การบร หารโครงการ โดย ไพโรจน คะเชนทร chan.obec.go.th/wattungpelschool
- - การบร หารโครงการ การบร หารโครงการตามวงจรการบร หาร แบ งออกเป น ( ส วน หร อ ( ข -นตอน ได แก ข -นตอนท 3 ข -นตอนการวางแผนโครงการ หร อการเข ยนโครงการ ข -นตอนท 3 ค อข -นตอนของ การบร หารโครงการ ข -นตอนท 3 ( ค อ ข -นตอนการประเม นโครงการ (ประช ม รอดประเสร ฐ. ;(<) ด งน ข นตอนท การเข ยนโครงการ การเข ยนโครงการเป นการรายงานรายละเอ ยดเก 3ยวก บความส มพ นธ ของแผน ก บโครงการ ความหมายของโครงการ ความจ าเป นในการวางแผนโครงการ ส วนประกอบของ โครงการ ล กษณะของโครงการท 3ด และการเข ยนโครงการ. ความหมายของโครงการ ความหมายของโครงการม น กบร หาร น กการศ กษาและหน วยงานท 3เก 3ยวข อง ก บการบร หารและจ ดการศ กษาได ให ความหมายของโครงการไว ด งน ส าน กงานคณะกรรมการการประถมศ กษาแห งชาต. (;() ได ให ความหมาย ของโครงการว า หมายถ ง ก จกรรมของแผนเป นต วปฏ บ ต งานของแผนให บรรล ว ตถ ประสงค และ เป าหมายเฉพาะท 3ต องการให เก ดข -น ประกอบด วย รายละเอ ยดของก จกรรมท 3จะด าเน นงาน ค าใช จ ายและระยะเวลา มหาว ทยาล ยส โขท ยธรรมาธ ราช (;(K) ได ให ความหมายของโครงการว า หมายถ ง ความส มพ นธ ของก จกรรมต าง ๆ ท 3จ ดข -นเพ 3อให บรรล จ ดม งหมายหร อจ ดประสงค ท 3 ก าหนดไว ภายในระยะเวลาท 3ก าหนด ประช ม รอดประเสร ฐ (;(<) ได สร ปความหมายของโครงการว า หมายถ ง แผนงานท 3จ ดท าข -นอย างเป นระบบ ประกอบด วย ก จกรรมหลายก จกรรมท 3ต องใช ทร พยากรในการ ด าเน นงานและคาดหว งอย างค มค า ม จ ดเร 3มต นและจ ดส -นส ด ม ว ตถ ประสงค จ ดหมายช ดเจน ม พ -นท 3 และบ คคลร บผ ดชอบการด าเน นงาน ส าน กงานคณะกรรมการการประถมศ กษาแห งชาต (;N() ได สร ปความหมาย ของโครงการว า โครงการ หมายถ ง ว ธ การปฏ บ ต ก จกรรมให บรรล เป าหมายท 3ต องการอย างม ประส ทธ ภาพ ภายใต การก าหนดแนวทางการด าเน นงาน ผ ร บผ ดชอบงาน ระยะเวลา และ ทร พยากรท 3จะต องใช อย างช ดเจน เพ 3อท างานให บรรล ตามเป าหมายท 3ต องการ โรเบ ร ต ด ออสต น (Robert D. Austin. ;;U: N) กล าวว า โครงการ หมายถ ง ช ดก จกรรมท 3ม งหว งท 3จะผล ตงานท 3ม ล กษณะเฉพาะต วอย างใดอย างหน 3ง ม ขอบเขตของเวลาภายใต จ ดเร 3มต น และจ ดส -นส ดท 3ช ดเจน
- ( จากความหมายของโครงการด งกล าว สร ปได ว า โครงการ หมายถ ง ก จกรรม ท 3ก าหนดข -นเพ 3อว ตถ ประสงค ใดว ตถ ประสงค หน 3งโดยเฉพาะและม รายละเอ ยดของก จกรรมช ดเจน ว าท าอะไร ท าไปท าไม ใครท า ท าเม 3อไร ท าอย างไร และคาดว าจะได ผลอย างไร. ความจ าเป นของโครงการ ความจ าเป นของโครงการตามแนวค ดของน กการบร หารและน กการศ กษา ม ด งน - ประช ม รอดประเสร ฐ (;(<) ได กล าวถ งความจ าเป นของโครงการ ด งต อไปน -. ช วยให แผนม ความช ดเจน บ คคลท 3เก 3ยวข องม ความเข าใจและร บร ถ งป ญหา ของแผนร วมก น. ช วยให การปฏ บ ต ตามแผนเป นไปอย างม ประส ทธ ภาพและครอบคล มงาน ท -งหมดหร อเป นส วนมากของแผน (. ช วยให แผนม ทร พยากรใช อย างเพ ยงพอและเหมาะสมก บสภาพการปฏ บ ต จร งเพราะม รายละเอ ยดในการใช ช ดเจน N. ช วยให แผนม ความเป นไปได ส ง เพราะม ผ ร บผ ดชอบและม ความเข าใจใน การด าเน นงานเฉพาะโครงการท 3ไม ปะปนก น ;. ช วยลดความข ดแย งและขจ ดความซ -าซ อนในหน าท 3 Y. สร างท ศนคต ท 3ด ต อบ คลากรในหน วยงานและส งเสร มให ม ความร บผ ดชอบ ร วมก นตามความร ความสามารถและศ กยภาพของแต ละบ คคลอย างเต มท 3 K. สร างความม 3นคงให ก บแผนและสร างความม 3นใจในการด าเน นงานให ก บผ ม หน าท 3ในการวางแผนและผ ใช แผน Z. การควบค มแผนงานท าได ง ายและไม ซ บซ อนเพราะงานได แบ งออกเป น ส วนตามล กษณะเฉพาะของงาน โรเบ ร ต ด ออสต น (Robert D. Austin. ;;U) กล าวถ ง ความจ าเป นของ โครงการท 3ท กองค กรต องจ ดท าให ม ข -น ด งน. ท าให ร ว าต องท าอะไร เพ 3อให บรรล ว ตถ ประสงค ของก จกรรมท 3องค กร ต องการ. ท าให เห นความส าค ญของก จกรรมท 3ถ กก าหนดให ต องท า (. สามารถระบ บ คคลกล มบ คคลท 3ม ส วนได ส วนเส ยก บโครงการท กระด บ N. สามารถระบ เกณฑ ต ดส นความล มเหลวและความส าเร จได ช ดเจน
- N ;. ท าให การด าเน นงานตามก จกรรมท 3ระบ ม ความเป นไปได มากข -น สร ป โครงการม ความส าค ญเพราะท าให การจ ดก จกรรมตามท 3ก าหนดม ความ ช ดเจนในเร 3องแนวทางการด าเน นงาน การก าหนดงบประมาณ บ คลากร ระยะเวลา ผลล พธ และ เกณฑ ท 3ใช ในการประเม นเพ 3อต ดส นสภาพความส าเร จของโครงการ. ส วนประกอบของโครงการ โครงการใด ๆ ท 3ก าหนดข -นต องประกอบด วยข -นตอนการรวบรวมความค ด เพ 3อการสร างโครงการจนถ งส วนประกอบส ดท ายท 3เป นการควบค ม ก าก บ ต ดตามและการ ประเม นผล การด าเน นงานโครงการท กโครงการท 3เก ดข -นม จ ดม งหมายท 3ส าค ญค อ เพ 3อการ แก ป ญหา การพ ฒนา และการต ดส นใจ เพ 3อด าเน นงานขององค การหร อหน วยงาน ฉะน -น โครงการย อมต องม ประเด นหร อข -นตอนในการสร างท 3ส าค ญหลายประการ เช น การช -ให เห นถ ง ป ญหาหร อแสดงภ ม หล งของโครงการ (Identifiation) การจ ดเตร ยมท าโครงการ (Preparation or Formulation) การตรวจสอบควบค ม (Appraisal) การต อรองโครงการ (Negotiations) การสน บสน น และการบร หารโครงการท 3ท า (Implementation and Supervision) และการประเม นผลโครงการ (Evaluation) นอกจากน -ย งม ผ ร เก 3ยวก บโครงการได เสนอส วนประกอบของโครงการด งต อไปน (ประช ม รอดประเสร ฐ. ;(<) โครงการประกอบด วยส วนประกอบท 3ส าค ญด งน - ค อ หล กการและเหต ผล ว ตถ ประสงค เป าหมาย ว ธ การด าเน นการ ทร พยากรท 3ต องใช การประเม นผลหร อการต ดตามผล ผ ร บผ ดชอบโครงการ ผลท 3คาดว าจะได ร บและพ -นท 3การปฏ บ ต การ โครงการประกอบด วยโครงสร างท 3ส าค ญด งต อไปน - ค อ การศ กษา สภาพแวดล อมและป ญหาของโครงการ การก าหนดว ตถ ประสงค และเป าหมายโครงการ การ ค นหาแนวทางการแก ป ญหาเพ 3อให โครงการบรรล เป าหมาย การจ ดท าโครงการ การเสนอ โครงการเพ 3อการพ จารณา การเสนองบประมาณโครงการ การด าเน นงานตามโครงการ และการ ประเม นผลโครงการ อ านาจ จ นทร แป น (;NU) ได เสนอองค ประกอบของโครงการ ด ง รายละเอ ยด ต อไปน -. ช 3อโครงการ เป นส วนท 3จะบอกให ทราบว าโครงการน -นต องการจะท าส 3งใด. หล กการและเหต ผลส วนน -แสดงท 3มาของการท าโครงการว าม เหต ผลความ เป นมาอย างไร ช -แจงรายละเอ ยดของป ญหา และความจ าเป นท 3เก ดข -นอย างม น -าหน ก ตลอดจน ประโยชน ท 3ได ร บจากโครงการ
; (. ว ตถ ประสงค เป นส 3งท 3แสดงให ผ พ จารณาโครงการทราบว า เม 3อต ดส นใจ ให ท าโครงการน -นแล วผลส ดท ายท 3เก ดข -นจากการปฏ บ ต ตามโครงการน -นค ออะไร จะได ผลงานใด เก ดข -น ข อความท 3แสดงว ตถ ประสงค ต องเป นร ปธรรม สามารถต ความหร อแปลความหมายได ช ดเจน ปฏ บ ต ได ว ดได N. เป าหมาย จะแสดงถ งส 3งท 3จะต องท า ซ 3งแสดงได ท -งในเช งปร มาณ และ ค ณภาพ หร อในล กษณะพ เศษอย างใดอย างหน 3ง ภายใต เง 3อนไขเวลา หร อเง 3อนไขอย างใดอย าง หน 3ง ;. ว ธ ด าเน นการจะแสดงก จกรรมตามล าด บข -นตอนเพ 3อให บรรล ว ตถ ประสงค Y. ระยะเวลา หมายถ ง เวลาท 3ต องใช ในการด าเน นโครงการท -งหมด ต -งแต ต นจนเสร จส -นโครงการ ถ าโครงการระยะยาว ก อาจจะม การแบ งช วงการปฏ บ ต เป นข -นเป นตอน ซ 3งต องแสดงช วงระยะเวลาเหล าน -นให ช ดเจนด วย K. งบประมาณ ปกต แล วงบประมาณจะครอบคล มเร 3องเง น เร 3องก าล งคน และครอบคล มถ งว สด อ ปกรณ และส 3งอ านวยความสะดวก ท 3จ าเป นต องใช แสดงเป นจ านวนเง น งบประมาณ ยอดรวมตามปร มาณหมวดเง นท 3ระบบงบประมาณน -นก าหนดไว และตามแหล งเง นท 3 คาดว าจะได มาสน บสน นโครงการ Z. ผ ร บผ ดชอบโครงการหมายถ ง ต วบ คคลหร อคณะบ คคลหร อหน วยงานท 3 ร บผ ดชอบโครงการ <. การก าก บ ต ดตาม และประเม นผล ในส วนน - จะแสดงให ผ พ จารณา โครงการ ทราบถ งว ธ การ ข -นตอนในการต ดตามงาน ในการก าก บและในการต ดตามการ ประเม นผลงาน U. ผลประโยชน ท 3คาดว าจะได ร บ หมายถ ง ผลพลอยได หร อผลประโยชน ท 3เป น ผลพลอยได ซ 3งเป นผลท 3อาจได ร บ นอกเหน อไปจาก ผลตามว ตถ ประสงค ของโครงการน -น ๆ ซ 3ง อาจเข ยน ท -งผลประโยชน ทางตรงและผลกระทบของโครงการน -นด วย สร ปได ว า โครงการท กโครงการ ประกอบด วย ส วนประกอบส าค ญ ( ส วน ค อ การวางแผน การน าโครงการไปปฏ บ ต หร อน าไปใช และการตรวจสอบประเม นผล ส าหร บ โครงสร างของโครงการประกอบด วย สภาพป ญหา ว ตถ ประสงค และเป าหมาย แนวทางการจ ด ก จกรรม ระยะเวลา การใช งบประมาณ การก าก บ ต ดตาม และการประเม นโครงการ #. ล กษณะของโครงการท ด โครงการเป นแผนงานท 3จ ดท าข -นเพ 3อการปฏ บ ต ภารก จขององค การให บรรล ถ งเป าหมายอย างม ประส ทธ ภาพ หากโครงการท 3จ ดท าข -นเป นโครงการท 3ด ย อมหมายถ ง
- Y ประส ทธ ภาพของการด าเน นงาน และผลตอบแทนท 3องค การหร อหน วยงานจะได ร บอย างค มค า อ นจะน ามาซ 3งความเจร ญก าวหน าของหน วยงานในท 3ส ด โครงการท 3ด ควรม ล กษณะด งต อไปน (ประช ม รอดประเสร ฐ. ;(<). สามารถแก ป ญหาขององค การหร อหน วยงานได. ม รายละเอ ยด ว ตถ ประสงค และเป าหมายท 3ช ดเจน สามารถด าเน นงานได หร อม ความเป นไปได ส ง (. รายละเอ ยดของโครงการต องเก 3ยวเน 3องส มพ นธ ก น กล าวค อว ตถ ประสงค ต องสอดคล องก บป ญหา หร อหล กการและเหต ผล ว ธ การด าเน นงานต องสอดคล องก บ ว ตถ ประสงค เป นต น N. สามารถสนองความต องการของส งคม ของกล มชนส วนใหญ และ นโยบายของประเทศชาต ;. รายละเอ ยดของโครงการต องสามารถเข าใจได ง าย และสามารถน าไป ด าเน นงานตามโครงการได Y. เป นโครงการท 3สามารถน าไปปฏ บ ต ได สอดคล องก บแผนงานหล กของ องค การและสามารถต ดตาม ประเม นผลได K. โครงการต องก าหนดข -นจากข อม ลท 3ม ความเป นจร งและเป นข อม ลท 3ได ร บ การว เคราะห อย างรอบคอบแล ว Z. โครงการต องได ร บการสน บสน นท -งทางด านทร พยากรอย างเหมาะสม และทางด านการบร หารอย างแท จร ง <. โครงการจะต องม ระยะเวลาในการด าเน นงาน กล าวค อจะต องระบ ถ งว น เวลาท 3เร 3มต น และว นเวลาท 3แล วเสร จท 3แน ช ด สร ปได ว า ล กษณะของโครงการท 3ด ต องก าหนดว ตถ ประสงค และเป าหมายท 3 ช ดเจน การด าเน นการเป นการตอบสนองความต องการของส งคม และต องได ประโยชน ค มค า ท 3ส ด (. การเข ยนโครงการ การเข ยนโครงการสามารถจ าแนกออกได ล กษณะค อ การเข ยนโครงการ แบบด -งเด มหร อการเข ยนโครงการแบบประเพณ น ยม (Conventional Method) ซ 3งป จจ บ นย งน ยม ใช อย การเข ยนโครงการอ กล กษณะหน 3งค อ โครงการแบบเหต ผลเช งตรรกว ทยา (Logic Framework Method) ส าหร บโรงเร ยนประถมศ กษาส าน กงานคณะกรรมการการประถมศ กษา
- K แห งชาต ได ก าหนดให จ ดท าโครงการตามแบบด -งเด ม หร อแบบประเพณ น ยม ซ 3งม องค ประกอบ ของโครงการ ด งน - (ส าน กงานคณะกรรมการการประถมศ กษาแห งชาต. ;NU). ช 3อโครงการ จะบอกให ทราบว าจะท าส 3งใด โครงการน -นเสนอมาเพ 3อ องค ประกอบท 3เป นช 3อโครงการ ส วนใหญ มาจากช 3องานท 3จะปฏ บ ต และช 3อท 3แสดงล กษณะเฉพาะ เช น โครงการพ ฒนาการจ ดก จกรรมการเร ยนการสอนกล มสร างเสร มประสบการณ ช ว ตโครงการ พ ฒนาห องสม ดโรงเร ยน เป นต น 2. หล กการและเหต ผลท 3ม การเร ยกอ กช 3อหน 3งว า ความส าค ญและความเป นมา ของโครงการเป นการบรรยายล กษณะหร อทฤษฎ ท 3เก 3ยวข องก บเร 3องท 3ปฏ บ ต ซ 3งเม 3อน ามาส มพ นธ ก บสภาพท 3เป นอย ในป จจ บ น เกณฑ หร อความต องการท 3จะท าให เป นป ญหาหร อเหต ผล ท 3 จ าเป นต องจ ดท าโครงการน -น (. ล าด บความส าค ญของโครงการ เป นการเร ยงล าด บความส าค ญของ โครงการในแต ละแผนงานโดยย ดหล กเกณฑ ด งน (. เป นงานในอ านาจหน าท 3ของโรงเร ยน (. เป นงานว ชาการท 3เก 3ยวข องก บการเร ยนการสอนโดยตรง (.( เป นงานท 3ม ป ญหามากกว างานอ 3น (.N เป นงานท 3ไม ต องใช งบประมาณเพ 3มเต มจากโครงการปกต (.; โรงเร ยนม ความสามารถท 3จะปฏ บ ต ได (.Y เป นโครงการตามความต องการของต นส งก ด N. ว ตถ ประสงค เป นส 3งหร อผลงานท 3ต องการให เก ดข -น เม 3อการปฏ บ ต งานถ ง จ ดส ดท าย ของโครงการแล ว ;. เป าหมาย เป นการแสดงถ งความต องการท 3ระบ ในเช งปร มาณ ค ณภาพ หร อล กษณะเฉพาะและม กจะก าก บด วยเวลา ด งน -น การก าหนดเป าหมายของโครงการ จ ง หมายถ ง การแสดงให เห นถ งความต องการท 3เก ดข -นจากการด าเน นงานโครงการในอนาคตในแต ละ เวลา Y. ทร พยากรท 3ต องการ หมายถ ง ป จจ ยท 3จะน ามาใช ในการปฏ บ ต เพ 3อให บรรล เป าหมาย ท 3ก าหนดไว โดยม ประส ทธ ภาพส งส ด ทร พยากรในโครงการประกอบด วย คน เง น ว สด หร ออ ปกรณ K. ว ธ การและข -นตอนการด าเน นงาน ซ 3งจะครอบคล ม ( เร 3อง ค อ K. สาระส าค ญของก จกรรม โดยเข ยนเร 3องเป นข อ ๆ
- Z K. แผนด าเน นการ เป นการระบ ก จกรรม ด าเน นงานอย างละเอ ยด พร อม ก บระบ ช วงระยะเวลาท 3จะปฏ บ ต ก จกรรมน -น ๆ K.( ผ ร บผ ดชอบโครงการ ให ระบ ต าแหน งหร อช 3อผ ท 3ร บผ ดชอบ Z. แผนก าก บและต ดตาม เป นการก าหนดว ธ การ ข -นตอนการควบค มก าก บ และต ดตามผลเพ 3อประโยชน ในการประเม นความก าวหน าของงานและการน เทศ ซ 3งต องท าให สอดคล องก บแผนด าเน นงาน <. แผนการประเม นผล เป นการก าหนดเก 3ยวก บเคร 3องม อ และว ธ การ ประเม นผลส มฤทธ nของโครงการและป ญหาอ ปสรรคของการด าเน นงานตามโครงการ U. ผลท 3คาดว าจะได ร บ เป นผลท 3เก ดข -นจากการท 3โครงการบรรล ว ตถ ประสงค แล ว หร อผลท 3เก ดข -นอ 3น ๆ ท -งทางตรงและทางอ อมหร อผลกระทบท 3เก ดข -นจากการส -นส ด โครงการ สร ป การเข ยนโครงการแบบประเพณ น ยม ประกอบด วย ช 3อโครงการ หล กการ และเหต ผล ว ตถ ประสงค และเป าหมาย ว ธ ด าเน นการ ระยะเวลาด าเน นการ งบประมาณ และ ทร พยากรท 3ต องการใช ผ ร บผ ดชอบโครงการ การบร หารโครงการ หร อการประเม นโครงการ และประโยชน ท 3คาดว าจะได ร บ ข นตอนท การบร หารโครงการ การบร หารโครงการ หร อการด าเน นโครงการ (Project Execution) เป นข -นตอนการ จ ดการทร พยากรและป จจ ยต าง ๆ เพ 3อให ได ผลล พธ ตามท 3ก าหนดไว ซ 3งม หล กการและกระบวนการ บร หารโครงการ ด งน 1. หล กการบร หารโครงการ ประช ม รอดประเสร ฐ (;(<) กล าวว า หล กการบร หารโครงการ เป นการ กระท าก จกรรมอย างม ระบบเพ 3อให บรรล ว ตถ ประสงค และเป าหมายของโครงการโดยม งให เก ดผลส าเร จ ( ประการ ค อ. ม งให โครงการส าเร จตามระยะเวลาท 3ก าหนด. ม งให โครงการส าเร จภายใต งบประมาณท 3จ ดสรรให (. ม งให โครงการบรรล ว ตถ ประสงค และเป าหมายท 3ก าหนดไว โรเบ ร ต ด ออสต น (Robert D. Austin. ;;U) กล าวถ ง หล กการบร หาร โครงการ ด งน -. สร างแรงจ งใจให ท มงานม ความม งม 3นอย ก บเป าหมาย. การจ ดการเช 3อมระหว างผ คนในองค การระด บบนก บระด บล าง
< (. การต ดส นใจ และการจ ดสรรทร พยากรให เหมาะสมและให เก ดประโยชน ส งส ด N. ผ จ ดการโครงการต องต ดตาม ควบค ม ให การท างานเป นไปตามก าหนด ;. อาศ ยการท างานเป นท มและขจ ดความข ดแย งระหว างบ คคล ส าหร บกระบวนการบร หารโครงการ ประกอบด วยหล กการส าค ญได แก การวางแผน (Planning) การจ ดหน วยงาน (Organizing) การอ านวยการ (Directing) และการควบค ม (Controlling) ด งน - (ประช ม รอดประเสร ฐ. ;(<) การวางแผน หมายถ งการด าเน นการในการรวบรวมแนวความค ดและข อม ลต าง ๆ เพ 3อการจ ดท าหร อร างเป นโครงการข -น และใช ร างโครงการน -เป นกรอบในการปฏ บ ต งานใน ล กษณะท 3ว า จะท าอะไร ท าไปท าไม ท าเม 3อใด ท าท 3ไหน ใครเป นผ ท าและท าอย างไร การวางแผน โครงการเป นข -นตอนแรกท 3ผ บร หารโครงการหร อผ เก 3ยวข องจะต องจ ดท าและสร างความเข าใจให เก ดข -น จ งจะท าให การด าเน นงาน หร อการบร หารโครงการเป นไปด วยด และบรรล เป าหมายของ โครงการ การจ ดหน วยงาน หมายถ ง การจ ดร ปแบบในการบร หารโครงการ รวมท -งการจ ด คนให เข าก บงานด วยโดยจะต องก าหนดให ช ดเจนว าหน วยงานใดท าหน าท 3ร บผ ดชอบอะไร และ ประกอบด วยบ คคลท 3เก 3ยวข องเป นจ านวนเท าใด เคร 3องม อและว สด อ ปกรณ ควรม อะไรบ าง การจ ด หน วยงานเป นข -นตอนท 3แสดงถ งขอบข ายงาน ระยะเวลาท 3ต องกระท า การประสานงานก บ หน วยงานอ 3น และกลไกในการปฏ บ ต งานอ นจะน ามาซ 3งประส ทธ ภาพของงานหร อของโครงการ การจ ดหน วยงานเพ 3อการบร หารโครงการม ล กษณะคล ายก บการจ ดองค การ โดยท 3วไปค อ อาจจ ดเป นแบบการม สายการบ งค บบ ญชาเพ ยงสายเด ยว (Line-form of Structure) หร อเป นแบบสายการบ งค บบ ญชาและสายงานท 3ปร กษา (Line and Staff form of Structure) หร อ เป นแบบอ สระทางว ชาการ (Collegiate Staff) ท -งน - ข -นอย ก บชน ดและขนาดของโครงการ เช นถ า เป นโครงการท 3ม ขนาดเล กระยะเวลาในการด าเน นงานส -นอาจใช การจ ดหน วยงานแบบการม สาย การบ งค บบ ญชาเพ ยงสายเด ยวจะเหมาะสมกว าเพราะม คนไม มาก และล กษณะของงานไม สล บซ บซ อน เป นต น แต ถ าเป นโครงการฝ กอบรมทางว ชาการน าจะม การจ ดหน วยงานแบบอ สระ ทางว ชาการจะเหมาะสมกว า ท -งน - เพ 3อเป ดโอกาสให ว ทยากรและผ เก 3ยวข องได แสดงความค ดเห น ทางว ชาการและเน -อหาท 3จะใช ฝ กอบรมได อย างเสร อน 3ง การจ ดหน วยงานเพ 3อการบร หารโครงการให ม ประส ทธ ภาพน -นผ จ ดแบ งสาย งานจะต องค าน งถ งหลายด านด วยก น กล าวค อจะต องค าน งถ งชน ดและขนาดของโครงการประเภท ของบ คคลท 3จะต องเก 3ยวข อง ว สด อ ปกรณ ท 3จะต องใช และท 3ส าค ญอ กประการหน 3งค อ ความ
- - U สะดวกสบายในการด าเน นงานจะต องม บ างตามสมควร รวมท -งสถานท 3ซ 3 งจะต องใช เป นท 3 ด าเน นงานโครงการด วย การอ านวยการ หมายถ ง การมอบหมายอ านาจหน าท 3 และความร บผ ดชอบใน การด าเน นโครงการให บ คคล กล มบ คคลและหน วยงานและให บ คคล กล มบ คคลและหน วยงาน ทราบว าม ขอบเขตในการปฏ บ ต ภารก จมากน อยเพ ยงใด ม ก จกรรมใดบ างท 3จะต องกระท า และอย ภายใต การควบค มบ งค บบ ญชาของผ ใดหร อหน วยใด หากม ป ญหาอ ปสรรคหร อม เร 3องท 3ต องการ แก ป ญหาและการต ดส นใจจะมอบให บ คคลหร อหน วยงานใดเป นผ กระท าหน าท 3น -น นอกจากน การอ านวยการย งครอบคล มไปถ งการก าหนดรายละเอ ยด การอน ม ต การเบ กจ ายทร พยากรต าง ๆ ท 3ต องใช ในการปฏ บ ต งานโครงการ ฉะน -นจ งอาจกล าวได ว าการอ านวยการเป นกระบวนการท 3เน น การใช อ านาจหน าท 3เพ 3อการบร หารโครงการเป นส าค ญ การควบค ม หมายถ ง การตรวจสอบ ต ดตามและประเม นผลการปฏ บ ต งาน โครงการแต ละก จกรรม เพ 3อหาแนวทางในการปร บปร งแก ไขให โครงการประสบความส าเร จ เป นไปอย างม ประส ทธ ภาพ นอกจากน -การควบค มย งรวมไปถ งการจ ดท ารายงานความก าวหน า ของการด าเน นโครงการเพ 3อให ผ เก 3ยวข องได ทราบ และเป นการประชาส มพ นธ หร อเผยแพร โครงการไปในต วด วย อน 3ง กระบวนการการบร หารโครงการอาจม ข -นตอน หร อว ธ การท 3ม ช 3อเร ยกต างก น แต โดยสร ปแล วจะม ความคล ายคล งก นเป นส วนใหญ เช นในบางโครงการผ บร หารโครงการอาจใช กระบวนการท 3ประกอบด วย การวางแผน การจ ดหน วยงาน การจ ดคนให เข าก บงาน การว น จฉ ย ส 3งการ การควบค ม การรายงาน และการงบประมาณ เป นต น ความปล กย อยในรายละเอ ยดของ กระบวนการ ด งท 3กล าวแล วอาจข -นอย ก บเน -อหาสาระของงาน ขนาดของโครงการระยะเวลาใน การด าเน นโครงการ และความร ความสามารถตลอดถ งประสบการณ ของผ บร หารโครงการ ข นตอนท การประเม นโครงการ การประเม นโครงการเป นข -นตอนส ดท ายของวงจรการบร หารโครงการ ซ 3งในส วน น -ผ รายงานจะน าเสนอความหมายของการประเม นโครงการ ความส าค ญข -นตอนการประเม น โครงการ ประเภทของการประเม นร ปแบบการประเม นและการรายงานด งต อไปน. ความหมายของการประเม นโครงการ Stufflebeam D.L., and Shrinkfield A.J. (<Z;) ได ให ความหมายของการ ประเม นโครงการว า หมายถ ง กระบวนการรวบรวม ว เคราะห แปลผล และการใช ผลของข อม ลท 3 ได ร บมาช วยในการต ดส นใจ หาทางเล อกท 3ด ท 3ส ด หร อเหมาะสมท 3ส ดจากทางเล อกท 3ม อย
- โรเบ ร ต ออสต น (Robert D. Austin. ;;U) กล าวว า การประเม นผลการ ปฏ บ ต งานเป นการประเม นโครงการท 3หมายถ ง ส 3งท 3ต องตรวจสอบ ( เร 3อง ได แก. โครงการได บรรล ว ตถ ประสงค หร อส 3งท 3คาดว าจะได ร บครบท กข อหร อย ง. โครงการส าเร จตามก าหนดการหร อไม (. โครงการท 3เสร จส -นน -ใช ต นท นไปเท าไร ต นท นเหล าน -ย งคงอย ภายใต งบประมาณท 3ก าหนดไว หร อไม สมหว ง พ ธ ยาน ว ฒน (;N;) ได ให ความหมายของการประเม นโครงการว า หมายถ ง กระบวนการท 3ก อให เก ดสารสนเทศในการปร บปร งโครงการและสารสนเทศในการ ต ดส นผลส มฤทธ nของโครงการ ส าน กงานเลขาธ การสภาการศ กษา (;50) ได ให ความหมายของการประเม น โครงการว า หมายถ ง กระบวนการพ จารณาเพ 3อต ดส นค ณค าของโครงการว าบรรล ผลตาม ว ตถ ประสงค และเป าหมายของโครงการเพ ยงใด ได บทเร ยน และประเด นท 3ควรต องแก ไข ปร บปร งอย างไร ท -งน -กระบวนการประเม นต องม การว ดและรวบรวมข อม ลสารสนเทศเก 3ยวก บ บร บท ป จจ ย กระบวนการ และผลการด าเน นงานมาใช พ จารณาเปร ยบเท ยบก บเกณฑ การประเม น จากแนวค ดด งกล าวสร ปความหมายของการประเม นโครงการได ว า หมายถ ง กระบวนการตรวจสอบการด าเน นการต -งแต ก อนด าเน นการ ค อ ตรวจสอบด านบร บทและด านป จจ ย ท 3ใช ในโครงการ การตรวจสอบผลท 3ได ร บหล งจากเสร จส -นการด าเน นการตามโครงการ เปร ยบเท ยบก บว ตถ ประสงค และเป าหมายท 3ก าหนดไว. ความส าค ญของการประเม นโครงการ มหาว ทยาล ยส โขท ยธรรมาธ ราช (;(K) ได ก าหนดความส าค ญของการ ประเม นโครงการโดยท 3ว ๆ ไป ด งน 2.1 ช วยให สามารถใช ทร พยากรได อย างเป นประโยชน เต มท 3 การประเม น โครงการขณะท 3โครงการก าล งด าเน นการอย จะช วยให ผ ประเม นได ทราบถ งสภาพการด าเน นงาน ท กจ ดของโครงการในด านการใช ทร พยากร ว าใช ไปอย างค มค าหร อไม ก จกรรมใดท 3ใช ทร พยากร มากเก นความจ าเป น ก จกรรมใดท 3ย งขาดป จจ ยสน บสน นควรจะให ทร พยากรเพ 3มเต ม.2 ช วยให การด าเน นก จกรรมเป นไปตามแผนและเวลาท 3ก าหนด เม 3อม การ ประเม น ผ ประเม นจะทราบว าเม 3อเปร ยบเท ยบก บแผนของโครงการท 3ก าหนดไว แล วโครงการน -ได ด าเน นงานตามแผนหร อไม ม ความล าช ากว าแผนด าเน นงานตามแผนหร อไม ถ าม ความล าช ากว า แผนด าเน นงานเก ดข -นตรงจ ดใด ก จะสามารถบอกได ว าท าไมจ งล าช า ควรจะแก ไขอย างไร และ
ควรม การปร บปร งแผนด าเน นการอย างไรจ งจะไปส จ ดหมายท 3ต องการได ท นเวลา เช น อาจต อง เพ 3มทร พยากร หร อถ าม ทร พยากรจ าก ดอาจต องหาทางอ 3น เป นต น 2.3 ช วยลดผลกระทบท 3เก ดข -นในทางไม พ งปรารถนาต อโครงการ โครงการ บางโครงการอาจท าให เก ดผลกระทบข างเค ยงท 3ไม คาดว าจะเก ดและอาจม ผลเส ยหายต อผ เก 3ยวข อง อ 3น ๆ ซ 3งถ าไม ม การประเม นก อาจไม ทราบ ยกต วอย างเช น โครงการรณรงค เพ 3อลดอ ตราการเก ด ของประชากรได ม การประเม นโครงการในระยะหน 3งพบว า อ ตราการเก ดท 3ลดลงน -นอย ในหม ชนท 3 ม การศ กษาค อนข างส งเท าน -น อ ตราการเก ดในกล มอ 3นย งคงเด มหร ออาจเพ 3มข -นจากเด มเม 3อผลเป น เช นน -โครงสร างของประชากรในอนาคตอาจม ผลกระทบต อส วนอ 3น ร ฐบาลจะต องตระหน กและ ปร บปร งโครงการรณรงค ด งกล าวให เหมาะสมต อไป 2.4 ช วยควบค มค ณภาพของงาน แม ว าการประเม นจะม ได เป นไปเพ 3อการ ควบค มหร อการจ บผ ด แต การท 3ผ ปฏ บ ต หร อผ ร วมโครงการได ตระหน กว าม การประเม นโครงการ เก ดข -น ม ผ มาช วยท าให เขาได เห นจ ดด จ ดเด น จ ดบกพร องของการด าเน นงานและช วยช -แนะ ทางออกเม 3อม ป ญหา ก จะไม ร ส กว าถ กทอดท -ง ม ขว ญและก าล งใจในการปฏ บ ต งานอ นจะ ก อให เก ดผลงานท 3ม ค ณภาพเพ 3มข -น 2.5 ช วยย นย นและให หล กฐานในความม ประส ทธ ภาพและประส ทธ ผลของ โครงการ การจะบอกว าโครงการน -ท าไปแล วม ประส ทธ ภาพไหม ค มก บท นหร องบประมาณท 3ใช จ ายไปหร อไม สารสนเทศท 3ได จากการประเม นจะเป นเหต ผลเช งประจ กษ ท 3สามารถน ามาแสดงได การต ดส นเก 3ยวก บประส ทธ ภาพหร อประส ทธ ผลก จะอย ท 3มาตรฐานหร อเกณฑ ของผ ท 3เก 3ยวข องซ 3ง อาจเป นผ ประเม น ผ ปฏ บ ต หร อผ ก าหนดนโยบายก ได แล วแต สถานการณ และการตกลงก น 2.6 ผลการประเม นจะเป นพ -นฐานในการต ดส นใจและการก าหนดนโยบาย ความส าค ญประการหน 3ง ค อ เป นจ ดต อของวงจรการท าโครงการและประเม น เม 3อมาถ งจ ดท 3ต อง ต ดส นใจเล อกเพ 3อก าหนดนโยบาย ไม ว าจะเป นการต ดส นใจเพ 3อเล อกว าจะท าโครงการใดด จ งจะม ประโยชน มากท 3ส ดในบรรดาหลาย ๆ โครงการท 3เสนอข -นมา ต ดส นใจว าจะยกเล กโครงการต อไป อย างไร ไม ว าจะต ดส นเพ 3ออะไร ถ าม สารสนเทศท 3ได จากการประเม นท 3ท าไว มาช วยในการ ต ดส นใจได อย างม ประส ทธ ภาพ และสามารถก าหนดนโยบายท 3ด ม ประโยชน ต อผ เก 3ยวข องและ หน วยงานมากกว าท 3จะต ดส นใจและก าหนดนโยบายโดยปราศจากสารสนเทศจากการประเม นมา เป นพ -นฐาน 2.7 ช วยก าหนดว ตถ ประสงค และมาตรฐานการด าเน นงานให ม ความช ดเจน ข -น โครงการท 3ม การประเม นจะม การปร บปร งและพ ฒนาโครงการจากผลการประเม นอาจจากการ ประเม นท -งในขณะปฏ บ ต งานและหล งจากเสร จส -นโครงการแล ว เม 3อเป นเช นน -การน าโครงการท 3ม
- ( การประเม นแล วไปปฏ บ ต จะท าให สามารถก าหนดว ตถ ประสงค ได ช ดเจนข -นกว าเด มด วยผลการ ประเม นคร -งก อน การด าเน นงานเพ 3อน าไปส ผลส มฤทธ nตามว ตถ ประสงค ท 3ก าหนดจะสามารถท าได ช ดเจนจากประสบการณ การประเม นเช นก นว าจะก าหนดก จกรรมอะไรบ างท 3จะท าให บรรล ถ ง จ ดม งหมายหร อว ตถ ประสงค ท 3ก าหนดไว อรท ย ศ กด nส ง (;NY) ได สร ปความส าค ญ ของการประเม นผลโครงการทาง การศ กษาไว ด งน -. ท าให การก าหนดว ตถ ประสงค และมาตรฐานในการด าเน นการช ดเจน. ท าให ม การใช ทร พยากรให เก ดประโยชน เต มท 3และค มค า (. ท าให แผนงานบรรล ว ตถ ประสงค เร 3มจาก การวางแผน ด าเน นการตาม แผนงานและประเม นผล N. ท าให เก ดการควบค มค ณภาพของงาน ว เคราะห ท กส วนของโครงการ เพ 3อ ไม ให เก ดป ญหา ;. เพ 3อทราบป ญหา อ ปสรรค ข อด ข อเส ย ตลอดจนแนวทางการปร บปร ง แก ไขหร อผ บร หารจะได ม ข อม ลประกอบการต ดส นใจว า จะด าเน นการขยายหร อย ต โครงการ 3. ข นตอนการประเม นโครงการ ส าน กงานคณะกรรมการการศ กษาแห งชาต (;N;) ได สร ปข -นตอนการ ประเม นโครงการได Z ข -นตอน ด งน 3.1 การระบ เหต ผลของการประเม น น กประเม นต องสามารถบอกได ว าท าไม จ งต องประเม นโครงการ โดยท 3วไปการประเม นท าเพ 3อต ดส นค ณค าโครงการ เพ 3อเร ยนร ผลการ ด าเน นงาน และเพ 3อน าผลการประเม นไปใช ปร บปร งโครงการและพ ฒนางาน น กประเม นม หน าท 3 ต องปร กษา ส มภาษณ ผ เก 3ยวข องเพ 3อให ได ว ตถ ประสงค ของการประเม นท 3แท จร ง 3.2 การระบ ผ ม ส วนได ส วนเส ยก บโครงการผ ม ส วนได ส วนเส ย (Stakeholders) ก บโครงการ หมายถ ง ผ ท 3เป นเจ าของหร อผ ร บผ ดชอบหร อผ ม ส วนร วมในการ ด าเน นการโครงการ และผ ท 3ได ร บผลประโยชน หร อผลกระทบจากโครงการ อาจรวมท -งผ ท 3ม ความ สนใจต องการทราบผลการด าเน นการโครงการด วยน กประเม นต องร จ กและรวบรวมข อม ลจาก บ คคลเหล าน - เพราะข อม ลท 3ได จากผ ม ส วนได ส วนเส ยท กกล มจะเป นประโยชน มากส าหร บการ ประเม น 3.3 การก าหนดว ตถ ประสงค ค าถามการประเม น น กประเม นน ยมด าเน นการ เป นสองข -นตอน ข -นตอนแรกเป นการศ กษาโครงการและการส ารวจความค ดเห นจากผ ม ส วนได ส วนเส ยก บโครงการ โดยอาจส ารวจท -งว ตถ ประสงค และเกณฑ ในการประเม นความส าเร จของ
- N โครงการ แล วน าข อม ลท 3ได จากการส ารวจมาจ ดเตร ยมเป นรายการว ตถ ประสงค และค าถามการ ประเม น ข -นตอนท 3สองเป นการประช มเฉพาะผ ม ส วนได ส วนเส ยท 3เป นบ คคลส าค ญของโครงการ เพ 3อพ จารณาจ ดล าด บความส าค ญและก าหนดว ตถ ประสงค และค าถามการประเม นเฉพาะท 3ส าค ญ และม จ านวนเหมาะสมท 3จะท าการประเม น 3.4 การว เคราะห หร อบรรยายโครงการ (Program Analysis or Delineation) การว เคราะห หร อการบรรยายโครงการ หมายถ ง การศ กษารายละเอ ยดของโครงการรวมท -งทฤษฎ ท 3ใช เป นพ -นฐานในการพ ฒนาโครงการเพ 3อศ กษาความเหมาะสม และความเป นไปได ของโครงการ การด าเน นงานข -นตอนน - ม ความส าค ญมากในการประเม น เพราะหากไม ม การว เคราะห โครงการ น กประเม นอาจประเม นโครงการได ไม ครบถ วนท กแง ท กม ม หล กการว เคราะห โครงการโดยท 3วไป น ยมต -งค าถามหร อระบ ประเด นต าง ๆ ด งน 3.4.1 เป าหมายโครงการ น กประเม นต องศ กษาและระบ เป าหมายและ ว ตถ ประสงค โครงการท -งส วนท 3ระบ และไม ได ระบ เป นลายล กษณ อ กษรให ได เพราะค าถามท 3 ส าค ญในการประเม น ค อ โครงการประสบความส าเร จตามเป าหมายท 3ก าหนดไว มากน อยเพ ยงใด 3.4.2 หล กการ/ทฤษฎ พ -นฐานของโครงการน กประเม นต องศ กษา รายละเอ ยดโครงการว าโครงการม หล กการ/ทฤษฎ พ -นฐานหร อไม อย างไร และหล กการน -น สามารถใช เป นแนวทางในการก าหนดว ธ ด าเน นงานให บรรล ผลตามเป าหมายได มากน อยเพ ยงใด 3.4.3 กระบวนการด าเน นงาน น กประเม นต องศ กษากระบวนการด าเน นงาน โครงการว าสอดคล องก บหล กการทฤษฎ พ -นฐานมากน อยเพ ยงใด ย ทธศาสตร เทคน คว ธ การ ด าเน นงาน และก จกรรมอ 3นๆ รวมท -งผ ร บผ ดชอบการด าเน นงานตามโครงการน -นม ความเหมาะสม และม แนวโน มท 3จะได ผลตามเป าหมายท 3คาดหว งหร อไม อย างไร 3.4.4 ทร พยากรโครงการ น กประเม นต องศ กษารายละเอ ยดว าโครงการใช ทร พยากรบ คคล เง น ว สด อ ปกรณ อะไรบ าง ใครเป นผ สน บสน นด านทร พยากร ทร พยากรใน โครงการเพ ยงพอท 3จะท าให การด าเน นงานโครงการได ผลตามเป าหมายท 3คาดหว งหร อไม โครงการ แพงมากไปหร อไม โครงการม ต นท นแอบแฝงมากน อยเพ ยงใด 3.4.5 การบร หารจ ดการโครงการ น กประเม นต องศ กษาว าโครงการม ระบบการบร หารจ ดการโครงการ และการก าก บ ต ดตามการด าเน นงานเพ 3อแก ไขปร บปร งโครงการ ระหว างการด าเน นงานอย างไร และม ประส ทธ ภาพมากน อยเพ ยงใด 3.4.6 การประเม นโครงการ น กประเม นต องศ กษาว าโครงการก าหนดให ม การประเม นโครงการเป นส วนหน 3งของต วโครงการด วยหร อไม ม แนวทางการประเม นความส าเร จ ของโครงการอย างไร และม เกณฑ การประเม นเป นแบบใด
; 3.5 การออกแบบการประเม น ในข -นตอนน -น กประเม นต องศ กษาแนวค ด ทฤษฎ ท 3ผ พ ฒนาโครงการได ใช เป นพ -นฐานของโครงการ เพ 3อก าหนดต วบ งช -ส าค ญของโครงการ และต องศ กษาแนวทางการประเม นแบบต าง ๆ เพ 3อต ดส นใจเล อกใช แนวทางการประเม นให เหมาะสมก บค าถามการประเม นและล กษณะโครงการ จากน -นจ งออกแบบการประเม นโดย พ จารณาว าจะให ความส าค ญก บความตรงภายในและความตรงภายนอกของการประเม นมากน อย เพ ยงใด หากเน นความตรงภายในเพ 3อตรวจสอบอ ทธ พลของโครงการต องออกแบบการประเม นอ ง การทดลองโดยม กล มควบค ม หากเน นความตรงภายนอกเพ 3ออ างอ งไปส กล มประชากรต อง พ จารณาเล อกกล มต วอย างท 3เป นต วแทนของประชากร สาระในการออกแบบการประเม นจะต อง ครอบคล มห วข อแนวทางการประเม น ต วบ งช -หร อต วแปรในการประเม น ประชากรและกล ม ต วอย าง เคร 3องม อและว ธ การรวบรวมข อม ล เกณฑ การประเม น และการว เคราะห ข อม ล ท -งน -ต อง ก าหนดกรอบเวลาในการด าเน นงานด วย 3.6 การสร างเคร 3องม อและการรวบรวมข อม ล เคร 3องม อส าหร บรวบรวม ข อม ลน -นน กประเม นอาจใช เคร 3องม อท 3ม อย แล วหร อสร างข -นใหม ก ได แต ต องพ จารณาท -งเคร 3องม อ และว ธ การรวบรวมข อม ลให ม ความเหมาะสมก บค าถามและว ตถ ประสงค การประเม น และ เหมาะสมท 3จะใช ก บกล มต วอย างภายในเง 3อนไขเวลาและงบประมาณท 3ก าหนดไว รวมท -งต องม การ ตรวจสอบค ณภาพเคร 3องม อและม การทดลองรวบรวมข อม ลก อนปฏ บ ต จร งด วย แนวทางการ รวบรวมข อม ลท าได หลายว ธ ตามแนวทางการรวบรวมข อม ลแบบต าง ๆ ท -งในการว จ ยเช งปร มาณ และเช งค ณภาพ 3.7 การก าหนดเกณฑ การประเม นและการว เคราะห ข อม ล ข -นตอนน -เป นการ ก าหนดเกณฑ การประเม น (Evaluation Criteria) ซ 3งหมายถ งมาตรฐานการปฏ บ ต งานหร อผลงานท 3 ใช เป นหล กในการเปร ยบเท ยบว าส 3งท 3ประเม นม ค ณภาพตามมาตรฐานหร อไม การก าหนดเกณฑ การประเม นท าได หลายแบบ เช น เกณฑ แบบอ งกล มหร อเกณฑ ส มพ ทธ เกณฑ แบบอ งมาตรฐาน หร อเกณฑ สมบ รณ และเกณฑ แบบอ งตน โดยอาจใช เกณฑ ท 3เป นท 3ยอมร บของผ ม ส วนได ส วนเส ย หร อใช เกณฑ ท 3ก าหนดข -นใหม โดยผ เช 3ยวชาญ ส วนการว เคราะห ข อม ลในการประเม นโครงการ เป นการว เคราะห ข อม ลเปร ยบเท ยบก บเกณฑ ท 3ก าหนดไว เพ 3อต ดส นค ณค าของโครงการ และการ อธ บายหาสาเหต หร อหาป จจ ยและเง 3อนไขของความส าเร จและความล มเหลวของโครงการ 3.8 การรายงานผลและการใช ประโยชน การรายงานผลการประเม นแตกต าง จากการรายงานผลการว จ ย โดยท 3วไปน กว จ ยเข ยนรายงานว จ ยเพ ยงฉบ บเด ยวและ/หร อน าเสนอ ผลการว จ ยในท 3ประช มทางว ชาการหร อจ ดท าเป นบทความว จ ยลงพ มพ เผยแพร ในวารสาร แต น ก ประเม นส วนใหญ ต องจ ดท ารายงานการประเม นต องท าหลายฉบ บและในรายงานอาจจะม การ
- Y ประเม นอภ มาน (Meta Evaluation) อ นเป นการประเม นว ารายงานการประเม นท 3น าเสนอน -นม ความตรง โดยท 3วไปน กประเม นน ยมท 3รายงานอย างน อย ( ฉบ บ ได แก รายงานการประเม นฉบ บ ผ บร หารเป นรายงานฉบ บย อท 3ม การย อย (Digest) ผลการประเม นเพ 3อประโยชน ในการก าหนด นโยบายเก 3ยวก บโครงการ รายงานการประเม นฉบ บสมบ รณ ท 3ม รายละเอ ยดทางเทคน ครวมท -งผล การว เคราะห โดยละเอ ยดส าหร บผ ม ส วนได ส วนเส ยก บโครงการน าไปใช ประโยชน และรายงาน สร ปการประเม นฉบ บผ ใช ประโยชน ท 3สร ปประเด นการประเม นและประเด นท 3ต องพ จารณาต อเน 3อง ในการปร บปร งโครงการ รายงานสร ปการประเม นเป นรายงานท 3ม ประโยชน ส าหร บการน าผลการ ประเม นไปใช ประโยชน และน ยมท าเป นรายงานเสนอในท 3ประช มทางว ชาการเพ 3อปร บปร งและ พ ฒนาโครงการโดยผ ร บผ ดชอบโครงการ สร ป ข -นตอนการประเม นท 3ส าค ญม Z ข -นตอน ได แก ) การระบ เหต ผลของการ ประเม น ) การระบ ผ ม ส วนได ส วนเส ยก บโครงการ () การก าหนดว ตถ ประสงค และค าถามการ ประเม น N) การว เคราะห หร อการบรรยายโครงการ ;) การจ ดออกแบบการประเม น Y) การสร าง เคร 3องม อและการรวบรวมข อม ล K) การก าหนดเกณฑ การประเม นและการว เคราะห ข อม ล Z) การ รายงานผลและการใช ประโยชน 4. ประเภทของการประเม นโครงการ การประเม นโครงการแบ งออกหลายประเภทตามว ตถ ประสงค ของผ ต องการ ประเม น ซ 3งสามารถแบ งได เป น ( ประเภท ได แก แบ งตามจ ดม งหมายของการประเม น แบ งตาม หล กย ดในการประเม น แบ งตามล าด บเวลาท 3ประเม น (สมหว ง พ ธ ยาน ว ฒน. ;N;) ด งน 4.1 แบ งตามจ ดม งหมายของการประเม น แบ งการประเม นออกเป น ประเภท ได แก (ส าน กงานคณะกรรมการการศ กษาแห งชาต. ;N() 4.1.1 การประเม นความก าวหน า (Formative Evaluation)เป นการประเม น เพ 3อการปร บปร งพ ฒนา โดยประเม นขณะโครงการหร อก จการน -นก าล งด าเน นงานอย ม จ ดม งหมาย เพ 3อให ข อม ลป อนกล บ (Feedback) ท 3สะท อนจ ดเด นและจ ดบกพร องในการด าเน นงาน ผลการ ประเม นสามารถน าไปปร บปร งการด าเน นงานให ม ค ณภาพด ได อย างท นท วงท แม ในขณะท 3การ ด าเน นงานย งไม ส -นส ด 4.1.2 การประเม นผลสร ป (Summative Evaluation) เป นการประเม นเพ 3อ ต ดส นผล โดยประเม นผลหล งจากท 3การด าเน นงานส -นส ดแล วเป นการให ข อม ลท 3ช วยในการต ดส น อนาคตของการด าเน นงานหร อโครงการว าควรย ต ขยายงานหร อปร บการด าเน นงานอย างไรต อไป 4.2 แบ งตามหล กย ดในการประเม นโครงการ แบ งออกเป น ประเภท ได แก (สมหว ง พ ธ ยาน ว ฒน. ;N;)
K 4.2.1 การประเม นท 3ย ดเป าหมายของโครงการ หร องานเป นเกณฑ (Goodbased Evaluation) การประเม นตามแนวน - ค อ น าผลการว ดมาเปร ยบเท ยบก บเป าหมายเช งปร มาณ และเช งค ณภาพของโครงการ 4.2.2 การประเม นท 3เป นอ สระจากเป าหมายโครงการ (Good-free Evaluation) ซ 3งการประเม นตามแนวทางน - ผ ประเม นไม จ าเป นต องทราบเป าหมายของโครงการ เป นการประเม นผลท -งหมดท 3เก ดข -นท -งผลโดยตรงและผลโดยอ อมของโครงการตลอดจนการ ประเม นผลกระทบท -งในทางบวกและทางลบของโครงการ 4.3 แบ งการประเม นตามล าด บเวลาท 3ประเม น โดยแบ งการประเม นออกเป น ( ระยะ ได แก (ส าน กงานคณะกรรมการการศ กษาแห งชาต. ;N() 4.3.1 การประเม นก อนการด าเน นงาน (Intrinsic Evaluation) น -นจะเป นการ ว เคราะห ความเหมาะสมของแผนงาน/โครงการก อนเสนอเพ 3อขออน ม ต ให ด าเน นการ เร ยกว าการ ว เคราะห โครงการ(Project Appraisal or Analysis)เป นการศ กษาข อม ลเก 3ยวก บสภาพการด าเน นงาน ของหน วยงาน ว ธ การประเม นในข -นตอน ได แก การประเม นบร บท (Context Evaluation) หร อการ ประเม นความต องการจ าเป น (Needs Assessment) เป นการประเม นเพ 3อตรวจสภาพการด าเน นงาน ของหน วยงานหร อผ เก 3ยวข อง เป นการประเม นเพ 3อน าผลไปใช ในการวางแผนปฏ บ ต การ หร อ ด าเน นโครงการใด ๆ 4.3.2 การประเม นขณะด าเน นงานหร อโครงการ เป นการศ กษาข อม ล เก 3ยวก บกระบวนการปฏ บ ต งานซ 3งเป นการประเม นความก าวหน า (Formative Evaluation) หร อการ ประเม นกระบวนการ (Process Evaluation) การประเม นท 3เก ดข -นในข -นตอนน -ท าให ทราบถ งป ญหา และอ ปสรรคต าง ๆ ท 3เก ดข -นในการท างาน ท าให ม ข อม ลท 3ช วยในการปร บปร งการด าเน นงานให บรรล เป าหมายด ย 3งข -นก อนท 3การด าเน นงานจะส -นส ดลง 4.3.3 การประเม นหล งส -นส ดการด าเน นงาน (Pay-of Evaluation) เป นการ ประเม นผลสร ป (Summative Evaluation) หร อการประเม นผลผล ต (Product Evaluation) หล งการ ด าเน นงานส -นส ดลงว าผลท 3ได บรรล ผลตามเป าหมายท 3ก าหนดไว มากน อยเพ ยงใด สร ป ประเภทของการประเม นแบ งออกได เป น ( ประเภท ได แก แบ งตาม จ ดม งหมายของการประเม น แบ งตามหล กย ดในการประเม นและแบ งตามล าด บเวลาท 3ประเม น (. ร ปแบบการประเม นโครงการ การประเม นโครงการม หลายร ปแบบและหลายแนวค ด ซ 3งสร ปสาระส าค ญ ของร ปแบบและแนวค ดการประเม นโครงการ ได ด งน - (ประช ม รอดประเสร ฐ. ;(<)
- Z 5.1 การประเม นโครงการแบบการว เคราะห ระบบ (System Analysis) เป นการ ประเม นโครงการท 3ย ดผลงานในเช งปร มาณท 3สามารถว ดได เป นหล ก ร ปแบบการประเม นเน นการ ทดลอง ข อม ลท 3ได จะเป นข อม ลท 3ได จากการส ารวจ และผลงานท 3เก ดข -นจะน าไปว เคราะห เปร ยบเท ยบก บโครงการโดยว ธ การหาสหส มพ นธ การประเม นโครงการแบบการว เคราะห ระบบ พ ฒนาข -นโดยกระทรวงกลาโหมของสหร ฐอเมร กาในสม ยท 3นายแมคนามารา (Robert Mc.Namara) เป นร ฐมนตร กระทรวงกลาโหมเม 3อประมาณป ค.ศ. <Y; และหล งจากน -นแนวค ดน -ได ร บการ พ ฒนาอย างกว างขวางและน าไปประเม นโครงการทางการศ กษาของประเทศสหร ฐอเมร กาด วย ป จจ บ นการประเม นโครงการตามร ปแบบน -น ยมใช ส าหร บการประเม นโครงการด านการบร การ ส งคมมากกว าการประเม นโครงการตามร ปแบบหร อแนวค ดอ 3น ๆ และผ ท 3เสนอแนวความค ดการ ประเม นโครงการแบบน -อย างกว างขวาง ค อ ร ฟฟ ล (Alice M.Rivlin) 5.2 การประเม นโครงการแบบย ดว ตถ ประสงค เช งพฤต กรรม (Behavioral Objectives) เป นการประเม นโครงการท 3ย ดว ตถ ประสงค เป นหล กหร อเป นฐานในการประเม น (Goal-based Model ) ซ 3งไทเลอร (Ralph W. Tyler) เป นผ เสนอแนวความค ดน -เป นคนแรกโดยใช ประเม นผลการเร ยนของน กเร ยน และต อมาแนวความค ดน -ได พ ฒนาไปส วงการธ รก จ และวงการ ร ฐบาลอย างกว างขวาง แนวค ดการบร หารงานโดยว ตถ ประสงค (Management by Objectives) เก ดจากร ปแบบการประเม นผลโดยย ดว ตถ ประสงค เช งพฤต กรรมด วยเช นเด ยวก น นอกจากไทเลอร แล ว ปอบแฮม (W.James Popham) ได ให ความสนใจศ กษาการประเม นโครงการตามแนวค ดน การประเม นโครงการแบบน - ว ตถ ประสงค ของโครงการจะถ กแยกออกเป น งานท 3แต ละคนจะต องปฏ บ ต และเม 3อท กคนปฏ บ ต งานพฤต กรรมของแต ละคนจะปรากฏข -น ซ 3ง พฤต กรรมเหล าน -จะสามารถว ดได โดยแบบสอบถาม (Test) หร อพ จารณาเปร ยบเท ยบก บเกณฑ กลาง (Norm Referenced หร อ Criterion-referenced) ซ 3งได ก าหนดไว ความแตกต างของพฤต กรรม หร อผลของการกระท าก บว ตถ ประสงค ท 3ก าหนดไว ค อส 3งท 3บอกถ งความส าเร จหร อความล มเหลว ของโครงการ 5.3 การประเม นโครงการแบบย ดการต ดส นใจ (Decision Making) เป นการ ประเม นโครงการท 3ย ดถ อร ปแบบหร อกระบวนการต ดส นใจเป นบรรท ดฐาน โดยผ ประเม นจะต อง เสนอข อม ลต าง ๆ เพ 3อให ผ ม อ านาจต ดส นใจเป นผ พ จารณาเพ 3อการต ดส นใจว าจะด าเน นการอย างไร ก บโครงการ ข อม ลท 3ใช ในการประเม นได จากแบบสอบถามและการส มภาษณ ผ เก 3ยวข องก บ โครงการเป นส าค ญแล วผ ประเม นท าหน าท 3กล 3นกรองว เคราะห ข อม ลเหล าน -นเพ 3อการน าเสนอใน การพ จารณาต ดส นใจโดยผ บร หารโครงการน -น
- - < สต ฟเฟ ลบ ม (Daniel L.Stufflebeam) เป นบ คคลส าค ญท 3เสนอแนวค ดและ ร ปแบบการประเม นโครงการชน ดน -ซ 3งเป นท 3ร จ กและเข าใจก นในร ปแบบท 3เร ยกว า CIPP(Context, Input, Process,Product)Model และแนวค ดน -น าไปส แนวความค ดของหล กการ ต ดส นใจในการบร หารงานท กประเภทท -งในภาคธ รก จเอกชน และภาคร ฐบาล การประเม น โครงการแบบ CIPP Model ได กล าวไว บ างแล วในบทน - นอกจากสต ฟเฟ ลบ มแล ว แอลค น (Marvil C.Alkin) ก ให ความสนใจก บการประเม นโครงการน 5.4 การประเม นโครงการแบบย ดความเป นอ สระจากเป าประสงค (Goalfree) เป นการประเม นท 3ม ล กษณะตรงข ามก บการประเม นแบบย ดว ตถ ประสงค เป นหล ก เป นการ ประเม นท กส วนและท กอย างท 3เก ดข -นจากโครงการ แล วพ จารณาด ว าเป นไปตามท 3ต องการหร อไม โดยไม ต องเท ยบก บว ตถ ประสงค ของโครงการเพราะถ าไปเท ยบก บว ตถ ประสงค หร อเป าประสงค ของโครงการแล ว จะท าให ผ ประเม นละเลยผลกระทบบางอย างท 3เก ดจากการด าเน นการของ โครงการน -น การประเม นแบบน - ต องการลดความล าเอ ยงของผ ประเม นท 3ม งพ จารณาส วนใดส วน หน 3งของโครงการตามเกณฑ ท 3ก าหนดไว แล วละเลยหลายส 3งหลายอย างท 3เก ดข -นแล วถ อว าเป นส 3งท 3 ไม ม ค าควรแก การพ จารณาซ 3งท าให เก ดความผ ดพลาดในการพ จารณาต ดส นด าเน นงานโครงการได สไครเวน (Michael S.Scriven) เป นผ เสนอแนวความค ดและร ปแบบการ ประเม นโครงการชน ดน - ซ 3งได ร บการยอมร บและน าไปใช ก บการประเม นโครงการของกล ม ผ บร โภคส นค า โดยการประเม นหาความน ยมของผ บร โภคส นค าและผล ตภ ณฑ ต างๆโดยไม จ าเป น ท 3จะต องร ถ งว ตถ ประสงค ของบร ษ ทผ ผล ต แต จะพ จารณาความน ยมของผ บร โภคหร อผ ใช ผล ตภ ณฑ เป นเกณฑ ในการต ดส นการด าเน นการผล ตหร อการประกอบการของบร ษ ท อน 3งการ ประเม นผลโครงการแบบอ สระจากเป าประสงค ไม น ยมใช ในการประเม นโครงการทางด านการ บร การส งคม เพราะโครงการประเภทน -หากไม เปร ยบเท ยบก บเกณฑ หร อว ตถ ประสงค ท 3ก าหนดไว แล ว ก ไม สามารถจะประเม นได หร อถ าประเม นได ก ต องเป นไปตามเกณฑ ของผ ประเม นซ 3งอาจเก ด ความล าเอ ยงข -นได และไม เป นไปตามเจตนารมณ ท 3แท จร งของการประเม นโครงการตามแนวค ด หร อร ปแบบน 5.5 การประเม นโครงการแบบศ ลปะว จารณ (Art Criticism) เป นร ปแบบการ ประเม นโครงการท 3ว ว ฒนาการมาจากศ ลปะในการว พากษ ว จารณ งานศ ลป ในร ปแบบต างๆ โดย ผ ประเม นต องม ความร ความเข าใจในเร 3องหร อโครงการเป นอย างด แล วช -แจงให ผ บร หารหร อ ผ เก 3ยวข องก บการพ จารณาต ดส นการด าเน นงานโครงการได เข าใจและทราบถ งข อด ข อเส ย และ ค ณค าของโครงการอย างเด นช ด พยายามโน มน าวจ ตใจของผ เก 3ยวข องให เก ดความร ส กอย างร นแรง ก บโครงการในล กษณะของความเคล บเคล -ม หลงใหล หร อเกล ยดช งไม เห นด วยก บโครงการน -น
- U การประเม นโดยว ธ น -ไม ม เกณฑ ท 3แน นอน แต เป นเกณฑ ท 3เป นไปตามความเช 3อ ความน ยม และ ความร ส กของผ ประเม น และผ ร บฟ งเป นส าค ญ นอกจากน -ประสบการณ และการศ กษาอบรมของ ผ ประเม นและผ ร บฟ งย งเป นเกณฑ ส าค ญของการต ดส นใจการด าเน นงานโครงการอ กด วย ไอสเนอร (Elliot W. Eisner) เป นผ น าในการเสนอแนวค ดและร ปแบบการประเม นโครงการชน ดน ซ 3งป จจ บ นย งคงได ร บการพ ฒนาและยอมร บเพ 3อใช ในการประเม นโครงการต าง ๆ อย างมากพอควร โดยเฉพาะอย างย 3งโครงการท 3เก 3ยวก บศ ลปะ ว ฒนธรรม ขนบธรรมเน ยมประเพณ และการว เคราะห ส 3งพ มพ และข อเข ยนต างๆ และน กว ชาการท 3ให ความส าค ญก บการประเม นโครงการแบบน -อ ก ผ หน 3งค อเคลล (Paul Kelley) 5.6 การประเม นโครงการแบบการร บรองมาตรฐาน (Accreditation) เป นการ ประเม นโครงการซ 3งเก ดจากการรวมต วของผ ประกอบการชน ดเด ยวก น เช น แพทย ทนายความ ว ศวกร และอ 3น ๆ แล วประเม นการปฏ บ ต งานของก นและก น โดยปกต คณะผ ประเม นจะไปเย 3ยม ชมก จการ แล วให ข อว พากษ ว จารณ และข อเสนอแนะต าง ๆ เพ 3อให ม การปร บปร งแก ไขในช วง ระยะเวลาท 3เหมาะสม แล วคณะผ ประเม นจะไปตรวจเย 3ยมชมอ กคร -ง หากโครงการน -นได ร บการ ปร บปร งแก ไขจนเป นท 3พอใจของคณะผ ประเม น ผ ประเม นก จะเสนอให ม การร บรองยอมร บการ ด าเน นโครงการของการประกอบการน -น แต ถ าโครงการไม ได ร บการปร บปร งแก ไขจนเป นท 3พอใจ โครงการน -นอาจไม ได ร บการร บรองมาตรฐานจากสมาคมหร อกล มอาช พการประกอบการน -นก ได การด าเน นการโครงการโดยการร บรองมาตรฐานจากสมาคมว ชาช พด งกล าวแล วอาจเร ยกได อย าง หน 3งว า การประเม นโครงการแบบการตรวจสอบทางว ชาช พ (Professional Review) การประเม นโครงการแบบร บรองมาตรฐาน หร อการตรวจสอบทางว ชาช พ เป นท 3ยอมร บและใช ก นอย างกว างขวางในป จจ บ น มหาว ทยาล ยท กแห งในสหร ฐอเมร กาจะต อง ได ร บการร บรองมาตรฐานจากสมาคมมหาว ทยาล ยซ 3งม ช 3อเร ยกต าง ๆ ก น ส าหร บประเทศไทยน -น หล กส ตรแพทยศาสตร ท 3เป ดสอนในมหาว ทยาล ยต าง ๆ จะต องได ร บการร บรองมาตรฐานจาก แพทยสภา ซ 3งถ อว าเป นคณะกรรมการผ เช 3ยวชาญเฉพาะทางหร อเฉพาะสาขาว ชาการเป นต น ฉะน -นอาจกล าวโดยสร ปได ว า การประเม นโครงการแบบร บรองมาตรฐานหร อการตรวจสอบทาง ว ชาช พเป นการตรวจสอบมาตรฐานการด าเน นงานของคนท 3ม อาช พเด ยวก น หร อม ล กษณะงาน อย างเด ยวก น 5.7 การประเม นโครงการแบบส บสวนสอบสวน (Adversary) เป นการ ประเม นโครงการโดยเล ยนแบบการพ จารณาของศาลท 3ไต สวนโดยคณะล กข น โดยผ เช 3ยวชาญ (คณะล กข น) จะท าการส บค นและสอบสวนให ได ข อเท จจร งท 3เป นข อด และข อเส ยของโครงการจาก