Писмо од главниот уредник

Transcription

1 Писмо од главниот уредник Издавач рафајловски консалтинг Сметка во НЛБ Тутунска банка АД - Скопје Даночен број МК Главен и одговорен уредник Д-р Горан Рафајловски Уредник Јасмина Рафајловска Издавачки совет Вера Рафајловска М-р Трајан Николоски Д-р Горан Рафајловски Јанче Лековски Д-р Борче Давитковски Редакциски одбор Војко Рафајловски Јасмина Рафајловска Стојко Пауновски М-р Етем Исени Иван Стојанов Технички уредник Горан Јакимовски Адреса ул. Орце Николов бр. 190 П. фах 710 Скопје reprezent@rafajlovski.com.mk Телефони Претплата: 02/ ; Економски совети: 078/ ; 078/ ; 078/ Правни совети: 078/ Факс: 02/ Печати Носител на материјалните права на написите е издавачот. Забрането е препечатување, копирање и умножување на написите или нивни делови без претходно обезбедена согласност од издавачот. Почитувани комитенти! Среќ на Но ва Го дина! Среќ ни Бо жиќ ни Праз ници! Да по са кам по ве ќе сре ќа во но ва та 2017 го ди на за си те нас, здравје, ус пех, раз би ра ње и што по мал ку пар тис ко по ли тич ки по дел би ме ѓу нас! Ко га ма ла зем ја це ла та се за ни ма ва со поли ти ка тоа си гур но доб ро не го во ри за нејзе. Нас, сто пан стве ни ци те тре ба да не ин тере си ра ис клу чи во сто пан ството, мож нос тите за на ши от раз вој во не го и за кон ска та ре гу ла ти ва што мо ра ме да ја по чи ту ва ме да ни го олес ни ра бо те ње то и овоз мо жи ста бил но еко ном ско оп кру жу вање. За нас смет ко во ди те ли те да наг ла сам де ка ни те че ро кот за конти ну и ра на нас та ва па од со ве ту ва ња та за го диш на та смет ка ќе мора да ги бро и ме ча со ви те по ми на ти на кон ти ну и ра на нас тава. Од таа при чи на Ра фај лов ски Кон сал тинг овие со ве ту ва ња ќе ги од ржи во го лем број на гра до ви низ Ма ке до ни ја и за прв пат три па ти во Скоп је за да Ви овоз мо жи ме што по го ле ма мож ност да при сус тву ва те на ис ти те и да ги нап ра ви те први те осум ча са кон ти ну и ра на нас тава. За тоа ка ко про фе си о нал ци пок рај стан дар д ни те пре да ва ња за подго тов ка на Го диш на та сметка, пов тор но се ри оз но вре ме ќе по све ти ме на Ме ѓу на род ни те Смет ко вод стве ни Стан дар ди со што со Ва ше то присус тво ќе до би е те со од ве тен трет ман и зна е ње кое ќе би де пот реб но при кон тро ла та на Ва ша та струч ност ко ја тре ба да се слу чи во ме сец ап рил 2020 го дина. Во спи са ни е то број 1 пред се збо ру ва ме за под не су ва ње на из вешта и те за ис пла те ни при хо ди при от куп на ко рис тен цврст от пад од фи зич ки лица, от куп на зем јо дел ски про из во ди од фи зич ки ли ца ка ко и за го диш ни от из веш тај за бру то ос тва ре ни те при хо ди за 2016 го дина. Про дол жу ва ме со да но ци те ка ко што се ба ра ња та за да ноч но ос ло бо дува ње за во ве ден фис ка лен сис тем на оп рема, да ноч ни те олес ну ва ња на при хо ди од ав тор ски пра ва и пра ва од ин дус трис ка соп стве ност, ка ко и го диш ни от из веш тај за уп ла тен да нок по зад ршка. Збо ру ва ме и за кур сни те раз ли ки сог лас но стан дар ди те МСС 21 и Оддел 30 од МС ФИ за МСЕ ка ко и за обез вред ну ва ње на по ба ру ва ња та од ку пу ва чите. Пра во то е зас та пе но со те ма ко јаш то во из ми на ти ве го ди ни е ед на од нај гор ли ви те пра ша ња за фи нан сис ка та дис цип ли на по ме ѓу ком па нии те во Ре пуб ли ка Ма ке до нија, а тоа е зас та ре ност на по ба ру ва њата. Про дол жу ва ме со пре кув ре ме на ра бо та ка ко и на до мест на ште та предиз ви ка на на ра бота. За тоа уш те ед наш Ве по ви ку вам на со ве ту ва ња та да дој де те во што по го лем број пред се за да го по диг не те ни во то на соп стве но то ра бо тење, но ис то та ка и да си ги обез бе ди те пот реб ни те ча со ви соглас но За ко нот за врше ње на смет ко вод стве ни ра бо ти по ми на ти на конти ну и ра на обука. Со почит Д-р Горан Рафајловски REPREZENT januari 1/2017 1

2 Содржина сметководство Вера Рафајловска КУРСНИ РАЗЛИКИ - МСС 21 И ОДДЕЛ 30 ОД МСФИ ЗА МСЕ...3 Вера Рафајловска обезвреднување на по ба ру ва ња та од ку пу ва чите...13 даноци Јасмина Рафајловска 31 јануари рок за поднесувањегодишен извештај за исплатени приходи при откуп на користен цврст отпад од физички лица - ОБРАЗЕЦ ПДД-ГИ/ОЦО...23 Јасмина Рафајловска ГОДИШЕН ИЗВЕШТАЈ ЗА ИСПЛАТЕНИ ПРИХОДИ ПРИ ОТКУП НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ ОД ФИЗИЧКИ ЛИЦА ЗА 2016 ГОДИНА (ОБРАЗЕЦ ПДД-ГИ/ОЗП)...25 Иван Стојанов ГОДИШеН ИЗВЕШТАЈ ЗА БРУТО ОСТВАРЕНИТЕ ПРИХОДИ ВО 2016 ГОДИНА - ОБРАЗЕЦ ПДД-ГИ...28 Драган Аврамовиќ 20 јануари рок за поднесување на барањеза даночно ослободување за воведен фискален систем на опрема Иван Дојчиновски ДА НОЧ НИ ОЛЕС НУ ВА ЊА НА ПРИ ХО ДИ ОД АВ ТОР СКИ ПРА ВА И ПРА ВА ОД ИН ДУС ТРИС КА СОП СТВЕ НОСТ...37 Иван Стојанов ГОДИШEН ИЗВЕШТАЈ ЗА УПЛАТЕНИОТ ДАНОК ПО ЗАДРШКА ЗА 2016 ГОДИНА ОБРАЗЕЦ ДД-И...41 деловно право Д-р Горан Рафајловски ЗАСТАРЕНОСТ НА ПОБАРУВАЊА...44 работни односи Биљана Николовска ПРЕКУВРЕМЕНА РАБОТА - ПРАВА И ОБВРСКИ Д-р Горан Рафајловски НАДОМЕСТ НА ШТЕТА ПРЕДИЗВИКАНА НА РАБОТА ИЛИ ВО ВРСКА СО РАБОТАТА...52 ОСИГУРУВАЊЕ Ацо Димитровски ПРЕСМЕ ТУ ВА ЊЕ НА КА ПИ ТА ЛОТ КАЈ ОСИ ГУ РИ ТЕЛ НИ ТЕ И РЕ О СИ ГУ РИ ТЕЛ НИ ТЕ ДРУШ ТВА БУЏЕТИ И БУЏЕТСКИ КОРИСНИЦИ Бранислав Гулев СМЕТ КО ВОД СТВЕН И ДА НО ЧЕН ТРЕТ МАН НА ЗАС ТА РЕ НИ ПО БА РУ ВА ЊА КАЈ БУ ЏЕТ СКИ ТЕ КО РИС НИЦИ кратки информации...63 CONTENT...64 сметководство КУРСНИ РАЗЛИКИ - МСС 21 И ОДДЕЛ 30 ОД МСФИ ЗА МСЕ Друш тво то мо же да има тран сак ции во стран ски ва лу ти или мо же да има стран ско ра бо тење како и да врши пре зен ти ра ње на сво и те фи нан сис ки из веш таи во стран ска ва лута. Смет ко вод стве ни от трет ман на ефек тите од про ме ни те на де виз ни те кур се ви и нив но то пре зен ти ра ње во фи нан сис ките из веш таи е уре де но со: МСС 21 и Оддел ДАНОЦИ 31 јануари рок за поднесување годишен извештај за исплатени приходи при откуп на користен цврст отпад од физички лица - ОБРАЗЕЦ ПДД-ГИ/ОЦО Го диш ни от из веш тај за ис пла те ни прихо ди при от куп на ко ри сен цврст от пад (ста ра хар тија, ме тал, стак ло и слично) од фи зич ки ли ца за 2016 година исплатувачот до УЈП го дос та ву ва најдоц на до 31 Ја ну а ри 2017 го дина...23 ГОДИШеН ИЗВЕШТАЈ ЗА БРУТО ОСТВАРЕНИТЕ ПРИХОДИ ВО 2016 ГОДИНА - ОБРАЗЕЦ ПДД-ГИ Об врска за из гот ву ва ње и дос та ву ва ње на Обра зе цот ПДД-ГИ до Упра ва та за јав ни при хо ди има ат си те ис пла ту ва чи на при хо ди за кои пер со нал ни от да нок на до ход се пла ќа по од бивка...28 деловно право ЗАСТАРЕНОСТ НА ПОБАРУВАЊА За ста ре но ста е де фи ни ра на ка ко преста нок на пра во то да се ба ра при сил но ис пол ну ва ње на об вр ска та. За да наста пи за ста ре ност по треб но е да исте че вре ме то опре де ле но со за кон во кое до ве ри те лот имал мож ност да ба ра ис пол ну ва ње на об вр ска та...44 работни односи ПРЕКУВРЕМЕНА РАБОТА - ПРАВА И ОБВРСКИ Пре кув ре ме на та ра бо та е ра бо та ко ја ра бот ни кот ја из вршу ва пре ку пол но то ра бот но време. Усло вите, огра ни чу ва ња та и на чи нот на спро ве дува ње на пре кув ре ме на та ра бота, ка ко и пра ва та и об врските на ра бот ни кот и ра бо то да ва чот уре де ни се со За ко нот за ра бот ни те од но си REPREZENT januari 1/2017

3 Сметководство КУРСНИ РАЗЛИКИ МСС 21 И ОДДЕЛ 30 ОД МСФИ ЗА МСЕ Вера рафајловска Друш тво то мо же да из вршу ва стран ски ак тив нос ти на два на чина: мо же да има трансак ции во стран ски ва лу ти или мо же да има стран ско ра бо тење. Пок рај тоа друш тво то мо же да врши пре зен ти ра ње на сво и те фи нан сис ки из веш таи во стран ска ва лута. Смет ко вод стве ни от трет ман на ефек ти те од про ме ни те на де виз ни те кур се ви и нив ното пре зен ти ра ње во фи нан сис ки те из веш таи е уре де но со Пра вил ни кот за во де ње на смет ковод ство ("Служ бен вес ник на РМ", број 159/09, 161/10 и 107/11) и тоа со: МСС 21 - Ефек ти од про ме ни на де виз ни кур се ви (во на та мош ни от текст: МСС 21, кој го при ме ну ва ат сред ни те и го ле ми те друш тва); и Од дел 30 - Пре ве ду ва ње на стран ски валу ти од МС ФИ за МСЕ (во на та мош ни от текст: Од дел 30, кој го при ме ну ва ат ма ли те и мик ро друш тва). Глав ни пра ша ња во врска со кур сни те разли ки се: На кои став ки се пресме ту ва ат кур сни разлики? По кои де виз ни кур севи? Кои ви до ви на ак тив нос ти се со стран ство? Ка ко се врши пре зен ти ра ње на кур сни те раз ли ки во фи нан сис ки те из веш таи? За Од дел 30 Од бо рот за Ме ѓу на род ни Сметко вод стве ни Стан дар ди обја ви из ме ни со цел од ре де ни по јас ну ва ња во Од де лот 30. Овие изме ни кај нас не се об ја ве ни во Служ бен вес ник. Во овој на пис се да де ни упат ства со практич на при ме на на МСС 21 и Од дел 30, ка ко и раз ли ки те во смет ко вод стве ни от трет ман ме ѓу МСС 21 и Од дел 30. Во овој на пис ко рис тен е тер ми нот "друш тво" на мес то "ен ти тет", би деј ќи е попри фат лив. 1. ДЕ ЛОК РУГ на ПРИ МЕНА МСС 21 и Од дел 30 се при ме ну ваат: а) при прес ме тка на транс ак ции и сал да во странски ва лу ти, ос вен за транс ак ции врз ос но ва на де ри ва ти и сал да кои се во де ло круг на МСС 39 Фи нан си ски ин стру мен ти: приз на ва ње и ме ре ње, Од дел 11 - Ос нов ни фи нан сис ки инстру мен ти и Од дел 12 - Дру ги фи нан сис ки инстру менти. б) при пре ве ду ва ње (кон вер зи ја) на ре зул та ти те и фи нан си ска та со стој ба на стран ско то ра бо те ње, кои се вклу че ни во фи нан си ски те из ве штаи на друш тво то пре ку кон со ли да ци ја, про пор ци о нална (сраз мер на) кон со ли да ци ја или ме то да та на глав ни на; и в) при пре ве ду ва ње (кон вер зи ја) на ре зул та ти те и фи нан си ска та со стој ба на друш тво то во ва лу та за пре зен та ци ја. МСС 21 и Од дел 30 не се при ме ну ваат: а) на сме тко водс тво то на хе џинг (за штит ни) ставки во стран ска ва лу та, вклу чу вај ќи го хе џин гот (за шти та та) на не то вло жу ва ње то во стран ско то ра бо те ње. На сме тко водс тве но то еви ден ти ра ње на хе џин гот се при ме ну ваат МСС 39 и Од дел 11 и Од дел 12. Оваа одред ба е зна чај на, би деј ќи врз ос но ва на неа ефе кти те врз ос но ва на т.н. ва лут на клаузу ла - девизна клаузула (ко ја прет ста ву ва еден вид за шти та од ри зик, од нос но еден вид за шти та на фер вред но ста на по ба ру ва ња та, од нос но плас ма ни те, со вр зу ва ње на из но сот кој би треба ло да се пла ти по те ко вен курс во не ко ја конвер ти бил на стран ска ва лу та), не се иска жу ва ат како курс ни раз ли ки сог лас но МСС 21 и Од дел 30, ту ку ка ко дру ги фи нан си ски при хо ди и рас ходи, од нос но ка ко мо да ли тет на за шти та од ри зик сог лас но МСС 39, Од дел 11 и Од дел 12; б) при пре зен та ци ја на па рич ни те те ко ви кои произ ле гу ва ат од транс ак ции во стран ска ва лу та, или на пре ве ду ва ње на па рич ни те те ко ви од REPREZENT januari 1/2017 3

4 Сметководство стран ско ра бо те ње, сог лас но МСС 7 - Из ве штај за па рич ни те те ко ви и Од дел 7 - Из веш тај за па рич ни те те кови. 2. ДЕ ФИ НИ ЦИИ и ОБ ЈАС НУ ВА ЊА Од дел 30 не сод ржи де фи ни ции на од ре де ни поими, но да ва об јас ну ва ња за од ре де ни по ими, но ма ли те и мик ро друш тва мо жат да ги ко рис тат и де фини ци и те и об јас ну ва ња та да де ни во про дол же ние. Во точ ки те 8 и 9 од МСС 21, да де ни се де фи ниции и об јас ну ва ња на по ве ќе по и ми. Зак лу чен курс е промп тен де ви зен курс на кра јот на пер и о дот на из ве сту ва ње. Курс на раз ли ка е раз ли ка та ко ја што про из ле гу ва од пре ве ду ва ње на одре ден број на еди ни ци на ва лу та во дру га ва лу та спо ред раз лич ни де виз ни кур се ви. Де ви зен курс е со од нос за раз ме на на две ва лути. Промп тен курс е де ви зен курс за мо мен тал на ис по ра ка. Стран ска ва лу та е ва лу та ко ја не е функ ци о нал на ва лу та на друш тво то (кај нас, тоа е би ло ко ја ва лу та ко ја е раз лич на од де на рот). Стран ско ра бо те ње е друш тво кое е по друж ни ца, при друж но друш тво, за ед нич ко ра бо те ње или фи лија ла на из ве сту вач ко то друш тво, чии актив но сти се зас но ва ни или из вр шу ва ат во зем ја, ко ја не е зем ја та на из ве сту вач ко то друш тво. Функ ци о нал на ва лу та е ва лу та та на при мар но то еко ном ско оп кру жу ва ње во кое друш тво то ра бо ти. При одре ду ва ње то на сво ја та функ ци о нал на ва лута, друш тво то тре ба да ги зе ме во пред вид след ни ве фа кто ри: а) Ва лу та: ко ја глав но вли јае на про даж ни те це ни на ус лу гите (ова нај че сто би би ла ва лу та та во ко ја се де но ми нира ат, од нос но иска жу ва ат и под ми ру ва ат про даж ни те це ни за не го ви те до бра и ус лу ги); на зем ја та чии кон ку рент ни си ли и ре гу ла ти ви глав но ги одре ду ва ат про даж ни те це ни на до бра та и ус лу ги те на друш тво то. б) Ва лу та та ко ја глав но вли јае на тро шо ци те за ра бот на та си ла, ма те ри ја ли и оста на ти тро шо ци кои се по треб ни за обез бе ду ва ње на до бра та и ус лу ги те (ова че сто би би ла ва лу та та во ко ја та кви те тро шо ци се де но ми ни ра ни и под ми ре ни). Во точ ки те 10 и 11 од МСС 21 и точ ки те 30.4 и 30.5 од Од дел 30 да де ни се и до пол ни тел ни фа кто ри, но се ко гаш тре ба да се да де при о ри тет на прет ход но на ве де ни те фа кто ри. Ед наш утвр де на та функ ци о нал на ва лу та не се ме ну ва, ос вен ако не дој де до про ме на во ос нов ни те транс ак ции, на ста ни и ус ло ви. Кај нас, друш тва та го при ме ну ва ат де на рот ка ко функ ци о нал на ва лу та (член 472 став 1 од За ко нот за тр гов ски те друш тва). Гру па прет ста ву ва ма тич но дру штво и си те не го ви по дружни ци. Не то вло жу ва ње во стран ско ра бо те ње е из носот на учес тво то на из ве сту вач ко то друш тво во не то средс тва та на тоа ра бо те ње. На при мер, ед но друш тво има две по друж ни ци А и Б. По друж ни ца та Б е стран ско ра бо те ње. По дружни ца та А и да ва за ем на по друж ни ца та Б. До кол ку под ми ру ва ње то на за е мот не се пла ни ра да се из вр ши, ни ту пак е ве ро јат но де ка ќе на ста не во бли ска ид ни на, то гаш по ба ру ва ње то за за ем на по друж ни ца та А во по друж ни ца та Б прет ста ву ва дел од не то вло жу вање то на друш тво то А во по друж ни ца та Б. Ова, ис то та ка, би би ло точ но до кол ку и са ма та по друж ни ца А прет ста ву ва стран ско ра бо те ње. Ва лу та на пре зен ти ра ње е ва лу та во ко ја се пре зен ти ра ни фи нан си ски те из ве штаи (кај нас тоа е де на рот). Ме ѓу тоа ако друш тво од Ма ке до ни ја има по друж ница во странс тво, за ко ја сме тко водс тво то се во ди според про пи си те на таа зем ја и фи нан си ски те из ве штаи се иска жа ни во ва лу та та на таа зем ја, во тој слу чај, ќе мо ра да се пре ве дат, од нос но да се из вр ши кон вер зи ја во де на ри, би деј ќи тоа е ва лу та та за пре зен та ци ја на из ве сту вач ко то друш тво. Мо не тар ни ста вки се еди ни ци на ва лу та кои се чу ва ат и средс тва и об вр ски кои тре ба да се при мат или пла тат во фи ксен или утврд лив број на еди ни ци на таа ва лу та. При ме ри за тоа се: пен зии и оста на ти ко ри сти за вра бо те ни кои тре ба да би дат исп ла те ни во па ри, ре зер ви ра ња кои тре ба да се под ми рат во па ри и па рич ни ди ви ден ди кои се приз на ва ат ка ко об вр ска. Слич но на тоа, мо не тар на ста вка прет ста ву ва и до го вор за при ма ње (или пла ќа ње), на про мен лив број на сопстве нич ки ин стру мен ти на друш тво то или про мен лив број на средс тва чи ја об је ктив на вред ност ко ја тре ба да се при ми (или пла ти) е ед на ква на фи ксен или утврд лив број на еди ни ци од одре де на ва лу та. Не мо не тар ни ста вки се отсус тво на пра во то да се при ми (или об вр ска та да се пла ти) во фи ксен или 4 REPREZENT januari 1/2017

5 Сметководство Спо ред точ ка та 20 од МСС 21 и точ ка та 30.6 од Од дел 30, транс ак ци ја во стран ска ва лу та е трансак ци ја ко ја е де но ми ни ра на (иска жа на) или ба ра да би де на ми ре на во стран ска ва лу та, вклу чу вај ќи ги и транс ак ци и те кои настану ва ат ко га друш тво то: а) Ку пу ва или про да ва про из во ди или ус лу ги чи ја це на е иска жа на во стран ска ва лу та; б) По зај му ва или да ва за ем во слу чај ко га об врски те и по ба ру ва ња та се иска жа ни во стран ска ва лу та; в) На друг на чин стек ну ва или оту ѓу ва средс тво, или соз да ва или под ми ру ва об вр ски, иска жа ни во стран ска ва лу та. Спо ред точ ка та 21 од МСС 21 и точ ка та 30.7 од Од дел 30 при по чет но то приз на ва ње, транс акци ја та тре ба да би де еви ден ти ра на во функ ци о нал на ва лу та, со при ме на на промп тен де ви зен курс, поме ѓу функ ци о нал на та ва лу та и стран ска та ва лу та на да ту мот на транс ак ци ја та. Во точ ка та 22 од МСС 21 и точ ка та 30.8 од Од дел 30, да де на е мож ност од пра ктич ни при чи ни да мо же да се ко ри сти курс кој е приб ли жен на фа ктич ки от курс на да ту мот на транс ак ци ја та, на при мер, про сечен курс на не де ла или ме сец. Ме ѓу тоа ако де виз ните кур се ви зна чи тел но флу кту и ра ат, ко ри сте ње то на про сеч ни от курс за пер и од е не со од вет но. По кој курс во сме тко водс тво то ќе се прес ме та и еви ден ти ра транс ак ци ја та во де нар ска про тив вредност за ви си од: 1. Ако се вр ши пла ќа ње по аванс на фа кту ра, од стран ски до ба ву вач, во тој слу чај ќе се при ме ни транс ак ци ски от курс, кој се на ре ку ва промп тен курс, од нос но тоа е про даж ни от курс на де ловна та бан ка (на аван си те не се прес ме ту ва ат курс ни раз ли ки). 2. Ако за пла ќа ње то се ко ри стат сопс тве ни де ви зи ос тва ре ни од про даж ба на про из во ди, сто ки и ус лу ги во странс тво, де нар ска та против вред ност ќе се прес ме та по сред ни от курс на НБРМ за со од вет на та ва лу та на де нот на пла ќа ње то. 3. Ако пла ќа ње то се из вр ши пос ле при е мот на сто ка та, во тој слу чај де нар ска та про тив вредутврд лив број на еди ни ци од одре де на ва лу та. Приме ри за тоа се: из но си на претп ла ти за до бра и ус лу ги - од на пред пла те на на ем ни на; гуд вил, не ма те ри јал ни средс тва; за ли хи; нед виж но сти, по строј ки и опре ма и ре зер ви ра ња кои тре ба да се под ми рат со ис по ра ка на не мо не тар ни ста вки. Прет ход но да де ни те об јас ну ва ња за мо не тар ни те и не мо не тар ни те ста вки, од нос но ста вки те на кои се прес ме ту ва ат, или не се прес ме ту ва ат курс ни раз ли ки се да де ни во след на ва та бе ла: Се прес ме ту ва ат на: 1. Де виз ни па рич ни средс тва (на де виз на сме тка, де виз на бла гај на, де ви зен акре ди тив) 2. По ба ру ва ња од ку пу ва чи од странс тво 3. Дру ги по ба ру ва ња од странс тво 4. Хар тии од вред ност и финан си ски плас ма ни во странска ва лу та, ос вен учес тво во ка пи та лот и за е ми кои во бли ска ид ни на не мо же да се вра тат 5. Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во странс тво и об вр ски за кра тко роч ни и дол го роч ни кре ди ти од странс тво 6. Дру ги мо не тар ни ста вки кои се пла ќа ат или се нап ла ќа ат во стран ска ва лу та Кур сни раз лики Не се прес ме ту ва ат на: 1. Па рич ни средс тва во де на ри (сме тка, бла гај на, де нар ски акре ди тив) 2. По ба ру ва ња од ку пу ва чи во зем ја та 3. Дру ги по ба ру ва ња од зем јата 4. Хар тии од вред ност и финан си ски плас ма ни во де на ри 5. Об вр ски спре ма до ба ву вачи во зем ја та и об вр ски за кра тко роч ни и дол го роч ни кре ди ти во зем ја та 6. Не ма те ри јал ни средс тва и гуд вил 7. Нед виж но сти, по строј ки и опре ма 8. Вло жу ва ња во нед виж но сти 9. Би о ло шки средс тва 10. За ли хи 11. Да де ни и при ме ни аван си во стран ска ва лу та 12. Не те ков ни средс тва кои се чу ва ат за про даж ба и пре кина то ра бо те ње 13. Ка пи тал (вклу чу вај ќи ја аку му ли ра на та до би вка или аку му ли ра на та за гу ба) 14. Дол го роч ни ре зер ви ра ња во де на ри 15. Дру ги не мо не тар ни ста вки во де на ри 3. ИЗ ВЕ СТУ ВА ЊЕ на ТРАН САК ЦИИ од СТРАН СКА ВА ЛУ ТА во ФУНК ЦИ О НАЛ НА ВА ЛУ ТА По чет но приз на ва ње REPREZENT januari 1/2017 5

6 Сметководство ност ќе се прес ме та по сре ден курс на НБРМ на де нот на транс ак ци ја та (член 35 од За ко нот за де виз но то ра бо те ње). На при мер: Друш тво то А ку пу ва опре ма од странство за 6 ми ли о ни евра. Функ ци о нал на ва лу та на друштво то е де нар. Да ту мот на на ло гот е 30 Ок том ври 2016 го ди на, да ту мот на ис по ра ка та е на 11 Но ем ври 2016 го ди на, да ту мот на фа кту ра та е на 11 Но ем ври, а да ту мот на при е мот на опре ма та е 15 Но ем ври. Се по ста ву ва пра ша ње то: Под кој да тум сме тко водс тве но се евиден ти ра транс ак ци ја та за на ба вка на опрема та? Де нот ко га ри зи ци те и на гра ди те ќе пре ми нат во сопс тве ност на дру го друш тво, во су шти на е де нот на транс ак ци ја та. Ве ро јат но е де ка сопс тве но ста мо же да пре ми не на де нот на ис по ра ка та во за вис ност од ус лови те во до го во рот. Слич но на тоа сопс тве но ста мо же да по ми не во мо мен тот на при е мот на опре ма та, но мал ку е ве ро јат но тоа да се слу чи на де нот на при ем на фа кту ра та или ко га се вр ши пла ќа ње то. Во При ме рот за Друш тво то А де нот на транс ак ција та ќе би де де нот на ис по ра ка та или при е мот на опрема та, во за вис ност од тоа кој ќе ги пре зе ме тро шо ци те и ри зи ци те во слу чај на оште ту ва ње или гу бе ње на опре ма та сог лас но до го во рот. Кај нас нај че сто де нот на транс ак ци ја та е де нот на при е мот на сто ка та. На по ме на: За сме тко водс тве но то еви ден ти ра ње, не е зна ча ен де виз ни от курс кој го при ме ну ва ца ри ната, би деј ќи тој се ко ри сти са мо да се прес ме та де нарска та про тив вред ност ка ко ос но ви ца за ца ри на. (на кра јот на го ди на та не се прес ме ту ва ат курсни раз ли ки); в) Не мо не тар ни те ста вки кои се ме рат спо ред обје ктив на вред ност во стран ска ва лу та тре ба да би дат иска жа ни со ко ри сте ње на де виз ни те кур се ви кои по сто е ле ко га би ла утвр де на об је ктив на та вред ност (на кра јот на го ди на та не се прес ме ту ва ат курс ни раз ли ки). 4. ПРИЗ НА ВА ЊЕ на КУРС НИ РАЗ ЛИ КИ Приз на ва ње то на курс ни те раз ли ки за мо не тар ни те ста вки е уре де но во точ ки те 27 до 34 од МСС 21 и точ ки те и од Од дел 30 и тоа: курс ни раз ли ки кои про из ле гу ва ат од ре дов ни транс ак ции во стран ска ва лу та; и курс ни раз ли ки кои про из ле гу ва ат од мо не тар на ста вка ко ја прет ста ву ва дел од не то вло жу ва ње то во стран ско то ра бо те ње. Во продолжение даден е приказ на курсни разлики за монетарни ставки: Из ве сту ва ње на кра јот напос ле до ва тел ни пер и оди Спо ред точ ка та 23 од МСС 21 и точ ка та 30.9 од Од дел 30, на кра јот на се кој пер и од на из ве сту ва ње, од нос но при под го то вка на фи нанси ски те из ве штаи, во о би ча е но тоа е на кра јот на го ди на та: а) Мо не тар ни те ста вки во стран ска ва лу та тре ба да се при ка жат со при ме на на зак луч ни от курс, од нос но спо ред сред ни от девизен курс на НБРМ за со од вет на та ва лу та на (тоа се т.н. "не ре а ли зи ра ни курс ни раз ли ки"); б) Не мо не тар ни те ста вки кои се ме рат спо ред исто ри ска на бав на вред ност во стран ска ва лута, тре ба да би дат иска жа ни со ко ри сте ње на де виз ни от курс на да ту мот на транс ак ци ја та 4.1. Курс ни раз ли ки од ре дов ни транс ак ции Курс ни те раз ли ки од ре дов ни транс ак ции се евиден ти ра ат ка ко при хо ди, од нос но рас хо ди во пер и о дот во кој на ста ну ва ат. Ко га транс ак ци ја та е на ми ре на во исти от прес метко вен пер и од во кој на ста на ла, си те курс ни раз ли ки се приз на ва ат во тој пер и од. Ме ѓу тоа, ко га транс ак ци ја та е на ми ре на во наред ни те прес ме тков ни пер и о ди, курс на та раз ли ка се приз на ва во се кој пер и од до да ту мот на на ми ру ва ње 6 REPREZENT januari 1/2017

7 Сметководство на транс ак ци ја та, спо ред сред ни от де ви зен курс на НБРМ за таа ва лу та за се кој од де лен пер и од. Тоа зна чи, курс ни те раз ли ки прес ме та ни на моне тар ни те ста вки во те кот на го ди на та и на кра јот на го ди на та, се иска жу ва ат ка ко при хо ди и рас хо ди во Из ве шта јот за се оп фат на та до би вка или во Би лансот на ус пех. Сог лас но точ ка та 5 од МСС 1 - Пре зен ти ра ње на фи нан сис ки те из веш таи и точ ка та 3.15 од Оддел 3 - Пре зен ти ра ње на фи нан сис ките из веш таи, друш тво то ги при ка жу ва на не то ос но ва до бив ки те и за гу би те кои про из ле гу ва ат од гру па на слич ни трансак ции, ка ко на при мер, до бив ки и за гу би од кур сни раз ли ки са мо до кол ку се не ма те ри јални. Ако се мате ри јал ни так ви те до бив ки и за гу би ис ти те се при кажу ва ат од делно. Курс ни те раз ли ки не мо же да се ка пи та ли зира ат. При мер 1: Курсни разлики од редовнитрансакции во текот на годината 1. Друш тво то А на ба ви ло сто ка од Гер ма ни ја евра 2. Сто ка та е при стиг на та и оца ри не та на го ди на и пла тен е ДДВ де на ри и ца рин ски да вач ки де на ри ден. 3. До би е на е ф-ра за пре воз ден. 4. На го ди на отку пе ни се де ви зи (де нар ска про тив вред ност ев ра х 61,4960) и по доз на ка Обра зец 1450 пла те но е на стра нски от до ба ву вач ден. 5. Пла те на е бан кар ска про ви зи ја ден. 6. Спо ред до го во рот ев ра ќе би дат пла те ни во 2017 го ди на 7. Сто кa тa на за ли ха се во ди по на бав на вред ност ден. 8. На го ди на прес ме та на е курс на раз ли ка ден. На по ме на: Де нар ска та про тиввред ност на смет ката 221 во смет ко вод ство то за ев ра е Де нар ска та про тиввред ност на ев ра по претпоставен девизен кур с на (61,5440) е денари. Пресме та на та курсна раз ли ка е 240 ( ), од нос но об врската е зголемена за 240 де нари. Во 2017 го ди на при отку пот и пла ќа ње то на оста то кот од об вр ска та (5.000 евра) ќе се прес ме та курс на разли ка по кур сот на де нот на пла ќа ње то. Кал ку ла ци ја: Ф-ра од стран ски до ба ву вач ев ра х 61,4960 ца ри на и дру ги да вач ки пре воз Вкупн о КНИ ЖЕ ЊА: Во 2016 го ди на Сто ки на за ли ха Да нок на до да де на вред ност Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во странс тво Об вр ски за ца ри ни Об вр ски за ДДВ Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та По кал ку ла ци ја број Об вр ски за ца ри ни Об вр ски за ДДВ Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та Сме тка По БИ број Па рич ни сред ства за от куп на де визи Сме тка Де нар ска про тив вред ностза от куп на евра Де виз на сме тка Па рич ни сред ства за от куп на де визи Отку пе ни евра Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во странс тво Де виз на сме тка Пла те но по ф-ра на стран ски до ба ву вач Бан кар ски ус лу ги и тро шо ци за пла тен про мет Сме тка Бан кар ска про ви зи ја REPREZENT januari 1/2017 7

8 Сметководство Расходи врз основа на негативни курсни разлики Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во странс тво Прес ме та на курс на раз ли кана го ди на При мер 2: Курсни разлики од редовнитрансакции на крајот на годината На го ди на со стој ба та на де виз ни те мо не тар ни ста вки и прес ме та ни те курс ни раз ли ки е след на ва: Сме тка Странска ва лу та Из нос во стран ска ва лу та Из нос во де на ри На по ме на: Де виз ни те кур се ви се прет по ста ве ни. Де виз ни кур се ви на Из нос на (кол. 3 х кол. 5) по зи тив на (кол. 6 - кол. 4) Кур сна раз ли ка не га тив на (кол. 4 - кол. 6) Ку пу ва чи во странс тво EUR , Де виз на бла гај на EUR , Де виз на сме тка EUR , Об вр ски спре ма до ба вува USD чи во странс тво , Вкуп но КНИ ЖЕ ЊА: По ба ру ва ња од ку пу ва чи од странс тво Де виз на сме тка Де виз на бла гај на При хо ди врз ос но ва на по зи тив ни курс ни раз ли ки За по зи тив ни курс ни раз ли ки на го ди на Рас хо ди врз ос но ва на не га тив ни курс ни раз ли ки Об вр ски спре ма до ба ву ва чи во странс тво За не га тив ни курс ни раз ли ки на го ди на 4.2. Курс ни раз ли ки кои про из ле гу ва ат од дел на не то вло жу ва ње во стран ско ра бо те ње Спо ред МСС 21 и Од дел 30, под стран ско ра бо тење се по драз би ра ат вло жу ва ња кои из ве сту вач ко то, од нос но ма тич но то друш тво ги има во стран ско то ра бо те ње, а тоа мо же да би де за вис но друш тво, придруж но друш тво, за ед нич ко ра бо те ње или фи ли ја ла на из ве сту вач ко то друш тво, чи ја деј ност е сме сте на или се вр ши во зем ја или ва лу та раз лич на од зем ја та или ва лу та та на из ве сту вач ко то друш тво. Нај че сто спо ред про пи си те на дру ги те др жа ви, за стран ско то ра бо те ње тре ба да се ос но ва друш тво и тоа друш тво има об вр ска де лов ни те кни ги да ги во ди, ка ко и фи нан си ски те из ве штаи да ги со ста ву ва спо ред про пи си те на зем ја та ка де е стран ско то ра бо те ње. Во о би ча е но за при вре ме ни те ра бо ти во странс тво не се ос но ва друш тво, ту ку де лов на еди ни ца во вид на фи ли ја ла на из ве сту вач ко то друш тво, ко ја не ма пра вен ста тус. МСС 21 и Од дел 30 не пра ви раз ли ка во од нос на тоа да ли мо не тар на та ста вка про из ле гу ва од ра бо те ње со за вис но друш тво или де лов на еди ни ца (фи ли ја ла). Ме ѓу тоа ра бо те ње то со фи ли ја ла та ко ја не ма пра вен ста тус, не мо же да има не то вло жу ва ње, би деј ќи неј зи но то ра бо те ње е оп фа те но во де лов ните кни ги на ма тич но то друш тво. Од овие при чи ни од ра бо те ње то со фи ли ја ла та мо же да про из ле зат са мо курс ни раз ли ки од ре дов ни транс ак ции. Под дел од не то вло жу ва ње се оп фа ќа ат и моне тар ни те ста вки кои про из ле гу ва ат од дол го роч ни по ба ру ва ња на за е ми на из ве сту вач ко то друш тво во за вис но то друш тво за кои не по стои план де ка во дог лед но вре ме ќе би дат ре а ли зи ра ни. Сог лас но точ ка та 32 од МСС 21 и точ ка та од Од дел 30 курс ни те раз ли ки кои про из ле гу ва ат од мо не тар на ста вка ко ја е дел од не то вло жу ва ње то на из вес ту вач ко то друш тво во стран ско ра бо те ње, 8 REPREZENT januari 1/2017

9 Сметководство тре ба да би дат приз на е ни во до би вка или за гу ба во по себ ни те фи нан сис ки из веш таи на из ве сту вач ко то друш тво или во по себ ни те фи нан си ски из ве штаи на стран ско то ра бо те ње, ка ко што е со од вет но. Во кон со ли ди ра ни те фи нан си ски из ве штаи, курс ни те раз ли ки по чет но се приз на ва ат во остана та та се оп фат на до би вка. Ко га ќе се оту ѓи дел од не то вло жу ва ње то ку му ли ра ни от из нос во ка пи та лот тре ба да се рек ла си фи ци ра во до би вка или за гу ба, од нос но пре ку Би лан сот на ус пех. Важно: Сог лас но точ ка та од Од дел 30, мали те и мик ро друш тва не ма ат об врска ку му ла тив ни те кур сни раз ли ки кои би ле приз на ти во ос та на та се опфат на до бивка, при оту ѓу ва ње на стран ско то ра бо те ње да ги рек ла си фи ци ра ат од ка пи та лот (глав ни ната) во до бив ки или за губи, од нос но во Би лан сот на ус пех. Во вр ска со курс ни те раз ли ки од мо не тар ни ста вки, кои се дел од не то вло жу ва ње во стран ско то ра бо те ње на из ве сту вач ко то друш тво мо же да има три слу чаи: дел од не то вло жу ва ње то е во функ ци о нал на ва лу та на из ве сту вач ко то друш тво; дел од не то вло жу ва ње то е во функ ци о нал на ва лу та на стран ско то ра бо те ње; и дел од не то вло жу ва ње то е во ва лу та раз лич на од функ ци о нал на та ва лу та и на стран ско то ра бо те ње и на из ве сту вач ко то друш тво. При мер 1: Курсни разлики од дел на нето вложување во странско работење во функционална валута на известувачкото друштво 1. На го ди на из ве сту вач ко тодруш тво А од Ма ке до ни ја на сво е тоза вис но друш тво Б во За греб, за те ков нора бо те ње му пре фр ли ло де на ри и не е пла ни ра но вра ќа ње на средс тва та вобли ска ид ни на (има трет ман надел од не то вло жу ва ње) Во пра кти ка та кај нас ре тко ќе се слу чи ва ков пример. Но до кол ку се слу чи, из ве сту вач ко то друш тво А во по себ ни те фи нан си ски из ве штаи не ма да иска же курс ни раз ли ки, а за вис но то друш тво Б во по себ ни те фи нан си ски из ве штаи ќе иска же курс на раз ли ка на ме ѓу де на рот и ку на та. При со ста ву ва ње то на кон со ли ди ра ни те фи нан сиски из ве штаи, кои ги со ста ву ва друш тво то А, курс на та раз ли ка ќе ја иска же ка ко по себ на ста вка во рам ки те на оста на та та се оп фат на до би вка. На ист на чин се по ста пу ва и во слу чај на про порци о на лен мо дел на учес тво, ка ко и во слу чај на не то вло жу ва ње во стран ско ра бо те ње прес ме та но со приме на на мо де лот на глав ни на. При мер 2: 1. На го ди на из ве сту вач ко то друш тво А од Ма ке до ни ја на сво е то за вис но друш тво Б во Гер ма ни ја муодо бри ло дол го ро чен за ем воиз нос од ев ра и не е пла ни ра но ко га ќе се вра ти ( ев ра х 61,4943 за 1 евро) (има трет ман на делод не то вло жу ва ње) На го ди на де виз ни от курс е 61,5440 (прет по ста вен де ви зен курс) и прес ме та на е курс на раз ли ка ( ) Во При ме р 2 из ве сту вач ко то друш тво А во по себ ни те фи нан си ски из ве штаи не ма да иска же курс на раз ли ка. Ме ѓу тоа, во кон со ли ди ра ни те фи нан си ски из вештаи кои ги со ста ву ва друш тво то А, овие курс ни разли ки ќе ги иска же ка ко по себ на ста вка во рам ки те на оста на та та се оп фат на до би вка. Ко га ќе се оту ѓи стран ско то ра бо те ње, ку му ли рани те курс ни раз ли ки ќе се иска жат ка ко при хо ди или рас хо ди, од нос но до би вки или за гу би од оту ѓу ва ње. При мер 3: Курсни разлики од дел на нето вложување во странско работење во функционална валута на известувачкото друштво Курсни разлики од дел на нето вложување во странско работење во валута која не е функционална валута на известувачкото друштво ниту е функционална валута на странското работење 1. На го ди на из ве сту вач ко тодруш тво А од Ма ке до ни ја на сво е тоза вис но друш тво Б во За греб му одо бри ло дол го ро чен за ем во из нос од ев ра и не е пла ни ра но ко га ќе се вра ти ( ев ра х 61,4943) (има трет ман на дел одне то вло жу ва ње) REPREZENT januari 1/2017 9

10 Сметководство 2. На го ди на де виз ни от курс е 61,5440 (прет по ста вен курс) и прес ме та на е курс на раз ли ка ( ) Во овој слу чај ако дел од не то вло жу ва ње то на из весту вач ко то друш тво во стран ско то ра бо те ње е во ва лу та ко ја е раз лич на од функ ци о нал на та ва лу та на из ве стувач ко то друш тво и функ ци о нал на та ва лу та на стран ско то ра бо те ње, курс ни раз ли ки на ста ну ва ат во од дел ни те финан си ски из ве штаи на из ве сту вач ко то друш тво и во оддел ни те фи нан си ски из ве штаи на стран ско то ра бо те ње. Во кон со ли ди ра ни те фи нан си ски из ве штаи кои ги со ста ву ва из ве сту вач ко то друш тво А, по ели ми ни ра ње на ин тер ни те ста вки, курс ни те раз ли ки ќе ги при ка же ка ко по себ на ста вка во рам ки те на оста на та та се опфат на до би вка. При оту ѓу ва ње то на стран ско то ра бо те ње ку му лира ни те курс ни раз ли ки ќе би дат иска жа ни ка ко прихо ди или рас хо ди, од нос но ка ко до би вки или за гу би од оту ѓу ва ње. 5. КО РИ СТЕ ЊЕ на ВА ЛУ ТА за ПРЕ ЗЕН ТИ РА ЊЕ КО ЈА е РАЗ ЛИЧ НА од ФУНК ЦИ О НАЛ НА ТА ВА ЛУ ТА 5.1. Пре ве ду ва ње во ва лу та на пре зен ти ра ње Друш тво то мо же да ги пре зен ти ра сво и те фи нан сиски из ве штаи во би ло ко ја ва лу та. На при мер, ко га една гру па се со стои од по ве ќе друш тва со раз лич ни функ ци о нал ни ва лу ти, ре зул та тот и фи нан си ска та со стој ба на се кое друш тво се изра зу ва во ед на заед нич ка ва лу та, за да мо жат да би дат составени кон со ли ди ра ни те фи нан си ски из ве штаи. По стап ка та е раз лич на во за вис ност од тоа да ли фи нан си ски те из ве штаи се иска жа ни во ва лу та ко ја не е ва лу та на хи пе ринф ла тор на еко но ми ја или во ва лу та на хи пе ринф ла тор на еко но ми ја. Сог лас но точ ка та 39 од МСС 21 и точ ка та од Од дел 30, ре зул та ти те и фи нан си ска та со стој ба на друш тво то чи ја функ ци о нал на ва лу та не е ва лу та на хи пе ринф ла тор на еко но ми ја, тре ба да се пре ве дат во дру га ва лу та на пре зен ти ра ње со ко ри сте ње на след ни ве по стап ки: а) Средс тва та и об вр ски те, за се кој пре зен ти ран Из ве штај за фи нан си ска та со стој ба (Би ланс на состој ба та), вклу чу вај ќи ги и спо ред бе ни те по да то ци, тре ба да би дат пре ве де ни спо ред зак луч ни от курс на да ту мот на тој Из ве штај за фи нан си ска та со стој ба; б) При хо ди те и рас хо ди те за се кој пре зен ти ран Из ве штај за се оп фат на та до би вка или Би лан сот на ус пех, вклу чу вај ќи ги и спо ред бе ни те по да то ци, треба да би дат пре ве де ни спо ред де виз ни те кур се ви на да ту ми те на транс ак ци и те; в) Си те ре зул ти рач ки курс ни раз ли ки тре ба да бидат пре зен ти ра ни во оста на та та се оп фат на до бивка. На по ме на: По стап ка та за пре зен ти ра ње на фи нанси ски те из ве штаи ко га функ ци о нал на та ва лу та е ва лу та на хи пе ринф ла тор на еко но ми ја е про пи ша на во точки те 42 и 43 од МСС 21 и точ ка та од Од дел Пре ве ду ва ње на стран ско ра бо те ње Пред со ста ву ва ње то на кон со ли ди ра ни те фи нанси ски из ве штаи, фи нан си ски те из ве штаи за странско то ра бо те ње тре ба да се пре ве дат во ва лу та та за пре зен та ци ја. При кон со ли да ци јата во о би ча е на е по стап ка та на ели ми ни ра ње на транс ак ци и те ме ѓу друш тва та во група та. Ме ѓу тоа, мо не тар ни те средс тва или об вр ски во рам ки те на гру па та, не за вис но да ли се кра ткороч ни или дол го роч ни, не мо жат да се ели ми ни раат без да се при ка жат ефе кти те од курс ни те раз ли ки, би деј ќи исти те вли ја ат на при хо ди те и рас хо ди те во Из ве шта јот за се оп фат на та до би вка. Иск лу чок од ова пра ви ло е за мо не тар ни те ста вки кои про из ле гу ва ат од дел на не то вло жу ва ња та соглас но точ ка та 32 од МСС 21 и точ ка та од Од дел 30. Овие курс ни раз ли ки се иска жу ва ат ка ко по себ на ста вка во рам ки те на оста на та та се оп фат на до би вка, до оту ѓу ва ње на стран ско то ра бо те ње. Ко га да ту мот на фи нан си ски те из ве штаи на странско то ра бо те ње, се раз ли ку ва од да ту мот на фи нанси ски те из ве штаи на из ве сту вач ко то друш тво, во тој слу чај средс тва та и об вр ски те на стран ско то ра бо те ње се пре ве ду ва ат спо ред кур сот кој ва жел на да ту мот на Из ве шта јот за фи нан си ска та со стој ба на стран ско то рабо те ње. Ко ре ги ра ње се вр ши за зна чај ни те про ме ни на кур се ви те кои на ста на ле до да ту мот на Из ве шта јот за фи нан си ска та со стој ба на ма тич но то (из ве сту вач ко то) друш тво во сог лас ност со МСС 27 Кон со ли ди ра ни и посеб ни фи нан сис ки из веш таи и Од дел 9 Кон со ли ди ра ни и по себ ни фи нан сис ки из веш таи. Иста по стап ка се кори сти и ко га е при ме нет ме то дот на удел на при друж но друш тво или за ед нич ко ра бо те ње, ка ко и при при ме на на про пор ци о нал на кон со ли да ци ја и за ед нич ко рабо те ње, сог лас но МСС 28 Вло жу ва ња во при друж ни ен ти те ти и Од дел 14 Вло жу ва ња во прид руж ни ен 10 REPREZENT januari 1/2017

11 Сметководство ти тети, МСС 31 Учес тво во за ед нич ки вло жу ва ња и Од дел 15 Учес тво во за ед нич ки вло жу вања. Се кој гуд вил, кој ќе на ста не при стек ну ва ње на стран ско то ра бо те ње и си те ко ре ги ра ња на сме тко водс тве на та вред ност спо ред фер вред но ста на средс тва та и об вр ски те из вр ше ни при стек ну ва њето на стран ско то ра бо те ње, се сме та ка ко средс тво и об вр ска од стран ско то ра бо те ње. Спо ред тоа, се иска жу ва во функ ци о нал на та ва лу та на стран ско то ра бо те ње и се пре ве ду ва спо ред зак луч ни от курс во сог лас ност со точ ки те 39 и 42 од МСС 21 и точ ките до од Од дел 30. При мер: Преведување нафинансиски извештаи 1. Друш тво А од Ма ке до ни ја има Друш тво Б во Гер ма ни ја (стран ско ра бо те ње) кое за поч на ло со ра бо та на 1 Ја ну а ри 2016 го ди на 2. На го ди на из вр ше но е пре ве ду ва ње на фи нан си ски те из ве штаи од Друш тво то Б во функ ци о нал на та ва лу та де нар на Друш тво то А 3. Де виз ни те кур се ви на евро то во од нос на де на рот се прет по ста ве ни за ра ди по ед нос тав но при ка жу ва ње и тие се за 1 ев ро на: 1 Ја ну а ри Де кем ври Про се чен курс... 61,5 Во про дол же ние да де ни се при ме ри во скра те на фор ма на Би ланс на ус пех и Из ве штај за фи нан си ска та со стој ба за 2016 го ди на. Из ве штај за се оп фат на до би вка заго ди на та што за вр шу ва на 31 Де кем ври 2016 Би ланс на ус пех во ми ли о ни Во евра Во де на ри (по сре ден курс по 61,5) При хо ди 32 При хо ди Тро шо ци на про даж ба (10) Тро шо ци на про даж ба (615) Бру то до би вка 22 Бру то до би вка Тро шо ци на ди стрибу (8) Тро шо ци на ди стри (492) ци ја бу ци ја Ад ми ни стра тив ни (2) Ад ми ни стра тив ни (123) тро шо ци тро шо ци До би вка пред одано чу ва њно чу ва ње 12 До би вка пред ода 738 Да нок на до би вка (4) Да нок на до би вка (246) Не то до би вка 8 Не то до би вка 492 Из ве штај за фи нан си ска та со стој бана 31 Де кем ври 2016 го ди на во ми ли о ни Во евра Во де на ри (по сре ден курс по 62) Не те ков ни средс тва Не те ков ни средс тва Зем ји ште 8 Зем ји ште 496 Те ков ни средс тва Те ков ни средс тва За ли хи 4 За ли хи 248 По ба ру ва ња од ку пу ва чи 2 По ба ру ва ња од ку пу ва чи 124 Вкуп ни средс тва 14 Вкуп ни средс тва 868 Ка пи тал Ка пи тал Ос нов на глав ни на 2 Ос нов на глав ни на 124 Аку му ли ра на до би вка 8 Аку му ли ра на до би вка 492 Вкуп но ка пи тал Раз ли ка од де виз ни кур се ви 4 10 Об вр ски Те ков ни об вр ски 4 Вкуп но ка пи тал 620 Об вр ски Вкуп но ка пи тал и об вр ски 14 Те ков ни об вр ски 248 Вкуп но ка пи тал и об вр ски 868 Во При ме рот раз ли ка та од де виз ни от курс е пресме та на на след ни ов на чин: аку му ли ра на та до би вка е пре тво ре на во де на ри и из не су ва 492 ми ли о ни де на ри, а раз ли ка та од 4 ми ли о ни де на ри е при ка жа на ка ко со ста вен дел на ка пи та лот (глав ни ната). 6. ОТУ ЃУ ВА ЊЕ или ДЕ ЛУМ НО ОТУ ЃУ ВА ЊЕна СТРАН СКО РА БО ТЕ ЊЕ Ка ко што прет ход но бе ше ка жа но, при оту ѓу ва ње то на стран ско то ра бо те ње, ку му ла тив ни от из нос на курс ни те раз ли ки кои се од не су ва ат на тоа стран ско ра бо те ње, кои се приз на ти во оста на та та се оп фат на до би вка и се аку му ли ра ни во од дел на ком по нен та на ка пи та лот (ка ко еден вид на ре ва ло ри за ци о ни ре зер ви), тре ба да би дат рек ла си фи ци ра ни од ка пи та лот во Из ве шта јот за се оп фат на та до би вка, од нос но во Би лан сот на ус пех за пер и о дот (ка ко рек ла си фи ка ци ја), во мо мен тот ко га се приз на ва до би вка или за гу ба од оту ѓу ва ње. Спо ред точ ка та 48 А од МСС 21, ос вен оту ѓу вање то на це лос но то учес тво на друш тво то во странско то ра бо те ње, ка ко оту ѓу ва ње се сме та и во слу чај ко га друш тво то за др жу ва дел од не го во то учес тво во по ра неш на та по друж ни ца, при друж но то друш тво или за ед нич ки кон тро ли ра но то друш тво: гу бе ње то на кон тро ла над по друж ни ца та ко ја вклучу ва стран ско ра бо те ње; гу бе ње то на зна чи тел но вли ја ние над при друж но друш тво кое вклу чу ва стран ско ра бо те ње; REPREZENT januari 1/

12 Сметководство гу бе ње на за ед нич ка кон тро ла над за ед нич ки кон троли ра но друш тво ко ја вклу чу ва стран ско ра бо те ње. Во мо мен тот на де лум но оту ѓу ва ње на по друж ница та, ко ја вклу чу ва стран ско ра бо те ње, друш тво то тре ба да го пре рас пре де ли про пор ци о нал ни от из нос на ку му ла тив ни те курс ни раз ли ки кои се приз на е ни во оста на та та се оп фат на до би вка на не кон тро ли ра но то учес тво во тоа стран ско ра бо те ње. Во се кое дру го делум но оту ѓу ва ње на стран ско то ра бо те ње, друш тво то тре ба да го рек ла си фи ци ра во до би вка та или за гу ба та за пер и о дот, са мо про пор ци о нал ни от дел од ку му латив ни от из нос на курс ни те раз ли ки кои се приз на е ни во оста на та та се оп фат на до би вка. Друш тво то мо же да го оту ѓи или де лум но да го оту ѓи не го во то учес тво во стран ско то ра бо те ње пре ку продаж ба, ли кви да ци ја, отп ла ќа ње на ак ци о нер ски ка пи тал или на пу шта ње на це ли от или на дел од тоа друш тво. От пи сот на сме тко водс тве на та вред ност на странско то ра бо те ње не прет ста ву ва де лум но оту ѓу ва ње. Во сог лас ност со тоа, во вре ме на от пи сот не се вр ши приз на ва ње на ни ту еден дел од од ло же на та до би вка или за гу ба врз ос но ва на курс ни раз ли ки. Важно: Сог лас но точ ка та од Од дел 30, ма ли те и мик ро друш тва не ма ат об врска ку му ла тивни те кур сни раз ли ки кои се од не су ва ат на стран ско то ра бо те ње што прет ход но би ле приз на е ни во дру га се оп фат на до бив ка при оту ѓу ва ње на стран ско то рабо те ње да ги рек ла си фи ци ра ат од ка пи та лот (глав нината) во до бив ка или за губа. 7. ДА НОЧ НИ ЕФЕ КТИ ОД КУРС НИ РАЗ ЛИ КИ До би вки те, од нос но за гу би те врз ос но ва на трансак ци и те во стран ска ва лу та и курс ни те раз ли ки кои на ста на ле ка ко ре зул тат на пре ве ду ва ње на фи нанси ски те из ве штаи на друш тво то (вклу чу вај ќи го странско то ра бо те ње) во раз лич на ва лу та, мо же да има и да ноч ни ефе кти за кои се при ме ну ва МСС 12 - Дано ци на до би вка. 8. ОБЕ ЛО ДЕ НУ ВА ЊЕ Друш тво то тре ба да ги обе ло де ни: а) Из но сот на курс ни те раз ли ки вклу чен во не то доби вка та или за гу ба та за пер и о дот, ос вен оние кои про из ле гу ва ат од фи нан си ски ин стру мен ти кои се ме рат спо ред об је ктив на вред ност пре ку до бивка или за гу ба во сог лас ност со МСС 39 и Од дел 11 - Ос нов ни фи нан сис ки инстру мен ти и Од дел 12 - Дру ги фи нан сис ки инстру менти; б) Не то курс ни те раз ли ки приз на е ни во оста на та та се оп фат на до би вка, аку му ли ра ни во од дел на компо нен та на глав ни на та, ка ко и усог ла су ва ње на из но сот на та кви те курс ни раз ли ки на по че то кот и на кра јот на пер и о дот. Ко га ва лу та та на из ве сту ва ње се раз ли ку ва од функци о нал на та ва лу та, тој факт тре ба да се на ве де, за ед но со обе ло де ну ва ње на функ ци о нал на та ва лу та и при чи ната за ко ри сте ње то на раз лич на ва лу та на из ве сту ва ње. Ко га по стои про ме на на функ ци о нал на та ва лу та, би ло на из ве сту вач ко то друш тво или на зна чи тел но стран ско ра бо те ње, тре ба да се обе ло де ни тој факт и при чи на та за про ме на на функ ци о нал на та ва лу та. Ко га друш тво то ги при ка жу ва сво и те фи нан си ски из ве штаи во ва лу та ко ја се раз ли ку ва од не го ва та функци о нал на ва лу та, тоа тре ба да ги опи ше фи нан си ски те из ве штаи ка ко из ве штаи кои се усог ла се ни со МСФИ, са мо докол ку тие се во сог лас ност со си те ба ра ња на МСФИ, вклу чу вај ќи ги и ме то ди те за пре ве ду ва ње. Ко га друш тво то ги при ка жу ва сво и те фи нан си ски из ве штаи или дру ги фи нан си ски ин фор ма ции во ва лута ко ја се раз ли ку ва, би ло од не го ва та функ ци о нал на ва лу та или од не го ва та ва лу та на из ве сту ва ње и ко га не се ис пол не ти одре де ни ба ра ња тре ба: а) Јас но да ги иден ти фи ку ва ин фор ма ци и те ка ко допол ни тел ни ин фор ма ции за да ги раз ли ку ва тие ин фор ма ции од ин фор ма ци и те кои се во сог ласност со МС ФИ и МС ФИ за МСЕ; б) Да ја обе ло де ни ва лу та та во ко ја се при ка жа ни до пол ни тел ни те ин фор ма ции; в) Да ја обе ло де ни функ ци о нал на та ва лу та на друштво то и ме то да та на пре ве ду ва ње ко ја е ко ри сте на за утвр ду ва ње на до пол ни тел ни те ин фор ма ции. 9. РАЗ ЛИ КИ МЕ ЃУ мсс 21 и ОД ДЕЛ 30 Раз ли ки те ме ѓу МСС 21 и Од дел 30 во од нос на ба ра њата/ус ло ви те за еви ден ти ра ње на тран сак ци и те во стран ска ва лу та и стран ско ра бо те ње се: Од дел 30 во од нос на МСС 21 е сос та вен на ед носта вен ја зик и вклу чу ва зна чи тел но по мал ку упатства/на со ки за тоа ка ко да се при ме нат принци пите; Од дел 30 не доз во лу ва и не ус ло ву ва ку мулирани те кур сни раз ли ки кои се од не су ва ат на стран ско то ра бо тење, што прет ход но би ле приз нати во дру га се оп фат на до бив ка да би дат рек ла сифи ци ра ни од глав ни на та во до бив ка или за гу ба (ка ко рек ла си фи ка ции), во слу чај на оту ѓу ва ње на стран ско то ра бо тење. МСС 21 ба ра та ков трет ман; Од дел 30 не ма по себ ни про це ду ри за пре ве ду ва ње на ре зул та ти те и фи нан сис ка та сос тој ба на друш тво- то чи ја фун кци о нал на ва лу та е ва лу та на хи пе рин флатор на еко но ми ја во раз лич на ва лу та на пре зен ти рање, до де ка МСС 21 про пи шу ва так ви про це дури. 12 REPREZENT januari 1/2017

13 Сметководство обезвреднување на по ба ру ва ња та од ку пу ва чите Вера рафајловска Чес то се слу чу ва ку пу ва чот да не ја под ми ри сво ја та об врска во до го во ре ни от рок. За тоа се по ста ву ва пра ша њето: Да ли из но сот кој е еви ден ти ран на смет ка та По ба ру ва ња од ку пу ва чи те е ре ал но ис ка жан, од нос но да ли еви ден тира но то по ба ру ва ње сто про цен тно ќе се нап ла ти во рок не по долг од ед на го дина? Со ог лед на тоа што не нап ла те ни те по бару ва ња се сме та ат ка ко "за ро бе ни па рич ни сред ства" кои не вре дат ка ко први от ден ко га по ба ру ва ња та се нас та нати, друш тво то тре ба да ја про це ни ве ро јат нос та да ли по ба ру ва ња та ќе ги нап ла ти во це лост или де лумно. Тоа значи, на да ту мот на из вес ту ва ње то (го диш на та сметка), друш тво то има об врска да про це ни да ли по стојат об јек тив ни до ка зи за да се из врши обез вред ну ва ње на по ба ру ва њата, од нос но да се из врши на ма лу ва ње на вред носта на по ба ру ва њата. По ба ру ва ња та од ку пу ва чите, сог лас но точ ки те 60 и 61 од МСС 1 - Пре зен ти ра ње на фи нан сис ки из веш таи (за го ле мите и сред ни друш тва) и точ ка та 4.4 од Од дел 4 - Из веш тај за фи нан сис ка сос тој ба од МС ФИ за МСЕ (за ма ли те и мик ро друш тва), во о бича е но се кла си фи ци ра ат ка ко крат ко роч ни сред ства, а тоа зна чи де ка ис ти те тре ба да би дат нап ла те ни нај дол го во рок од ед на го дина. Во За ко нот за фи нан сис ка дис цип ли на е про пи шано де ка рокот за плаќање за де лов ни те тран сак ции ме ѓу еко ном ски те опе ра тори од приватниот сектор не мо же да би де по долг од 60 дена, а по ис клу чок не мо же да би де по долг од 120 дена, доколку постои изричита писмена согласност од двете страни. За деловните трансакции меѓу субјектите од јавниот сектор и економските оператори од приватниот сектор договорениот рок не може да биде подолг од 60, односно 90 дена. По исклучок овој рок може да биде подолг ако се работи за договор чиј предмет е повеќегодишна јавна набавка. Од прет ход но из не се но то про из ле гу ва де ка поба ру ва ња та од ку пу ва чи те за про да де ни те доб ра и из врше ни те ус лу ги тре ба да би дат нап ла те ни и во пок ра ток рок од ед на го дина. По ба ру ва ња та од ку пу ва чи те се приз на ва ат и вредну ва ат во сог лас ност со: МСС 39 - Фи нан сис ки инстру менти: приз на вање и ме ре ње (за го ле мите и сред ни друш тва), и Од дел 11 - Ос нов ни фи нан сис ки инстру мен ти (за ма лите и мик ро друш тва). I. ПО ЧЕТ НО ВРЕД НУ ВАЊЕ По ба ру ва ња та од ку пу ва чи те по чет но се вред ну ва ат по об јек тив на вред ност, од нос но по нив на та фак тур на вред ност. Ако ста ну ва збор за дол го роч ни по ба ру вања, од нос но по ба ру ва ња за кои е од ло же на нап ла та та подол го од ед на го дина, за ра ди про даж ба на доб ра на кре дит, при вред ну ва ње то тре ба да се зе ме во предвид и вре мен ска та вред ност на па рите, од нос но овие по ба ру ва ња се вред ну ва ат по дис кон ти ра на вред ност со при ме на на ефек тив на ка мат на стапка. За по ба ру ва ња та во стран ска ва лу та сог лас но МСС 21 - Ефек ти од про ме ни на де виз ни кур се ви (за го ле мите и сред ни те друш тва) и Од дел 30 - Пре ве ду ва ње на стран ска ва лу та од МС ФИ за МСЕ (за ма ли те и мик ро друш тва) ва жи пра ви лото: по чет но се вред ну ва ат по де ви зниот курс на де нот на тран сак ци јата, а на де нот на из вес ту ва њето, од нос но на 31.12, се вред ну ва ат по сред ни от де ви зен курс на НБРМ кој ва жи на тој ден. II. ПО ПО ЧЕТ НО ВРЕД НУ ВАЊЕ По по чет но то вред ну вање, по ба ру ва ња та од ку пу вачи те се вред ну ваат: по че тен из нос на ма лен за нап лате ни те из но си и на ма лен за за гу би те за ра ди на ма лува ње на вред носта, ако по стојат об јек тив ни до кази. Ако друш тво то има об јек ти вен до каз де ка по ба рува ње то од не кој ку пу вач не ма да мо же да го нап лати, тре ба да из врши вред нос но усог ла су ва ње (обез вредну вање) на тоа по ба ру вање. Ме ѓу тоа се по ста ву ва пра ша њето: Ка ко да знае што се сме та ка ко об јек ти вен доказ и за кол ку тре ба да го на ма ли по ба ру ва њето? REPREZENT januari 1/

14 Сметководство Согласно точката 59 од МСС 39 и точката од Оддел 11, ка ко об јек ти вен до каз мо же да се сме та се кое соз на ние дека: ку пу ва чот има фи нан сис ки проб леми; ку пу ва чот не пла тил во до го во ре ни от рок; ку пу ва чот не ги пла ќа сво и те об врски и кон дру ги до ба ву вачи; за ку пу ва чот е пок ре на та по ста пка на сте чај или лик ви да ција; ку пу ва чот има бло ки ра на смет ка по долг пе риод; и дру ги ин фор ма ции. Друш тво то има об врска за ра ди ре ал но и об јек тивно пре зен ти ра ње на по ба ру ва ња та од ку пу ва чи те во Из веш та јот за фи нан сис ка та сос тој ба ( Би лан сот на сос тој бата), ка ко и ре ал но пре зен ти ра ње на при хо дите и рас хо ди те во Из веш та јот за се оп фат на до бив ка (Би лан сот на ус пех), да ја про це ни ве ро јат нос та за нап ла та та на се кое по ба ру вање, од дел но по ку пу вач. Но, тоа е воз мож но ако друш тво то има де лов ни одно си со не кол ку го ле ми ку пу вачи, но ако има де лов ни од но си со сто ти на и по ве ќе ку пу вачи, не е воз мож но да го ана ли зи ра се кој ку пу вач по е ди нечно. Пред да се прис та пи кон ана ли за на про цен ка та на нап ла ти вос та на по ба ру ва њата, за дол жи тел но пред кра јот на го ди на та тре ба да се ис пра тат конфир ма ции за пот врду ва ње на сал дата, ка ко еден од до ка зи те на по стое ње на по ба ру ва њата. Кон фир ма ци ја та на сал да та мо же да би де сос таве на на след ни ов на чин: Пред мет: Кон фир ма ци ја на салда Спо ред на ша та смет ко вод стве на еви денци ја на ден 2016 го ди на на смет ка та По ба ру ва ња од ку пу вачи, ис ка жа но е сал до (от во ре на ставка) во из нос од во НАША ко рист и тоа: Ред. бр. Вид на до ку мент (ф-ра, си ту а ци ја и сл.) Да тум надо ку мент дол - жи Из нос Рок надос пева ње по бару ва Ве мо ли ме ис ка жа ни те сал да да ги про ве ри те во ваша та смет ко вод стве на еви денци ја и ако: а) се иден тич ни со ва ша та еви денци ја (да за ок ру жите) б) се раз ли ку ва за де нари. Раз ли ка та про из ле гу ва од. Еден за ве рен при ме рок од ва ша стра на да ни го испра ти те во нај кра ток рок. Испраќа (мес то и да тум) Пот врдува (мес то и да тум) Друш тво то до би е ни те кон фир ма ции тре ба да ги ана ли зи ра, и во слу чај на не у сог ла се ност на из носите, со ку пу ва чи те да се договорат како евен ту ал но пог реш но еви ден ти ра ни те из но си на по ба ру ва ња та да се ис пра ват. За да се за до во лат ба ра ња та на смет ко вод ствени те стан дарди, ка ко и за кон ски те про писи, а во ед но да не се нап ра ват непот реб ни тро шоци, друш тво то со сво јот акт за смет ко вод стве ни по ли ти ки (Пра вил ник за смет ко вод стве ни по ли тики), тре ба да од лу чи кој ме тод на про цен ка ќе го при мени, за да из врши вред нос но усог ла су ва ње (обез вред ну вање) на по ба ру ва њата. Постојат не кол ку ме то ди кои се сме та ат за при фатли ви ко га ста ну ва збор за про цен ка на ве ро јат нос та на не нап ла ти вос та на по ба ру ва ња та од ку пу ва чите: ме тод на ста рос на струк ту ра на дос пе а ни ненап ла те ни по ба ру ва ња (во на та мош ни от текст: ме тод на ста рос на струк тура); ме тод на по е ди неч на ана ли за на дос пе а ни ненап ла те ни по ба ру ва ња (во на та мош ни от текст: ме тод на по е ди неч на ана лиза); и ком би ни ран ме тод на дос пе а ни не нап ла те ни по ба ру ва ња (во на та мош ни от текст: ком би ни ран ме тод). Важно: Друш тво то би ло кој ме тод да го избе ре за ана ли за та на про цен ка на ве ро јат нос та за нап ла та на не нап ла те ни те по ба ру вања, тре ба да би дат вклу чени: ра ко вод ство то на друш твото, ко мер ци ја листите, би деј ќи тие има ат нај мно гу ин фор ма ции за ку пу ва чите, од го вор но то ли це за нап ла та на по ба ру ва ња та ако так во ли це има во друш тво то и од го вор ни от смет ко во ди тел. Ана ли за та на не нап ла те ни те по ба ру ва ња не се ко рис ти са мо за да се ут врди из но сот за кој тре ба да се из врши вред нос но усог ла су ва ње (обез вред ну вање) на по ба ру ва њата, таа ис то та ка се ко рис ти за да се пре зе мат мер ки ка ко да се нап ла тат по ба ру ва њата. 1. Ме тод на ста рос на струк тура Еден од нај чес то ко рис те ни те ме то ди за да се про цени, за кол ку тре ба да се на ма ли вред нос та на по ба ру ва њата, е ме то дот на ста рос на та струк ту ра на сал да та на по ба ру ва ња та од ку пу ва чите. Спо ред овој ме тод не нап ла те ни те по ба ру ва ња се кла си фи ци ра ат спо ред де но ви те на доц нење, од нос но по де нот на нив но то дос пе ва ње за пла ќа ње до де нот на би лан сира ње то (на 31.12). Ка ко де но ви на доц не ње се зе ма ат 14 REPREZENT januari 1/2017

15 Сметководство ка лен дар ски те де но ви во ме се ци те (на при мер: март 31 ден, ап рил 30 де на и слично). Врз ос но ва на ана ли за та за ста рос на та струк тура, друш тво то тре ба да про цени, со кој про цент или за кој из нос тре ба да из врши вред нос но усог ла су ва ње (обез вред ну вање) на по ба ру ва ња та од ку пу ва чите. Ка рак те рис тич но за ме то дот на ста рос на та струк тура на по ба ру ва ња та е тоа што се ко рис тат ис кус тве ни по да тоци, од нос но по да то ци за ста рос на та струк ту ра на по ба ру ва ња та од прет ход ни те го ди ни (на при мер: три го дини). Пок рај овие по да то ци тре ба да се зе мат пред вид и дру ги ин фор ма ции, ка ко што се: де ка друштво то во те ков на та го ди на ра бо ти во неп ро ме не ти ус ло ви (ис ти или слич ни ус лови), ка ко во прет ход ни те го дини. Тоа значи, на па за рот да не нас та на ле зна чајни про ме ни (на при мер: не кој од го ле ми те ку пу ва чи да има се ри оз ни фи нан сис ки проб леми, да е пок ре нат сте чај над ку пу ва чот и слично). Во овој слу чај друш тво то ќе го при ме ни ком би нира ни от ме тод. Напомена: Друштвото може согласно својата сметководствена политика деновите на доцнење да ги класифицира, на пример: 30 дена, 60 дена, 120 дена, 180 дена, 365/366 дена, а за ненаплатени побарувања над една година да ги класифицира, на пример: 1 година, 2 години, 3 години, 5 години. Согласно Законот за облигационите односи (ЗОО) во зависност од видот, побарувањата застаруваат за 1 годнина, 3 години или општ рок од 5 години. За застареноста на побарувањата согласно ЗОО види во овој број на Репрезент под наслов: "Застареност на побарувањата". Ви да ва ме по ед нос та вен при мер на ме тод на ста росна струк ту ра на по ба ру ва ња та од ку пу ва чи те за друштво то Си мак ДОО за прет ход ни те три го ди ни и тоа 2013, 2014 и 2015 го ди на (Та бе ла 1, 2 и 3), врз ос но ва на кои е про це не то вред нос но то усог ла су ва ње (обез вред ну ва- ње) на по ба ру ва ња та од ку пу ва чи те за 2016 го ди на (Табе ла 4), a деновите на задоцнување се класифицирани: до 60; 120; до 365/366 и над 365/366 денови. Си мак ДОО Скопје Отво ре ни став ки на смет ка та По ба ру ва ња од ку пу вачи Да тум: го дина МЕ ТОД НА СТА РОС НА СТРУК ТУРА Та бе ла 1 Ши фра Ку пу вач Вкупно Не доспеани Дос пе ани Де но ви на доц нење до до 365/366 над 365/ То рекс ДОО Ки мин жи не ринг Ка ра мак ДОО Па ле та ДОО Агро мак АД Про дукт ДОО Ел-го ДОО Ни но ДОО Оста нати Вкупно Нап ла те ни до Не нап ла те ни до % за вред нос но усог ла су ва ње за % 7% 23% 98% На по мена: Не нап ла те ни те по ба ру ва ња тре ба да се ко ре ги ра ат за из но си те кои се нап ла те ни во ја ну а ри и фев ру а ри на ред на та го дина, односно до поднесувањето на годишната сметка. REPREZENT januari 1/

16 Сметководство Си мак ДОО Скопје Отво ре ни став ки на смет ка та По ба ру ва ња од ку пу вачи Да тум: го дина МЕ ТОД НА СТА РОС НА СТРУК ТУРА Та бе ла 2 Ши фра Ку пу вач Вкупно Не доспеани Дос пе ани Де но ви на доц нење до до 365/366 над 365/ То рекс ДОО Ни мекс ДОО Ка ра мак ДОО Мак си ма ДОО Агро мак АД Бо мак ДОО Ел-го ДОО Ни но ДОО Оста нати Вкупно Нап ла те ни до Не нап ла те ни до % за вред нос но усог ла су ва ње за % 9% 26% 95% На по мена: Не нап ла те ни те по ба ру ва ња тре ба да се ко ре ги ра ат за из но си те кои се нап ла те ни во ја ну а ри и фев ру а ри на ред на та го дина, односно до поднесувањето на годишната сметка. Си мак ДОО Скопје Отво ре ни став ки на смет ка та По ба ру ва ња од ку пу вачи Да тум: го дина Та бе ла 3 МЕ ТОД НА СТА РОС НА СТРУК ТУРА Ши фра Ку пу вач Вкупно Не доспеани Дос пе ани Де но ви на доц нење до до 365/366 над 365/ То рекс ДОО Ки мин жи не ринг Ка ра мак ДОО Мак си ма ДОО Агро мак АД Про дукт ДОО Ел-го ДОО Ни но ДОО Оста нати Вкупно Нап ла те ни до Не нап ла те ни до % за вред нос но усог ла су ва ње за % 8% 22% 95% На по мена: Не нап ла те ни те по ба ру ва ња тре ба да се ко ре ги ра ат за из но си те кои се нап ла те ни во ја ну а ри и фев ру а ри на ред на та го дина, односно до поднесувањето на годишната сметка. 16 REPREZENT januari 1/2017

17 Сметководство Си мак ДОО Скопје Да тум: го дина Из нос на вред нос но усог ла су ва ње (обез вред ну вање) на ненаплатените по ба ру ва ња од ку пу ва чи за 2016 го ди на спо ред ме то дот на ста рос на струк тура Та бе ла 4 Опис % за вред нос но усог ласу ва ње % за вред нос но усог ласу ва ње % за вред нос но усог ласу ва ње % за вред нос но усогла су ва ње за 2016 Вкуп но по ба ру ва ња Из нос на вред носно усог ла сување за 2016 го дина Вкупно Не доспе- ани Доспеани Де но ви на доц нење до до 365/366 над 365/366 3% 7% 23% 98% 5% 9% 26% 95% 4% 8% 22% 95% 4% 8% 24% 96% Образло- же ние По да то ци од прет ход ни години Збир на процен ти од претход ни го ди ни по де лен со 3 Сал до на поба ру вања Сал до на по ба ру ва ња пом но же но со про цент за 2016 го дина Според својата сметководствена политика друштвото за 2016 година ќе изврши обезвреднување на побарувањата од купувачите во износ од денари. Важно: Сог лас но смет ко вод стве ни те стан дар ди ако друш тво то не ја про це ни нап ла ти вос та на по бару ва ња та од ку пу ва чите, од нос но ако на де нот на извес ту ва ње то (31.12) не ја ут врди нив на та об јек тив на (фер) вред ност, во тој слу чај во пра ша ње е ре ал но то и об јек тив но то при ка жу ва ње на по да то ци те во Фи нансис ки те из веш таи. 2. Ме тод на по е ди неч на ана лиза Ако друш тво то не ма го лем број на ку пу вачи, на при мер 90% од де лов ни те тран сак ции се со не кол ку ку пу вачи, во тој слу чај спро ве ду ва по е ди неч на анали за за дос пе а ни те а не нап ла те ни по ба ру ва ња за се кој ку пу вач. За овој вид на ана лиза, друш тво то тре ба за се кој ку пу вач да да де од го вор на сле дни ве мож ни прашања: Кол кав е про цен тот на дос пе а ните, а не нап лате ни по ба ру ва ња за ку пу ва чот? Кол кав е ко е фи ци ен тот на об рт со тој ку пу вач во од нос на прет ход на та го дина? Кол ку из не су ва про сеч ни от пе ри од на нап ла та со ку пу ва чот? Да ли ку пу ва чот има зас та ре ни об врски и спре ма дру ги до ба ву вачи? Да ли ку пу ва чот има бло ки ра на смет ка и кол ку дол го е бло ки рана? Да ли ку пу ва чот има фи нан сис ки проб ле ми и има спро ве де но реп рог ра ми ра ње на дол го вите? Ис то та ка треба: Да го про ве ри бо ни те тот на ку пу ва чот; Да обез бе ди фи нан сис ки из веш таи од прет ходна та го ди на за ку пу ва чот; Да се обез бе дат по да то ци од дру ги из во ри (медиум, бер за и слично); и дру ги ин фор ма ции. Во про дол же ние е да ден по ед нос та вен скра тен при каз на при мер на Ме тод на по е ди неч на ана ли за (Та бе ла 5) за друш тво то Си мак ДОО: REPREZENT januari 1/

18 Сметководство Си мак ДОО Скопје Да тум: го дина Из нос на вред нос но усог ла су ва ње (обез вред ну вање) на ненаплатените по ба ру ва ња од ку пу ва чи за 2016 го ди на спо ред ме то дот на поединечна анализа Купувач Вкупно Шифра Недоспеани Доспеани Де но ви на доц нење до до 365/365 над 365/366 Та бе ла 5 Образложение 10 То рекс ДОО Не се обезвреднува (има бан кар ска га ранци ја и две меници) 70 Ка ра мак ДОО Се обез вреднува не е при ја ве но во сте чај на маса 18 Ел-го ДОО Се обез вреднува не е пот врде но со кон фир ма ци ја за де нари Вкупно На по мена: Друш тво то за 2016 го ди на ќе из врши обез вред ну ва ње на по ба ру ва ња та од Ка ра мак и Ел-го со ди рек тен от пис во из нос од ( ). Спо ред по е ди неч на та ана лиза, друш тво то утврди ло де ка по ба ру ва ње то од Ка ра мак ДОО во износ од де на ри не ма да го нап лати, би деј ќи ку пу ва чот е во сте чај, а по ба ру ва ње то не е при ја ве но во сте чај на та маса. За тој из нос ќе из врши обез вредну ва ње на по ба ру ва ње то со ди рек тен от пис. Спо ред до би е на та кон фир ма ци ја од Ел-го ДОО не е потврден из нос од де на ри и за ова по ба ру ва ње ќе се из врши обез вред ну ва ње на по ба ру ва ње то со ди рек тен от пис. 3. Ком би ни ра на ме тода Ако друш тво то во сво е то порт фо лио има го лем број сред ни и ма ли ку пу вачи, а са мо не кол ку го ле ми ку пу вачи, за да про це ни за кол ку ќе из врши вред нос но усог ла су ва ње (обез вред ну вање) на по ба ру ва њата, нај чес то ќе го избе ре ком би ни ра ни от ме тод. За средни те и ма ли те ку пу ва чи ќе го при ме ни ме то дот на ста рос на та струк ту ра (да ден во точ ката 1 од овој напис), а за го ле ми те ку пу ва чи ме то дот на по е ди неч на та ана ли за (да ден во точ ката 2 од овој на пис). III. СМЕТ КО ВОД СТВЕ НО ЕВИ ДЕН ТИ РАЊЕ Спо ред точ ки те 9 и 10 од МСС 18 - При хо ди (за го ле ми те и сред ни друш тва) и точ ка та 23.3 од Оддел 23 - При хо ди од МС ФИ за МСЕ (за ма ли те и мик ро друш тва), при хо ди те тре ба да се ме рат спо ред об јектив на та вред ност на на до мес то кот кој е при мен или се по ба рува, зе мај ќи го во вид из но сот на си те тр гов ски ра бо ти и ко ли чин ски по пус ти одоб ре ни од стра на на про да ва чот. Тоа зна чи по ба ру ва ња та од ку пу ва чи се вред ну ва ат по нив на та фак тур на вред ност. Сог лас но точ ка та 18 од МСС 18, при хо дот се призна ва са мо ко га е ве ро јат но де ка еко ном ски те ко рис ти пов рза ни со тран сак ци ја та ќе прет ста ву ва ат при ли ви за друш твото. Во не кои слу чаи, ова мо же да не би де ве ро јатно, се до де ка не би де при мен на до мес то кот или до де ка не би де от стра не та не из вес носта. Ме ѓу тоа, ко га ќе се ја ви не из вес ност во врска со нап ла ти вос та на из но сот кој ве ќе е вклу чен во при ход, не нап ла ти ви от из нос или из но сот чие на до мес ту ва ње не е по ве ќе веро јатно, се приз на ва ка ко рас ход, а не ка ко ко рек ци ја на из но сот на при хо дот кој бил првич но приз наен. 18 REPREZENT januari 1/2017

19 Сметководство Сог лас но прет ход но да де ни те од ред би од сметко вод стве ни те стан дар ди вред нос но то усог ла су ва ње (обез вред ну вање) на по ба ру ва ња та од ку пу ва чите, во смет ко вод ство то тре ба да се еви ден тира: ин ди рек тно ка ко ис прав ка на вред носта, ако се уш те по стои ве ро јат ност де ка по ба ру ва ње то ќе се нап ла ти (ако е уту же но или при ја ве но во сте чај на ма са или слично); или ди рек тно ка ко от пис на по ба ру вања, ако не по стои ни как ва ве ро јат ност де ка по ба ру ва ње то ќе се нап лати, од нос но друш тво то со си гур ност про це ни ло де ка не мо же да се нап ла ти (на пример: ку пу ва чот е лик ви ди ран, по ба ру ва ње то е зас та рено, а не е уту же но и слично). Во про дол же ние да де ни се не кол ку при мери: При мер 1: Исправ ка на вред нос та на по ба ру ва ња та од ку пу вачи 1. Друш тво то А на го динадо не ло од лу ка за вред нос но усог ла су вање (обез вред ну вање) на по ба ру ва ња та од ку пу ва чи те за кои од ва лу та та за пла ќање се по ми на ти над 365 дена Друш тво то обез вред ну ва ње то го из вршило спо ред ме тод на ста рос на струк тура 3. Во 2017 го ди на дел од по ба ру ва њата се нап ла тени Врз ос но ва на по да то ци те во При мер 1, во смет ко вод ство то на друш тво то А се спро ве де ни сле дниве: КНИ ЖЕ ЊА: Во 2016 го дина Вред нос но усог ла су вање (обез вред ну вање) накрат ко роч ни по ба ру вања Вред нос но усог ла су вање (обез вред ну вање) напо ба ру ва ња од ку пу вачи По од лу ка за обез вред ну ва ње на по ба ру ва ња од ку пу вачи Во 2017 го дина Вред нос но усог ла су вање (обез вред ну вање) напо ба ру ва ња од ку пу вачи При хо ди од вред нос но усог ла су ва ње накрат ко роч ни по ба ру вања Уки ну ва ње на обез вред ну ва ње на по ба ру вања од ку пу вачи При мер 2: Исправ ка на вред нос та и от пис на по ба ру ва ња та од ку пу вачи 1. Друш тво то А на го динадо не ло од лу ка за вред нос но усог ласување (обез вреднување) на по ба ру ва ње то од друш тво то Б кое е пот врде но од сте чај ниот уп ра ви тел Во 2017 го ди на по зав ршу ва ње то на сте чај ната по ста пка од сте чај на та ма са нап ла те ни се Врз ос но ва на по да то ци те во При мер 2, во сметко вод ство то на друш тво то А се спро ве де ни сле дниве: КНИ ЖЕ ЊА: Во 2016 го дина Вред нос но усог ла су вање (обез вред ну вање) накрат ко роч ни по ба ру вања Вред нос но усог ла су вање (обез вред ну вање) напо ба ру ва ња од ку пу вачи По од лу ка обез вред не то по ба ру ва ње при ја вено во сте чај на маса Во 2017 го дина Вред нос но усог ла су вање (обез вред ну вање) напо ба ру ва ња од ку пу вачи При хо ди од вред нос но усог ла су ва ње накрат ко роч ни по ба ру вања По ба ру ва ња од ку пу вачи Уки ну ва ње на обез вред ну ва ње то и от пис на по ба ру вањето REPREZENT januari 1/

20 Сметководство IV. ДА НО ЧЕН АС ПЕКТ НА ВРЕД НОС НО УСОГ ЛА СУ ВА ЊЕ (ОБЕЗ ВРЕД НУ ВАЊЕ) НА ПО БА РУ ВА ЊА ТА ОД КУ ПУ ВАЧИ Сог лас но член 10 од За ко нот за да но кот на до бив ка ("Служ бен вес ник на РМ", број 112/14 и 190/16): "Неп риз на ти рас хо ди за да ноч ни це ли се и тро шо ци те за ис прав ка на вред нос та на ненап ла те ни те по ба ру вања, ос вен ис прав ки те на вред нос та кај бан ките, ште дил ни ци те и оси гури тел ни те друш тва на на чин ут врден со овој за кон, ка ко и не нап ла те ни те по ба ру ва ња по ос нов на при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гуру ва ње и ра ди о ди фуз на такса. По ис клу чок на став (1) на овој член тро шо ците за ис прав ка на вред нос та на не нап ла те ни те по ба ру ва ња се приз на ва ат ка ко рас ход, до кол ку е до не се на пра во с ил на суд ска од лука, а за поба ру ва ња та од суб јек ти те над кои е от во ре на по ста пка на сте чај и на лик ви да ција, до кол ку ис ти те се при ја ве ни и пот врде ни од стра на на сте чај ни от ра бот ник." Спо ред прет ход но ци ти ра ни те од ред би ка ко признат рас ход за це ли те на да но кот на до бив ка се: а) Oт пи ша ни те по ба ру ва ња врз ос но ва на пра вос ил на суд ска од лука. Под пра во с ил на суд ска од лука, ка ко ос но ва за приз на ва ње на овој рас ход во Обра зе цот ДБ, се под раз би ра акт на над леж ни от суд ски ор ган со кој нед вос мис ле но е пре су де но де ка пред мет но то уту же но по ба ру ва ње е не нап ла тиво. При ова не е од бит но зна че ње ос но ва та за до не су ва ње на пра во с ил на та суд ска од лу ка со ко ја по ба ру ва ње то се прог ла су ва за не нап ла ти во (ос вен врз ос но ва на зас та ре ност на по ба ру ва ње то т.е. ко га туж ба та е под не се на по ис те кот на ро кот на зас та ре ност, за вис но од ви дот на по ба ру ва њата). На по мена: Пос тој на та за кон ска ре гу ла ти ва не ја про пи шу ва мож нос та ка ко приз нат рас ход, со кој не се зго ле му ва да ноч на та ос нова, да се сме та отпи сот на по ба ру ва ња та за кои по стои пра во с ил на суд ска од лука, ме ѓу тоа по ра ди не ма ње на имот од стра на на долж ни кот по ба ру ва ње то е не нап ла тиво, за што по стои писме но из вес ту ва ње од стра на на ов лас те ни от из врши тел за дол жен за при сил на нап ла та по пра во с ил на та суд ска од лука. Тоа значи, не за вис но што до ве ри те лот има до бие но уред но писме но из вес ту ва ње од стра на на изврши те лот за при сил но из вршу ва ње на пра во с ил на суд ска од лука, де ка тоа по ба ру ва ње не мо же да се нап ла ти од долж ни кот, би деј ќи не ма имот, от пи сот на ова по ба ру ва ње е да ноч но неп риз нат рас ход. б) По ис клу чок, приз нат рас ход за да ноч ни це ли е ис прав ка та на вред нос та на не нап ла те ни те по ба рува ња кај бан ките, ште дил ни ци те и оси гу ри тел ни те друш тва, ка ко и не нап ла те ни те по ба ру ва ња врз ос но ва на при до не си те од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње и ра ди о ди фуз на та такса. в) При ја ве ни и пот врде ни не нап ла те ни по ба ру вања од суб јек ти те во сте чај и лик ви да ција. Сог лас но член 69 став 3 од За ко нот за сте чај ("Службен вес ник на РМ", број 34/ /15), со Ре ше ни е то за от во ра ње на сте чај на та по ста пка се по ви ку ва ат до ве ри те лите, во рок од 15 де на од об ја ву ва ње то на Ре ше ни е то за от во ра ње на сте чај на по ста пка во "Служ бен вес ник на Ре пуб ли ка Ма ке до нија" да ги при ја ват сво и те по ба ру ва ња кај сте чај ни от уп рав ник. Сог лас но член 87 од За ко нот за сте чај сте чај ни те до ве ри те ли по ба ру ва ња та кои ги има ат спре ма долж ни кот до де нот на от во ра ње то на сте чај на та по ста пка писме но ги при ја ву ва ат во рок од 15 де на од де нот на об ја ву ва ње то на ог ла сот во Служ бен вес ник на Ре пуб ли ка Ма ке до нија. При ја ви те ги дос та ву ва ат до сте чај ни от уп рав ник на ад ре са та об ја ве на во ог ла сот. Кон при ја ва та дос та ву ва ат писме ни до ка зи за по ба ру ва њето. Тоа значи, приз нат рас ход од ас пект на да но кот на до бив ка се си те от пи ша ни не нап ла те ни по бару ва ња од суб јек ти за кои е от во ре на сте чај на или лик ви да ци о на по ста пка, кои во про пи ша ниот рок се при ја ве ни и пот врде ни од стра на на сте чај ни от уп рав ник и кои се ре гис три ра ни во по себ на та бе ла (шема) на сте чај ни от уп рав ник. До кол ку от пи ша ни те по ба ру ва ња не се при ја ве ни во про пи ша ни от рок од ас пект на да но кот на добив ка се неп риз нат рас ход. СЛУ ЧАИ ВО КОИ ОТ ВО РЕ НА ТА СТЕ ЧАЈ НА ПО СТА ПКА НЕ СЕ СПРО ВЕ ДУВА Сог лас но член 68 од За ко нот за сте чај до кол ку по спро ве де на та прет ход на по ста пка прив ре ме ни от стеча ен уп рав ник ут врди де ка се ис пол не ти ус ло ви те за от во ра ње на сте чај на та по ста пка, ме ѓу тоа ис та та не мо же да се спро ве де по ра ди тоа што долж ни кот нема имот или имо тот кој би вле гол во сте чај на та ма са 20 REPREZENT januari 1/2017

21 Сметководство е не до во лен и за на ми ру ва ње на тро шо ци те на таа по ста пка, или е со нез на чи тел на вред ност, сте чај ни от су ди ја но си ре ше ние за от во ра ње на сте чај на та поста пка и неј зи но зак лу чу ва ње и на ло жу ва бри ше ње на долж ни кот од ре гис та рот во кој е за пи шан. Во овој слу чај сте чај на та по ста пка не се спро ве дува. Ре ше ни е то за от ва ра ње и зат ва ра ње на сте чај на та по ста пка се об ја ву ва во "Служ бен вес ник на РМ", на веб ста на та на су дот кој го до нел ре ше ни е то и се дос та ву ва до Цен трал ни от ре гис тар во рок не по долг од три дена. Сог лас но член 68 став 4 од За ко нот за сте чај, про тив ре ше ни ето, до ве ри те лот има пра во на жал ба во рок од 8 де на од де нот на об ја ву ва ње то на ре ше ни е то во "Служ бен вес ник на РМ". Сте чај ни от суд ски со вет е должен да се про из не се во од нос на под не се на та жалба. V. ДА НОКОТ НА ДО БИВ КА И СМЕТ КО ВОД СТВЕ НИ ТЕ СТАН ДАРДИ Смет ко вод стве ни от трет ман на да но кот на до бив ка е уре ден со: МСС 12 - Да но ци на до бив ка (за го ле ми те и сред ни друш тва); и Од дел 29 - Да нок на до бив ка (за ма ли те и мик ро друш тва). Сог лас но го ре на ве де ни те стан дар ди за ра ди прив ре ме ни те времени раз ли ки кои се јавуваат ме ѓу смет ко вод стве на та и да ноч на та до бивка, нас та ну ваат од ло же ни да ноч ни сред ства и од ло же ни да ноч ни об врски. Раз ли ки те нас та ну ва ат за ра ди раз лич ни от вре мен ски оп фат на да ноч на та ос но ва на не кои при ходи и рас хо ди ис ка жа ни во смет ко вод ството и Законот за данокот на добивка. Во след ни от пресмет ко вен пе риод, ко га ќе се ис пол нат со од вет ни те ус лови, тие од ло же ни да ноч ни сред ства и од ло же ни да ноч ни об врски ќе се ис ко рис тат, односно ќе се на до мес тат. Во врска со по ба ру ва ња та од ку пу ва чи те во За конот за да но кот на до бив ка та е про пи шано, ако друштво то из врши обез вред ну ва ње на по ба ру ва ња та од ку пу ва чите (без пра во с ил на суд ска од лука, или ако не ги при ја ви и не би дат пот врде ни од стра на на сте чај ниот уп рав ник), тој рас ход е да ноч но не приз нат рас ход во го ди на та ко га е еви ден ти ран ка ко рас ход. Ме ѓу тоа, до кол ку во на ред ни от даночен пе ри од друштвото ги наплати по ба ру ва ња та за кои во претходниот даночен период била зголемена даночната основа, има пра во да ја на ма ли тековната да ноч на ос нова, а со тоа и да ја на ма ли об врската за пла ќа ње на да но кот. Друш тво то мо же по чи ту вај ќи го принци пот на прет паз ли вост, да од лу чи во го ди на та ко га ќе ја зголе ми да ноч на та ос но ва за неп риз нат рас ход заради вред нос но усог ла су ва ње (обез вред ну вање) на по бару ва ња та од ку пу ва чи те, да еви ден ти ра од ло же ни да ноч ни сред ства. Во продолжение Ви даваме поедноставени примери за сметководственото евидентирање на одложените даночни средства. При мер 1: КНИ ЖЕ ЊА: Во 2016 го дина Одложени даночни средства 1. Друштвото А во Образецот ДБ за 2016 година има искажано: Добивка (р. бр. I) Исправка на вредноста на ненаплатени побарувања (р. бр. 19) Даночна основа по намалување (р. бр. V) Пресметан данок (р. бр. VI) Платени аконтации (р. бр. 34)... 0 Износ за доплата/ повеќе платен износ (р. бр. 36) Друштвото А донело одлука да евидентира одложени даночни средства за пресметаниот данок на непризнатите расходи Раз ли ка на при хо ди и рас ходи До бив ка пред ода но чу вање До бив ка пред ода но чу вање Од ло же ни да ноч ни при ходи Да нок на до бивка Не то до бивка Да нок на до бивка Об врски за да нок на до бивка Од ло же ни да ноч ни сред ства Од ло же ни да ноч ни при ходи Не то до бивка До бив ка од те ков на го дина По го диш на смет ка за 2016 го дина REPREZENT januari 1/

22 Сметководство Одложените даночни средства во износ од денари, друштвото А во годишната сметка за 2016 година ќе ги прикаже во Билансот на успех под ознака АОП 253, а во Билансот на состојбата под ознака АОП 035. При мер 2: КНИ ЖЕ ЊА: Во 2017 година Реализирани одложени даночни средства 1. Друштвото А во Образецот ДБ за 2017 година има искажано: Добивка (р. бр. I) Наплатени побарувања за кои во претходен период е зголемена даночната основа (р. бр. 26)...( ) Даночна основа по намалување (р. бр. V) Пресметан данок (р. бр. VI) Платени аконтации (р. бр. 34)...0 Износ за доплата/ повеќе платен износ (р. бр. 36) Разлика на приходи и расходи Добивка пред оданочување Добивка пред оданочување Данок на добивка Одложени даночни средства Нето добивка Данок на добивка Обврски за данок на добивка Нето добивка Добивка од тековна година По годишна сметка за 2017 година Во 2017 го ди на друш тво то во Обра зе цот ДБ ја на ма ли ло да ноч на та ос но ва за из но сот на нап ла тени те по ба ру ва ња кои во прет ход ни от да но чен пе ри од има ле трет ман на неп риз нат рас ход. Со зак луч ни те кни же ња ис ка жан е по мал да нок на до бив ка во из нос од де на ри ( х 10%), и зат во ре на е сметка та Од ло же ни да ноч ни сред ства. Обра зе цот ДБ во При мер 1 и 2 е по ед нос та ве но да ден, под прет постав ка де ка не ма дру ги по да то ци за по пол ну вање, ду ри де ка не ма ни пла те ни акон та ции на да нок на до бив ка (ка ко по да то ци се: до бив ката, исправ ка та на вред нос та на напла те ни те по ба ру ва ња и пресме та ни от да нок на до бивка), би деј ќи цел та е да се при ка же об врската за пла ќа ње на да но кот. Друш тво то во две те го ди ни ќе пла ти да нок на добив ка во из нос кој е ут врден во Обра зе цот ДБ (во 2016 го ди на де на ри и во 2017 го ди на де нари). Но, со еви ден ти ра ње то на од ло же ни те да ноч ни сред ства друш тво то ќе ја ко ре ги ра са мо не то до бивката, од нос но ќе ја при ка же смет ко вод стве на та не то до бив ка. Тоа значи, од ло же ни те да ноч ни сред ства ја ко ре ги ра ат са мо не то до бив ката, а об врската за да но кот на до бив ка друш тво то ќе ја пла ти спо ред Обра зе цот ДБ. Во про дол же ние да де на е Та бе ла за две те го дини во кои е при ка жан те ков ни от и од ло же ни от да нок ка ко и не то до бив ка та ако друш тво то смет ко вод ствено еви ден ти ра од ло же ни да ноч ни сред ства или ако смет ко вод стве но не еви ден ти ра од ло же ни да ноч ни сред ства. Табела Р. Износ Опис бр Добивка пред оданочување Зголемена/намалена ( ) даночна основа 3 Даночна основа Даночна стапка 10% 10% 5 Пресмeтан данок Од тоа: a) Тековен данок (Р.бр. 1 х 10%) 6 б) Одложен данок (20.000) (Р.бр. 2 х 10%) в) Данок за плаќање Нето добивка (Р.бр. 1 - Р.бр. 6а) Нето добивка (Ако не се евидентираат одложени даночни средства Р.бр. 1 - Р.бр. 6в) 22 REPREZENT januari 1/2017

23 Даноци 31 јануари рок за поднесувањегодишен извештај за исплатени приходи при откуп накористен цврст отпад ОД ФИЗИчки лица - ОБРАЗЕЦ ПДД-ГИ/ОЦО Јасмина рафајловска Сог лас но член 77 став 5 од За ко нот за персонал ни от да нок на до ход ("Служ бен вес ник на РМ", број 80/ /16, во на та мош ни от текст: За ко нот), ис пла ту ва чот кој врши от куп на ко ри сен цврст от пад од фи зич ки ли ца кои не се тр гов ци по единци, дол жен е до Упра ва та за јав ни при хо ди да дос тави Го ди шен из веш тај за ис пла те ни при хо ди (Обра зец ПДД-ГИ/ ОЦО). Го диш ни от из веш тај за ис пла те ни при хо ди при от куп на ко ри сен цврст от пад (ста ра хар тија, ме тал, стак ло и слич но) од фи зич ки ли ца во пери о дот од 1 Ја ну а ри до 31 Де кем ври 2016 го дина, се дос та ву ва нај доц на до 31 Ја ну а ри 2017 го дина. НА ЧИН НА ПОД НЕ СУ ВАЊЕ Го диш ни от из веш тај се под не су ва до 31 Ја ну а ри на ред на та го дина, за дол жи тел но по елек трон ски пат пре ку http//etax.ujp.gov.mk. На чи нот на елек трон ско под не су ва ње на Го диш ниот из веш тај ПДД-ГИ/ОЦО мо же да се врши: пре ку со од вет на фор ма за внес на по да то ци за ПДД-ГИ/ ОЦО во е-да ноци; со им пор ти ра ње на прет ход но под гот ве ни по дато ци во со од ве тен xml фор мат, пре де фи ни ра ни и по ста вен на е-да ноци. ПА РИЧ НИ КАЗ НИ ЗА НЕПОД НЕ СУ ВА ЊЕ НА ОБ РА ЗЕ ЦОТ ПДД-ГИ/ОЦО За не ис пол ну ва ње на об врската за дос та ву ва ње на Го диш ни от из веш тај за ис пла те ни при хо ди при от куп на ко ри сен цврст от пад од фи зич ки ли ца се про пи ша ни гло би за прек р шок и тоа: за ис пла ту ва чот - прав но лице, гло ба во из нос од ев ра во де нар ска про тиввред ност; за од го вор но то ли це кај ис пла ту ва чот, про пиша на гло ба из не су ва од 900 ев ра во де нар ска про тиввред ност. ИС ПРАВ КА НА ИЗ ВЕШ ТА ЈОТ До кол ку да ноч ни от об врз ник ут врди де ка при ја вил неточ ни или не це лос ни по да то ци во Го диш ни от из веш тај за со од вет ни от да но чен пе ри од дол жен е да из врши ис правка пре ку под не су ва ње на нов ис пра вен го ди шен из веш тај. При под не су ва ње на ис прав ката, се оз на чу ва поле то "Исправ ка на ПДД-ГИ/ОЦО" со вне су ва ње на зна кот Х и во по ле то "Број" впи ше те го ар хив ски от број на Го диш ни от из веш тај за кој се врши ис правка. На по мена: Исправ ка та не се врши пре ку ис ка жува ње на раз ли ки во из но си те или до пол ну ва ње на изно си те кои не се при ја вени, ту ку пре ку ис ка жу ва ње на це лос ни те из но си за ис пла те ни те при хо ди из врше ни во со од вет ни от да но чен пе риод. ПО ПОЛ НУ ВА ЊЕ НА ОБ РА ЗЕ ЦОТ ПДД-ГИ/ОЦО Обра зе цот ПДД-ГИ/ОЦО се по пол ну ва на на чин про пи шан во Упас тво то за по пол ну вање. Во об ра зе цот ПДД-ГИ/ОЦО за дол жи тел но се внесу ва ат по да то ци за под но си те лот: единствен да но чен број, скра тен на зив и ад ре са на вис тин ско се диш те за кон такт и да но чен пе ри од за кој се под не сува. - По да то ци за фи зич ки те ли ца и ис пла титеврз ос но ва на от куп на цврст от пад Се вне су ва ат по да то ци те за си те ли ца на кои во пе ри о дот од 1 Ја ну а ри до 31 Де кем ври 2016 го дина, сте из врши ле ис пла та на при ход по ос нов на от куп на ко ри сен цврст от пад и тоа во овој дел од Образецот се внесуваат следниве податоци: Ко ло на 1 - Реден број - впишете го редниот број; Ко ло на 2 - Име и пре зи ме на об врз ни кот од нос но име и пре зи ме на ли це то на кое е из врше на ис плата; Ко ло на 3 - ЕМ БГ на об врз ни кот - од нос но единстве ни от ма ти чен број на гра ѓа ни нот на кој е изврше на ис плата; Ко ло на 4 - Вку пен из нос на бру то при ход; Ко ло на 5 - Вку пен из нос на од би то ци (сог лас но член 55-а од За ко нот); Ко ло на 6 - Вку пен из нос на пла тен пер со на лен да нок - се вне су ва вкуп ни от из нос на пла те ни от REPREZENT januari 1/

24 Даноци пер со на лен да нок на до ход и ис ти от се пресме ту ва ка ко раз ли ка од бру то при хо дот (ко ло на број 4) и вкуп ни от из нос на од би то ци (ко ло на број 5) пом ноже на со 0,10; Ко ло на 7 - Вку пен из нос на ис пла тен не то приход - се вне су ва вкуп ни от из нос на ис пла те ни от не то при ход на фи зич ко ли це (ко ло на 4 - ко ло на 6). На по мена: За се кое фи зич ко ли це од кое е извршен от куп се ис ка жу ва зби рен по да ток за си те ис плати. По да то ци за сос та ву ва чот и пот пис ни кот Во овој дел се по пол ну ва ат по да то ци те за сос таву ва чот и пот пис ни кот на Из веш та јот. На по мена: Економските субјекти кои вршеле исплати на граѓани и имале обврска да го пресметаат и уплатат персоналниот данок, задолжително треба на граѓанинот да му издадат збирна пресметка за исплатените приходи и платениот персонален данок во календарската година, односно најдоцна до 25 Јануари 2017 година. ГОДИШЕН ИЗВЕШТАЈ за исплатени приходи при откуп на користен цврст отпад од физички лица ПДД-ГИ/ОЦО *Пополнува Управа за јавни приходи Единствен даночен број Скратен назив и адреса на вистинско седиште за контакт MK ГРАФОТЕКС ДОО ул. Бранислав Нушиќ бр Скопје Датум и број на прием од Период 01/01/2016 Телефон 02/ до 31/12/2016 е-пошта grafoteks@yahoo.com Рок за поднесување 31/01/2017 Исправка на ПДД-ГИ/ОЦО Број: ПОДАТОЦИ ЗА ФИЗИЧКИТЕ ЛИЦА И ИСПЛАТИТЕ ПО ОСНОВ НА ОТКУП НА ЦВРСТ ОТПАД Реден број Име и презиме на обврзникот ЕМБГ на обврзникот Вкупен износ на бруто приход Вкупен износ на одбитоци Вкупен износ на платен персонален данок 6=(4-5)х0,10 Вкупен износ на исплатен нето приход 7= Владо Турунџиев ,000 7,000 1,300 18,700 2 Перо Стаменковски ,000 3, ,350 Лилјана Спасовска /01/2017 Составувач Мартин Димитриевски /01/2017 Потписник 24 REPREZENT JANUARI 1/2017

25 Даноци ГОДИШЕН ИЗВЕШТАЈ ЗА ИСПЛАТЕНИ ПРИХОДИ ПРИ ОТКУП НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ ОД ФИЗИЧКИ ЛИЦА ЗА 2016 ГОДИНА (ОБРАЗЕЦ ПДД-ГИ/ОЗП) Јасмина рафајловска Сог лас но одред би те на член 77 став 4 од Зако нот за пер со нал ни от да нок на до ход ("Службен вес ник на РМ", број 80/ /16, во на тамош ни от текст: За кон), исп ла ту ва чот кој води деловни книги и кој вр ши откуп на зем јо дел ски про из во ди од фи зич ки ли ца кои не се тр гов ци по е дин ци, е дол жен на Упра ва та за јав ни при ходи да и до ста ви Го ди шен из ве штај за исп ла те ни при хо ди при откуп на зем јо дел ски про из во ди. Го диш ни от из ве штај за исп ла те ни при хо ди врз ос но ва на отку пе ни зем јо дел ски при хо ди во пер и о дот од 1 Ја ну а ри до 31 Де кем ври 2016 годи на, се до ста ву ва нај доц на до 31 Јану а ри 2017 го ди на на Обра зе цот ПДД-ГИ/ОЗП, задолжително по електронски пат преку НА ЧИН на ПО ПОЛ НУ ВА ЊЕ на ОБ РА ЗЕ ЦОТ ПДД-ГИ/ОЗП Годишниот извештај за исплатени приходи (Образецот ПДД-ГИ/ОЗП) се доставува до Управата за јавни приходи по електронски пат преку системот е-даноци Начинот на електронско пополнување на Годишниот извештај ПДД-ГИ/ОЗП може да се врши: преку соодветната форма за внес на податоци за ПДД-ГИ/ОЗП во е-даноци; или со импортирање на претходно подготвени податоци во соодветен xml формат, предефиниран и поставен на е-даноци. ИСПРАВКА НА ИЗВЕШТАЈОТ Доколку даночниот обврзник утврди дека пријавил неточни или нецелосни податоци во Годишниот извештај за соодветниот даночен период должен е да изврши исправка преку поднесување на нов исправен Годишен извештај. При поднесување на исправка означете го полето "Исправка на ПДД-ГИ/ОЗП" со внесување на знакот "х" и во полето "Број" впишете го архивскиот број на Годишниот извештај за кој се врши исправка. Наведете го даночниот период за кој се врши исправ ката. Напомена: Исправката не се врши преку искажување на разликите во износите или дополнување на износите кои не се пријавени, туку преку искажување на целосните износи за исплатените приходи извршени во соодветниот даночен период. ПА РИЧ НИ КАЗ НИ за НЕ ДО СТА ВУ ВА ЊЕна ОБ РА ЗЕ ЦОТ ПДД-ГИ/ОЗП За не ис пол ну ва ње на об вр ска та за до ста ву ва ње на Го диш ни от из ве штај на исп ла ту вач кој вр ши откуп на зем јо дел ски про из во ди - Обра зец ПДД-ГИ/ОЗП се про пи ша ни каз ни-гло ба за пре кр шок и тоа: за исп ла ту ва чот - прав но ли це, гло ба во из нос од евра во де нар ска про тив вред ност, и за од го вор но то ли це кај исп ла ту ва чот, про пиша на та гло ба из не су ва 900 евра во де нар ска про тив вред ност. ПО ПОЛ НУ ВА ЊЕ на ОБ РА ЗЕ ЦОТ ПДД-ГИ/ОЗП Обра зе цот ПДД-ГИ/ОЗП се по пол ну ва на на чин про пи шан со са ми от обра зец, во де лот - Упат ство за по пол ну ва ње. Во Образецот ПДД-ГИ/ОЗП задолжително се внесуваат податоците за Единствен даночен број, скратен назив и адреса на вистинско седиште за контакт и даночен период за кој се поднесува Извештајот. - По да то ци за фи зич ки ли ца и исплати по основ на откупени земјоделски производи Се вне су ва ат по да то ци те за си те ли ца на кои во пер и о дот од 1 Ја ну а ри до 31 Де кем ври 2016 го ди на, е из вр ше на исп ла та врз ос нова на откуп на зем јо дел- REPREZENT januari 1/

26 Даноци ски про из во ди, односно во овој дел од Образецот се внесуваат следниве податоци: - ЕМБГ на обврзникот (колона 2); - Име и презиме на обврзникот (колона 3); - Адреса на живеење на обврзникот (колона 4). - Шифра од Национална класификација на дејности НКД - се вне су ва ат ши фри те спо ред но менк ла ту ра та за кла си фи ка ци ја на деј но сти те (колона 5). Ши фри те спо ред но менк ла ту ра та за кла си фи ка ција на деј но сти те Ви ги да ва ме во про дол же ние на написот. - Износ на приходи - впишете го вкупниот износ исплатен на секое физичко лице во текот на годината по основ на откуп на земјоделски производи (колона 6). - Вкупен износ на исплатени приходи на физички лица од кои е извршен откуп на земјоделски производи - се внесува вкупно исплатениот износ без персоналниот данок на доход за сите обврзници (збир од колона 6). - Вкупен број на исплати на физички лица од кои е извршен откуп на земјоделски производи - се внесува вкупниот број на исплати на физички лица од кои е извршен откуп на земјоделски производи, односно се внесува вкупниот број на исплати без разлика дали исплатите се за исто физичко лице. При мер: Ако има 100 фи зич ки ли ца, а 150 исп ла ти, впи ше те По да то ци за сос та ву ва чот и потписникот. Во овој дел се по пол ну ва ат по да то ци те за составувачот и потписникот на Извештајот. ШИ фри од НА ци о НАл НА кла си фи КА ци ја на деј Но сти те (НКД) Жи та (освен ориз), ме шун ка сти рас те ни ја и мас лодај но се ме Ориз Зеленчук, дињи и лубеници, коренест и трупкаст зеленчук Шеќерна трска Тутун Растенија за предиво Едногодишни насади и посеви Грозје Тропско и суптропско овошје Агруми Јаболчесто и коскесто овошје Јагодесто, јаткасто и друго овошје Маслодајни плодови Растенија за производство на пијалаци (јачмен) Зачински, ароматични и лековити растенија и на растенија за употреба во фармација Останати повеќегодишни посеви Саден материјал Молзни крави Говеда и биволи Коњи и останати сродни животни Камили и лами Овци и кози Свињи Живина Други животни Помошни дејности за одгледување на посеви Помошни дејности за одгледување на животни Дејности кои се извршуваат после собраните посеви Доработка на семе Лов, траперство и соодветни услужни дејности Производи од шуми и останати дејности поврзани со шумарство Шумски производи, дрва и трупци Шумски плодови и производи, освен дрва Помошни услуги во шумарството Риболов во слатководни води 26 REPREZENT januari 1/2017

27 Даноци ГОДИШЕН ИЗВЕШТАЈ за исплатени приходи при откуп на земјоделски производи од физички лица ПДД-ГИ/ОЗП *Пополнува Управа за јавни приходи Единствен даночен број Скратен назив и адреса на вистинско седиште за контакт MK БАУКОМЕРЦ ДОО Бул. Партизански одреди Скопје Датум и број на прием од Период 01/01/2016 Телефон 02/ до 31/12/2016 е-пошта Рок за поднесување 31/01/2017 Исправка на ПДД-ГИ/ОЗП Број: ПОДАТОЦИ ЗА ФИЗИЧКИ ЛИЦА И ИСПЛАТИ ПО ОСНОВ НА ОТКУПЕНИ ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ Реден број Единствен матичен број на граѓанинот Име и презиме Адреса на живеење Шифра од НКД Износ на приходи (денари, без дени) Весна Жоловска Благоја Тоска бр Скопје , Дарко Лазаров С. Трубарево - Скопје , Влатко Митковски С. Нерези - Скопје ,600 3 Вкупен број на исплати на физички лица од кои е извршен откуп на земјоделски производи Вкупен износ на исплатени приходи на физички лица од кои е извршен откуп на земјоделски производи 549,100 Драган Атанасовски /01/2017 Составувач Иван Стојановски /01/2017 Потписник REPREZENT JANUARI 1/

28 Даноци ГОДИШеН ИЗВЕШТАЈ ЗА БРУТО ОСТВАРЕНИТЕ ПРИХОДИ ВО 2016 ГОДИНА ОБРАЗЕЦ ПДД-ГИ Иван стојанов Сог лас но член 77 од За ко нот за пер соналниот да нок на до ход ("Служ бен вес ник на РМ", број 80/ /16, во на та мош ни от текст: Зако нот) ис пла ту ва чи те на при хо ди те за кои се пла ќа акон та ци ја на пер со на лен да нок на до ход по од бив ка се долж ни по елек трон ски пат до 31 Ја ну а ри 2017 го ди на до УЈП да под не сат Образец ПДД-ГИ. Обра зе цот ПДД-ГИ прет ста ву ва го ди шен из веш тај кој сод ржи по да тоци: за бру то ос тва ре ни те при хо ди на об врз ни кот, за пресме та ни от и пла те ни от да нок и при до нес по од бив ка и за вкуп но ис пла те ни те не то при хо ди во 2016 го дина. Обра зе цот е про пи шан и обjавен ка ко при лог и сос та вен дел на Упат ството за на чи нот на пресме ту ва ње и пла ќа ње на акон таци и те на пер со на лен да нок на до ход по од бив ка ("Служ бен вес ник на РМ", број 201/14). ОБ ВРЗ НИК ЗА ДОС ТА ВУ ВА ЊЕ НА ПДД-ГИ Об врска за из гот ву ва ње и дос та ву ва ње на Обра зецот ПДД-ГИ до Упра ва та за јав ни при хо ди има ат си те ис пла ту ва чи на при хо ди за кои пер со нал ни от да нок на до ход се пла ќа по од бивка. Во Обра зе цот ПДД - ГИ се вклу чу ва ат ис пла те ните при хо ди на фи зич ки ли ца врз ос но ва на: лич ни при мања; при хо ди од ав тор ски пра ва и пра ва од ин дустрис ка соп стве ност; при хо ди од ка пи тал; при хо ди од имот и имот ни права; и до бив ки од иг ри на сре ќа и дру ги при ходи. На по мена: Во Oбра зе цот ПДД-ГИ за 2016 го ди на се вклу чу ва ат са мо по да то ци за при хо ди те и пла тени от пер со на лен да нок на до ход кои об врз ни кот ги ис пла тил ис клу чи во во те кот на 2016 го дина. Не се вне су ва ат пресме та ни те при хо ди за 2016 го ди на кои се ис пла те ни во дру га го дина. Та ка на при мер де кемврис ка та пла та од 2016 го ди на ко ја е ис пла те на во 2017 го ди на не се вне су ва во Обра зе цот ПДД- ГИ. Во Обра зе цот ПДД-ГИ ис то та ка се вклу чу ва ат ис плате ни при хо ди и пла тен пер со на лен да нок ис пла те ни ди рек тно на фи зич ки те лица, а не пре ку друг ис плати тел (При мер: не се вклу чу ва ат ис пла ти те и пла тен пер со на лен да нок за ли ца ан га жи ра ни пре ку агенции за прив ре ме ни вра бо ту ва ња или ав тор ски агенции за ис пла ти те по тој ос нов, по да то ци пре ку ПДД-ГИ до УЈП дос та ву ва ис пла ти те лот - Aгенци ја та за прив ре ме но вра бо ту вање, т.е. ав тор ска та агенција). На по мена: Исплатувачите кои вршат исплата на приходи од добивки од посебни игри на среќа (игри на среќа во казино, обложувалница и автомат клуб) немаат обврска да поднесат ПДД-ГИ. РОК ЗА ДОС ТА ВУ ВА ЊЕ НА ОБ РА ЗЕ ЦОТ ПДД-ГИ По пол не ти от Обра зец ПДД-ГИ се дос та ву ва до Упра ва та за јав ни при хо ди спо ред се диш те то на испла ту ва чот - нај доц на до 31 Ја ну а ри 2017 го ди на за ис пла те ни те при хо ди од 2016 го дина. НА ЧИН НА ПОД НЕ СУ ВАЊЕ Обра зе цот ПДД-ГИ за дол жи тел но се под не су ва по елек трон ски пат пре ку сис те мот е-да но ци etax-fl.ujp.gov.mk на еден од следните начини: преку соодветна форма на внес на податоци во е-даноци, или со импортирање на претходно подготвени податоци во соодветен xml формат. ПА РИЧ НИ КАЗ НИ ЗА НЕ ДОС ТА ВУ ВА ЊЕ НА ОБ РА ЗЕ ЦОТ ПДД-ГИ Во член 145 од За ко нот, за не ис пол ну ва ње на об врската за дос та ву ва ње на го диш ни от из веш тај 28 REPREZENT januari 1/2017

29 Даноци за ис пла те ни те бру то при хо ди - Обра зец ПДД-ГИ се про пи ша ни каз ни гло ба за прек р шок и тоа: за ис пла ту ва чот - прав но лице, гло ба во из нос од ев ра во де нар ска про тиввред ност; и за од го вор но то ли це кај ис пла ту ва чот во износ од 30% од одмерената глоба за даночниот обврзник. ОБВРСКА ЗА ИЗДАВАЊЕ ПРЕСМЕТКА НА ИСПЛАТЕНИТЕ ПРИХОДИ Исплатувачот на приходи на кои аконтацијата на персоналниот данок се плаќа по одбивка е должен на лицата да им издаде збирна пресметка на исплатените приходи, платениот персонален данок и придонеси во 2016 година најдоцна до 25 Јануари 2017 година. Во збирната пресметка на исплатените приходи податоците треба да се исти со податоците искажани во Образецот ПДД-ГИ. ПО ПОЛ НУ ВА ЊЕ НА ОБ РА ЗЕ ЦОТ ПДД-ГИ Обра зе цот ПДД-ГИ се по пол ну ва на на чин про пишан во са ми от об ра зец, во де лот Упат ство за по полну вање. - По да то ци за ис пла ту ва чот - се по пол ну ва ат на на чин об јас нет во са ми от об ра зец, сог лас но по дато ци те за кои се да ва ат ин фор ма ции во на ве де ни те ру брики. - Су мар ни по да то ци за ис пла тите - се вне су ва зби рен по да ток за бро јот на ли ца та и за се кој вид на ис пла тен при ход на ве ден во точ ки те 3.1. до 3.14.Пода то ци те се вне су ва ат за вкуп ни те ис пла ти по од реден вид на при ход за си те об врз ни ци на кои во те кот на го ди на та е ис пла тен при ход.за ви до ви те при хо ди за кои не е из врше но ни ту ед на ис пла та во те кот на го ди ната, во ко ло на 2 - број на об врз ни ци по ви до ви на ис плата, се вне су ва "0", а во ко ло ни те 3 до 7 за ис ти от при ход не се вне су ва ат по да то ци (по ли ња та се ос та ва ат празни). Начинот на пополнувањето на сумарните податоци за исплатите по видови/приходи од Годишниот извештај "ПДД-ГИ" се врши на ист начин како кај поединечните исплати по обврзник. Во ко ло на 2 - Број на об врз ни ци по ви до ви на ис пла та - се вне су ва бро јот на ли ца та за кои е испла тен со од ве тен вид на при ход. Врз ос но ва на пла ти и на до мес то ци на плати, ако во те кот на го ди на та е ис пла ту ва на пла та на 54 ра бот ници, се вне су ва бро јот 54; зна чи се на ве ду ва бро јот на ли ца та кои во те кот на го ди на та ос твари ле при ход врз ос но ва на плата, без раз ли ка што во од дел ни ме се ци бро јот на ли ца кои ос тва ри ле при ход по оваа ос но ва е по мал од бро јот на ли ца та вне сен во ко ло на 2. Во ко ло на та 3 - Вку пен из нос на бру то при ходи, за исплатите од видот на плати и пензии (реден број 3.1, 3.1-а, 3.1-б, 3.1-в, 3.1-г и 3.3) се наведува збирот од податоците за одбитоци (придонеси за социјално осигурување), платен персонален данок и вкупен износ на исплатени нето приходи (колони 4, 6 и 7). Напомена: Во поле Примања на членовите на органите за управување и надзор на трговските друштва за лицата кои не се осигурани по основ на вработување и самовработување и кои имаат обврска да плаќаат придонеси, бруто приходите вклучуваат податоци за платен ПДД, платени придонеси и вкупен износ на исплатените нето приходи. Платените придонеси не се искажуваат поединечно во колона 4 од Образецот ПДД-ГИ. Во ко ло на 4 - Вку пен из нос на од би то ци се внесу ва збир на си те пла те ни при до неси, јав ни да вач ки и тро шо ци што не вле гу ва ат во ос но ва та за ода но чување, и тоа: за ис пла ти те од ви дот пла ти и на до мес то ци на пла ти од ра бо тен од нос и ис пла ти врз ос но ва на де лов на ус пеш ност на ра бо то да ве цот на кои се пла те ни при до не си и за ви дот пен зии, се вне су ва из но сот на пла те ни при до не си за пен зис ко и ин ва лид ско оси гу ру вање, за дол жител но здрав стве но оси гу ру вање, до пол ни те лен при до нес за здрав стве но оси гу ру ва ње во слу чај на пов ре да на ра бо та и при до нес за вра бо тување; за ис пла ти те од ви дот 3.1-а, 3.1-б, 3.1-в, 3.1-г (пла ти кај заш тит ни те друш тва, ТИ РЗ и плати ос ло бо де ни од пла ќа ње на пер со нал ни от да нок, односно придонеси од задолжително социјално осигурување по член 98 од За конот за вра бо ту вање и осигурување во случај на невработеност), се вне су ва ат це лос но или де лум но пла те ни при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру вање; REPREZENT januari 1/

30 Даноци за ис пла ти те од ви дот при хо ди од имот (за куп ни ни на дви жен и нед ви жен имот), се внесу ва ат нор ми ра ни те тро шо ци (сог лас но член 34 и 34-а од За ко нот) во ви си на од 25% од бру то при хо дот (за неопремени), т.е. 30% за из да ва ње под за куп на оп ре ме ни стан бе ни и де лов ни просто рии или ствар ни те тро шо ци за ос тва ру ва ње на при хо ди ако тоа до ку мен ти ра но се до каже; за ис пла ти те од ви дот при хо ди од ав торски пра ва и пра ва од ин дус трис ка соп стве ност, се вне су ва ат нор ми ра ни те тро шо ци приз на ти сог лас но член 41 од За ко нот или ствар ни те тро шо ци приз на ти при пресмет ка на да но кот; за дру ги те ви до ви при хо ди пла те ни по од бив ка (на ве де ни ка ко 3.14 во из веш та јот) се вне су ва ат тро шо ци те ут врде ни во член 55-а од За ко нот - во ви си на од 35% од бру то при хо дот. Во ко ло на 5 - Вку пен из нос на да ноч но олес нува ње - се вне су ва из но сот на лич но ос ло бо ду вање,како збир за си те ме се ци за кои во те кот на го ди на та е ис пла те на плата, од нос но пен зија. При пре не су ва ње на го диш ни от пер со на лен да нок на до ход сог ласно из ме ни те на За ко нот за пер со на лен да нок на до ход лич но то ос ло бо ду ва ње се приз на ва во ви си на на ис ко рис те но то пра во на лич но ос ло бо ду ва ње при акон та тив но пресме ту ва ње на пер со нал ни от да нок на до ход за вкуп но ис пла те ни те лич ни при ма ња од пла та и пен зија. Во ко ло на 6 - Вку пен из нос на пла тен пер со нален да нок - се вне су ва зби рен из нос на пер со нални от да нок што е пла тен за со од вет ни от вид при ход, освен за точките 3.1-а, 3.1-б, 3.1-в и 3.1-г, каде се внесува состојба нула "0". Во ко ло на 7 - Вку пен из нос на ис пла те ни нето при ходи, се вне су ва вкуп ни от из нос на не то при ма ња та ис пла те ни во те кот на го ди ната. - По да то ци за ис пла ти те на об врз ни ци те - За се кој раз ли чен вид на при ход кој е ис пла тен во те кот на го ди на та и за кој се ис ка жа ни по да то ци во Ру бри ка та 3 - Су мар ни по да то ци за ис пла тите, за дол жи тел но се по пол ну ва посебен Прег лед на по да то ци те за ис плати те на об врз ни ците. Се пополнуваат тол кав број на прег ле ди кол ку што се по пол не ти ред ни бро е ви во Ру бри ка та 3. До кол ку се врше ни ис пла ти врз ос но ва на: плати, врз ос но ва на до го вор за пов ре ме но или прив ре ме но врше ње на ус лу ги (до го вор за дело), на ди ви ден ди и при хо ди од имот, во при лог се дос та ву ва ат че ти ри прег ле ди на по да то ци те за ис пла ти те на об врз ни ците. Ако на едно лице се извршат исплати од ист вид повеќе пати во текот на годината се внесува збирниот податок за сите исплати од тој вид извршени во тој период. При мер 1: Ли це то Јо ван Јо ва нов ски во те кот на 12 ме се ци од го ди на та ос тва ри ло при ход од плата. Исплатувачот треба за лицето Јован Јовановски во еден ред да го внесе збирниот податок од сите исплати на плата кои се извршени во текот на 2016 година во песебен прилог: Податоци за исплати на обврзниците, со обележување на ознаката - Плата и надоместоци на плата од работен однос и исплата по основ на деловна успешност на работодавачот на кои се платени придонеси. При мер 2: Ако исплатувачот, на лицето Горан Стојановски во текот на 2016 година вршел исплати на плати по член 98-б од Законот за вработување и осигурување во случај на невработеност (ослободени од плаќање на придонеси од задол- жително социјално осигурување) исплатите се искажуваат во посебен прилог Податоци за исплати на обврзници, со обележување на ознаката - Плата и надоместоци на плата од работен однос и исплата по основ на деловна успешност на работодавач кој има ослободување по член 98 од Законот за вработување и осигурување во случај на невработеност. Во тој случај при пополнување на податоците при исплатите на обврзниците се внесува во: колона 3 - податок за бруто приходи; колона 4 - износот на пресметани придонеси; 30 REPREZENT januari 1/2017

31 Даноци колона 5 - износот на даночно олеснување; колона 6 - износ нула "0" во случај на ослободување од персонален данок, односно износ на платен персонален данок во случај да не е користено правото од член 98 од Законот; и колона 7 - износот на исплатениот нето приход. Доколку исплатувачот го изгубил правото на ослободување по член 98-б од Законот и извршил плаќање на придонесите од задолжително социјално осигурување, потребно е податоците за овие исплати да ги искаже во прегледот на Податоци за исплати на обврзниците со обележување на ознаката - Плата и надоместоци на плата од работен однос и исплата по однос на деловна успешност на работодавачот на кои се платени придонеси. При мер 3: До кол ку ли це то Јо ван Јо ва нов ски од ис тиот ис пла ти тел ос тва ри ло при хо ди и врз дру га ос но ва (при мер, ка ко член на Над зо рен од бор) зби рот на си те не го ви ис пла ти врз оваа ос нова се вне су ва во по се бен при лог - По да то ци за ис пла ти те на об врз ни ците, со обележување на ознаката - При ма ња на чле но ви на ор га ни те на уп ра ву ва ње и над зор на тр гов ски друш тва. Во ко ло на та 1 - единствен ма ти чен број на гра ѓа ни нот (ЕМБГ) на об врз ни кот, се впи шу ва 13- то ци фре ни от единствен ма ти чен број на гра ѓа ни нот на ли це то на кое е из врше на ис пла тата. До кол ку се ра бо ти за ис пла та на лич но при ма ње на не ре зи дент - стра нец во ко ло на та 1 се вне су ва број на па со шот на стран ско то фи зич ко ли це и се при ложу ва ко пиja од па со шот во кој е на ве де на ад ре са та на ис тиот. На по мена: При ис пла та та на при хо дот на стран ско фи зич ко лице, со ко пи ја од па со шот на ис то то лице, се под не су ва ба ра ње до УЈП да се от во ри да но чен број на стра не цот. Во ко ло на 2 - име и пре зи ме на об врз ни кот, се впишу ва име то и пре зи ме то на ли це то на кое е из врше на ис пла тата. Исправка на извештајот. Доколку даночниот обврзник утврди дека пријавил неточни или нецелосни податоци во Годишниот извештај, за соодветниот даночен период должен е да изврши исправка преку поднесување на нов исправен Годишен извештај. При поднесување на исправка означете го полето "Исправка на ПДД-ГИ" со внесување на знакот "х" и во полето "Број" се впишува архивскиот број на Годишниот извештај за кој се врши исправка. Исправката не се врши преку искажување на разликите во податоците или дополнување на податоците кои не се пријавени, туку преку искажување на целосните податоци. На по мена: Во про дол же ние е да ден по пол нет обра зец ПДД-ГИ за ис пла те ни при хо ди во 2016 го дина. При мер: За пополнет Образец ПДД-ГИ Тр гов ско то друш тво Тр го ко мерц ДОО Скопје, во те кот на 2016 го ди на из врши ло испла та на при хо ди по след ни те ос нови: Пла та за 3 лица; До пол ни тел ни при ма ња и на до мес то ци на тро шо ци од ра бо тен од нос на кои не се пла те ни при до не си (ис пла тен рег рес за го ди шен од мор); До го во ри за пов ре ме но врше ње на ус лу ги за 2 лица. REPREZENT JANUARI 1/

32 Даноци ГОДИШЕН ИЗВЕШТАЈ на исплатувачот за бруто остварените приходи, платениот данок и придонеси и вкупно исплатените нето приходи ПДД-ГИ Единствен даночен број Скратен назив и адреса на вистинско седиште за контакт Телефон ТРГОКОМЕРЦ ДОО Бул. Партизански одреди Скопје 02/ Датум и број на прием Година *Пополнува Управа за јавни приходи 2016 е-пошта REPREZENT JANUARI 1/2017

33 Даноци ПОДАТОЦИ ЗА ИСПЛАТИТЕ НА ОБВРЗНИЦИТЕ Плати, надоместоци и дополнителни примања од работен однос на кои се платени придонеси >>> Плата и надоместоци на плата од работен однос и исплата по основ на деловна успешност на работодавач - кој не е заштитно друштво, на вработени инвалидни лица >>> Плата и надоместоци на плата од работен однос и исплата по основ на деловна успешност кај заштитни друштва >>> Плата и надоместоци на платаод работен однос и исплата по основ на деловна успешност кај корисници на технолошка индустриска развојна зона >>> Плата и надоместоци на плата од работен однос и исплата по основ на деловна успешност на работодавач кој има ослободување по член 98 од Законот за вработување и осигурување во случај на невработеност >>> Дополнителни примања и надоместоци на трошоци од работен однос на кои не се платени придонеси >>> Пензии >>> Примања на членови на органите на управување и надзор на трговските друштва >>> Примања на функционери, пратеници и советници >>> Надоместоци за работа на судии, поротници, вешти лица и стечајни управници кои немаат својство на вработени лица во соодветните институции или друштва >>> Надоместоци на членови на Македонска академија на науките и уметностите >>> Лични примања по договор за повремено или привремено вршење на услуги >>> Приходи од имот (зкупнини на движен и недвижен имот) >>> Приходи од авторски права и права од индустриска сопственост >>> Дивиденди и други приходи, остварени со учество во добивката кај исплатувачот >>> Приходи од камати од заеми, обврзници и други хартии од вредност >>> Дoбивки на игра на среќа и други наградни игри >>> Други видови приходи платени по одбивка >>> Плати, надоместоци и дополнителни примања од работен однос на кои се платени придонеси Единствен матичен број на граѓанинот (ЕМБГ) на обврзникот Име и презиме на обврзникот Износ на бруто приходи/ примања (денари) Износ на одбитоци (денари) Износ на даночно олеснување (денари) Износ на платен персонален данок (денари) Износ на исплатени нето приходи/ примања (денари) (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) Илија Стојановски 480, ,600 88,284 26, , Невена Николовска 420, ,400 88,284 21, , Горан Поповски 360,000 97,200 88,284 17, ,348 Дополнителни примања и надоместоци на трошоци од работен однос на кои не се платени придонеси Единствен матичен број на граѓанинот (ЕМБГ) на обврзникот Име и презиме на обврзникот Износ на бруто приходи/примања (денари) Износ на платен персонален данок (денари) Износ на исплатени нето приходи/примања (денари) (1) (2) (3) (6) (7) Илија Стојановски 12,882 1,288 11, Невена Николовска 12,882 1,288 11, Горан Поповски 12,882 1,288 11,594 Лични примања по договор за повремено или привремено вршење на услуги Единствен матичен број на граѓанинот (ЕМБГ) на обврзникот Име и презиме на обврзникот Износ на бруто приходи/примања (денари) Износ на платен персонален данок (денари) Износ на исплатени нето приходи/примања (денари) (1) (2) (3) (6) (7) Ѓорѓи Крстев 32,400 3,240 29, Благоја Димов 27,500 2,750 24,750 REPREZENT januari 1/

34 Даноци 20 јануарирок за поднесување на барање за даночно ослободување за воведен фискален систем на опрема Драган АВРАМОВИЌ Сог лас но За ко нот за ре гис три ра ње на гото вин ски те пла ќа ња "Служ бен вес ник на РМ", брoj 31/ /14, да ноч ни те об врз ни ци кои вр шат про мет на доб ра и про мет на ус лу ги за кои пла ќа ње то не се из вршу ва по бан кар ски пат (го то вин ски пла ќања), долж ни се да во ведат и ко рис тат одоб рен фис ка лен сис тем на оп ре ма (фис кал на каса) за ре гис три ра ње на го то вин ски те пла ќа ња и за дол жи тел но да из дава ат смет ка (фис кал на сметка) за из врше ни от про мет од нос но ус луга. По ра ди оваа об врска за ко но да ве цот има пред ви де но мож ност за на ба ве ни те фис кал ни апа ра ти во те ков на та го ди на (мак си мум де сет) да ноч ни те об врз ни ци да ко рис тат да ноч но осло бо ду ва ње за во ве ден фис ка лен сис тем на оп ре ма со под не су ва ње на Ба ра ње до Упра ва та за јав ни при хо ди на про пи шан об ра зец ДД-07. Во при лог на овој на пис Ви да ва ме упатство со прак ти чен при мер за ос тва ру ва ње на пра во то за да ноч но ос ло бо ду ва ње за во ве ден фис ка лен сис тем на оп ре ма на про пи ша ни от об ра зец. Сог лас но член 30 став 3 од За ко нот за да но кот на до бив ка ова пра во об врз ни кот го ос тва ру ва со одобре ние од Упра ва та за јав ни при хо ди по под не су ва ње на Ба ра ње за да ноч но ос ло бо ду ва ње за во ве ден фис ка лен сис тем на оп ре ма (Oбра зец ДД-07). Ба ра ње то ДД-07 се под не су ва за да ноч ни от период, во кој одоб ре ни от фис ка лен сис тем на оп ре ма за ре гис три ра ње на го то вин ски те пла ќа ња е на бавен и во ве ден во упот реба, пред под не су ва ње то на Да ноч ни от би ланс за ода но чу ва ње на неп риз на е ни рас хо ди (Oбра зе цот ДБ) во кој се ос тва ру ва пра во то на на ма лу ва ње на да но кот. Ба ра ње то се дос та ву ва нај доц на до 20 Ја ну а ри во го ди на та што сле ди по го ди на та во ко ја е из врше на на бав ка та и во ве ду ва ње то на одоб ре ни от фис ка лен сис тем на оп рема. До кол ку ова пра во не би де ис ко рис те но во це лост, ис то то се пре не су ва во на ред ни от пе риод, се до него во це лос но ис ко рис ту вање. До кол ку на бав ка та и во ве ду ва ње то на фис кал ни от сис тем на оп рема, се врши во по ве ќе да ноч ни пе ри Ба ра ње за да ноч но ос ло бо ду ва њеза во ве ден фис ка лен сис темна оп ре ма (об ра зец ДД-07) За кон ска ре гу ла тива Сог лас но член 30 од За ко нот за да но кот на до бив ка ("Служ бен вес ник на РМ", број 112/ /16) об врзни ци те кои се долж ни да во ве дат и да ко рис тат фис кален сис тем на оп рема, од нос но фис кал на апа ра ту ра и ин тег ри ран ав то мат ски сис тем за уп ра ву ва ње им се на ма лу ва пресме та ни от да нок за на ба ве ни до де сет фис кал ни апа рати, во ви си на на нив на та вред ност. 34 REPREZENT januari 1/2017

35 Даноци оди, за се кој нов во ве ден фис ка лен сис тем на оп ре ма се под не су ва но во ба рање. Ба ра ње то ДД-07 да ноч ни от об врз ник го дос та ву ва до да ноч на та канце ла ри ја на УЈП или во елек трон ска фор ма пре ку Упра ва та за јав ни при хо ди е долж на во рок од 30 де на од де нот на под не су ва ње то на ба ра ње то (Обра зец ДД-07) за из да ва ње на одоб ре ние за нама лу ва ње на пресме та ни от да нок на до бив ка да по ста пи по ба ра њето. До кол ку Упра ва та за јав ни при хо ди не из да де одоб ре ние за на ма лу ва ње на пресме та ни от да нок, од нос но не до не се акт за одби ва ње на ба ра ње то во овој рок, под но си те лот на ба ра ње то има пра во во рок од три ра бот ни де на од ис те кот на тој рок да под не се Ба ра ње по ра ди не одлу чу ва ње по ба ра ње за да ноч но ос ло бо ду ва ње за во ве ден фис ка лен сис тем на оп рема-б-мо/ ДД-01 до пи сар ни ца та на ди рек то рот на Упра ва та за јав ни при хо ди за од лу чу ва ње по ба ра њето. Во при лог на ова ба ра ње се дос та ву ва и ко пи ја од ве ќе под не се ни от Обра зец ДД-07. це ли те на ДДВ или на бав на вред ност со вклу чен ДДВ за об врз ник кој не е ре гис три ран за це ли те на ДДВ). На по мена: До кол ку фис кал ни от сис тем на опре ма е ку пен на рати, и на из но сот е пресме та на ка мата, во ова по ле се вне су ва на бав на та вред ност на ма ле на за из но сот на ка ма тата. При лози При под не су ва ње на ба ра ње то за дол жи тел но во при лог се под не сува: Ко пи ја од фак тура/и за из врше на на бав ка на фиска лен сис тем на оп ре ма и/или Друг до каз за из врше на на бав ка на фис ка лен систем на оп рема. По да то ци за сос та ву ва чот и пот пис ни кот Се по пол ну ва ат по да то ци те за сос та ву ва чот и потпис ни кот на ба ра њето. Сос та ву ва ње на Ба ра ње за да ноч ноос ло бо ду ва ње за во ве денфис ка лен сис тем на оп рема Во об ра зе цот ДД-07 за дол жи тел но се вне су ваат по да то ци те за: Единствен да но чен број, скра тен на зив и ад ре са на вис тин ско се диш те за кон такт и да но чен пе ри од за кој се под не су ва ба ра њето. По да то ци за во ве денфис ка лен сис тем на оп рема До кол ку об врз ни кот има ста ве но во упот ре ба по веќе фис кал ни сис те ми на оп ре ма да се на ве дат по да тоци те за се кој по е ди не чен фис ка лен сис тем на оп рема: Број на фис ка лен апа рат - вне се те го бро јот на фис кал ни от апа рат на ве ден во Ре ше ни е то за регис тра ци ја на фис ка лен сис тем на оп ре ма из да де но од Упра ва за јав ни при хо ди (Обра зец ФА-02/1); Да тум на ре гис тра ци ја - вне се те го да ту мот на ре гис тра ци ја на фис кал ни от сис тем на оп ре ма наве ден во Ре ше ни е то из да де но од Упра ва за јав ни при ходи; На бав на вред ност - вне се те го из но сот на на ба вени от фис ка лен сис тем на оп ре ма (на бав на та вредност на ма ле на за ДДВ, за об врз ник ре гис три ран за REPREZENT januari 1/

36 Даноци Манман ДОО - Скопје ул. Даскал Камче 3-2/ Скопје info@manman.com.mk A C A C Иван Иванов Составувач 25/12/2016 Дојчин Дојчиновски Потписник 25/12/ REPREZENT JANUARI 1/2017

37 Даноци ДА НОЧ НИ ОЛЕС НУ ВА ЊА НА ПРИ ХО ДИ ОД АВ ТОР СКИ ПРА ВА И ПРА ВА ОД ИН ДУС ТРИС КА СОП СТВЕ НОСТ Иван ДОЈЧИНОВСКИ Чес то се слу чу ва во те ков но то ра бо те ње од ре де но прав но ли це (друш тво) да ис пла ти ав тор ски хо но рар на фи зич ко лице. Имено, овој на до мес ток за фи зич ко то ли це прет ста ву ва при ход и ка ко та ков се ода но чу ва со пер со нални от да нок на до ход. При хо ди те ос тва ре ни од ав тор ски пра ва и пра ва од ин дус трис ка соп стве ност се одано чу ва ат сог лас но За кон за пер со нал ни от да нок на до ход ("Служ бен вес ник на РМ", број 80/ /16) и се пла ќа ат по од бив ка од страна на ис пла ту ва чот на при хо дот. Утврду ва ње на да ноч на та ос но ва на ос тва ре ни при хо ди се пресме ту ва на го то вин ска ос нова. Постојат да ноч ни олес ну ва ња за од ре де ни слу чаи кои се пред ви де ни во За ко нот со ко иш то да ноч ната ос но ва мо же да се на ма ли со ко рис те ње на нор ми ра ни тро шоци. Да ноч ни те олес ну ва ња се про пи ша ни соглас но чле но ви те од За ко нот. Во продол же ние, јас но се из де фи ни ра ни ав тор ско то дело, ав тор ски те пра ва и пра ва та од ин дустрис ка соп стве ност се со цел за по ед нос тав но ко рис те ње на да ноч ни те олес ну вања. 1 ДЕ ФИ НИ ЦИЈА Ав тор ско дело Ав тор ско де ло спо ред За ко нот за ав тор ско то право и срод ни пра ва ("Служ бен вес ник на РМ", број 115/ /16 во по на та мо шен текст: За ко нот) е инте лек ту ал на и ин ди ви ду ал на твор ба од об лас та на кни жев носта, на у ка та и умет носта, из ра зе на на кој би ло на чин и форма. Спо ред член 12 од За ко нот, ав тор ски де ла од кои про из ле гу ва ат ав тор ски пра ва се: 1. Пи ша но де ло (книга, на пис, ста тија, при рач ник, бро шура, рас пра ва и дру ги де ла од ис та природа); 2. Ком пју тер ска прог рама, ка ко пи ша но дело; 3. Го вор но де ло (пре да вање, го вор, бе се да и дру ги де ла од ис та при рода); 4. Му зич ко дело, со или без текст; 5. Дра мско, дра мско-му зичко, ко ре ог раф ско и панто ми ми чар ско дело; 6. Фо тог раф ско де ло и де ло соз да де но во по ста пка слич на на фо тог раф ската; 7. Ау ди о ви зу ел но де ло (ки не ма тог раф ско и дру го де ло из ра зе но со под виж ни слики); 8. Де ла на ли ков на та умет ност (слика, цр теж, графика, скул п ту ра и друго); 9. Де ла од ар хи тек ту рата; 10. Де ла од при ме не та та умет ност и ди зај нот и 11. Картог раф ско дело, план, скица, тех нич ки цртеж, про ект, та бела, плас тич но де ло и дру го де ло со ист или сли чен ка рак тер од об лас та на ге ог ра фи јата, то пог ра фи јата, ар хи тек ту ра та и на у ката. На по мена: Ка ко ав тор ско де ло се сме та и пре работ ка на ав тор ско дело, до кол ку ги ис пол ну ва ус ло ви те оп ре де ле ни со овој За кон. Ин дус трис ка соп стве ност Спо ред член 2 од За кон за ин дус трис ка та соп ственост ("Служ бен вес ник на РМ", број 21/ /16) ка ко ин дус трис ка соп стве ност од кои про из ле гу ва ат со одвет ни те пра ва се: 1. Па тент со кој се врши заш ти та на про нај док; 2. Ин дус трис ки ди зајн со кој се врши заш ти та на но ва фор ма на тело, слика, цр теж, кон тура, компо зи ци ја на бои или нив на ком би на ци ја - ди зајн; 3. Тр гов ска марка, со ко ја се врши заш ти та на тргов ски знак; 4. Оз на ка на по тек ло то и ге ог раф ска оз нака, со ко ја се врши заш ти та на ге ог раф ски от на зив. REPREZENT JANUARI 1/

38 Даноци 2 ДА НО ЧЕН ТРЕТ МАН Под при ход од ав тор ски пра ва и пра ва од ин дустрис ка соп стве ност се под раз би ра на до мес то кот што об врз ни кот го ос тва ру ва од ав тор ски пра ва и пра ва од ин дус трис ка соп стве ност. Об врз ник на да но кот на до ход за при хо ди те од ав тор ски пра ва и пра ва од ин дус трис ка соп стве ност е фи зич ко ли це кое ос тва ру ва на до мес ток од ав тор ски пра ва и пра ва од ин дус трис ка соп стве ност и фи зичко ли це нас лед ник или но си тел на ав тор ски пра ва и пра ва од ин дус трис ка соп стве ност. Oс но ва за пресме ту ва ње на да но кот на до ход за при хо ди те од ав тор ски пра ва и пра ва на ин дус трис ка соп стве ност е не то при хо дот што се до би ва ко га од ос тва ре ни от при ход ќе се од би јат тро шо ци те што би ле пот реб ни за не го во то ос тва ру вање. Сог лас но член 41 од За ко нот, при ут врду ва ње на не то при хо дот се приз на ва ат сле дни ве тро шо ци однос но да ноч ни олес ну ва ња на да ноч ни от об врз ник: 25% од бру то при хо дот - за из ве ду ва ње на естрад ни прог ра ми на за бав на и на род на му зи ка и за дру ги ав тор ски де ла и де ла од ин дус трис ка соп стве ност кои не се на ве де ни во овој член; 30% од бру то при хо дот - за из ве ду ва ње уметнич ки де ла во об лас та на се ри оз на та му зика, ба ле тот, опе ра та и те а тар ско то и фил мско то ак тер ство, за ре ци ти рање, сни ма ње фил мо ви и идеј ни ски ци за та пи се ри ја и кос ти мог ра фи ја и за пре во ди (ос вен пре во ди на кни жев ни дела), пре да ва ња и слич ни ин те лек ту ал ни творби; 50% од бру то при хо дот - за умет нич ка фо тог рафија, ѕид но сли кар ство и сли кар ство во прос тор во тех ни ките: фреска, гра фика, мо заик, ин тарзија, емајл, ин тарзи ра ни и емај ли ра ни пред мети, кости мог ра фија, мод но кре а тор ство и умет нич ка об ра бот ка на тек стил (тка ен тек стил, пе ча тен тек стил и слично), за сли кар ски дела, гра фич ки дела, ин дус трис ко об ли ку ва ње со из ра бо ту ва ње на мо де ли и ма кети, сит на плас тика, умет нич ки ре ше ни ја за сце ног ра фија, на учни, струч ни и пуб ли цис тич ки дела, пре ве ду ва ње на де ла од кни жев носта, му зич ки и ки не ма тог раф ски де ла и рес тав ра тор ски и кон зер ва тор ски де ла во облас та на кул ту ра та и умет носта; 60% од бру то при хо дот - за ва јар ски дела, тапи се рии, ке ра моп лас тика, умет нич ка ке ра ми ка и вит раж. По ба ра ње на об врз ни кот, на мес то нор ми ра ни те тро шоци, му се приз на ва ат ствар ни те тро шо ци напра ве ни за ос тва ру ва ње на при хо дот ако мо же до кумен ти ра но да ги до каже. На по мена: На об врз ни кот - нас лед ник или но си тел на ав тор ско то пра во ка ко тро шо ци му се приз на ва ат са мо пла те ни те на до мес то ци на ав тор ска та агенци ја и на ов лас те ни ли ца за про даж ба и ис пла та на при хо дот. При ут врду ва ње то на не то при хо дот од ва јар ски, сли кар ски, гра фички, та пи се рис ки и дру ги твор би од при ме не та та умет ност ос тва ре ни на из лож би од ржа ни над вор од жи ве а лиш те то на об врз ни кот, пок рај трошо ци те пред ви де ни во член 41 на овој За кон му се од би ва ат тро шо ци те за пре воз на твор бите, пат ни те тро шоци, ка ко и тро шо ци те за прес тој во мес то то на од ржу ва ње то на из лож бата, се до де ка таа трае, во ви си на на нај ви со ки те днев ни ци ут врде ни со со одвет ни про писи. При ут врду ва ње то на не то при хо дот од па тен ти и зна ци на раз ли ку ва ње се приз на ва ат сле дни ве трошоци: 1. Так си те и тро шо ци те што се пла ќа ат за заш тита на па тен ти спо ред пот врда та на над леж ни от ор ган за заш ти та на па тен тите; 2. Тро шо ци те за из ра бот ка на нац рт и тех нич ки опис на па тен тот и зна кот на раз ли ку ва ње што би ле сос та вен дел на при ја ва та со ко ја од над лежен ор ган се ба ра заш ти та на па тен тот и зна кот на раз ли ку вање, спо ред пот врда та на струч но ли це кое ги из ра бо ти ло тие нац р ти и тех нич ки описи. Мис ле ња за ре ал нос та на овие тро шо ци из да ва ор га ни за ци ја та ре гис три ра на за зас тапу ва ње на ав то рите; 3. Тро шо ци те за из ра бот ка на про то тип пот ре бен за про ве ру ва ње на па тен тот што е при ја вен од нос но заш ти тен. Ако про то ти пот е из ра бо тен во прет при ја тие, од нос но ус та нова, пот врда за тро шо ци те на из ра бот ка та из да ва из ра бо ту вачот. Ако про то ти пот го из ра бо тил про на о ѓа чот во соп стве на ре жија, се приз на ва ат ствар ни те тро шо ци што ги имал, а мис ле ње за ре ал нос та на тро шо ци те из да ва со од вет на ор га ни за ци ја ре гис три ра на за зас та пу ва ње на ав то рите. На по мена: Си те тро шо ци тре ба да би дат по себ но ис ка жа ни и до ку мен ти ра ни со смет ки кои му се под несу ва ат ка ко до каз на ис пла ту ва чот на при хо дот. При хо ди те од ав тор ски пра ва и пра ва од ин дустрис ка соп стве ност што об врз ни кот ги ос тва рил од 38 REPREZENT JANUARI 1/2017

39 Даноци де ло што го соз да вал по дол го од ед на го дина, при ут врду ва ње то на не то при хо дот, се де лат на ба ра ње на об врз ни кот на онол ку ед нак ви де ло ви кол ку што го ди ни го соз да вал де ло то но нај мно гу за пет го дини. Ос но ва за пресме ту ва ње на да но кот за се ко ја годи на прет ста ву ва сраз мер ни от дел на не то при хо дот. Об врз ни кот - ре зи дент на Ре пуб ли ка та е ос лобо ден од пла ќа ње да нок на до ход за при хо ди те од ав тор ски пра ва и пра ва на ин дус трис ка соп стве ност што ги ос тва рил од до маш но прав но или фи зич ко лице по ос но ва на при ме на на пра ва та од ин дус трис ка соп стве ност. На до мест % на да ноч но на ма лу ва ње Про пи шана стап ка За пре тва ра ње на бру то из нос (не то из нос : ко е фи ци ент) - I на чин За ди рект но прес ме ту ва ње на пер со на лен данок (не то из нос X прес ме та на стапка) - II на чин За из ве ду ва ње на естрад ни про гра ми на за бав на и на род на му зи ка За дру ги автор ски де ла и де ла од ин ду стри ска сопс твеност, кои не се на ве де ни во оста на ти те точ ки 25% од бру то при хо дот 10% 0,925 8, % за из ве ду ва ње на умет нич ки де ла во об ла ста на се ри оз на та му зи ка, ба ле тот, опе ра та и те а тар ска та и филм ска та глу ма, за ре ци ти ра ње, сни ма ње филмо ви и идеј ни ски ци за та пи се ри ја и ко сти мо гра фи ја за пре во ди (освен пре во ди на кни жев ни де ла), преда ва ња и слич ни ин те ле кту ал ни твор би 30% од бру то при хо дот 10% 0,930 7, % За умет нич ка фо то гра фи ја, ѕид но сли карс тво и сликарс тво во про стор во тех ни ки те: фре ска, гра фи ка, мо за ик, ин тар зи ја, емајл, ин тар зи ра ни и емај ли рани пред ме ти, ко сти мо гра фи ја, мод но кре а торс тво и умет нич ка обра бо тка на тек стил (тка ен тек стил, пе ча тен тек стил и слич но) За сли кар ски де ла, гра фич ки де ла, ин ду стри ско об ли ку ва ње со изра бо ту ва ње на мо де ли и ма ке ти, сит на пла сти ка, умет нич ки ре ше ни ја за сце но гра фи ја, на уч ни, струч ни и пуб ли ци стич ки де ла, пре ве ду ва ње на де ла од кни жев но ста, му зич ки и ки не ма то граф ски де ла, ре ста вра тор ски и кон зер ва тор ски де ла од об ласта на кул ту ра та и умет но ста За ва јар ски де ла, та пи се рии, ке ра моп ла сти ка, уметнич ка ке ра ми ка и ви траж 50% од бру то при хо дот 60% од бру то при хо дот 10% 0,950 5, % 10% 0,930 4, % 3 ПРАК ТИ ЧЕН ПРИ МЕР Во про дол же ние да ва ме При мер за пресмет ка на пер со на лен да нок на до бив ка за при хо ди од ав тор ски пра ва ка де ис пла ту вач е прав но лице, од нос но ко га да но кот се пла ќа по од бив ка од стра на на ис пла ту вачот на при хо дот. ЕЛЕКТРОНСКА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ Пример 1: Друш тво то Гра фо текс ДО О ЕЛ на 1 Ок томври 2016 го ди на склу чи ло до го вор со фи зич ко то ли це СЈ за из ра бот ка на гра фич ко ре ше ние за нас лов на ко ри ца на книга. Врз ос но ва на до го ворот на име на на до мест за ав тор ски хо но рар, Друш тво то на 30 Ок том ври 2016 го ди на на ли цето СЈ му ис пла ти ло де на ри (не то из нос). Пресмет ка та на пер со нал ни от да нок на до ход е из врше на на след ни ов на чин: REPREZENT JANUARI 1/

40 Даноци Прес ме тка та на пер со нал ни от да нок на до ход е из вр ше на на след ни ов на чин: Графотекс ДООЕЛ - Скоп је Скоп је ПРЕСМЕТКАза пер со на лен да нок на до ход за при ход од автор ски пра ва Ред. бр. Име и Пре зи ме При хо ди Тро шо ци (кол. 3 x 50%) Ос но ва за ПДД (кол. 3 - кол. 4) ПДД (кол. 5 x 10%) За исп ла та (кол. 3 - кол. 6) СЈ Не то из нос до го во рен за исп ла та Ко е фи ци ент на да нок на до ход За пре тва ра ње на не то из нос во бру то (не то из нос : ко е фи ци ент) - I на чин Ко е фи ци ент на приз на ти тро шо ци Прес ме тан ко е фи ци ент Бру то из нос (кол. 1/кол. 4) или (не то из нос : ко ефи ци ент) Из нос на ПДД (кол.5 - кол. 1) ,10 0,50 0, За пре тва ра ње на не то из нос во бру то (не то из нос x прес ме та на стап ка) - II на чин Не то из нос до го во рен за исп ла та Ко е фи ци ент на да нок на до ход Ко е фи ци ент на приз на ти тро шо ци Прес ме та на стап ка Из нос на ПДД (кол.1 x кол. 4) Бру то из нос (кол. 1+кол. 5) ,10 0,50 5, % Врз ос но ва на пресмет ка та во смет ко вод ство то се спро ве де ни сле дниве: КНИ ЖЕ ЊА: Ав тор ски хо но рари Об врски спре ма до ба ву ва чи - фи зич ко лице Об врски за пер со на лен да нок Пресме тан ав тор ски хо но рар на СЈ Об врски спрема до ба ву ва чи - фи зич ко лице Об врски за пер со на лен да нок на до ход Сметка Испла тен ав тор ски хо но рар на СЈ 40 REPREZENT januari 1/2017

41 Даноци ГОДИШEН ИЗВЕШТАЈ ЗА УПЛАТЕНИОТ ДАНОК ПО ЗАДРШКА ЗА 2016 ГОДИНА ОБРАЗЕЦ ДД-И Иван СТОЈАНОВ Сог лас но одред би те на член 20 од За ко нот за да но кот на до би вка ("Служ бен вес ник на РМ", број 112/ /16, во на та мош ни от текст: За ко нот), до маш ни те прав ни ли ца, до маш ни те фи зич ки ли ца ре ги стри ра ни за вр ше ње на дејност, стран ски те прав ни ли ца, или стран ските фи зич ки ли ца (не ре зи ден ти) со по сто ја на де лов на еди ни ца во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја (исп ла ту ва чи на при хо ди) има ат об вр ска при се ко ја исп ла та на при хо ди на стран ски те правни ли ца да го за др жат и да го уп ла тат да но кот на со од вет на уп лат на сме тка. За др жу ва ње то на да нок се при ме ну ва на след ни ве при хо ди, без ог лед да ли се исп ла те ни во Ре публи ка Ма ке до ни ја или во странс тво: 1) при ход од ди ви ден ди; 2) при ход од ка ма та од ре зи дент; 3) при ход од ка ма та од не ре зи дент кој има по стоја на де лов на еди ни ца во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја, ако ка ма та та е на тро шок на по сто ја на та де ловна еди ни ца; 4) при хо ди од автор ски хо но рар исп ла тен од рези дент; 5) при хо ди од автор ски хо но рар исп ла тен од нере зи дент со по сто ја на де лов на еди ни ца во Репуб ли ка Ма ке до ни ја, ако автор ски от хо но рар е на тро шок на по стој на та де лов на еди ни ца; 6) при ход од за бав ни или спорт ски актив но сти кои се вр шат во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; 7) при хо ди од вр ше ње на ме наџ мент, кон сал тинг, фи нан си ски ус лу ги и ус лу ги на истра жу ва ње и раз вој, ако при хо дот е исп ла тен од ре зи дент или е на тро шок на по стој на та де лов на еди ни ца во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; 8) при хо ди од оси гу ри тел ни пре мии за оси гу ру вање или ре о си гу ру ва ње од ри зи ци во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; 9) при хо ди од те ле ко му ни ка ци ски ус лу ги ме ѓу Репуб ли ка Ма ке до ни ја и стран ска др жа ва. 10) при хо ди од за куп на нед виж но сти во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја. На по ме на: Со Пра вил ни кот за на чи нот на пресме ту ва ње и уп ла ту ва ње на да но кот на до би вка и начинот на одбегнување на двој но то ос ло бо ду ва ње или двој но то ода но чу ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 174/14), поде тал но се де фи ни ра што се по дразби ра за се кој од на пред на ве де ни те при хо ди кои се исп ла ту ва ат на стран ски прав ни ли ца кои под ле жат на пла ќа ње на да но кот на до би вка по за др шка. По иск лу чок од прет ход н о наведените приходи, да нок не се за др жу ва на след ни ве при хо ди: 1) на транс фер на дел од до би вка та на по стој ната де лов на еди ни ца на стран ско прав но ли це во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја, на кој прет ход но е пла тен да нок на до би вка; 2) на при ход од ка ма та од долж нич ки ин стру менти из да де ни и/или га ран ти ра ни од стра на на Вла да та на РМ, На род на та бан ка на Ре пуб лика Ма ке до ни ја и бан ки или дру ги фи нан си ски ин сти ту ции кои дејству ва ат ка ко пре став ник на Вла да та на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; 3) на при ход од ка ма та од де по зи ти во бан ка лоци ра на во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; 4) на при ход ос тва рен од по сре ду ва ње или консал тинг со др жав ни хар тии од вред ност на меѓу на ро ден финансиски па зар. Ли це то кое што има об вр ска да го за др жи и да го уп ла ти да но кот, сог лас но член 24 од За ко нот има обвр ска Из ве шта јот за уп ла те ни от да нок по за др шка, да го до ста ви до Упра ва та за јав ни при хо ди, во хартиена или електронска форма преку системот на e-tax најдоц на до 15 Фе вру а ри на ред на та го ди на, по го ди на та во ко ја по сто е ла об вр ска за за др жу ва ње на да но кот. Во "Службен весник на РМ", број 174/14 во Правилникот за на чи нот на прес ме ту ва ње и уп ла ту вање на да но кот на до би вка и начинот на одбегнување на двој но то ос ло бо ду ва ње или двој но то ода но чу ва ње е пропишана формата и содржината на Образецот ДД-И. Обра зе цот ДД-И се по пол ну ва на след ни ов начин: REPREZENT januari 1/

42 Даноци Се по пол ну ва ат чит ли во и це лос но. Из но си те се иска жу ва ат во це ли де на ри без де ни. Во обра зе цот за дол жи тел но се вне су ва ат пода то ци те за исп ла ту ва чот: единс твен да но чен број, скра тен на зив и адре са на ви стин ско се диште за кон такт, да но чен пер и од за кој се под несу ва обра зе цот, за кон ски от рок на под не су ва ње (15 Фе вру а ри 2017). Се оз на чу ва со "Х" по ле то до кол ку се под не сува ис пра вка на прет ход но до ста ве ни от обра зец. Обра зе цот се по пол ну ва чит ли во со го леми пе чат ни бу кви [1] Ре ден број: се по пол ну ва ат хро но ло шки си те исп ла ти за кои е пред ви де но за др жу ва ње на да но кот. [2] ЕДБ: се вне су ва Единс тве ни от иден ти фика ци о нен број на стран ско то прав но ли це [3] Прав на фор ма: се впи шу ва прав на та форма на прав но то ли це, сог лас но стран ско то пра во на др жа ва та од ко ја по тек ну ва; [4] Полн на зив на стран ско то прав но ли це, адрес ни по да то ци за ме сто то на ви стин ско то се ди ште: се по пол ну ва пол ни от на зив на правно то ли це или друш тво на ли ца сог лас но странско то пра во, се впи шу ва се ди ште то на ли це то и ме сто то ка де се вр ши фа ктич ко то упра ву ва ње со ли це то (ул.бр./град/др жа ва); [5] Др жа ва во ко ја прав но то ли це е ре зидент: се впи шу ва др жа ва та во ко ја прав но то ли це е ре зи дент за да ноч ни це ли; [6] Вид на при хо д: се впи шу ва со од вет на та при ход на ши фра за се кој од на ве де ни те ви до ви на при хо ди: (711218) при ход од ди ви ден ди; (711219) при ход од ка ма та од ре зи дент; (711220) при ход од ка ма та од не ре зи дент кој има по сто ја на де лов на еди ни ца во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја, ако ка ма та та е на тро шок на по стоја на та де лов на еди ни ца; (711221) при ход од автор ски хо но рар исп латен од ре зи дент; (711222) при ход од автор ски хо но рар исп латен од не ре зи дент со по сто ја на де лов на еди ни ца во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја, ако автор ски от хо норар е на тро шок на по сто ја на та де лов на еди ни ца; (711223) при ход од за бав ни или спорт ски активно сти кои се вр шат во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; (711224) при ход од вр ше ње то на ме наџ мент, кон сал тинг, фи нан си ски, тех нич ки, ад ми ни стратив ни, ус лу ги на истра жу ва ње и раз вој и дру ги ус лу ги, ако при хо дот е исп ла тен од ре зи дент или ако при хо дот е на тро шок на по сто ја на та де лов на еди ни ца на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; (711225) при ход ос тва рен од на ем на под вижни и нед виж ни до бра во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; (711227) при ход од оси гу ри тел ни пре мии за оси гу ру ва ње или ре о си гу ру ва ње од ри зи ци во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја; (711228) при ход од те ле ко му ни ка ци ски ус лу ги по ме ѓу Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја и стран ска др жа ва; На по ме на: На ве де на та при ход на ши фра, задол жи тел но се вне су ва во обра зе цот ПП 50, за пла ќа ње на да но кот по за др шка. [7] Из но сот на при хо дот на кој се при ме ну ва за др шка та: Се вне су ва де нар ска та про тиввредност по сред ни от де ви зен курс на На род на Бан ка, утвр ден на де нот на из вр шу ва ње то на пла ќа ње то на об вр ска та спре ма стран ско то прав но ли це; [8] Про цент од ЗДД: Се вне су ва ну ме рич ки по да ток за про цен тот (%) по кој се утвр ду ва изно сот за за др жа ни от да нок, спо ред одред би те од чле нот 22 став 1 од ЗДД; [9] Из нос на да нок кој што тре ба да се задр жи: Се вне су ва прес ме та ни от из нос кој што до би ва со при ме на на про цен тот врз из но сот од поле 7 (из нос од поле 7 х % од поле 8); [10] Да та на при стиг ну ва ње на об вр ска та: за да та на при стиг ну ва ње на об вр ска та се сме та да та та на из вр ше но то пла ќа ње на ода но че ни от при ход на стран ско то прав но ли це. До кол ку испла та та се вр ши во де ло ви, за да та на дос пе ва ње се сме та да та та на из вр ше ни те пла ќа ња на соод вет ни те де ло ви; [11] Про цент од До го во рот: Се вне су ва нумерич ки по да ток за про цен тот (%) по кој се утврдува из но сот на за др жа ни от да нок, спо ред До гово рот за од бег ну ва ње на двој но то ода но чу ва ње; [12] Из нос на да но кот кој е за др жан и упла тен: Се на ве ду ва из но сот на да но кот кој што е за др жан и уп ла тен. Во случај кога странското правно лице резидент на држава со која РМ нема склучено договор за одбегнување на двојното оданочување, износот на поле 12 се пресметува кога износот на поле 7 ќе се помножи со % од поле 8, односно износот на поле 12 и поле 9 треба да биде ист. Во случај кога во договорот за одбегнување на двојно оданочување, стапката на задржан данок за видот на приходот (поле 11) е поголема од стапката утврдена во ЗДД (поле 8), начинот на пресметка останува ист. Во случај кога договорот за одбегнување на двојно оданочување, стапката на задржан данок за видот на приходот (поле 11) е помала од стапката 42 REPREZENT JANUARI 1/2017

43 Даноци утврдена во ЗДД (поле 8), износот на поле 12 се пресметува кога износот на поле 7 ќе се помножи со процентот утврден во договорот (поле 11). [13] Да та на уп ла та на да но кот: Се вне су ва да та та на уп ла та та на да но кот. ПО ДА ТО ЦИ ЗА ПОД НО СИ ТЕ ЛОТ НА ИЗ ВЕШ ТА ЈОТ За дол жи тел но на ве де те го име то, пре зи ме то и својс тво то на пот пис ни кот, да ту мот на под несу ва ње то, пот пи ше те го ба ра ње то и ста ве те пе чат. Напомена: Образецот ДД-И се поднесува и во електронска форма преку системот на е-даноци на УЈП и истиот е прилагоден за електронско пополнување и испраќање Дитор ДОО Бул. Партизански одреди Скопје АД KARLAC Laramba N o 6 Шпанија ДОО NILTO Kloveni N o 10/12 Helsinki Финска Петар Трајков ххххххххххххх Составувач 10/02/2017 Петко Петков ххххххххххххх Потписник 10/02/2017 REPREZENT JANUARI 1/

44 Деловно право ЗАСТАРЕНОСТ НА ПОБАРУВАЊА Д-р Горан РАФАЈЛОВСКИ Во прав ни от про мет се кој днев но се соз да ваат об врски по ме ѓу суб јек ти те кои учес тву ва ат во ис тиот. Овие об врски суб јек ти те тре ба ре дов но и нав ре ме но да ги ис пол ну ваат. До кол ку од реде ни суб јек ти (долж ници) не ги ис пол ну ва ат сво и те об врски, до ве ри те ли те сво и те по ба ру вањa мо жат да ги ос тва ру ва ат при сил но со туж ба по суд ски пат или со пла тен на лог пред Но тар. Испол ну ва ње то на по ба ру ва ње то до ве ри те лот мо же да го ба ра при сил но во оп ре де лен пе ри од ут врден со за кон, за тоа што по ис те кот на тој пери од нас та пу ва зас та ре ност на по ба ру ва њата. Ин сти ту тот на зас та ре ност на по ба ру ва њата, де фи ни ра њето, ро ко вите, зас то јот и пре ки нот на зас та ре нос та се ре гу ли ра ни со За ко нот за об ли га ци о ни те од но си ( Служ бен вес ник на РМ, 18/ /09, во на та мош ни от текст: ЗОО). Што ПРЕТ СТА ВУ ВА ЗА СТА РЕ НОСТ? За ста ре но ста е де фи ни ра на ка ко пре ста нок на пра во то да се ба ра при сил но ис пол ну ва ње на об врска та. За да на ста пи за ста ре ност по треб но е да истече вре ме то опре де ле но со за кон во кое до ве ри те лот имал мож ност да ба ра ис пол ну ва ње на об вр ска та. По исте кот на тој рок, кој е раз ли чен за од дел ни по ба рува ња за ра ди при ро да та на исти те, до ве ри те лот го гу би пра во то при сил но да го нап ла ти сво е то по ба ру ва ње. Ако, до ве ри те лот по суд ски пат по исте кот на ро кот на за ста ре ност по ба ра ис пол ну ва ње на по ба ру ва ње то, а долж ни кот истак не при го вор за за ста ре ност, до вери те лот ќе го из гу би спо рот. Су дот не е об вр зан да вни ма ва на за ста ре но ста, таа об вр ска ја има долж никот. Со на ста пу ва ње то на за ста ре но ста не се гу би пра во то (по ба ру ва ње то) на до ве ри те лот, тоа са мо не ужи ва суд ска за шти та, од нос но до ве ри те лот не мо же да ба ра при сил но ис пол ну ва ње пре ку суд. Ако долж ни кот не се по ви ка на за ста ре ност, до ве ри те лот мо же да го ос тва ри сво е то пра во од нос но да го нап ла ти по ба ру ва ње то (член 349 од ЗОО). Долж ни кот во се кое вре ме пред или пос ле исте кува ње то на за ста ре но ста на по ба ру ва ње то мо же да го ис пол ни исто то и не ма пра во да ба ра да му се вра ти она што го дал, ду ри и ако не зна ел де ка об вр ска та е за ста ре на (член 356 од ЗОО). Ко га об вр ски те се соз да ва ат во ме ѓу на род ни от про мет на пра ва и ус лу ги, со ог лед на раз но ли ко ста на на ци о нал ни те за ко но дав ства по треб но е со до гова ра чи те во сог лас ност со нив ни от до го вор са ми да опре де лат чие пра во ќе се при ме ну ва во евен ту ал ни те суд ски или ар би траж ни спо ро ви, па та ка ќе ги опре делат ро ко ви те на за ста ре ност. Рок на ЗА СТА РЕ НОСТ и НА СТА ПУ ВА ЊЕ Пред да ги на ве де ме ро ко ви те на за ста ре но ста на по ба ру ва ња та, по треб но е да се утвр ди од ко га ро ко ви те за поч ну ва ат да те чат и ко га на ста пу ва за ста ре но ста. За ста ре но ста поч ну ва да те че пр ви от ден по де нот ко га до ве ри те лот имал пра во да ба ра ис пол ну ва ње на об вр ска та, ако за од дел ни слу чаи со за кон не е про пи ша но не што дру го (член 350 од ЗОО). За ста ре но ста на ста пу ва ко га ќе исте че пос лед ни от ден од вре ме то опре де ле но со за кон (член 351 од ЗОО). По че то кот на те че ње то на за ста ре но ста е вр за на за ста са но ста на по ба ру ва ње то, тоа зна чи де ка за старе но ста за поч ну ва да те че на ред ни от ден од де нот на кој по ба ру ва ње то дос пе а ло. За ста ре но ста на ста пу ва со пос лед ни от ден од вре ме то опре де ле но со за кон. Се сме та де ка не ма зна че ње ако пос лед ни от ден на тој рок па ѓа во де нот на праз ник опре де лен со за кон. При мер 1: Фак ту ра та но си да тум го дина, ро кот за пла ќа ње на фак ту ра та е 30 дена. Факту ра та тре ба да се пла ти зак луч но со го дина. Ро кот за зас та ре ност на оваа фак тура за поч ну ва да те че на ред ни от ден од нос но го дина. Ко га ро ко ви те се пресме ту ваат во го дини, зав ршу ва ат со оној ден кој по сво јот број од го ва ра на де нот ко га за поч нал ро кот, па та ка по ба ру ва ње то по оваа фак ту ра чиј рок на зас та ре ност е 3 го дини, зас та ру ва на го дина. Ако е не ра бо тен ден (праз ник) ро кот не се про дол жу ва за на ред ни от ра бо тен ден, спо ред од ред би те од член 351 од ЗОО. 44 REPREZENT januari 1/2017

45 Деловно право ЗОО за бра ну ва со прав на ра бо та да се опре де ли по дол г или по кра ток рок на за ста ре ност од она вре ме што е опре де ле но со за кон ни ту пак да се опре де ли де ка за ста ре но ста не ма да те че за не кое вре ме. Ако ва кви ро ко ви се пак се до го во рат се сме та де ка исти те не посто јат. До го во рот ќе би де пол но ва жен за тоа што ни ту ед на стра на не мо же пред суд да ба ра по ни шту ва ње на до го во рот са мо за тоа што до го во рот со др жел ро ко ви за за ста ре ност спро тив ни на За ко нот (член 353 од ЗОО). Долж ни кот не мо же да се отка же од за ста ре но ста пред да из ми не вре ме то опре де ле но за за ста ре ност, за тоа што со тоа по сред но вр ши приз на ва ње на поба ру ва ње то, а со тоа пре кин на за ста ре но ста па та ка од мо мен тот на пре кин на за ста ре но ста за поч ну ва ат да те чат но ви ро ко ви. Долж ни кот мо же со пис ме но приз на ние на за старе на об вр ска или да ва ње то на за лог или не кое дру го обез бе ду ва ње за за ста ре но по ба ру ва ње да се отка же од за ста ре ност, и во овој слу чај ро ко ви те поч ну ва ат да те чат од но во (член 355 и 357 од ЗОО). Обез бе де но то по ба ру ва ње со за лог и хи по те ка дове ри те лот мо же да го нап ла ти и по за ста ру ва ње на по ба ру ва ње то, ме ѓу тоа нап ла та та ќе се од не су ва са мо на глав ни от долг. Ка ма та та и спо ред ни те по ба ру ва ња не ма да мо же да се нап ла тат ако про даж на та вред ност на за ло же ни от пред мет или нед виж ност не е до вол на за да ги по крие нив. За ста ре но ста на спо ред ни те по ба ру вања ја сле ди суд би на та на глав но то по ба ру ва ње, ко га ќе за ста ри глав но то по ба ру ва ње, исто вре ме но за ста ру ва ат и спо ред ни те по ба ру ва ња, ка ко што се ка ма ти, пло до ви, тро шо ци и до го вор на каз на (член 357 и 358 од ЗОО). Вре ме по треб но за за ста ре ност Оп шти от рок на за ста ре ност е утвр ден во член 360 од ЗОО, спо ред кој по ба ру ва ња та за ста ру ва ат за пет го ди ни, ако со за кон не е опре де лен не кој друг рок на за ста ре ност. Утвр де ни се и по себ ни ро ко ви на за ста ре ност во опре де ле ни слу чаи и тоа: По вре ме ни по ба ру ва ња По ба ру ва ња та на по вре ме ни да ва ња кои ста су ва ат го диш но или во по кра тки опре де ле ни вре мен ски пери о ди (по вре ме ни по ба ру ва ња), спо ред ни по вре ме ни по ба ру ва ња, ка ко што е по ба ру ва ње то на ка ма ти, повре ме ни по ба ру ва ња во кои се ис цр пу ва са мо то пра во, ка ко што е по ба ру ва ње то на из др жу ва ње, за ста ру ва ат за три го ди ни од ста са но ста на се кое од дел но да ва ње. Исти от рок ва жи за ану и те ти те со кои во ед на кви одна пред опре де ле ни по вре ме ни из но си се отп ла ту ва ат глав ни на та и ка ма ти те, но не ва жи за отп ла ти те во ра ти и за дру ги де лум ни ис пол ну ва ња за кои за ста ре но ста се опре де лу ва спо ред прав но то де ло (член 361 од ЗОО). За ста ре ност на са мо то пра во Са мо то пра во од кое про из ле гу ва ат по вре ме ните по ба ру ва ња за ста ру ва за пет го ди ни, сме тај ќи од стаса но ста на ста ро то не ис пол не то по ба ру ва ње по кое долж ни кот не вр шел да ва ња. Ко га ќе за ста ри пра во то од кое про из ле гу ва ат по вре ме ни по ба ру ва ња, до ве рите лот го гу би пра во то не са мо да ба ра ид ни по вре ме ни по ба ру ва ња, ту ку и по вре ме ни да ва ња кои ста са ле пред оваа за ста ре ност. Ме ѓу тоа, ЗОО утвр ду ва де ка не мо же да за ста ри пра во то на из др жу ва ње опре деле но со за кон (член 362 од ЗОО). Ме ѓу себ ни по ба ру ва ња од до го ворво про ме тот на сто ки и ус лу ги Ме ѓу себ ни те по ба ру ва ња на до го вор ни те стра ни од до го во ри те во про ме тот на сто ки и ус лу ги, ка ко и по ба ру ва ња та на на до мест за из да то ци на пра ве ни во вр ска со тие до го во ри, за ста ру ва ат за три го ди ни. Со ог лед де ка нај че сто до го вор ни те стра ни по сто ја но или во по долг вре мен ски пер и од вле гу ва ат во ме ѓу себ ни од но си во про ме тот на сто ки и ус лу ги, за ста ру ва ње то те че од во е но за се ко ја ис по ра ка на сто ки, извр ше на ра бо та или ус лу га (член 363 од ЗОО). По ба ру ва ње на за куп ни на По ба ру ва ње то на за куп ни на, без ог лед да ли е опре де ле но да се пла ќа по вре ме но, или во еден вкупен из нос, за ста ру ва за три го ди ни. Овој рок на заста ре ност се од не су ва на се ко ја за куп ни на без ог лед да ли се ра бо ти за за куп на под виж ни пред ме ти или нед виж но сти (член 364 од ЗОО). По ба ру ва ње на на до мест на ште та По ба ру ва ње то на на до мест на при чи не та ште та заста ру ва за три го ди ни од ко га оште те ни кот доз нал за ште та та и за ли це то кое ја сто ри ло ште та та. Во се кој слу чај ова побарување за ста ру ва за пет го ди ни од ко га на ста на ла ште та та, од нос но без ог лед ко га оште те ни от доз нал за ште та та и за сто ри те лот, пра во то да ба ра REPREZENT januari 1/

46 Деловно право на до мест на ште та за ста ру ва по исте кот на пет го ди ни од ко га ште та та на ста на ла. Ова зна чи де ка за ко но даве цот пред ви дел рам ка во ко ја мо же при сил но да се ба ра на до мест на ште та. Пр ви от ус лов е доз на ва ње то, а вто ри от ус лов е опре де лениот пер и од од на ста ну вање на ште та та (член 365 став 1 и 2 од ЗОО). При мер 2: Ако оште те ни от доз нае за при чи не та та ште та 3-та го ди на од на ста ну ва ње на штета та тој има рок од 2 го ди ни за под не су ва ње на Туж ба, за тоа што е ли ми ти ран со вто ри от ус лов за за ста ре ност 5 го ди ни од на ста ну ва ње на ште та та. По ба ру ва ње то на на до мест на ште та на ста на та со по вре да на до го вор на об вр ска, за ста ру ва за вре ме то опре де ле но за за ста ре ност на таа об вр ска (член 365 став 3 од ЗОО), од нос но ЗОО утвр ду ва раз лич ни роко ви на за ста ре ност за на до мест на ште та на ста на ти со по вре да на до го вор ни об вр ски. При мер 3: До кол ку се ра бо ти за ште та ме ѓу до го вор ни стра ни од до го во рот за про мет на сто ки и ус луги, ро кот на за ста ре ност е три го ди ни, или за по вре да на до го вор на об вр ска за ко ја е пред ви ден ед но го ди шен рок на за ста ре ност, за ста ре но ста за на до мест на ште та е ед на го ди на. Ко га ште та та е при чи не та со кри вич но де ло, а за кривич но го не ње е пред ви ден по долг рок на за ста ре ност од оп шти те ро ко ви на за ста ре ност за на до мест на штета, ба ра ње то за на до мест на ште та спре ма од го вор но то ли це за ста ру ва ко га ќе из ми не вре ме то опре де ле но за за ста ре ност на кри вич но то го не ње (ап со лут ни от рок на за ста ре ност за кри вич но то де ло на ста пу ва ко га ќе по ми не два па ти онол ку вре ме опре де ле но за за ста ре ност на кривич но го не ње, без ог лед што кри вич на та по стап ка трае). Ед но го ди шен рок на за ста ре ност За ед на го ди на за ста ру ва ат од дел ни по ба ру ва ња на ве де ни во член 367 од ЗОО. Глав но се ра бо ти за по ба ру ва ње за да ва ње ко му нал ни и слич ни ус лу ги кои те чат во кон ти ну и тет. Ед но го ди шен рок на за старе ност е утвр ден за: 1. По ба ру ва ње то на на до мест за ис по ра ча на електрич на и топ лот на енер ги ја, гас, во да, за оџа чарски ус лу ги и за одр жу ва ње на чи сто та та, ко га ис пора ка та, од нос но ус лу га та е из вр ше на за по тре би те на до ма ќинс тво то; 2. По ба ру ва ње то на по шта, те ле граф и те ле фон за упо тре ба на те ле фон и на по штен ски пре гра до ци, ка ко и дру ги нив ни по ба ру ва ња што се нап ла ту ва ат во три ме сеч ни или во по кра тки ро ко ви и 3. По ба ру ва ње то на претп ла та на по вре ме на публи ка ци ја, сме тај ќи од исте кот на вре ме то за кое е на ра ча на пуб ли ка ци ја та. Би деј ки се ра бо ти за кон ти ну и ра ни ус лу ги, ЗОО про пи шу ва де ка за ста ру ва ње то те че иа ко се про долже ни ис по ра ки те или ус лу ги те, од нос но не се сме та де ка на ста пил пре кин на за ста ре но ста ако долж ни кот пла тил не ко ја сме тка за по доц неж на ус лу га, а претход ни те не ги пла тил. При мер 4: Ако долж ни кот не пла тил за овие ус лу ги за 15 ме се ци, до ве ри те лот мо же при сил но да нап ла ти са мо за 12 ме се ци (1 го ди на) и тоа од де нот ко га ја под не су ва туж ба та па на на зад. Во овој слу чај за ста ре ност на ста пи ла за три ме се ци, или судот по при го вор за за ста ре ност на долж ни кот ќе ги зе ме пред вид са мо не за ста ре ни те об вр ски при од лу чу ва ње то. По ба ру ва ња утвр де ни пред су дот или пред друг над ле жен ор ган Си те по ба ру ва ња што се утвр де ни со пра во сил на суд ска од лу ка или со од лу ка на друг над ле жен ор ган, или со по рам ну ва ње пред суд или пред друг над лежен ор ган, за ста ру ва ат за де сет го ди ни, па и оние за кои за ко нот ина ку пред ви ду ва по кра ток рок на заста ре ност. Во на ве де ни те слу чаи се ра бо ти за акти кои има ат ка ра ктер на из врш на ис пра ва (пра во сил на суд ска од лу ка или по рам ну ва ње, од нос но со од вет ни акти на над леж ни ор га ни, ме ѓу кои се сме та ат и нотар ски те ис пра ви и при ват ни те ис пра ви за ве ре ни кај но тар). Ро кот кај овие по ба ру ва ња за поч ну ва да те че на ред ни от ден од исте кот на вре ме то пред ви ден за до бро вол но из вр шу ва ње во таа ис пра ва (пре су да, но тар ски акт или од лу ка на др жа вен ор ган). На овие ис пра ви освен пе чат за пар во сил ност по тре бен е и пе чат на из врш ност кој ги со др жи по треб ни те да ту ми. 46 REPREZENT januari 1/2017

47 Деловно право Иск лу чок, е утвр ден за по вре ме ни по ба ру ва ња што про из ле гу ва ат од та кви од лу ки или по рам ну ва ња кои стасу ва ат во ид ни на (по ра ди нив на та прав на при ро да), кои сог лас но член 368 од ЗОО за ста ру ва ат во ро кот пред виден за за ста ре но ста на по вре ме ни те по ба ру ва ња. Ро ко ви на за ста ре ност кај до го во ри те за оси гу ру ва ње За ра ди спе ци фи ки те на до го во ри те за оси гу ру вање, по себ но се опре де ле ни ро ко ви те на за ста ре ност и по че то кот на те че ње на ро кот на за ста ре ност. Име но, тие се раз лич ни во за вис ност да ли се ра бо ти за до го вара чот на оси гу ру ва ње то, оси гу ри те лот или тре то ли це. По ба ру ва ња та на до го ва ра чот на оси гу ру ва ње, однос но на тре то ли це од до го во рот за оси гу ру ва ње на жи вот за ста ру ва ат за пет го ди ни, а од дру ги те до го вори за оси гу ру ва ње за три го ди ни, сме тај ќи од пр ви от ден по исте кот на ка лен дар ска та го ди на во ко ја на стана ло по ба ру ва ње то. Ако за ин те ре си ра но то ли це до каже де ка не зна е ло де ка на ста нал оси гу ре ни от слу чај, за ста ру ва ње то поч ну ва од де нот ко га доз на ло за тоа, со тоа што во се кој слу чај по ба ру ва ње то за ста ру ва кај оси гу ру ва ње то на жи во тот за де сет го ди ни, а кај дру ги за пет го ди ни од пр ви от ден по исте кот на ка лен дарска та го ди на во ко ја на ста на ло по ба ру ва ње то. По ба ру ва ња та на оси гу ри те лот од до го во рот за оси гу ру ва ње за ста ру ва ат за три го ди ни. Во слу чај на оси гу ру ва ње од од го вор но ста на трет, ако оште те но то ли це ба ра на до мест од оси гу ре ни кот или го до бие од не го, за ста ру ва ње то на ба ра ње то на оси гу ре ни кот спре ма оси гу ри те лот поч ну ва од де нот ко га оште те но то ли це ба ра ло по суд ски пат на до мест од оси гу ре ни кот, од нос но ко га оси гу ре ни кот го обеште тил. За ста ре но ста за поч ну ва да те че од мо мен тот ко га оште те но то ли це ќе по ба ра или до бие на до мест на ште та, би деј ќи, оси гу ру ва чот од го ва ра за ште та та што на ста на ла со оси гу ре ни от слу чај, са мо ако оштете но то ли це ба ра на до мест на ште та. Не по сред но то ба ра ње на тре то оште те но ли це спре ма оси гу ри те лот за ста ру ва за исто то вре ме за кое за ста ру ва не го во то ба ра ње спре ма оси гу ре ни кот од го во рен за ште та та (член 369 од ЗОО). Пре кин на за ста ре ност Во слу чај на на ста пу ва ње на пре кин, за ста ре но ста се пре ки ну ва и ро кот на за ста ре ност за поч ну ва да тече од но во, а ро кот на за ста ре ност пред пре ки нот не се сме та во рок на за ста ре ност опре де лен со за кон (член 381 став 1 од ЗОО). Ед на од нај че сти те при чи ни за пре ки ну ва ње на заста ре но ста е приз на ва ње то на дол гот, од нос но ед ностра на из ја ва на вол ја на долж ни кот за ко ја не е по требна сог лас ност на до ве ри те лот. Приз на ва ње то на дол гот мо же да би де на по сре ден на чин, ка ко што е пла ќа ње на дел од фа кту ра, да ва ње то отп ла та, пла ќа ње то ка ма та, да ва ње то обез бе ду ва ње (член 376 од ЗОО). До кол ку са мо де лум но се приз нае глав ни от долг, за ста ре но ста се пре ки ну ва са мо за приз на ти от из нос. Сог лас но ЗОО се сме та де ка има пре кин на зас та ре ност ако долж ни кот го приз нал дол гот и во ед но стран ки те до го во ри ле но ви ро ко ви на ис пол ну ва ње на об врската. При мер 5: Ако со склу чу ва ње на спо год ба за из вр шу ва ње на об вр ски те пред ви де ни се но ви ро ко ви на ис пол ну вање - во це лост или на ра ти, но ви от рок за исп ла та за поч ну ва од де нот ко га е до го во ре на ста са носта на по ба ру ва ње то, а од на ред ни от ден те чат новите ро ко ви на за ста ре ност. Де нот на пот пи шува ње на спо год ба та во овој слу чај не прет ста ву ва ден од кој тре ба да се зас ме ту ва за ста ре но ста. Исто та ка со за пис ник за срам ну ва ње пот пиша но од две те стра ни за оста то кот од дол гот за ста ре но ста за поч ну ва да те че од но во, па та ка ако ро кот за тоа по ба ру ва ње бил 3 го ди ни со денот на пот пи шу ва ње на срам ну ва ње то за поч ну ва да те че нов рок од 3 го ди ни. На по мена: За ко нот за фи нан сис ка дис цип ли на заб ра ну ва од ло жу ва ње на ро ко ви те за ис пол ну ва ње на об врските со ко рис те ње на об ли га ци о ни до го во ри ка ко што се це сија, асигна ција, превзе ма ње или приста пу ва ње кон долг или ком пен за ција. Од ло жу ва ње то на ро ко ви те за ис пол ну ва ње на об врските е каз ни во за две те до го во ре ни страни. За ста ру ва ње то се пре ки ну ва и со под не су ва ње тужба и со се кое дру го до ве ри те ло во дејс твие пре зе ме но про тив долж ник пред суд или пред друг над ле жен ор ган за ра ди утвр ду ва ње, обез бе ду ва ње или ос тва ру ва ње на по ба ру ва ње то (член 377 од ЗОО). Ме ѓу тоа, ако до ве рите лот се отка же од туж ба та, или туж ба та на до ве ри телот би де отфр ле на или туж бе но то ба ра ње од би е но, се сме та де ка не на ста пи ло пре ки ну ва ње на за ста ре ност по ра ди под не су ва ње туж ба или дру го дејс твие на дове ри те лот про тив долж ни кот пред суд или друг над ле REPREZENT januari 1/

48 Деловно право жен ор ган (член 378 од ЗОО). Но, ако туж ба та про тив долж ни кот е отфр ле на по ра ди не над леж ност на су дот или по ра ди не ко ја дру га при чи на ко ја не се од не су ва на су шти на та на ра бо та та, па до ве ри те лот по втор но по диг не туж ба во рок од три ме се ци од де нот на право сил но ста на од лу ка та за отфр ла ње на туж ба та, се сме та де ка за ста ру ва ње то е пре ки на то со пр ва та туж ба. Се сме та де ка за ста ру ва ње то е пре ки на то и во слу чај на по ви ку ва ње во за шти та и истак ну ва ње на пре би ва ње на по ба ру ва ња та во спор, ка ко и во слу чај ко га суд или друг ор ган го упа тил долж ни кот сво е то при ја ве но по ба ру ва ње да го ос тва ру ва во пар нич на по стап ка (член 379 од ЗОО). Во за вис ност од при чи на та по ра ди ко ја на ста пил пре кин на за ста ре ност, ЗОО утвр ду ва ко га за поч ну ва да те че но ви от ро кот на за ста ре ност и тоа: за ста ру ва ње то пре ки на то со приз на ние од стра на на долж ни кот поч ну ва да те че од но во од приз на ни е то; ко га пре ки ну ва ње на за ста ру ва ње то на ста на ло со по ди га ње туж ба или со по ви ку ва ње во за шти та, или со истак ну ва ње на пре би ва ње на по ба ру ва ња та во спор, од нос но со при ја ву ва ње на по ба ру ва ње во неко ја дру га по стап ка, за ста ру ва ње то поч ну ва да те че од но во од де нот ко га спо рот е окон чан или за вр шен на не кој друг на чин; ко га пре ки ну ва ње то на за ста ру ва ње то на ста на ло со при ја ва на по ба ру ва ње во сте чај на по стап ка или со ба ра ње на при нуд но из вр шу ва ње или обез беду ва ње, за ста ру ва ње то поч ну ва да те че од но во од де нот на окон чу ва ње то на оваа по стап ка. За ста ру ва ње то што поч ну ва да те че од но во по преки ну ва ње то, се за вр шу ва ко га ќе из ми не тол ку вре ме кол ку што со за кон е опре де ле но за за ста ру ва ње то што е пре ки на то. Во слу чај на но ва ци ја, од нос но пре кин на за старе но ста со приз на ва ње на дол гот од стра на на должни кот, а до ве ри те лот и долж ни кот се спо го дат да го из ме нат ос но вот или пред ме тот на об вр ска та, но во то по ба ру ва ње за ста ру ва за вре ме кое е опре де ле но за не го ва за ста ре ност (член 382 од ЗОО). ЗА СТА РЕ НОСТ НА ПРИ ДО НЕ СИ При до не си за пен зи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње Со За ко нот за пен зи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње не се утвр де ни ро ко ви на за ста ре ност за нап ла та на при до не си те, По ба ру ва ња та на ра бот ни ци те од пензи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње не за ста ру ва ат. Со За кон за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње утвр де но е де ка кон тро ла та, утвр ду вање то, нап ла та та, за ста ре но ста и от пи шу ва ње то на при до не си те ги вр ши Упра ва та за јав ни при хо ди во сог лас ност со За ко нот за да ноч на по стап ка (член 23 од За кон за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње). При до не си за здрав стве но оси гу ру ва ње За прес ме ту ва ње то, уп ла ту ва ње то, вта са но ста, заста ре но ста и от пи шу ва ње то на при до не си те за за должи тел но здрав стве но оси гу ру ва ње ка ко и за каз не ни те ка ма ти, За ко нот за здрав стве но оси гу ру ва ње упа ту ва на при ме на на одред би те од За кон за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње кој пак упа ту ва на За ко нот за да ноч на по стап ка (член 23 од За кон за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње). Придонесите за здравствено осигурување застаруваат за 5 години. ЗА СТА РЕ НОСТ НА ДА НО ЦИ Во од нос на за ста ре но ста, при сил на та нап ла та и ви си на та на ка ма та та за не на вре ме но пла ќа ње на да но кот на до да де на вред ност, пер со нал ни от да нок на до ход и да но кот на до би вка, За ко нот за да но кот на до да де на вред ност, За ко нот за пер со нал ни от да нок на до ход и За ко нот за да нок на до би вка, упа ту ва ат на приме на на одред би те од За ко нот за да ноч на та по стап ка. Сог лас но За ко нот за да ноч на та по стап ка со кој е ре гу ли ра на по стап ка та за нап ла та на да но ци те, заста ру ва ње то на нап ла та на да но ци те и спо ред ни те да ноч ни да вач ки за поч ну ва да те че по исте кот на годи на та во ко ја што е ос тва ре на фа ктич ка та со стој ба, а на ста пу ва по исте кот на 5 го ди ни, од нос но 10 го ди ни во слу чаи на да ноч но за та ју ва ње. При мер 6: Ако об вр ска та за пла ќа ње на да но кот се од не су ва за ме сец мај 2016 го ди на, за ста ру вање то за поч ну ва да те че од го ди на, а на ста пу ва со исте кот на пос лед ни от ден од 2022 го ди на. 48 REPREZENT januari 1/2017

49 Деловно право Пре ки ну ва ње на ро кот на за ста ре ност за поч ну ва со се кој да но чен упра вен акт што се од не су ва на фактич ка та со стој ба, а трае до пра во сил но за вр шу ва ње на по стап ка та. По се кој пре кин на ро кот, за поч ну ва да те че нов рок на за ста ре ност. Во се кој слу чај по исте кот од де сет го ди ни, за стару ва утвр ду ва ње то на да но кот и спо ред ни те да ноч ни да вач ки. Овој рок на за ста ре ност е ап со лу тен рок после кој утвр ду ва ње то на да но кот и спо ред ни те да ноч ни да вач ки, нив на про ме на и пре ста нок не е доз во ле но (член 110 од За ко нот за да ноч на та по стап ка). Постои разлика помеѓу утврдувањето и наплатата на даноците, па така нап ла та та на да но ци те и според ни те да ноч ни да вач ки за ста ру ва ат во рок од де сет го ди ни (исто ка ко пра во сил ни те пре су ди) од исте кот на го ди на та во ко ја да но кот и спо ред ни те да ноч ни да вач ки при стиг на ле за пла ќа ње. Вра ќа ње на по ве ќе или по грешно уп ла тен или нап ла тен да нок и спо ред ни да ноч ни давач ки за ста ру ва за 5 го ди ни од уп ла та та, а во се кој слу чај по исте кот од 10 го ди ни застарува вра ќа њето на истиот (член 122-а од Законот за даночна постапка. Даноците на имот Пра во то на утвр ду ва ње на да но кот ка ко и пра во то на нап ла та на да но кот и на тро шо ци те за ста ру ва за пет го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја тре ба ло да би де утвр ден од нос но да би де из вр ше на нап ла та та. Пра во то на об врз ни кот на вра ќа ње на не пра вилно или на по ве ќе уп ла те ни из но си на име на да нок, ка ма та и тро шо ци на при сил на нап ла та за ста ру ва за пет го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја е из вр ше на уп ла та та. По се кој пре кин на те кот на за ста ре но ста на ста пу ва нов тек на за ста ре ност. Ап со лут на та за старе ност на ва кви те по ба ру ва ња из не су ва де сет го ди ни (член 84 и 85 од За ко нот за да но ци те на имот). ВИД НА ПОБАРУВАЊЕ РОК НА ЗАСТАРЕНОСТ ЗАПОЧНУВА ДА ТЕЧЕ Општ рок сог лас но ЗОО 5 го ди ни пос лед ни от ден од вре ме то опре де ле но со За кон За ста ре ност на са мо то ПРАВО 5 го ди ни од ста са но ста на по ба ру ва ње то По вре ме ни по ба ру ва ња 3 го ди ни од ста са но ста на се кое од дел но да ва ње Ме ѓу себ ни по ба ру ва ња од до го во ри од во е но за се ко ја ис по ра ка на сто ки, из вр ше на 3 го ди ни на сто ки и ус лу ги ра бо та или ус лу га По ба ру ва ње од за куп ни на 3 го ди ни де нот наз на чен во до го во рот По ба ру ва ња по од нос на ште та 3 го ди ни од доз на ва ње за ште та 1) од де нот на доз навање за ште та та 5 го ди ни од на ста ну ва ње на ште та та 2) од де нот на настанување на ште та та Ште та на ста на та со не по чи ту ва ње раз лич ни ро ко ви за ра ди раз лич ни на до го вор на об вр ска по вре ди на до го вор на об вр ска од де нот на на ста ну ва ње на ште та та Ште та при чи не та со кри вич но де ло онол ку вре ме кол ку е по треб но за за ста ру ва ње на кри вич но то го не ње од де нот на сто ру ва ње на кри вич но то де ло На до мест за ис по ра ча на еле ктрич на и топ лот на енер ги ја,гас во да и дру ги ус лу ги из вр ше ни за по тре би те на до ма ќинс тва та 1 го ди на од де нот на за вр ше на та ме сеч на ус лу га На до мест за ис по ра ча на еле ктрич на и топ лот на енер ги ја,гас во да и дру ги ус лу ги из вр ше ни за по тре би те на правните лица Пра во сил ни суд ски од лу ки или од лу ки на др жав ни ор га ни При до не си од пен зи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње При до не си од здрав стве но оси гу ру ва ње 3 го ди ни (овие ус лу ги се сме та ат ка ко Ме ѓу себ ни по ба ру ва ња од до го во ри на сто ки и ус лу ги) од де нот на за вр ше на та ме сеч на ус лу га 10 го ди на од из врш но ста на од лу ки те не за ста ру ва ат 5 го ди ни - во секој случај 10 го ди ни на ред ни от ден од ро кот ко га тре ба ло да би дат уп ла те ни Да нок на до би вка 5 го ди ни - во секој случај 10 го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја што е ос тва ре на фа ктич ка та со стој ба Пер со на лен да нок на до ход 5 го ди ни - во секој случај 10 го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја што е ос тва ре на фа ктич ка та со стој ба ДДВ 5 го ди ни - во секој случај 10 го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја што е ос тва ре на фа ктич ка та со стој ба Ак ци зи 5 го ди ни - во секој случај 10 го ди ни по исте кот на го ди на та во ко ја што е ос тва ре на фа ктич ка та со стој ба Наплата на даноци по одлука 10 го ди ни од денот утврден во одлуката REPREZENT januari 1/

50 Работни односи ПРЕКУВРЕМЕНА РАБОТА ПРАВА И ОБВРСКИ Биљана НИКОЛОВСКА Ра бот но то вре ме е вре ме то во кое ра ботни кот ра бо ти и ги из вршу ва сво и те ра бот ни за да чи сог лас но со за кон, ко лек ти вен до го вор и до го во рот за вра бо ту вање. Ра бот ни кот мо же да из вршу ва и пре кув ре ме на ра бота. Пре кувре ме на та ра бо та е ра бо та ко ја ра бот ни кот ја из вршу ва пре ку пол но то ра бот но време. Условите, ог ра ни чу ва ња та и на чи нот на спро ве дува ње на пре кув ре ме на та ра бота, ка ко и пра ва та и об врските на ра бот ни кот и ра бо то да ва чот уре де ни се со За ко нот за ра бот ни те од но си ("Служ бен вес ник на РМ", брoj 62/ /16); Оп шти от ко ле кти вен до го вор за при ват ни от се ктор од об ла ста на сто панс тво то ("Служ бен вес ник на РМ", брoj 88/ /16) и Оп шти от ко ле кти вен до го вор за јав ни от се ктор ("Службен вес ник на РМ", брoj 10/ /09); 1. УСЛО ВИ ЗА ПРЕ КУВ РЕ МЕ НО РА БО ТЕЊЕ За ко нот за ра бот ни те од но си да ва мож ност ра бото да ва чот да во ве де ра бо та пре ку пол но то ра бот но вре ме (пре ку вре ме на ра бо та), а ра бот ни кот е дол жен на ба ра ње на ра бо то да ва чот да ja вр ши пре ку вре мената ра бо та во точ но оп ре де ле ни слу чаи, а тоа се: во слу чаи на иск лу чи тел но зго ле му ва ње на обемот на ра бо та та; ако е по треб но про дол жу ва ње на де лов ни от или про из вод ни от про цес; ако е нуж но да се от стра ни оште ту ва ње на средс тва та за ра бо та, што би пре диз ви ка ло пре ки ну ва ње на ра бо та та; ако е по треб но да се обез бе ди без бед ност на луѓе то и имо тот, ка ко и без бед но ста на про ме тот и во дру ги слу чаи опре де ле ни со за кон или ко лекти вен до го вор. 2. ВРЕ МЕТ РА Е ЊЕ НА ПРЕ КУВ РЕ МЕ НА ТА РА БОТА Пре кув ре ме на та ра бо та мо же да трае нај многу: 8 ча са во те кот на ед на не де ла; и нај мно гу 190 ча са го диш но. Од ова пра ви ло има ис клу чок под оп ре де лен услов и тоа: ко га по ра ди спе ци фич ни от про цес на ра бота, ра бо те ње то не мо же да се пре ки не; или ра бо те ње за кои не ма ус ло ви и мож нос ти да се ор га ни зи ра ра бо та та во смени. За ра ди заш ти та на ра бот ни ци те од неп ре ки на та пре кув ре ме на ра бо та по долг пе ри од за ко нот про пи шува уш те ед но ог ра ни чу вање, па та ка пре кув ре ме на та ра бо та во пе ри од од 3 ме се ци не мо же во про сек да над ми ну ва по ве ќе од осум ча са не делно. Ова зна чи де ка во рок по долг од 3 ме се ци (12 не дели) ра бот ни кот не мо же да ра бо ти 8 ча са пре кувре ме но се ко ја не дела, од нос но бро јот на ча со ви те на пре кув ре ме на та ра бо та во пе ри од од 3 ме се ци не мо же во про сек да би де по го лем од 96 ча сови. Ако ра бо то да ва чот има пот ре ба од пре кув ре ме на ра бо та по дол го од пред ви де но то со оваа пред лог од ред ба има мож ност или да во ве де ра бо та во сме ни за постоеч ки те вра бо те ни или да вра бо ти но ви ра бот ници. За ко нот пред ви ду ва и мож ност пре кув ре ме на та ра бо та да трае по дол го од про пи ша ното, ако по ради спе ци фич ни от про цес на ра бо та, ра бо тењето не мо же да се пре ки не или ако за вак во то ра бо те ње не ма ус ло ви и мож но сти да се ор га ни зи ра ра бо та та во сме ни. Овие спе ци фич ни ус ло ви ра бо то да ва чот тре ба да ги до каже. 3. ОБ ВРСКИ НА РА БО ТО ДА ВА ЧОТ 1. Ра бо то да ва чот е дол жен да во ди по себ на евиден ци ја за пре ку вре ме на та ра бо та во елек тронска фор ма или на еви ден тен лист во за вис ност од бро јот на вра бо тени. Еле ктрон ско еви ден ти ра ње на пол но то ра ботно вре ме и на пре ку вре ме на та ра бо та е за дол- 50 REPREZENT JANUARI 1/2017

51 Работни односи жи тел но за ра бо то да ва чи те кои има ат над 25 вра бо те ни без ог лед да ли ра бо та та се врши на ед на или по ве ќе ло ка ции. На чи нот и во де ње то на елек трон ска та еви денци ја ги про пи шу ва ми нис терот над ле жен за ра бо ти те од об лас та на тру дот. Еви ден тен лист во дат ра бо то да ва чи кои има до 25 вра бо тени. 2. За се кое во ве ду ва ње на пре кув ре ме на ра бо та ра бо то да ва чот е дол жен прет ход но писме но да го из вес ти под рач ни от држа вен инспек тор на тру дот. Из вес ту ва ње то се врши по елек трон ски пат на про пи шан об ра зец кој по по пол ну ва ње то на пода то ци те за пре кув ре менaта ра бо та и за ве рен со пе чат и пот пис од стра на на ра бо то да ва чот се ске ни ра и се дос та ву ва по елек трон ска пошта на ад ре са пред за поч ну ва ње то на пре кув ре ме на та ра бота. 3. Ра бо то да вачот е дол жен ча со ви те за пре кувре ме на та ра бо та по себ но да ги на ве де во месеч на та прес ме тка на пла та та на ра бот ни кот. Ос нов на та пла та на ра бот ни кот се зго ле му ва по час нај мал ку за 35% сог лас но ОКД П СОС, од нос но 29% сог лас но ОКДЈС. 4. Ра бо то да вачот е дол жен на ра бот ни кот кој рабо тел над 150 ча са по дол го од пол но то ра бот но вре ме, да му исп ла ти бо нус во ви си на од ед на про сеч на пла та во Ре пуб ли ка та ако: ра бот ни кот не отсус тву вал од ра бо та пове ќе од 21 ден во те кот на го ди на та, а дено ви те на ис ко рис тен го ди шен од мор не се засме ту ва ат во от сус тво то на ра бот ни кот од 21 ден. пре кув ре ме на та ра бота ја ос тва рил кај истиот ра бо то да вач. 4. ДО ПОЛ НИ ТЕЛ НО РА БО ТЕ ЊЕ ВО СЛУ ЧАИ НА ПРИ РОД НА ИЛИ ДРУ ГА НЕ СРЕ ЌА Ра бот ни кот е дол жен пре кувремено да ра бо ти ко га е пот реб но да се от стра нат или спре чат пос ле ди ци, во слу ча и те на при род на или дру га не сре ќа, ако таа не сре ќа не по сред но се оче ку ва. Та ква та ра бо та може да трае: до де ка е не оп ход но да се спа сат чо веч ки те живо ти; за да се за шти ти здрав је то на лу ѓе то; или за да се спре чи не по прав ли ва та ма те ри јал на ште та. 5. ЗА БРА НА НА ВР ШЕ ЊЕ НА ПРЕ КУВ РЕ МЕ НА РА БОТА Ра бо то да ва чот не смее да на ло жи ра бо та по дол го од пол но то ра бот но вре ме: ако ра бо та та мо же да се из вр ши со со од вет на ор га ни за ци ја или рас пре дел ба на ра бо та та, рас по ре ду ва ње на ра бот но то вре ме или во веду ва ње на но ви сме ни; на ра бот ни кот же на, за вре ме на бре ме ност или со де те до ед на го ди на во зраст, на ра бот ник кој не на пол нил 18 го ди ни во зраст; на ра бот ни кот на кој врз ос но ва на мис ле ње на ле кар ска та ко ми си ја по ра ди та кво то ра бо те ње ќе му се вло ши здрав стве на та со стој ба; на ра бот ни кот кој има пол но ра бот но вре ме по кра тко од 36 ча са не дел но по ра ди ра бо та на ра бот но то ме сто со по го ле ми опас но сти од повре ди или здрав стве ни оште ту ва ња и на ра бот ни кот кој ра бо ти со скра те но ра бот но вре ме по ра ди ин ва лид ност, ме ди цин ска ре хаби ли та ци ја и ро ди тел ски об вр ски во сог лас ност со про пи си те за пен зи ско и ин ва лид ско оси гу рува ње, про пи си те за здрав стве но оси гу ру ва ње. Без прет ход на писме на сог лас ност на ра бот ни кот, пре кув ре ме на ра бо та не мо же да се на ло жи на: ра бот нич ка та ко ја има де те од ед на до три годи ни во зраст, на ро ди те ли кој жи вее сам со де те то кое е помла до од 7 го ди ни или те шко бол но или со те лесен или ду ше вен не до ста ток и на по во зра сен ра бот ник. 6. ГЛОБИ Ако ра бо то да ва чот на ло жи из вршу ва ње на прекув ре ме на ра бо та спро тив но на За ко нот, не во ди евиденци ја или не го при ја ви пре кув ре ме но то ра бо те ње гло бата из не су ва евра, во де нар ска про тив вредност за пре кр шо кот. На ра бо то да ва чот-прав но ли це ќе му се изре че гло ба сог лас но ут врде ни те кри те ри у ми со За ко нот за прек р шо ците, а на од го вор но то ли це ќе му се изре че гло ба во из нос од 30% од од ме ре на та гло ба за правно то лице. REPREZENT JANUARI 1/

52 Работни односи НАДОМЕСТ НА ШТЕТА ПРЕДИЗВИКАНА НА РАБОТА ИЛИ ВО ВРСКА СО РАБОТАТА Д-р Горан РАФАЈЛОВСКИ Ра бот ни кот мо же на ра бо та или во вр ска со ра бо та та да му пре диз ви ка ште та на ра бото да ва чот или на тре то ли це, но исто та ка и ра бо то да ва чот мо же да му пре диз ви ка ште та на ра бот ни кот. Во та ков слу чај, штет ни кот (ра бот ни кот или ра бо то да ва чот) е дол жен да му ја на до ме сти ште та та на оште те но то ли це (ра бо то да ва чот, тре то ли це или ра бот ни кот), под ус ло ви те утвр де ни со за кон. Ште та та што ра бот ни кот мо же да му ја при чи ни на ра бо то дава чот нај че сто се од не су ва на ку сок (што нај често се утвр ду ва при вр ше ње по пис), а ште та та што ра бо то да ва чот мо же да му ја пре диз ви ка на ра бот ни кот нај че сто е по ра ди по вре да на пра ва та на ра бот ни кот (при мер не и ско ри стен го ди шен од мор и друго). Во овој напис ќе по јас ни ме ко га и во кои слу чаи по стои об вр ска за на до ме сту ва ње на ште та пре диз ви ка на на ра бо та или во вр ска со ра бо та та. Оп шти те пра ви ла за на до ме сту ва ње на ште та се утвр де ни во За ко нот за об ли га ци о ните од но си ("Служ бен вес ник на РМ", број 18/ /09, во ната мош ни от текст: ЗОО). Во член 142 од ЗОО ште тата е де фи ни ра на ка ко на ма лу ва ње на не чиј имот (обич на ште та) и спре чу ва њето на не го вото зго ле му ва ње (ис пу ште на корист), ка ко и по вре да на лич ни те пра ва (не ма те ри јал на ште та). Ос нов но пра ви ло на од го вор ност за при чи не та штета, сог лас но ЗОО е об вр ска за на до ме сту ва ње на иста та од стра на на ли це то што ја предизвика ло (штетник), освен докол ку до ка же де ка ште та та наста на ла без не го ва ви на. Зна чи за по сто е ње на одго вор ност за ште та по треб но е да би дат ис пол не ти не кол ку ус ло ви: да по стои ште та; да има оште те но ли це и ли це кое ја предизвикало ште та та (штет ник); да по стои ви на на стра на на штет ни кот; да по стои штет но дејс твие; да по стои при чин ска вр ска ме ѓу штет но то дејствие и пре диз ви ка на та ште та. НА ДО МЕСТ НА ШТЕ ТА СОГ ЛАС НО ЗА КО НОТ ЗА РА БОТ НИТЕ ОД НО СИ Об вр ска та за на до ме сту ва ње на ште та та ко ја ра ботни кот ќе ја пре диз ви ка на ра бо то да ва чот или на тре ти ли ца, ка ко и ште та та што тој ќе ја пре тр пи на ра бо та или во вр ска со ра бо та та, е утвр де на со одред би те од член 156 до 159 од За ко нот за ра бот ни од но си ("Службен вес ник на РМ број 62/ /16, во на та мош ни от текст: ЗРО). Од на ве де ни те за кон ски одред би про из легу ва об вр ска за на до ме сту ва ње на ште та до кол ку би де утвр де на ви на на стра на на штет ни кот. Сог лас но ЗРО ште та на ра бо та или во вр ска со ра бо та та, мо же да би де пре диз ви ка на од стра на на: ра бот ни кот и ра бо то да ва чот. 1. ОД ГО ВОР НОСТ ЗА ШТЕ ТА ПРЕ ДИЗ ВИ КА НА ОД РА БОТ НИК Ра бот ни кот е од го во рен за ште та та што ќе ја предиз ви ка: на ра бо то да ва чот и на тре ти ли ца. Ште та пре диз ви ка на на ра бо то да ва чот Ра бот ни кот е од го во рен за ште та та ко ја со ра бо та та или во вр ска со ра бо та та ќе ја пре диз ви ка на ра бо тода ва чот на мер но или од тешка не бре же ност (член 156 став 1 од ЗРО). Спо ред прав на та те о ри ја на ме ра по стои ако сто ри те лот бил све сен за пос ле ди ци те кои ќе на ста нат од не го во то од не су ва ње, а тешката небреж ност зна чи не по ста пу ва ње со вни ма ние кое се оче ку ва од се кој вработен. По крај тешка не бреж ност, по стои и обич на та не бреж ност, ко ја во прав на та ли тера ту ра е де фи ни ра на ка ко не бреж ност (нев ни ма ние) кое се оче ку ва од осо бе но гриж лив и вни ма те лен чо век. 52 REPREZENT JANUARI 1/2017

53 Работни односи Зна чи де ка ра бот ни кот мо же да би де ос ло бо ден од од го вор ност са мо ако е утвр де на обич на не бреж ност. Докол ку ште та та е при чи не та од по ве ќе ра бот ни ци се кој од нив е од го во рен за ште та та што ја при чи нил, а ако не мо же да се утвр ди де лот на се кој ра бот ник од дел но, си те ра бот ни ци ја на до ме сту ва ат ште та та на ед на кви де ло ви (за се кој од сто ри те ли те се утвр ду ва ед на ков из нос на име на до мест на ште та). ЗРО во член 157 пред ви ду ва мож ност ра бо то да ва чот да ба ра па у шал но обес ште ту ва ње, ако утвр ду ва ње то на ште та та би пре диз ви ка ло не сраз мер ни тро шо ци. Случа и те на штет ни те дејс тви ја на ра бот ни кот и ви си на та на па у шал но то обес ште ту ва ње тре ба да би дат опре деле ни со ко ле кти вен до го вор. Исто та ка, ра бо то да ва чот мо же со ко ле кти вен до го вор да утвр ди на чи ни и ус ло ви за на ма лу ва ње или про сту ва ње од пла ќа ње на обесште ту ва ње од стра на на ра бот ни кот (член 158 од ЗРО). Нај чест слу чај на пре диз ви ку ва ње на ште та на ра бо то да ва чот е по ја ва та на ку сок, кој во о би ча е но се утвр ду ва при вр ше ње то на по пис. Што во овој слу чај тре ба да пре зе ме ра бото да ва чот? Ка ко што е по го ре на ве де но, за утвр ду ва ње ште та и од го вор ност на ра бот ни кот по треб но е ис пол ну ва ње на ус ло ви кои се утвр ду ва ат во по себ на по стап ка, со од лу ка во ко ја се на ве ду ва: - ка ква ште та му пре диз ви кал ра бот ни кот на рабо то да ва чот; - ви си на та на ште та та; - сто ри те лот на ште та та; - на чи нот на на до ме сту ва ње на ште та та. Од лу ка та тре ба да со др жи образ ло же ние и прав на по у ка за пра во то на при го вор. По ко неч но ста на од лу ка та за на до ме сту ва ње на ште та ра бот ни кот има об вр ска да ја на до ме сти причи не та та ште та. Од лу ка та е ко неч на по исте кот на рок за при го вор, ако при го вор не е вло жен или по доне су ва ње то на од лу ка по при го вор, ко га е поднесен при го вор. На до ме сту ва ње то на ште та та мо же да се вр ши со уп ла та на утвр де ни от из нос со од лу ка та, од стра на на ра бот ни кот на сме тка та на ра бо то да ва чот или со за др шка од пла та та на ра бот ни кот со не го ва сог лас ност (пис ме на из ја ва, со ко ја се сог ла су ва да му се за др жи из но сот на име на до мест на ште та во цел из нос или на ме сеч ни ра ти ако из но сот е по го лем). Во продолжение Ви даваме пример на Од лу ка за на до мест на ште та пре диз ви ка на на ра бо то да вач од стра на на по ве ќе ра бот ни ци. Врз ос но ва на член 111 и член 156 од За ко нот за ра бот ни те од но си (Сл.вес ник на РМ 62/05) Упра ви те лот на Друш тво то за тр го ви ја МАГ РО ДОО Скоп је на ден 2016 го дина, го до не се след ното: РЕШЕНИЕ за на до мест на штета Се ут врду ва ште та пре диз ви ка на со теш ка небреж ност при ра бо те ње то од стра на на ра бот ни ци те од и од во продав ни ца број 5. во МАГ РО ДОО Скопје, во ви си на од ,00 де нари. Се за дол жу ва ат ра бот ни ците: 1. од, ул,, со ЕМБГ 2. од, ул,, со ЕМБГ да му ја на до мес тат пре диз ви ка на ште та на ра бо то дава чот, и тоа се кој ра бот ник од дел но из нос во ви си на од ,00 де нари. Ште та та ќе се на до мес ти на на чин што ра бо то да вачот сво е то по ба ру ва ње од пре диз ви ка на та ште та кон ра бот ни ци те ќе го пре бие со сво ја та об врска за ис плата на плата, од нос но со зад ржу ва ње на из нос од 1/3 од не то пла та та на ра бот ни кот по о дел но до ко неч на та ис пла та на ште тата. Образло же ние Сог лас но од ред би те од член и 156 од За конот за ра бот ни од носи, ра бот ни ци те од и од, со теш ка неб реж ност при ра бо те ње то му пре диз ви каа ште та на ра бо то да вачот во ви си на од ,00 де нари. (да се опи ше пов ре да та и нас та нот ка ко нас та на ла ште та та и што про пуш ти ле ра бот ни ци те да нап ра ват ко га нас та на ла ште тата) Во про дав ни ца та број 5 за ро ба та се за дол же ни горес по ме на ти те ра бот нички, па од при чи ни што не мо же да се ут врди ко ја од ра бот нич ки те ја пре диз ви ка ла штетата, ра бо то да ва чот од лу чи ште та та да ја на до мес тат си те ра бот нич ки на ед нак ви де ло ви по ,00 де на ри се ко ја од нив. По ра ди на ве де ни те при чини, ра бо то да ва чот одлу чи ка ко во диз по зи ти вот на ова ре ше ние. ПРАВ НА ПО УКА: Про тив ова ре ше ние ра бот ни кот има пра во на при го вор до уп ра ви те лот на друш твото, во рок од 8 де на од де нот на при е мот на ис тото. Скоп је го ди на Дос та ве но до: - ра бот ни кот - ар хива - смет ко вод ство Упра ви тел, REPREZENT januari 1/

54 Работни односи ИЗ ЈА ВА - СОГ ЛАС НОСТ Јас, со ад ре са на ул. бр. со ЕМБГ, вра бо тен во МАГ РО ДОО Скопје, под пол на мо рал на од го вор ност, ИЗ ЈА ВУ ВАМ де ка сум сог ла сен/на ра бо то да ва чот да из врши по рам ну ва ње на ште та та што му ја пре диз ви кав, ут врде на со Ре шение бр од го дина, и не го ва та об врска за ис пла та на палта. Сог ла сен сум из но сот од де на ри што претста ву ва 1/3 од мо ја та пла та да би де зад ржан поч нувај ќи со ис пла та та на пла та за -- ме сец 201- го ди на па се до ко неч но то на ми ру ва ње на ште та та во ви си на на ,00 де нари. Во слу чај на пре кин на ра бот ни от од нос се сог ласу вам да го на до мес там из но сот на ште та во це лост. Скоп је го дина Ра бот ник Ште та пре диз ви ка на на тре ти ли ца За ште та та што ра бот ни кот со ра бо та та или во вр ска со ра бо та та ќе му ја пре диз ви ка на тре то ли це, од го ва ра ра бо то да ва чот кај кој ра бо ти ра бот ни кот во моментот на причинувањето на штетата. Ра бо то да ва чот од го ва ра ка ко дејс тви е то да го пре зел сам врз ос но ва на об јектив на од го вор ност, од нос но по ра ди по сто е ње ра ботен од нос ме ѓу ра бо то да ва чот и ра бот ни кот, а не врз ос нова на ви на на ра бо то да ва чот. Co тоа ра бот ни кот не се ос ло бо ду ва од од го вор но ста за при чи не та ште та и об вр ската за на до ме ст на штета. Име но, ра бот ни кот е дол жен да му ја на до ме сти ште та та на ра бо то да ва чот, но са мо ако ште та та ја пре диз ви кал на мер но или од крај но нев ни ма ние (член 156 став 2 од ЗРО). Од го вор но ста на ра бо то да ва чот за ште та та што ќе ја пре диз ви ка ра бот ни кот спре ма тре ти ли ца е ре гу лира на со член 157 од ЗОО. Име но, ЗОО утвр ду ва де ка ра бо то да ва чот не е од го во рен за ште та та што ра ботни кот ќе му ја пре диз ви ка на тре то ли це ако до ка же де ка ра бот ни кот во да де ни те окол но сти по ста пу вал она ка ка ко што тре ба ло. Во та ков слу чај се утвр дува да ли ра бот ни кот по ста пу вал спо ред законските прописи, пра ви ла та на про фе си ја та не са мо на ра бо тода ва чот ту ку и оп шти те нор ми за со од вет на та об ласт. Ако ра бот ни кот ште та та ја сто рил на мер но или од крај но нев ни ма ние, ра бо то да ва чот има пра во да бара ра бот ни кот да му го на до ме сти пла те ни от из нос во рок од шест ме се ци од де нот на исп ла те ни от надо мест. Во овој слу чај се це ни сте пе нот на ви на та на ра бот ни кот, од нос но по сто е ње то свест на ра бот ни кот за на ста ну ва ње на штет ни те пос ле ди ци и не пре зе мање то на дејс тви ја за нив но отстранување, што зна чи се сог ла сил со на ста натите штет ни пос ле ди ци. При мер од суд ска та пра кса: Ко га со о бра ќај на та нез го да ја пре диз ви ка ле во за чи на прав но ли це или кај ра бо то да вач за вре ме на ис пол ну ва ње на ра бот ни те об вр ски, за ште ти те сто ре ни на тре то ли це од го ва ра прав но то ли це, од нос но ра бо то да ва чот кај ко го се врабо те ни, а во за чи те са мо ако се до ка же де ка ште та та ја сто ри ле на мер но. 2. ОД ГО ВОР НОСТ НА РАБОТОДАВАЧОТ ЗА ШТЕТАТА ШТО ЌЕ ЈА ПРЕТРПИ РАБОТНИКОТ Ра бо то да ва чот е од го во рен за ште та та што ќе му ја пре диз ви ка на ра бот ни кот на ра бо та та или во врска со ра бо та та и сог лас но член 159 од ЗРО, дол жен е да му ја на до ме сти сог лас но оп шти те пра ви ла на одговорност за на до мест на ште тата. Од го вор но ста на ра бо то да ва чот се од не су ва ка ко за ди рект на мате ри јал на ште та што ќе ја пре тр пи ра бот ни кот та ка и за ште та та пре диз ви ка на со по вре да на пра ва та на ра бот ни кот од ра бо тен од нос. ЗРО не утвр ду ва кон крет но за кои по вре ди на пра ва та ра бот ни кот мо же да ба ра на до мест на штета, освен за не и ско ри стен го ди шен од мор, ка ко и во слу чај на ди скри ми на ци ја. Име но, ЗРО во член 145 утвр ду ва пра во на обес ште ту ва ње на ра бот ни кот за не и ско ри стен го ди шен од мор ако претходно побарал користење на годишен одмор, а не му било овозможено користење на годишен одмор, а работниот однос му престанал, не по негова вина и волја. Ви си на та на надо мест на ште та по ра ди не и ско ри стен го ди шен од мор не е утвр де на co ЗРО, но сме та ме де ка таа тре ба да би де во ви си на на на до ме сто кот на пла та за вре ме на ко ри сте ње на го ди шен од мор, сраз мер но на бро јот на де но ви те на не и ско ри сте ни от го ди шен од мор. Право да бара надомест на штета има кан ди дат при ја вен на ог лас за вра бо ту ва ње, докол ку сме та дека е ста вен во не рам но прав на по лож ба по ра ди рас а, бо ја на ко жа та, пол, во зраст, здрав стве на со стој ба, по ли тич ко или ре ли ги оз но убе ду ва ње и слич но. Посто е ње то и на до ме сту ва ње то на ште та се утвр ду ва во по стап ка та во ко ја тре ба да се до ка же ос но ва но ста на ба ра ње то, од нос но да се утвр ди по сто е ње то на дискри ми на ци ја, по сто е ње то на ште та, ви на од стра на на ра бо то да ва чот и при чин ска вр ска по ме ѓу не го во то дејс твие и на ста на ти те пос ле ди ци (ште та та). 54 REPREZENT JANUARI 1/2017

55 ПРЕСМЕ ТУ ВА ЊЕ НА КА ПИ ТА ЛОТ КАЈ ОСИ ГУ РИ ТЕЛ НИ ТЕ И РЕ О СИ ГУ РИ ТЕЛ НИ ТЕ ДРУШ ТВА Ацо димитровски Ни во то на ак ци о нер ски от ка пи тал за осно ва ње и ра бо та на оси гу ри тел ни те друш тва се ут врду ва со ак тот за ос но ва ње и при тоа е бит но ис ти от да не по тек ну ва од за еми, да не е оп то ва рен по би ло кој ос нов и од стра на на до маш ни те прав ни и фи зич ки ли ца да би де уп ла тен на по себ на прив ре ме на смет ка кај носи те лот на плат ни от про мет (стран ски те ли ца го уп ла ту ва ат на де виз на смет ка кај НБ). Ви си на та на ак ци о нер ски от ка пи тал е најмал ку до ни во то на га ран тни от фонд и не смее да опад не под тоа ниво, а до кол ку е пот реб но (за ра ди обез бе ду ва ње на пот реб но то ни во на мар ги на та на сол вен тност или за ра ди не солвен тност) Агенци ја та за су пер ви зи ја на осигу ру ва ње (во на та мош ни от текст: Агенци јата) мо же да по ба ра од оси гу ри тел но то друш тво да го зго ле ми ни во то на овој ка пи тал. На чи нот на пресме ту ва ње на ка пи та лот е уре ден со член 15, 68, 69, 74-73, 168 и 168-ѓ, од За ко нот за су пер ви зи ја на оси гу ру ва ње ("Службен вес ник на РМ, број 27/ /16") и со Правил ни кот за ви до ви те и опи сот на став ки што ќе се зе ма ат пред вид при пресмет ка на ка пи та лот на друш тво за оси гу ру ва ње и ре о си гу ру ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 5/ /16). СТРУК ТУ РА НА КА ПИ ТА ЛОТ Ка пи та лот на друш тва та за оси гу ру ва ње прет ставу ва збир на ос но вен и до пол ни те лен ка пи тал што се на ма лу ва за од бит ни те став ки т.е.: Основен капитал Капитал на друштвото + Дополнителен капитал _ Одбитни ставки ОСНОВЕН КА ПИ ТА Л Ос нов ни от ка пи тал ги оп фа ќа след ни те ставки: Упла тен ак ци о нер ски ка пи тал (што не по тек ну ва од ку му ла тив ни при о ри тет ни ак ции); Пре мии на еми ти ра ни обич ни ак ции; За кон ски и ста ту тар ни ре зер ви (што не по тек нува ат од до го во ри за оси гу ру вање); Не рас пре де ле на до бив ка од ми на ти го ди ни и од те ков на та го ди на (на ма ле на за да ноци, при до неси и де лот за ди ви ден да пред ви ден за ис плата) што е пот врде на од ов лас тен ре ви зор. Из но сот на ос нов ни от ка пи тал до би ен ка ко збир на прет ход но на ве де ни те став ки се на ма лу ва за: Соп стве ни те ак ции; Дол го роч ни те не ма те ри јал ни сред ства; Непок ри е на та за гу ба (пре не се на од ми на ти годи ни и од те ков на та го дина); Дру ги по тенци јал ни об врски ис ка жа ни во вон билан сна та еви денција. За бе лешка: Во член 69 став 2 точ ка 4 од За ко нот за су пер ви зи ја на оси гу ру ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 27/ /16) ка ко од бит на став ка од основ ни от ка пи тал се зе ма ат и дру ги те по тенци јал ни об врски ис ка жа ни во вон би лан сна та еви денција, што ка ко став ка не е ис ка жа на во член 3 став 2 од Пра вил ни кот за ви до ви те и опи сот на став ки што ќе се зе ма ат пред вид при пресмет ка на ка пи та лот на друш тво за оси гу ру ва ње и ре о си гу ру ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 5/ /16), па сме на мис ле ње де ка се ра бо ти за про пуст што тре ба да се от стра ни и на ве де на та став ка да се зе ма пред вид. ДО ПОЛ НИ ТЕ ЛЕН КА ПИ ТАЛ До пол ни тел ни от ка пи тал го со чи ну ва ат след ни те по зи ции: Упла тен ак ци о нер ски ка пи тал од ку му ла тив ни при о ри тет ни ак ции; Пре мии на еми ти ра ни ку му ла тив ни при о ри тет ни ак ции; Су борди ни ра ни долж нич ки инстру менти; и REPREZENT januari 1/

56 Осигурување Хар тии од вред ност со не оп ре де лен рок на доспе вање. За бе лешка: При пресмет ка та на вкуп ни от ка пи тал, до пол ни тел ни от ка пи тал мо же да учес тву ва нај мно гу со 50% од из но сот на ос нов ни от ка пи тал. ОД БИТ НИ СТАВКИ Во пресмет ки те на вкуп ни от ка пи тал, ос нов ни от и до пол ни тел ни от ка пи тал се на ма лу ва за: 1. Вло жу ва ња во ак ции и су борди ни ра ни долж нички инстру мен ти из да де ни од дру ги оси гу ри телни друш тва или фи нан сис ки инс ти ту ции во кои уде лот на друш тво то е: - над 10% од ка пи та лот на тие суб јек ти и ис ти от е вклу чен во пресмет ка та на нив ни от ка пи тал, или - над 10% од ка пи та лот на друш тво то спо ред пресмет ка та пред од бит ни те став ки (али не ја 1 - из но си вклу че ни во пресмет ка на ка пи та лот, и али не ја 2 - вло жу ва ња по го ле ми од 10% од ка пи та лот на друш твото); 2. Дру ги вло жу ва ња во оси гу ри тел ни друш тва и фи нан сис ки инс ти ту ции што ка ко из но си се вклучу ва ат во пресмет ка та на ка пи та лот на ис тите. СУ БОРДИ НИ РА НИ ДОЛЖ НИЧ КИ ИНСТРУ МЕНТИ Су борди ни ра ни те долж нич ки инстру мен ти се во фор ма на хар тии од вред ност или дру ги фи нан сис ки инстру мен ти што во слу чај на сте чај и лик ви да ци ја може да се на ма лат са мо по из ми ру ва ње на дру ги те обврски на из да ва чот и слу жат за пок ри ва ње на за губи. Од ас пект на ут врду ва ње на долж нич ки от ка пи тал ова се фи нан сис ки инстру мен ти што тре ба да ги испол ну ва ат след ни те ус лови: 1. Да се уп ла те ни па рич ни сред ства во друш твото; 2. Да не се пок ри е ни со друг вид обез бе ду ва ње (га ранција, хи по те ка и слично); 3. Да се со кла узу ла за су борди на ци ја (при сте чај или лик ви да ци ја се нап ла ту ва ат пред из ми рува ње на об врските кон ак ци о не ри те и но си тели те на хар тии од вред ност со не ут врден рок на дос пе вање, но по из ми ру ва ње на об врските кон ос та на ти те до ве ри тели); 4. Да се без рок на дос та су ва ње или со рок на дос та су ва ње од 5 го ди ни и 1 ден од да ту мот на при лив на па рич ни те сред ства во друш тво то (ко га инстру мен тот не ма рок, ис пла та та се врши са мо до кол ку Агенци ја та е из вес те на за тоа пред 5 го дини, а до кол ку е со рок, во до го во рот не ма кла узу ла за пред вре ме на ис пла та - ос вен при сте чај или лик ви да ци ја на друш твото); 5. Да не се ко рис тат ка ко обез бе ду ва ње на по бару ва ња и по тенци јал ни об врски на друш твото. По ис клу чок (од точ ка та 4), пред вре ме на ис плата на инстру мен тот е мож на со прет ход на сог лас ност од Агенци ја та до кол ку е ис пол нет не кој од след ни те ус лови: - обез бе де но е пот реб но то ни во на ос но вен или до пол ни те лен ка пи тал (со нај мал ку ист ква ли тет) што мо же да го за ме ни ис пла те ни от су бордини ран долж нич ки инстру мент (до Агенци ја та се дос та ву ва про ек ци ја на ка пи та лот и пот реб но то ни во на мар ги на та на сол вен тност за на ред ни те 5 го дини); - дос та вен е до каз де ка и без ис пла те ни от инструмент има до вол но ка пи тал сог лас но ак тив нос тите што ги врши и ри зи ци те со кои се су ди ра (до Агенци ја та се дос та ву ва про ек ци ја на ка пи та лот, пот реб но то ни во на мар ги на на сол вен тност и обе мот на ак тив нос ти во на ред ни те 5 го дини). Из но сот на су борди ни ра ни от долж нич ки инструмент при пресме ту ва ње на до пол ни тел ни от ка пи тал во по след ни те 5 го ди ни пред дос та су ва ње то или ис плата, се дис кон ти ра се ко ја го ди на со 20%, а во по след на та (5-та) го ди на не се вклу чу ва во пресмет ката. ХАР ТИИ ОД ВРЕД НОСТ СО НЕ УТ ВРДЕН РОК НА ДОС ПЕ ВАЊЕ Хар ти и те од вред ност и дру ги те фи нан сис ки инстру мен ти со не ут врден рок на дос пе вање, што се вклу чу ва ат во до пол ни тел ни от ка пи тал, ги ис пол нува ат след ни те ус лови: - инстру мен ти те да се це лос но уп ла тени; - да се со кла узула, соп стве ни кот при сте чај или лик ви да ци ја да го нап ла ти по ба ру ва ње то пред из ми ру ва ње на об врските кон ак ци о не рите, а по из ми ру ва ње на об врските кон дру ги те до ве ри тели; - не се ис пла ту ва ат на до но си те лот без сог лас ност од Агенци јата; - мож ност да се од ло жи пла ќа ње на ка ма та по инстру мен тот; - при из да ва ње на инстру мен тот се ут врду ва капа ци те тот за пок ри ва ње на за гу ба (од прис тигна 56 REPREZENT januari 1/2017

57 Осигурување ти те об врски и неп ла те на ка мата) пот ре бен за кон ти ну и тет во ра бо те њето. ПРЕСМЕ ТУ ВА ЊЕ И ИЗ ВЕС ТУ ВАЊЕ Пресмет ка та на ка пи та лот се врши на про пи шани от Обра зец КС - Пресмет ка на ка пи та лот, а на на чин про пи шан со Упат ство то за по пол ну ва ње на Обра зе цот КС - Пресмет ка на ка пи та лот, и тоа во елек трон ска форма. Пресмет ка та на ка пи та лот се врши квартал но за пе ри о дите: ; ; ; и ; а Обра зе цот КС го дос та ву ва до Агенција та во рок од 30 де на од зав ршу ва ње на кварта лот (об ра зе цот за чет вртиот квартал се дос та ву ва и допол ни тел но со го диш ни те фи нан сис ки из веш таи). По ба ра ње од Агенци ја та овие Обрас ци се дос таву ва ат и во дру ги ро кови, при што кон из вес ту ва ње то за до пол ни тел ни от ка пи тал се дос та ву ва и од лу ка од ор га нот за из да ва ње на су борди ни ра ни от долж нич ки инстру мент или хар ти ја од вред ност со не ут врден рок на дос пе вање, ре ше ние од Цен трал ни от депо зитар за хар тии од вред ност (за упис на инстру мен тот), прос пект на из да де ни от инстру мент, еви денци ја за уп лата, лис та на до ве ри те ли т.е. соп стве ни ци на инстру мен тот. ПРАК ТИ ЧЕН ПРИ МЕР При мер: На од дел ни те смет ки (кои се зе ма ат при пресмет ка на ка пи та лот) во де лов ни те кни ги на оси гу ри тел но то друш тво "Ли неа" - Скоп је со сос тој ба на го ди на се ис ка жа ни след ни те сос тојби: С-ка Опис Из нос (де нари) Гуд вил Тро шо ци за раз вој Со одвет на смет ка од гру па Конце сии, па тен ти ли ценци, заштит ни знаци, со ф твер и слич ни права Вло жу ва ње во ак ции на дру ги оси гу ри тел ни друш тва Вло жу ва ња во су борди ни ра ни долж нич ки инстру менти Су борди ни ра ни об врски со ва лута 2018 го ди на (за пресме ту вање на до пол ни те лен ка пи тал се на ма лу ва за 60% т.е. из не су ва де нари) 2452 Дол го роч ни об врски за из да де ни хар тии од вред ност Ак ци о нер ски ка пи тал - за пи ша ни обич ни ак ции (из но сот е еви денти ран во ЦДХВ) 901 Ак ци о нер ски ка пи тал - за пи ша ни при о ри тет ни ак ции (по но ми нална вред ност) 910 Пре мии на еми ти ра ни обич ни ак ции Пре мии на еми ти ра ни при о ри тетни ак ции За кон ски ре зерви Ста ту тар ни ре зерви Оста на ти ре зер ви од до бив ката От ку пе ни соп стве ни ак ции обич ни при о ри тет ни Не рас пре де ле на не то до бив ка од прет ход ни го дини Не то - за гу ба за те ков на та де лов на го ди на (2016) Врз ос но ва на сос тој би те ис ка жа ни на од дел ни те смет ки се по пол ну ва ат по зи ци и те во Обра зе цот КС - Пресмет ка на ка пи та лот. За бе лешка: Из но сот на Га ран тни от фонд е ут врден во из нос од ев ра (член 77 став 3 точ ка 1 од За ко нот за су пер ви зи ја на оси гу ру ва њето) и од Обра зец КС - Пресмет ка на ка пи та лот, се гле да де ка тој е под ни во то на ка пи та лот на друш тво то што е во сог лас ност со за кон ски те од редби. REPREZENT januari 1/

58 Осигурување (назив на Друштвото) (период) (година) "Линеа" - Скопје КС - Пресметка на капиталот Ознака Износ 100 Основен капитал, чл. 69 (I1+I2+I3+I4+I5-I6-I7-I8) I Уплатен акционерски капитал со исклучок на уплатениот акционерски капитал од кумулативни приоритетни акции I Премии од емитирани обични акции I Законски и статутарни резерви I Пренесена нераспределена добивка I Нераспределена добивка од тековната година I5 0 Сопствени акции кои ги поседува друштвото за осигурување I Долгорочни нематеријални средства I Пренесена непокриена загуба и загуба од тековната година I Дополнителен капитал, чл. 71 (II1+II2+II3+II4), доколку не е поголем од 50% од основниот капитал II Уплатен акционерски капитал од кумулативни приоритетни акции II Премии од емитирани кумулативни приоритетни акции II Субординирани должнички инструменти II Хартии од вредност со неопределен рок на доспевање II Вкупно основен и дополнителен капитал I.+II. III Одбивни ставки, чл. 72 (IV1+ IV12) IV Вложувања во акции во правни лица од членот 72 од Законот IV Вложувања во субординирани должнички инструменти и други вложувања во правни лица од членот 72 од ЗСО IV КАПИТАЛ I + II - IV V Потребно ниво на маргина на солвентност (за друштва за неживотно осигурување) VI Потребно ниво на маргина на солвентност (за друштва за осигурување на живот) VI2 0 Капитал VI Гарантен фонд* VI Вишок/недостаток на Капитал во однос на Гарантен фонд (VI5 = VI3 - VI4) VI Вишок/недостаток на Капитал (за неживотно осигурување) во однос на Потребно ниво на маргина на солвентност (за друштва за неживотно осигурување) (VI6 = VI3 - VI1) VI Вишок/недостаток на Капитал (за осигурување на живот) во однос на Потребно ниво на маргина на солвентност (за друштва за осигурување на живот) (VI7 = VI3 - VI2) VI7 0 *Гарантниот фонд е дефиниран во член 77 од Законот и претставува 1/3 од потребното ниво на маргина на солвентност, но не смее да биде понизок од соодвениот износ наведен во член 77 став (3) од Законот Изработил: Контролирал: Одобрил: 58 REPREZENT januari 1/2017

59 Буџети и буџетски корисници СМЕТ КО ВОД СТВЕН И ДА НО ЧЕН ТРЕТ МАН НА ЗАС ТА РЕ НИ ПО БА РУ ВА ЊА КАЈ БУ ЏЕТ СКИ ТЕ КО РИС НИЦИ Бранислав ГУЛЕВ Спо ред За ко нот за об ли га ци о ни од но си учесни ци те во об ли га ци о ни от од нос се долж ни во оп ре де лен рок да ги из вршат сво и те об врски. Но, во прак са та се слу чу ва ат нас та ни ко га долж никот не ја из ми ру ва об врската, а до ве ри те лот не по ба рал во за кон ски ут врде ни от рок ис пол ну вање на до го во ре ното, при што со зас та ру ва ње на по ба ру ва њата, до ве ри те ли те го гу бат за кон ско то пра во да бараат ис пол ну ва ње на об врската. От пи шу ва ње то на зас та ре ни те по ба ру ва ња има раз ли чен смет ко вод ствен и да но чен трет ман кај бу џет ски те ко рис ни ци во од нос на тр гов ски те друш тва и јав ни те прет при ја тија. Со от пи шу ва ње на по ба ру ва ња та не се зголе му ва да ноч на та ос но ва ко ја се ут врду ва во Да ноч ни от би ланс. Со зас та ре нос та прес та ну ва пра во то да се ба ра при сил но ис пол ну ва ње на об врската и нас тапу ва ко га ќе ис те че оп ре де ле но то вре ме со за кон во кое до ве ри те лот мо жел да ба ра ис пол ну ва ње на об врската. За ко нот не доз во лу ва долж ни кот да се от ка же од зас та ре нос та пред да из ми не вре ме то оп ре де ле но за зас та ре ност. Зас та ре нос та за поч ну ва да те че први от ден ко га до ве ри те лот имал пра во да ба ра ис пол ну ва ње на об врската, а нас та пу ва ко га ќе ис те че по след ни от ден од вре ме то оп ре де ле но со за кон. Но, до кол ку долж ни кот ис пол ни оп ре де ле на зас та ре на об врска го гу би пра во то да ба ра да му се вра ти тоа што го дал. Во вак ви ус ло ви су дот не е дол жен да ја зе ме во пред вид зас та ре нос та до кол ку долж ни кот не се пови кал на неа. Чес то па ти се по ста ву ва пра ша њето, да ли зас тару ва ње то на глав но то по ба ру ва ње пов ле ку ва заста ру ва ње и на спо ред ли ви те по ба ру вања, ка ко што се ка ма тите, до го вор на та каз на и слично. Пра ша ње то за зас та ре ност на по ба ру ва њата, од нос но об врските е ре гу ли ра но во по ве ќе за кон ски про писи: За кон за об ли га ци о ни од носи, За кон за здрав стве но оси гу ру вање, За кон за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру вање, За кон за да ноч на по ста пка. Пра ша ње то на зас та ре нос та на по ба ру ва ња та е ре гу ли ра но пред се со од ред би те од Од де лот 4 од За ко нот за об ли га ци о ни од носи, со кои е об ра бо тено: за поч ну ва ње на зас та ре носта, от ка жу ва ње од зас та ре носта, вре ме пот реб но за зас та ре ност, зас тој и пре ки ну ва ње на зас та ре носта. За ко нот за об ли га ци о ни од но си про пи шал: Оп шт рок на зас та ре ност, спо ред кои по ба рува ња та зас та ру ва ат за пет го дини, Пов ре ме ни по ба ру вања, ка ко што се во пракса та ка ма тите, по ба ру ва ња та за из држу вање, зас та ру ва ат за три го дини, Ме ѓу себ ни те по ба ру ва ња на до го вор ни те страни, во про ме тот на сто ки и ус луги, ка ко и поба ру ва ња та на на до мест за из да то ци нап ра ве ни во врска со тие до го вори, зас та ру ва ат за три го дини, По ба ру ва ње то од за куп ни ни зас та ру ва за три го дини, По ба ру ва ње то на на до мест на при чи не та штета зас та ру ва за три го ди ни од ко га ош те те ни от дознал за ште та та и за ли це то кое ја сто ри ло ште тата. Во о би ча ено, ова по ба ру ва ње зас та ру ва за пет го ди ни од ко га нас та на ла ште тата, Во слу чаи на ште та при чи не та со кри вич но дело, за кри вич но го не ње е пред ви ден по долг рок на зас та ре ност, при што ба ра ње то за на до мест на ште та спре ма од го вор но то ли це зас та ру ва ко га ќе из ми не оп ре де ле но то вре ме за зас та ре ност на кри вич но то го нење, REPREZENT januari 1/

60 Буџети и буџетски корисници Ед но го ди шен рок на зас та ре ност е про пи шан за: по ба ру ва ња на на до мест за ис по ра ча на елек трич на и топ лот на енер гија, гас, вода, за оџа чар ски ус лу ги и за од ржу ва ње на чис тота, по ба ру ва ња та за ра ди ос та ни ца и ра дио-те ле визис ка ста ница, по ба ру ва ња на пошта, те лег раф и те ле фон, по ба ру ва ња за прет пла та на пуб лика ција, По ба ру ва ња та ут врде ни со пра во с ил на суд ска од лу ка или со од лу ка на друг над ле жен ор ган зас та ру ва ат за де сет го дини, при што пов ре мени те по ба ру ва ња кои про из ле гу ва ат од овој вид на од луки, зас та ру ва ат во ро кот ут врден за заста ре нос та на пов ре ме ни те по ба ру вања, По ба ру ва ња та на до го ва ра чот на оси гу рување, од нос но на тре то ли це од до го во рот за оси гу ру ва ње на жи вот зас та ру ва ат за пет, а од дру ги те до го во ри за оси гу ру ва ње за три го дини, сме тај ќи од први от ден по ис те кот на ка лен дар ска та го ди на во ко ја нас та на ло по бару ва њето. Во кои слу чаи се при фа ќа зас тој на зас та ру ва ње то? За ко нот за об ли га ци о ни од но си пред ви ду ва зас тој на зас та ру ва њето, и тоа: По ме ѓу оп ре де ле ни лица: брач ни дру гари, роди те ли и де ца до де ка трае ро ди тел ско то право, шти те ник и не го ви от ста ра тел, ка ко и ор га нот за ста ра тел ство, две ли ца кои жи ве ат во вон брач на за ед ни ца до де ка по стои таа за ед ница, За вре ме на мо би ли за ција, во слу чај на непос редна во е на опас ност или војна, По ра ди не сов лад ли ви преч ки по ра ди кои до вери те лот не бил во мож ност да ба ра ис пол ну ва ње на об врската, По ра ди от слу жу ва ње на во е ни от рок или на во е на вежба, до де ка не по ми нат три ме се ци од от слу жува ње то на во е на та веж ба или од прес та ну ва ње то на во е на та вежба. Кои се ро ко ви те на зас та ре ност на при до не си те и да но ци те? Ро ко ви те за зас та ре ност на при до не си те од за должи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње се раз лич ни за се кој при до нес по о делно. По ба ру ва ња та на ра бот ни ци те во од нос на придо не сот за пен зис ко и ин ва лид ско оси гу ру ва ње не ма ат рок на зас та ре ност. Во За ко нот за пен зис ко ин ва лид ско оси гу ру ва ње не се ут врде ни ро ко ви на зас та ре ност на при до не сите. По ба ру ва ња та на ра бот ни ци те за при до не си те од здрав стве но оси гу ру ва ње зас та ру ва ат за 5 го дини. Во од нос на зас та ре носта, За ко нот за здрав стве но оси гу ру ва ње упа ту ва на За ко нот за при до не си те од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру вање, а овој за кон во од нос на ро ко ви те за зас та ре ност упа ту ва на За ко нот за да ноч на та по ста пка со ко ја е про пи шан рок од 5 го ди ни за зас та ре ност. Што се од не су ва за зас та ре нос та на да но ци те по ос нов на по ве ќе за кон ски про писи, а кои ги оп фа ќа ат да но кот на до да де на вред ност, пер со нал ни от да нок на до ход, да но кот на до бивка, за ис так ну ва ње е де ка овие про пи си се по ви ку ва ат на при ме на на од ред би те од За ко нот за да ноч на по ста пка. Спо ред овој за кон, зас та ру ва ње то на нап ла та та на да но ци те за поч ну ва да те че по ис те кот на го ди на та во ко ја е ос тва ре на фак тич ка та сос тојба, а нас та пу ва по ис те кот на 5 го дини, од нос но 10 го ди ни во слу чаи на да ноч но зата ју вање. Чи ја е од го вор нос та за зас та ру ва ње на по ба ру ва ња та? Во ус ло ви ко га до ве ри те ли те од раз лич ни при чи ни не из врши ле нап ла та на по ба ру ва њата, не за вис но да ли е тоа ре до вен или при си лен на чин, и ко га наста пи ле ро ко ви те на зас та ре ност, сле ду ва пе ри од ко га од дел ни по ба ру ва ња се от пи шу ваат. Но се по ста ву ва ос нов но то пра шање: Чи ја е од го вор нос та за не нав ре ме но пре зе ме ни те мер ки за нап ла та на по ба ру ва ња та? До кол ку не се пре зе мат со од вет ни и нав ре ме ни мер ки за нап ла та на по ба ру ва њата, од го вор нос та за не нап ла те ни те по ба ру ва ња и ош те ту ва ње то на бу џетски те сред ства па ѓа ат на то вар на ра бо то да ва чот. Од таа при чина, спо ред од ред би те од член 31-в од Правил ни кот за смет ко вод ство то за бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ници, ко ми си ја та за по пис на по ба ру ва ња та и об врските е долж на пок рај ос та на ти те об врски при спро ве ду ва ње то на по пи сот да пот врди да ли и как ви 60 REPREZENT januari 1/2017

61 Буџети и буџетски корисници мер ки се пре зе ме ни од од го вор ни те ли ца за нап ла та на по ба ру ва ња та од ми на ти те го дини. Во слу чај ко га по стојат не нап ла те ни по ба ру ва ња од ми на ти те го дини, од лу ка та за нив но от пи шу ва ње ја но си ор га нот на уп ра ву вање, врз ос но ва на пред лог на ко ми си ја та за по пис. Смет ко вод ствен трет ман на от пи ша ни по ба ру вања За раз ли ка од смет ко вод стве ни от сис тем што го при ме ну ва ат тр гов ски те друш тва и јав ни те претпри ја ти ја спо ред кој от пи шу ва ње то на зас та ре ни те не нап ла те ни по ба ру ва ња пре диз ви ку ва рас ход, кај бу џет ски те ко рис ни ци и еди ни ци те на ло кал на само уп ра ва овој вид на от пис не пре диз ви ку ва рас ход. На чи нот на спро ве ду ва ње на от пи сот во смет ко водстве на та еви денци ја за ви си од про цен ка та на ра бото да ва чот да ли врз ос но ва на из врше на та ана ли за на ри зи кот за нив на та нап лата, оче ку ва или не оче ку ва нап ла та на ис тите. Во так ви слу чаи се препо ра чу ва бу џет ски от ко рис ник да се об ра ти во писме на фор ма до Цен трал ни от ре гис тар на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја за да до бие точ ни и ве ро дос тој ни ин фор ма ции да ли и кои суб јек ти кон ко го има по ба ру ва ња се ак тивни, од нос но лик ви ди рани, за да мо же да из врши це ло сен от пис на по ба ру ва њата. При мер 1: Врз ос но ва на од лу ка на ор га нот на уп ра ву вање од го вор ни от смет ко во ди тел е дол жен да изврши от пис на дел од зас та ре ни те не нап ла те ни по ба ру ва ња во из нос од де нари. Спо ред ин фор ма ци ите, овие по ба ру ва ња се од не су ва ат на суб јек ти кои се лик ви ди ра ни и за ра ди тоа во од лу ка та е на ве де но да се из врши це ло сен отпис на ис тите. КНИ ЖЕ ЊА: Дру ги па сив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња По ба ру ва ња од ку пу ва чи те При мер 2: До не се на е од лу ка на ор га нот на уп ра ву ва ње спо ред ко ја од го вор ни от смет ко во ди тел тре ба да из врши от пис на дел од зас та ре ни те не напла те ни по ба ру ва ња во из нос од де нари. Спо ред ин фор ма ци и те овие по ба ру ва ња се од несу ва ат на суб јек ти кои се ак тив ни и за ра ди тоа во од лу ка та е на ве де но да не се из врши це ло сен от пис на ис тите. КНИ ЖЕ ЊА: Вред нос но усог ла су ва ње на по ба ру ва ња та По ба ру ва ња од ку пу ва чи те Да ноч ни от трет ман на от пи ша ни те по ба ру ва ња е ре гу ли ран со од ред би те од За ко нот за да но кот на до бивка, спо ред кои: Ка ко неп риз на е ни рас хо ди за да ноч ни це ли се сме та трај ни от от пис на не нап ла те ни те по ба рувања, ос вен трај ни от от пис на не нап ла те ни те по ба ру ва ња по ос нов на при до не си од за дол жител но со ци јал но оси гу ру ва ње и ра ди о ди фуз на такса, Неп риз на е ни рас хо ди за да ноч ни це ли се сме та ат и тро шо ци те по ос нов на ис прав ка на вред нос та на не нап ла те ни те по ба ру вања, ос вен ис прав ки те на вред нос та кај бан ките, ште дил ници те и оси гу ри тел ни те друш тва, Ка ко приз на ти рас хо ди се сме та ис прав ка та на вред нос та на не нап ла те ни те по ба ру ва ња до кол ку е до не се на пра во с ил на суд ска од лука, до де ка за по ба ру ва ња та од суб јек ти те над ко ја е от во ре на по ста пка на сте чај и на лик ви да ци ја пот реб но е ис ти те да би дат при ја ве ни и пот врдени од стра на на сте чај ни от уп рав ник. Во од нос на при ја ву ва ње на не нап ла те ни те по ба ру ва ња од суб јек ти те во сте чај и лик ви да ција, пот реб но е да се по ви ка ме на од ред би те од За ко нот за сте чај, спо ред кои со ре ше ни е то за от во ра ње на сте чај на та по ста пка се по ви ку ва ат до ве ри те ли те во рок од 15 де на од об ја ву ва ње то на ре ше ни е то REPREZENT januari 1/

62 Буџети и буџетски корисници во Служ бен вес ник на РМ, со цел да ги при јават по ба ру ва ња та кај сте чај ни от уп рав ник. Со ре ше ни е то за от во ра ње на сте чај на та по ста пка се по ви ку ва ат до ве ри те ли те на сте чај ни от управ ник, во рок од 15 де на да ги при ја ват сво и те разлач ни пра ва на под виж ни те пред ме ти и права та на долж ни кот, ка ко и разлач ни те пра ва на нед виж нос ти те што не се за пи ша ни во јав ни те книги. Неп риз на ти рас хо ди за да ноч ни це ли се сме та ат и не нап ла те ни те по ба ру ва ња кои про из ле гу ва ат од тран сфе ри на па рич ни сред ства кои по сво ја та еко ном ска суш ти на се за еми, до кол ку не се вра тени во ис та та го ди на во ко ја е из вршен тран сфе рот на за е мот. Исклу чок од на ве де но то се да де ни те за е ми од стра на на здру же ни ја и фон да ции кои се ос но ва ни сог лас но За ко нот за здру же ни ја и фон да ции чи ја ос нов на деј ност е пла си ра ње на за е ми ут врде ни сог лас но со нив ни от ста тут и прог рама. Да ноч на та ос но ва се на ма лу ва за из но сот на нап ла те ни те по ба ру ва ња кои во прет ход ни те да ноч ни пе ри о ди има ле трет ман на неп риз на ен рас ход. На ма лу ва ње то на да ноч на та ос но ва се врши со од вет но на нап ла те ни от из нос, од нос но до ви си на та на ис ка жа ни от при ход, за кои во прет ход ни те да ноч ни пе ри о ди би ло из врше но зго ле му ва ње на да ноч на та ос нова, со од вет но на ода но че ни от из нос. Имај ќи во пред вид де ка бу џет ски те ко рис ни ци ги ис ка жу ва ат при хо ди те и рас хо ди те на го то вин ска основа, од нос но во мо мен тот на при ли ви и од ли ви на па рич ни сред ства на смет ката, про из ле гу ва зак лу чок де ка ис ти те не ма ат об врска да ги при ме ну ва ат претход но на ве де ни те од ред би од За ко нот за да но кот на до бив ка за ра ди фак тот што при врше ње на тра ен от пис на по ба ру ва њата, или при ис прав ка на вред нос та на не нап ла те ни те по ба ру ва ња не иска жу ва ат рас ход, ту ку на ма лу ва ње на сос тој би те на би лан сни те по зи ции, од нос но крат ко роч ни те по ба ру ва ња и смет ка та на ме не та за вре мен ско од ло же но при ка жу ва ње на при хо ди те во мо мен тот на нап ла та на по ба ру ва њата. Тоа под раз би ра де ка бу џет ски те ко рис ни ци не ма ат об врска да го по пол ну ва ат ред ни от број 18 од Да ноч ни от би ланс - ДБ по ос нов на би ло кој вид на ис прав ка на вред нос та на по ба ру вањата. Об врската за при ме на на прет ход но на ве де ни те од ред би од За ко нот за да но кот на до бив ка ќе ја приме ну ва ат тр гов ски те друш тва и јав ни те прет при ја ти ја кои при трај ни от от пис на по ба ру ва њата, или при исправ ка на вред нос та на не нап ла те ни те по ба ру ва ња ис ка жу ва ат рас ход. 62 REPREZENT JANUARI 1/2017

63 Информации КРАТКИ ИНФОРМАЦИИ 1ИЗ МЕ НИ И ДО ПОЛ НУ ВА ЊА НОВО НА ОД ЛУ КА ТА ЗА ДА НО К НА ОП РЕ ДЕ ЛУ ВА ЊЕ НА ДО ДА ДЕ НА ВРЕД НОСТ ДОБ РА И УС ЛУ ГИ КОИ ПОД ЛЕ ЖАТ НА ПОВ ЛАС ТЕ НА СТАП КА НА ДА НО КОТ НА ДО ДА ДЕ НА ВРЕД НОСТ ("Службен весник на РМ", број 222/16) Со цел да се сти му ли ра ко рис те ње то на пе ле ти ка ко еко лош ко при фат лив енер генс за гре ење, ка ко и упот ре ба та на печ ки на пе ле ти и кот ли на пе лети, во на со ка на на ма лу ва ње на за га ду ва ње то на ам би ентал ни от воз дух, со Из ме ни те на За ко нот за ДДВ од 14 Ок том ври 2016 го ди на овие доб ра се ода но чу ва ат со пов лас те на да ноч на стапка. Вла да та на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја до не се Из мени на Од лу ка та со ко ја по де цид но е уре де но де ка со стап ка од 5% се ода но чу ваат: Пе лети, печ ки на пе ле ти и кот ли на пе лети, распо ре де ни во сле дни ве та ри фни бро е ви од Ца рин ска та та рифа: Р. бр. Та ри фен број На и ме ну ва ње на сто ки те спред Но мен кла ту ра та на ца рин ска та та рифа (1) (2) (3) Дрве ни пе лети 2. Еx Еx Еx Печ ки за заг ре ва ње на прос то рии, дру ги апа рати, други, вклу чувај ќи апа ра ти на цврс ти го рива * Печ ки за заг ре ва ње на прос то рии на пе лети -- Кот ли за цен трал но гре ење, кот ли од ле а но же лезо * Кот ли за цен трал но гре е ње на пе лети -- Кот ли за цен трал но гре ење, котли, друго * Кот ли за цен трал но гре е ње на пе лети 2 НОВ ПРА ВИЛ НИК ЗА ФОР МА ТА И СОД РЖИ НА ТА НА ПРИ ЈА ВА ТА ЗА ДА НО КОТ НА ДО ДА ДЕ НА ВРЕД НОСТ ("Служ бен вес ник на РМ", број 222/16) 22/16) Со но ви от Пра вил ник про пи шан е нов Обра зец ДДВ-04 - Да ноч на при ја ва на да но кот на до да де на вред ност. Во од нос на ста ри от Обра зец ДДВ-04, но виот Обра зец ДДВ-04 се раз ли ку ва во де лот ПРИ ЛОЗИ. Име но од 1 Ја ну а ри 2017 го ди на (за про метот во 2017 го дина) да ноч ни те об врз ни ци не ма да го дос таву ва ат пе ри о дич ни от фис ка лен из веш тај од одобре ни те фис кал ни сис те ми на оп ре ма за ре гис три ра ње на го то вин ски те пла ќања. Месечните и тримесечните даночни обврзници кои до 25 Јануари 2017 година ќе поднесат даночна пријава за 2016 година, ќе ја поднесат на стариот образец. НОВО 3 ДА НО К НА НОВ ПРА ВИЛ НИК ЗА ДО ДА ДЕ НА ФОР МА ТА И СОД РЖИ НА ТА НА ВРЕД НОСТ ПРИ ЈА ВА ТА ЗА РЕ ГИС ТРА ЦИ ЈА НА ДА НО КОТ НА ДО ДА ДЕ НА ВРЕД НОСТ ("Служ бен вес ник на РМ", број 222/16) Со но ви от Пра вил ник про пи шан е нов Обра зец ДДВ-01 - При ја ва за ре гис тра ци ја на да но кот на до да де на вред ност. Но ви от Обра зец ДДВ-01 се приме ну ва од 1 Ја ну а ри 2017 го дина. Тоа значи, но ви те да ноч ни об врз ни ци кои ќе се ре гис три ра ат за це ли те на да но кот на до да де на вредност од 1 Ја ну а ри 2017 го ди на до УЈП ќе го под не сат но ви от Обра зец ДДВ О БЈ АВ А ЗА ЛИЧ НО ОС ЛО БО ДУ ВА ЊЕ ЗА 2017 ГО ДИ НА НОВО ДА НО К НА ДО ДА ДЕ НА ВРЕД НОСТ НОВО ЗАКОН ЗА ПЕРСОНАЛЕН ДАНОК НА ДОХОД ("Служ бен вес ник на РМ", број 217/16) Врз ос но ва на член 11 став 2 од За ко нот за пер сона лен да нок на до ход ми нис те рот за фи нан сии об јави де ка лич но то ос ло бо ду ва ње по ос нов на лич ни при ма ња од пла та од ра бо тен од нос и пен зи ја за 2017 го ди на из не су ва и тоа: на го диш но ни во де нари ме сеч но де нари REPREZENT JANUARI 1/