การจ ดการความร กระบวนการว จ ยทางระบาดว ทยา

Transcription

1 การจ ดการความร กระบวนการว จ ยทางระบาดว ทยา ว ทยาล ยการสาธารณส ขส ร นธร จ งหว ดส พรรณบ ร พ.ศ. 2557

2 การจ ดการความร กระบวนการว จ ยทางระบาดว ทยา ความหมายของระบาดว ทยา ความหมายของระบาดว ทยาท น กศ กษา ส วนใหญ ท องจาก น ค อ เป นว ชาท ศ กษาเก ยวก บการเก ด การกระจาย และป จจ ยท เก ยวข องของโรคหร อภ ย ส ขภาพท เก ดก บกล มประชากร หลายคนจารายละเอ ยดตามรากศ พท ว า Epidemiology มาจากรากภาษากร ก 3 คา ค อ Epi = upon Dermos = people Logos = study คาว า Epidemiology แปลเป นภาษาไทยได ว า ระบาดว ทยา หร อ ว ทยาการระบาด จากความหมายท แปลมาน น ทาให ผ คนเข าใจว าเป นศาสตร ท ว าด วยโรคระบาดหร อ โรคต ดเช อ แต ในความเป นจร งแล ว ระบาดว ทยาไม ได จาก ดอย เพ ยงเร องของโรคระบาดและ โรคต ดเช อ เพ ยงแต ในข นเร มต นของการก อร างสร างองค ความร น นมาจากพ นฐานท เก ยวข อง ก บโรคต ดเช อและโรคระบาด

3 ในป จจ บ นม การประย กต ศาสตร ทางด านน ไปในอ กหลายด านท งโรคไม ต ดต อ โรค จากการประกอบอาช พ โรคจากส งแวดล อม ระบาดว ทยาคล น ก รวมถ งกระบวนการว จ ย เพ อทา ให การด แลส ขภาพของประชาชนม ประส ทธ ภาพและได ผลด จ ดม งหมายของระบาดว ทยา ในความจร งแล วระบาดว ทยาม จ ดม งหมายของการด าเน นงานเพ อเน นการปกป อง ให กล มประชากรม ส ขภาพด ม ให เจ บป วย เม อม การเจ บป วยเก ดข นก พยายามป องก นม ให ม การแพร ระบาดในวงกว าง จ ดการให การระบาดสงบลงอย างรวดเร ว และเก ดผลกระทบต อการ ดาเน นช ว ตและความสงบส ขของส งคมให น อยท ส ด เม อจ ดม งหมายม ความครอบคล มกว างขวางเช นน ระบาดว ทยาจ งกลายเป นศาสตร ท ส าค ญส าหร บการด าเน นงานทางด านสาธารณส ข คนท ท างานทางด านสาธารณส ขท กคนต อง เร ยนร ระบาดว ทยา และในพระราชบ ญญ ต ว ชาช พการสาธารณส ขช มชน พ.ศ ได บ ญญ ต บทบาทหน าท ของน กสาธารณส ขท จะเป นผ ประกอบว ชาช พการสาธารณส ขช มท ม น ยเก ยวของ ก บระบาดว ทยาอย างช ดเจน ว ธ การศ กษาทางระบาดว ทยา การศ กษาทางระบาดว ทยา ม ว ธ การในการศ กษาท ใกล เค ยง หร อสามารถนามา ประย กต ใช การหาคาตอบคาถาม หร อสามารถนากระบวนการทางการว จ ยมาใช ในการศ กษาทาง ระบาดว ทยาได เช นเด ยวก น ซ งร ปแบบทางระบาดว ทยาส วนใหญ ท สามารถน ามาใช ใน กระบวนการว จ ยม ด งน

4 1. ระบาดว ทยาเช งพรรณนา (Descriptive Epidemiology) เป นการศ กษาล กษณะการเก ดโรคในช มชน เพ อให ทราบว าเก ดโรคอะไร เก ดก บใคร ท ไหนและเก ดเม อไร เม อน ามาประมวลและว เคราะห แล ว ท าให ทราบว าโรคอะไรท เป นป ญหา แล วเร ยงล าด บความส าค ญของป ญหาเพ อใช วางแผนป องก นและควบค มโรคหร อแผนงาน สาธารณส ขท งในระยะส นและระยะยาวอย างม ประส ทธ ภาพ ท งน จ าเป นต องม ข อม ลเก ยวก บ การเก ดโรคอย างครบถ วน ถ กต อง และรวดเร ว 2. ระบาดว ทยาเช งว เคราะห (Analytic Epidemiology) เป นข นตอนต อจากการศ กษาระบาดว ทยาเช งพรรณนา กล าวค อ เป นการศ กษา เพ อให ทราบว าเก ดข นได อย างไรโดยน าข อม ลท รวบรวมได มาว เคราะห ให ทราบถ ง ล กษณะเฉพาะของป ญหาเพ อหาความส มพ นธ ของป จจ ยท เป นสาเหต ของการเก ดโรคการศ กษา น อาจใช การส ารวจในช มชน การสอบสวนการระบาดว ทยา หร อการศ กษาว จ ย การศ กษาระบาด ว ทยาเช งว เคราะห สามารถแบ งได เป น 2.1 Prospective Study ค อ การศ กษาไปข างหน า โดยเปร ยบเท ยบอ บ ต การจากกล มท ได ส มผ สก บเหต ป จจ ยเส ยง และกล มท ไม ได ส มผ ส 2.2 Retrospective Study ค อ การศ กษาย อนหล งโดยเร มจากผลท เก ดข นโดย ศ กษาย อนหล งไปหาสาเหต หร อป จจ ยเส ยงต อการเป นโรคน น องค ประกอบต างๆ ก บโรค 2.3 Cross-Sectional Study ค อ การศ กษา ณ จ ดเวลาใดเวลาหน งเพ ออธ บายถ งความส มพ นธ ของ 3 ระบาดว ทยาเช งทดลอง (Experimental Epidemiology) เป นการศ กษาโดยใช การทดลองทางคล น ก ค อ การทดลองในช มชนเพ อหาความส มพ นธ ของป จจ ยสาเหต เช น ทดสอบผลของยา ว คซ นป องก นโรค หร อว ธ ป องก นโรคอ นๆ

5 ร ปแบบการศ กษาทางระบาดว ทยา การศ กษาทางด านระบาดว ทยา การศ กษาเช งทดลอง (Experimental Study) การศ กษาเช งส งเกต (Observational Study) ในคล น ค (Clinical Trials) ในภาคสนาม (Field Trials) ไม ม กล มเปร ยบเท ยบ การศ กษาเช งพรรณนา (Descriptive Studies) ม กล มเปร ยบเท ยบ การศ กษาเช งว เคราะห (Analytic studies) การศ กษา ณ จ ดเวลาใดเวลาหน ง (Cross-sectional at time) การศ กษาไปข างหน า (Prospective in time) การศ กษาย อนหล ง (Retrospective in time) เช น การสารวจ (Survey) ไม ต อเน องจะได ความช ก เช น การเฝ าระว งโรค(Surveillance) ต อเน องจะได อ บ ต การณ เช น การว เคราะห รายงานผ ป วย การศ กษาย อนหล ง การศ กษาไปข างหน า การศ กษา ณ จ ดเวลาใดเวลาหน ง การศ กษาย อนหล ง +ไปข างหน า (Case-Control Study or Retrospective) (Cohort or Prospective Study) (Cross-sectional Study) (Historical Cohort Study)

6 ประโยชน ของระบาดว ทยา 1. ประโยชน ในการศ กษาระบาดว ทยาของโรคและภ ยและการเปล ยนแปลงของการ เก ด การกระจายและส งก าหนด รวมถ งช วยก นค นหาสาเหต และป จจ ยเส ยงในโรคท พบใหม หร อโรคท ย งไม ทราบสาเหต ระบาดว ทยาของโรคน เป นพ นฐานท ส าค ญของการด าเน นงาน สาธารณส ขท กด าน 2. ประโยชน ในการก าหนดแนวทางในการป องก นและควบค มโรค รวมท งการ กาหนดกลว ธ ใหม ๆหร อปร บปร งกลว ธ ท ม อย เด มให ม ประส ทธ ภาพมากข น 3. ประโยชน ในด านแผนงานสาธารณส ข ต งแต การค นหาป ญหา การจ ดล าด บ ความสาค ญ การวางแผนแก ไข และการประเม นผลงาน 4. ประโยชน ต อการจ ดบร การด านการแพทย และอนาม ย ท งงานส งเสร มส ขภาพ อนาม ยส งแวดล อม การป องก นควบค มโรค การร กษาและฟ นฟ สภาพ รวมถ งงานด านส ขศ กษา ประชาส มพ นธ 5. ประโยชน ต องานว จ ยทางว ทยาศาสตร ส ขภาพ โดยเฉพาะในเร องการออกแบบ ศ กษาทางระบาดว ทยาจะช วยให งานว จ ยทางว ทยาศาสตร ส ขภาพม ความถ กต องสมบ รณ ย งข น น กว จ ยควรใช ข อม ลระบาดว ทยาเพ อ 1. ใช ศ กษาด การเปล ยนแปลงของ การเก ด การกระจาย และแนวโน มของการเก ด โรค 2. เป นแนวทางในการจ ดก จกรรม หร อร ปแบบการทดลอง เข น การจ ดบร การ สาธารณส ขท งทางด านการส งเสร มส ขภาพ การป องก น ควบค มโรค การร กษาและฟ นฟ สภาพ 3. เป นแนวทางในการศ กษาว จ ย และค นหาสาเหต ท แท จร งของป ญหาการเก ด โรคภ ย ไข เจ บ เพ อบอกว ธ การแก ไขอย างม ประส ทธ ภาพระบาดว ทยาเป นเคร องม อส าค ญท จะ ช วยแก ป ญหาสาธารณส ข กล าวโดยสร ปแล ว ระบาดว ทยา ค อ ศาสตร แห งการแสวงหาป ญหา เร มต นจะต องม ข อม ลน ามาพ ฒนาให เป นข าวสารความร ใหม ส ดท ายก จะน าความร เหล าน นมาท าให เก ดป ญหา เพ อเอาไปใช ในการแก ป ญหาการดาเน นงานสาธารณส ขต อไป

7 เช นเด ยวก บการว จ ย ท เป นกระบวนการค นคว าหาข อเท จจร ง หร อการพยายาม ค นหาคาตอบ จากปรากฏการณ ตามธรรมชาต ต างๆ ท เก ดข นในส งคม อย างม ระบบระเบ ยบและ ม จ ดม งหมายท แน นอน เพ อให ได ความร ท เช อถ อได การประย กต ใช การกระจายของโรค ภ ย ไข เจ บ ส งานว จ ย ในทางระบาดว ทยาม อธ บายการเก ดโรค ภ ย ไข เจ บ ในแต ละคร ง ว าม สาเหต จาก ป จจ ยท แตกต างก นออกไป เม อม โรคเก ดข นเป นจ านวนมาก จ งม ต วแปรท ส าค ญทางระบาด ว ทยาเก ดข นเร ยกว า การกระจายของโรค ภ ย ไข เจ บ การกระจายของโรค ภ ย ไข เจ บ หมายถ ง ล กษณะของการเก ดโรค ภ ย ไข เจ บ ของ ช มชนท เก ยวข องในเร องของ บ คคล สถานท และเวลา ในการว จ ย เพ อศ กษาเพ อทาความเข าใจโรค ภ ย ไข เจ บ น นผ ว จ ยสามารถนาแนวค ด การกระจายของโรค ภ ย ไข เจ บ มาเป น กรอบต วแปรของการศ กษาเพ อท าความเข าใจ และหา แนวทางในการป องก นป ญหา ซ งสามารถ จาแนกได ตามกล มต วแปร ด งน 1.กล มต วแปรทางด านล กษณะบ คคล บ คคลในทางระบาดว ทยา หมายถ ง ล กษณะต าง ๆ ของบ คคลท ม ผลต อการเก ดโรค และความร นแรงของโรค โดยม ล กษณะเส ยงต อการเก ดโรค จาแนกได ด งน อาย (Age) โรคภ ยไข เจ บเก ดข นก บคนท กกล มอาย แต จะม จ านวนความถ ของจ านวนผ ป วย ไม เท าก นท งการป วยและการตาย การเก ดโรคในแต ละกล มอาย จะแตกต างก น เช น - โรคท พบในแต ละช วงว ย -โรคท พบมากในเด ก เช น โรคอ จจาระร วง, บ ด, ไอกรน, บาดทะย ก, คอต บ, คางท ม, ห ด, ไข เล อดออก, ไข หว ดใหญ, ปอดบวม เป นต น -โรคท พบมากในว ยหน มสาว เช น โรคเอดส, กามโรค, ต บอ กเสบ, มาลาเร ย,บาดทะย ก, อห วาตกโรค, โรคไทฟอยด, โรคจากการประกอบอาช พ, โรคจาก ส งแวดล อมเป นพ ษ การบาดเจ บ จากอ บ ต เหต เป นต น

8 -โรคท พบมากในว ยชรา เช น โรคอ จจาระร วง, บ ด, โรคส ขภาพจ ตเส อม, โรคปอดบวม,เบาหวาน.ความด นโลห ตส ง,โรคห วใจ เป นต น - การแสดงความส มพ นธ ระหว างอาย และโรค ความส มพ นธ ระหว างอาย และโรคอาจแสดงให เห นได เช น การหาอ ตรา ป วยเฉพาะกล มอาย (Age-Specific Rates) ของโรคในกล มประชากรท จ ดเวลาใดเวลาหน ง หร อ จากการเฝ าส งเกต ประชากรกล มอาย เด ยวไปเร อยๆ ด การเปล ยนแปลงของโรคภ ยไข เจ บ เม อ ประชากรกล มเด ยวก นน นม อาย มาก ข น - การแปลความหมายเก ยวก บอาย และโรค ความส มพ นธ ระหว างอาย และโรคอาจอธ บายได โดย 1. ระยะเวลาท ได ร บองค ประกอบท ทาให เก ดโรคจากส งแวดล อมก บอาย เช น อาย มากย งม โอกาสได ร บสารพ ษมากข น 2. กลไกในการสร างความต านทานโรคก บอาย เช น ว ยชรา กลไกในการ สร างความต านทานของโรคเส อมลง ภาวะโภชนาการของร างกายไม ปกต ในเด กความต านทาน ของร างกายย งไม พ ฒนาเต มท ม ความไวร บในการต ดเช อได ส ง 3. การเปล ยนแปลงฮอร โมนของร างกาย เช น สตร ในว ยหมดประจาเด อน อาจทาให เก ดความผ ดปกต ของร างกายและจ ตใจ ทาให เก ดการป วยข น เพศ (Sex) การเก ดโรคภ ยไข เจ บ จะเก ยวข องก บเพศท งการป วยและการตาย ซ งข นอย ก บ พฤต กรรมเส ยง โครงสร างของร างกายในกล มอาย ของแต ละเพศ ความแตกต างของฮอร โมนเพศ เช อชาต (Ethnic group) การเก ดโรคบางชน ดหาก อาจอธ บายล กษณะป จจ ยทางด านร างกายไม ช ดเจน ความแตกต างระหว างเช อชาต จะทาให เห นความส มพ นธ ของป จจ ยพ นฐานท ทาให เก ดโรค น นๆ ได เช นพบว าคนจ นเป นโรคมะเร งของหลอดอาหารมากกว าคนไทย ชาวญ ป นท อย ใน ประเทศญ ป นจะเป นโรคมะเร งกระเพาะอาหารมากกว าชาวญ ป นในฮาวายและอเมร กา ซ งอาจจะ ม สาเหต จาก พ นธ กรรมต างก น

9 พฤต กรรมการดารงช ว ตและส งแวดล อมต างก น อาช พ (Occupation) เป นป จจ ยเส ยงของการเก ดโรคบางโรค โดยเฉพาะเน องจากม พฤต กรรมเส ยงอย เป นประจา เช น ทางานในโรงงานทอผ า ม โอกาสเส ยงต อการเป นโรคบ สส โนส ส หร อทางาน อ ตสาหกรรมท เก ยวข องก บการท าซ เมนต ทาแก ว เซราม ค ครกห น ก อาจเส ยงต อการเป นโรคซ ล โคส ส หร อผ ท ม อาช พเป นผ บร หารก อาจจะเส ยงต อโรคห วใจโคโรนาร มากกว าผ ท ต องใช แรงงาน เป นต น ภาวะทางส งคมและเศรษฐก จ ในสภาพความเป นจร งของส งคม จะม ประชาชนจ านวนมาก และม อย อย าง หลากหลาย ซ งม ต วแปรหลายต วท อาจม ผลข นอย ก บภาวะทางเศรษฐก จและสภาพส งคมของแต ละคน หร อ กล มคน เช น คนท ฐานะยากจนก จะอย ก บส งคมอ กระด บหน ง ซ งจะม สภาพความ เป นอย ท แตกต างก นก บคนท ฐานะด มาก ด งน น ภาวะของการเก ดโรคจ งม ล กษณะเฉพาะ เช น คนท ม ฐานะยากจนในเขต เม องม กจะเป นโรคจ ต ประสาท โรคขาดอาหาร โรคผ วหน ง โรคต ดต อ ได ง ายกว าคนในเขต ชนบท ภาวะทางส งคมและเศรษฐานะม ผลต อการเข าถ งบร การทางการแพทย เช นคน ยากจนอาจจะไปใช บร การทางการแพทย น อยกว าคนม ฐานะ ต วอย างการศ กษาส ขภาพฟ นของ เด กจาก National center for Health Statistics ของอเมร กา พบความส มพ นธ ระหว างเศรษฐานะ ก บฟ นของเด ก ค อแนวโน มเด กฟ นผ จะมากในกล มพ อแม ท ม รายได ต า และแนวโน มจ านวนเด ก ท อ ดฟ นจะส งข นในเด กท พ อแม ม รายได ส ง สถานภาพสมรส การสมรสซ งจะอย ในภาวะค โสด ม าย หย าร าง สามารถท าให เก ดโรคภ ยไข เจ บได เช นในผ หญ งท แต งงานอาจจะส มพ นธ ก บภาวะส ขภาพจากการต งครรภ การม บ ตร การให นม บ ตร ซ งป จจ ยเหล าน ม ความส าค ญแตกต างก นไปตามแต ละโรค หร อผ หญ งท แต งงานแล วเป น มะเร งปากมดล กมากกว าผ หญ งท เป นโสด ในทางตรงข ามกล บพบมะเร งเต านมในผ หญ งท เป น โสดมากกว าผ หญ งท แต งงาน เป นต น

10 ครอบคร ว ล กษณะครอบคร ว เช น ขนาดครอบคร ว พบว าม กม ความส มพ นธ ก บฐานะทาง เศรษฐก จ เช นครอบคร วฐานะยากจนแต ม บ ตรมากก ย อมม ผลกระทบต อภาวะส ขภาพของบ คคล ในครอบคร ว ต วแปรอ น ๆ เช น - กล มเล อด ม - บ คล กภาพ 2. ต วแปรทางด านสถานท สถานท ม หลายต วแปรท เก ยวข องและใช ศ กษาในทางระบาดว ทยาและการว จ ย ซ ง ในทางระบาดว ทยาล จะหมายถ งสถานท เร มป วยด วยโรคภ ยไข เจ บ ท าให ทราบอ บ ต การณ ของ โรค แล วใช เปร ยบเท ยบก บสภาวะอนาม ยของช มชนในท ต างๆ และเป นเคร องช แนวทาง การศ กษาหาสาเหต ของโรคด วย การเปร ยบเท ยบระหว างประเทศ การกระจายของโรคภ ยไข เจ บ ระหว างประเทศม ต วแปรท เก ยวข อง เช น สภาพ ภ ม ประเทศสภาพแวดล อม ความเจร ญ ขนบธรรมเน ยมและประเพณ ม กจะพบว าโรคต ดเช อจะม มากในประเทศเขตร อนและด อยพ ฒนา สาหร บประเทศท พ ฒนาแล วจะพบโรคไร เช อมาก อย างไรก ตาม ในการเปร ยบเท ยบระหว างประเทศให คาน งถ งข อแตกต างท อาจจะ เก ดข นและม ผลต อการเปร ยบเท ยบน น เช น ความถ กต องของการว น จฉ ยโรคในแต ละพ นท การเปร ยบเท ยบระหว างในเม องและชนบท ร ปแบบของการเก ดโรคในเขตเม องและเขตชนบท ข นอย ก บส งแวดล อมท ต างก น เช น ว ถ ช ว ต สภาพส งคมและภาวะเศรษฐก จ ในโรคต ดต อทางการส มผ สหร อระบบ ทางเด นหายใจม กพบมากในเขตเม องส าหร บในเขตชนบทเป นโรคท ต ดต อจากส ตว มาย งคน โรคจากการประกอบอาช พเกษตรกรรม เช น โรคจากพ ษ ยาปราบศ ตร พ ชและแมลง

11 เปร ยบเท ยบระหว างภาคฯ หร อต างจ งหว ด การเปล ยนแปลงความถ ของการเก ดโรคในเขตต างๆ จะช วยในการพ จารณาหา สาเหต ของโรค ได ว าม การกระจายหนาแน นอย ในพ นท ใดของภาคน นๆ ซ งอาจแสดงได โดยใช แผนท แบ งเขตส วนของจ งหว ดแสดงการกระจายของโรค เปร ยบเท ยบการกระจายในเขตพ นท ธรรมชาต ล กษณะภ ม ประเทศและธรรมชาต ในท องถ น จะท าให ม โรคเก ดข นแตกต างก น เช น มาลาเร ย พบมากในป าดงด บ โรคสคร บไทฟ ส พบในป าละเมาะ โรคทร ค โนส ส พบมากใน ชาวเขา อห วาตกโรคพบมาก บร เวณจ งหว ดร มชายทะเล การเปร ยบเท ยบการกระจายของโรคในช มชนท จาก ด การเปร ยบเท ยบโรคภ ยไข เจ บ เพ อด การกระจายของโรคในพ นท จ าก ด เช น ตลาด โรงเร ยนห องเร ยน สถานท ท างาน จะสามารถท าให พบแหล งต นตอของการเก ดโรคได ช ดเจน ย งข น 3. ต วแปรทางด านเวลา การศ กษาเก ยวก บการเก ดโรคท ม ส วนส มพ นธ ก บเวลา จะเป นต วช ว ดท ช วยบอกให น กว จ ยทราบล กษณะการเก ดโรค เช น เก ดข นมากผ ดปกต เก ดข นเป นประจา หร อเก ดข นจานวน น อยและเป นไปอย างต อเน องการศ กษาแนวโน มของเวลาม กจะม ร ปแบบการต ดตามในกล มอาย ท ศ กษา โดยใช เวลาระยะยาวหลายป เพ อด การเปล ยนแปลง ซ งจะบอกล กษณะเฉพาะของโรค น นๆ สามารถใช ประโยชน ได ในการวางแผนและบร หารจ ดการงานสาธารณส ข การ เปล ยนแปลงเก ยวก บเวลา แบ งออกได เป น 3 อย าง ค อ

12 การเปล ยนแปลงระยะยาว (Secular Trends) Secular Trends เป นการเปล ยนแปลงท เก ดข นในช วงระยะเวลายาวน บเป น 10 ป เก ดข นได ท งโรคต ดเช อและโรคไร เช อ โดยท วไปโรคไร เช อม กแสดงให เห นได ช ดกว าโรคต ด เช อในการแปลความหมาย สามารถบ งช ได 2 แบบ 1.การเปล ยนแปลงอาจเน องจาก เทคน คในการรายงาน ความก าวหน าในการ ว น จฉ ยโรค การค นหาผ ป วยใหม ได ด กว าว ธ การเด ม การเปล ยนแปลงน ยามหร อร ปแบบของการ เก ดโรค 2. การเปล ยนแปลงอาจแสดงเป นด ชน ในการว ดสถานการณ โรค การเปล ยนแปลงเป นรอบ (Cyclic Fluctuation) Cyclic Fluctuation เป นการเปล ยนตามฤด กาล ซ งพบในโรคต ดเช อ เช น โรค ท องร วงพบมากในฤด ร อน ไข เล อดออกพบมากต นฤด ฝน โรคไข หว ดใหญ พบในฤด ฝนและ หนาว ส าหร บโรคไร เช อหร อโรคเร อร ง ม กไม พบการเปล ยนแปลงตามฤด กาล เน องจากม ระยะ ฟ กต วนาน หาว นเร มป วยยาก การว เคราะห การเก ดโรคท ม แนวโน มเปล ยนแปลงไปตามฤด กาลน นม ประโยชน มากในโรคท ม แมลงน าโรค เน องจากอ ณหภ ม และความช นม ผลต อการแพร พ นธ และแพร เช อ โรค ทาให เก ดการระบาดของโรคได เช นโรคไข เล อดออก เป นต น การเปล ยนแปลงระยะส น (Short-term fluctuations) Short-term fluctuations เป นการเปล ยนแปลงการเก ดโรคของช มชนในช วงเวลาอ นส น อาจเป น ว น ส ปดาห หร อเด อน เช น การร บประทานอาหารเป นพ ษในงานเล ยงท าให ม การเก ด โรคข นภายใน 2-3 ช วโมง ซ งการศ กษาต วแปรน จะท าให การคาดคะเนเวลาร บเช อเข าส ร างกาย ได และหาเช อโรคท เป นสาเหต ได

13 บรรณาน กรม กระทรวงสาธารณส ข. (2542). ค ม อการดาเน นงานระบาดว ทยา. พ มพ คร งท 1 โรงพ มพ องค การร บส งส นค าและคร ภ ณฑ กาญจนา ย งขาว. (2554). ระบาดว ทยาเช งปฏ บ ต การสาหร บท มเฝ าระว งสอบสวนเคล อนท เร ว โรงพยาบาลส งเสร มส ขภาพระด บตาบล.สาน กงานป องก นควบค มโรคท 5 จ งหว ด นครราชส มา. คานวณ อ งช ศ กด. (2549). หล กว ชาและการประย กต ระบาดว ทยาสาหร บผ บร หารสาธารณส ข หน งส อประกอบการเร ยนหล กส ตร Mini M.M. in Health สถาบ นพ ฒนาการ สาธารณส ขอาเซ ยน มหาว ทยาล ยมห ดล. Miquel Porta. (2008). A Dictionary of Epidemiology. 5 th Edition. New York : Oxford University Press. R. Bonita, R. Beaglehole, T. Kjellstrom. (2006). Basic Epidemiology. 2 nd Edition. Geneva: World Health Organization; 2006