3. ทาให ผ สอนม เวลามากข น จ งใช เวลาท เหล อในการเตร ยมการสอนได เต มท 4. ทาให กระบวนการสอนง ายข น 5. ลดเวลาในการสอนน อยลง 6. สามารถเพ มเน อหาและจ ดม งหมายในการสอนมากข น 7. ผ สอนไม ต องใช เวลาสอนท งหมดอย ในช นเร ยนเพราะบทบาทส วนหน งผ เร ยนทาเอง 8. ผ สอนสามารถแก ป ญหาความไม ถน ดของตนเองได 9. ผ สอนสามารถสอนผ เร ยนได เน อหาท กว างและล กซ งกว าเด ม 10. ง ายในการประเม น เพราะการใช เทคโนโลย ม งให ผ เร ยนประเม นตนเองด วย 24

16 3) ประโยชน ต อการจ ดการศ กษา ในแง ของการจ ดการศ กษาจะได ร บประโยชน ด งน 1. สามารถเป ดโอกาสของการเร ยนร ได อย างแท จร ง 2. ทาให ลดช องว างทางการศ กษาให น อยลง 3. สามารถสร างผ เร ยนท ม ประส ทธ ภาพมากกว าเด ม 4. ทาให การจ ดการและการบร หารเป นระบบมากข น 5. ทาให ลดการใช งบประมาณและสามารถใช งบประมาณท ม อย ให ค มค า 6. สามารถแก ป ญหาทางการศ กษาได หลายประการ อ างอ ง ก ดาน นท มล ทอง. เทคโนโลย และการส อสารเพ อการศ กษา. กร งเทพฯ : โรงพ มพ อร ณการพ มพ,