Ang Katotohan Tungkol sa Epilepsy

Transcription

1 Ang Katotohan Tungkol sa Epilepsy Philippine League Against Epilepsy Teacing Module 2010

2 Chismis #1: Ang Epilepsy ay dala ng evil spirits o demonic possession. Katotohanan: Ang Epilepsy ay isang sakit ng utak na kung saan nagkakaroon ng panandaliang bugso ng magulo at labis na daloy ng kuryente sa pagitan ng mga brain cells.

3 Ano ang EPILEPSY? Ang Epilepsy ay isang sakit ng utak.

4 May mga kuryente o signal sa pagitan ng mga brain cells sa loob ng utak.

5 Kapag nag- short circuit o ground ang brain cells nagkakaroon ng abnormal na kuryente sa loob ng utak at nauuwi ito sa abnormal na reaksyon sa paggalaw, pakiramdam o pag-iisip. Ito ang tinatawag na seizure... Seizure

6 Kapag ang mga SEIZURE ay paulit ulit nang nangyayari, tinatawag na itong EPILEPSY.

7 Chismis #2: Ang Epilepsy daw ay nakakahawa. Mali. Katotohanan: Hindi nakakawa ang epilepsy. Ang epilepsy ay sakit sa utak at hindi dala ng germs o virus o bacteria. Maraming sakit ang pwedeng pagmulan ng Epilepsy.

8 Mga Sanhi ng Epilepsy Genetic / Minana o Lahi Brain Infectionmeningitis,encephalitis Brain Trauma / Injury Tumor Stroke Chemical Disturbance Walang makitang sanhi - 40%

9 Ang mga karaniwang sanhi ng epilepsy ay ang sumusunod:

10 Iba t ibang uri ng Epilepsy

11

12

13 GENERALIZED TONIC-CLONIC SEIZURE

14 ABSENCE SEIZURE

15 MYOCLONIC SEIZURES

16 INFANTILE SPASMS

17 Magpatingin kaagad sa specialista sa utak o Neurologist. Mahalagang makita ng doktor at masimulan agad ang gamot para sa taong may epilepsy upang maiwasan ang karagdagang komplikasyon sa utak.

18 Chismis #3: Ang Epilepsy daw ay sakit ng Mali. mga may sira sa utak o retarded. Katotohanan: Hindi lahat ng taong may Epilepsy ay mentally retarded. Hindi lahat ng taong may Epilepsy ay may psychosis or sira ang pag iisip.

19 Maraming tanyag na mga politico, filosofo, military leaders, artists, scientists ay may Epilepsy. Sila ay naging tanyag dahil sa kanilang kakaibang talino at talento. Socrates Julius Caesar Alexander the Great Van Gogh Napoleon Nobel Joan of Arc

20 Mental Retardation at Epilepsy Ang mental retardation at epilepsy ay parehong sakit ng utak. Natural na kapag ang tao ay may sakit ng utak, may posibilidad na magdulot ito ng epilepsy at mental retardation. Totoong nangyayari ito pangkaraniwan sa mga bata na nagkasakit sa utak sa loob ng sinapupunan (CONGENITAL) o nagkaroon ng malubhang sakit sa utak noong sila ay sanggol pa lamang.

21 Madalang na epilepsy ang siyang nagdudulot ng retardation. Madalas ang sakit sa utak ang sanhi ng retardation, HINDI ang EPILEPSY.

22 Chismis #4 : Bawal daw mag isip, mag aral o mapagod ang taong may Epilepsy. Katotohanan: Kapag ang mga seizures ay madalang o wala na, hindi na dapat pagbawalan ang bata sa pagpasok sa eskwelahan, maglaro o makipagkaibigan. Ang taong may Epilepsy ay maaring ring magtrabaho o mag asawa at makapamuhay ng normal. May mga ilang bagay lang na dapat pag-ingatan..

23 EPILEPSY IN SCHOOL

24 Epilepsy: Pag iingat sa paaralan Sabihan at paliwanagan ang mga guro at doktor sa eskwelahan na ang inyong anak ay may epilepsy. Ipaliwanag kung anong uri ng seizure mayroon ang inyong anak at gamot na ginagamit Mag iwan ng contact number niyo o ng doctor para sa emergency Turuan ang mga kaibigan at guro tungkol sa Epilepsy Na ito ay problema sa utak at hindi nakakahawa First aid Ano ang mga dapat and hindi dapat gawin

25 Paano makakatulong ang mga tao sa paaraln sa isang batang may epilepsy? Sa Guro: Mag aral tungkol sa Epilepsy! Ano ang mga katotohanan tungkol Epilepsy Anong klaseng epilepsy mayroon ang estudyante First aid para sa Epilepsy Side effects ng seizures at mga gamot nito sa ugali at pag aaral ng bata

26 Mga Mahahalagang Tanong para sa Guro at Eskwelahan Anong uri ng seizure mayroon ang bata? Ano hitsura ng bata pag nagse-seizure? May warning ba o aura bago siya mag seizure? Gaano katagal ang atake? Anong kailangan gawin? Gaano katagal siyang pagpapahingahin matapos ang atake? May mga bagay bang nakakapagpalala ng mga seizures niya? Gaano kadalas ang pag inom ng gamot? Ano ang mga side effects nito? Anong mga activities ang kailangan pag ingatan? May iba pa ba siyang sakit?

27 Kaya ng mga mga batang may epilepsy ang mga gawain sa paaralan, tulad rin ng mga ibang bata. Tandaan: ang epilepsy ay saglit lang nangyayari at hindi dapat maging tuluyang sagabal sa pang-araw-araw na buhay. May iilang bata na may epilepsy ay maaring may learning / behavioral problems na kailangan ng ibayong pag-unawa.

28 Pag-ingatan na sila ay Hindi napupuyat ( 6-8 oras ng regular na tulog) Hindi nalilipasan ng gutom Hindi na-sosobrahan ng pagod Hindi nababarog ang ulo Pag-ingatan na sila ay hindi umaakyat sa matataas na lugar : Aakyat sa puno, mataas na slide, bubungan, hagdan Hindi sila kailangan pagbawalan gumawa ng lahat ng bagay. Maari silang. Magswimming/lumangoy ng may bantay Mag- bike gamit ang tatluhang gulong na trike o side car, na may kasama o bantay.

29 Epilepsy in the workplace

30 Pag-iingat sa Trabaho Maaring mag-trabaho ang taong may epilepsy. Ang uri ng maaring pasukang trabaho niya ay ay depende sa kanyang pinagaralan, galing, karanasan pati na rin ang uri ng kanyang epilepsy. Hal.: Kung ang epilepsy ay madalang o kontrolado na o sa tulog lang umaatake, maari siyang mag-full time na empleyado.

31 May iilang trabaho lang na pinagbabawal sa mga taong may epilepsy. Halimbawa - Piloto Driver ng truck/bus Scuba diver Bumbero Trabahong may hawak na baril: sundalo, pulis,security guard

32 Kailangan ng spesyal na pag - iingat sa mga: - Aircraft pilot - Taxi drivers - Ambulance drivers - Prison service - Armed services - Navy/ seaman - Coast guard - Nurse and midwife - Divers - Police - Fire brigade - Train drivers Itanong sa sarili: Ano ang maaring mangyari kung sakaling magka-seizure ako habang ginagawa ko ang trabahong ito?

33 MAARING MAGING MAPANGANGIB Ang mga trabahong nangangailangang. umakyat sa mataas ng lugar (PLDT, Meralco lineman, tagagagawa ng bubong) nasa dagat o tubig (seaman, mangingisda, diver) humawak ng high voltage or buhay ng kuryente (electrician, Meralco) Humawak ng mga bata o mga sanggol (midwife, nurse) Nangangailan ng madalas na paglayag o overseas tour of duty Humawak ng mamahaling makinarya, chemicals, sunog, o maiinit o nakakahiwang mga aparato May kinalaman sa mga umaandar ng sasakyan Ang tao ay mag-isa, walang kasama

34 Pag iingat sa Trabaho Sabihan niyo sa inyong mga ka-trabaho at office nurse na kayo ay may epilepsy. Anong uri ng seizures, gamot, anong gagawin, sino ang tatawagan Turuan sila kung paanong magbigay ng first aid kung may seizures Ibigay sa kanila ang address o cellphone ng inyong kamag-anak, doktor o ospital na siyang tatawagan kung sakaling magkakaroon ka ng malala o mahabang seizure.

35 EPILEPSY AT SPORTS

36 Pag iingat sa sports and ibang gawaing pisikal I-balanse ang kaligtasan ng bata sa kagustuhan niyang makapag-enjoy ng sports,laro at ibang gawain. Huwag ipagbawal ang lahat! Payagan ang batang mag-enjoy ng mga gawain matapos ng ukol na pagsusuri. Itanong niyo Gaano ba kadalas ang seizures? Anong uri ng seizures? Anong mga gamot niya? May side effects ba ito sa kanya? Mapagkakatiwalaan ba ang bata na sumunod sa mga habilin mo? Sinong kasama niya? May magbabantay bang maaring mapagkatiwalaan? *Ang mga batang tumutumba o nanginginig/ naninigas habang may seizure ay maaring mapahamak sa sports.

37 Maari bang? Mag-Swimming? Bicycling? Horseback Riding? Ok sa mga bata, kahit na may epilepsy Kailangan parating may bantay sa tabi. Magsuot ng helmet. Kung kontrolado na ang seizure o di naman nawawalang ng malay, payagan mag bike. Kung nawawalan ng malay sa seizures magbike sa park o sa lugar na walang ibang sasakyan OK sa mga bata, kahit na may epilepsy Kaiangan ng bantay sa tabi.

38 CONTACT SPORTS? Basketball, soccer, football, rugby OK lalo na kung kontrolado na ang seizures HIGH DIVING/ GYMNASTICS ON HIGH BARS/ROPE CLIMBING? MAPANGANIB! X BOXING : BAWAL X WRESTLING: Alalayan sa mga batang tuloy pa rin ang seizures (uncontrolled seizures) STAIR CLIMBING: OK kung kontrolado ang seizures. Kung madalas ang seizure, bigyan ng kasama parati sa mga hagdan, elevator, atbp.

39 Pag iingat sa tubig/swimming Tignan muna kung gaano kadalas ang mga seizures bago payagan ang batang mag swimming. Kung maraming seizures bawat isang araw/linggo, huwag munang payagan mag swimming ang bata. Huwag magswimming kung hindi ka umiinom ng gamot ng regular. Mag suot ng mga floatation device o salvavida. People with frequent seizures should NEVER SWIM Sabihang ang mga Life guards at swimming teachers na may epilepsy ang bata Huwag magpakapagod sa tubig.

40 Pag iingat sa sports at pisikal na gawain: SUMMARY OKAY! badminton, bowling, dancing, fishing, gymnastics, golf, weight-lifting MAG-INGAT: contact sports, bicycling, horseback riding, skating, swimming, tennis BAWAL: boxing, bungee jumping, diving, rock climbing, surfing, scuba diving, skydiving, snorkeling, surfing Itanong kay Doc!

41 Masama ba ang Video Games sa taong may epilepsy? Sa karamihan na mga kaso ng epilepsy HINDI ipinagbabawal ang mga video games o computer games. May iilang kaso ng mga bata na inatake ng seizures sa paglalaro ng Pokemon video games,pero madalang ito. Ang video games ay hindi sanhi ng epilepsy. Sobrang pagod,stress, hyperventilation kapag excited ang bata ang siyang nakakapagpa-seizures.

42 Payo ukol sa Video Games Maglaro ng computers sa maliwanag na silid. Lumayo sa screeen. Gumamit ng maliit na screen lang. Magpahinga pa minsan-minsan. Iwasan ang magdamagang paglaro ng video games. Ipahinga ang mga mata o tumingin sa paligid paminsan-minsan.

43 Mga payo ukol sa pagbiyahe at pamamasyal Ang taong may epilepsy ay maaring makapag-biyahe, kahit sa eroplano. Higit na mabuti kung may kasama siyang kaibigan o kamag-anak na alam ang epilepsy niya. Kung hindi maiwasang magbiyahe mag-isa, sabihan ang staff ng eroplano o barko na may epilepsy ang pasyente. Maaring humingi ng sulat sa inyong doktor para maipakita sa airline kung ano ang dapat gawin kung siya ang magkakaroon ng seizures. Siguraduhing dala niya ang lahat ng kanyang mga gamot pang epilepsy at iinumin ito sa tamang oras.

44 Chismis #5 : Ang Epilepsy daw ay hindi na gumagaling. Mali. Katotohanan: Sa pamamagitan ng gamot at iba pang paraan ng pagpapagaling, higit sa 80% ng mga taong may Epilepsy ay maaring gumaling sa epilepsy.

45 Paano ginagamot ang EPILEPSY? Antiepileptic drugs Vagal stimulation Epilepsy Surgery Ketogenic Diet

46 Maraming gamot ang maaring makapagpagaling ng Epilepsy. Pinipili ng specialista ang tamang gamot para sa bawat pasyente depende sa klase ng epilepsy, edad at kasarinlan (gender), trabaho o gawain ng pasyente at ibang pang mga kalagayan sa katawan ng pasyente (allergy at ibang mga sakit na mayroon). Phenobarbital Phenytoin (Dilantin) Valproic acid (Depakene/ Epival) Carbamazepine (Tegretol) Oxcarbazepine (Trileptal) Clonazepam (Rivotril) Topiramate (Topamax) Lamotrigine (Lamictal) Leviteracetam (Keppra) Gabapentin (Neurontin, Reinin) Zonisamide (Zonegran)

47 Strategies for Managing Newly Diagnosed Epilepsy Newly Diagnosed Epilepsy First Drug Second Drug 40 % Refractory 47 % 13 % Seizure Free Seizure Free Rational Duotherapy Surgical Evaluation (Brodie, N Engl J Med 2000;342:314-19)

48 Efficacy of Old AEDs against Common Seizure Types Drug Partial Generalized Secondary Tonic Clonic Absence Myoclonic Mixed Seizure Types Valproate Carbamazepine X X O Clonazepam + + +? +? + Phenobarbital O? +? Phenytoin X X O +: Improves 0: No effect X: Worsens? : Undetermined (Brodie M, the Lancet, vol 356 July 2000)

49 Efficacy of Newer AEDs against Common Seizure Types Drug Partial Generalized Secondary Tonic Clonic Absence Myoclonic Felbamate + +?+?+? Gabapentin + +?+ 0?X Lamotrigine Oxcarbazepine X X Tiagabine + +??? Topiramate + + +? + Vigabatrin + +?+ X X Zonisamide + +?+??+ +: Improves 0: No effect X: Worsens? : Undetermined (Brodie M, the Lancet, vol 356 July 2000)

50 Sa tamang pagsuri at gamot, 80-85% ng mga taong may epilepsy ay huhusay at maaring makapamuhay ng normal.

51 Marami sa kanila ang gagaling mula sa epilepsy sa tuloy-tuloy na gamutan na tumatagal ng mga 2-5 taon.

52 Summary: If Ang Epilepsy ay isang sakit sa utak na dala ng bugso ng abnormal na kuryente sa pagitan ng mga brain cells. Ang Epilepsy ay hindi nakakahawa. Ito ay hindi rin dala na kulam o pagsapi ng masamang espiritu. Iba t iba ang sanhi ng epilepsy : marami dito ay dala sa sakit sa utak (stroke/tumor/chemical). Ang iba ay dala sa dugo ng pamilya (hereditary o genetic). May ibang walang matagpuang sanhi kahit sa kumpletong pagsusuri.

53 Iba t ibang uri ang epilepsy o seizures. Hindi lahat ng taong may epilepsy ay retarded o sira ang pag iisip. Maraming tanyag na lider,artists, scientists ay may epilepsy. May gamot para epilepsy. Hindi dapat maging hadlang ang Epilepsy sa pamumuhay ng normal. Ang taong may epilepsy ay maaring makapag-aral, trabaho, mag-asawa, mag anak at makapamuhay ng normal ng may kaunting pag-iingat at kung kontrolado na ang kanyang mga seizures.

54 Pasasalamat : Ang teaching module na ito ay hango sa mga gawa ng mga nakaraang PLAE Lay Committee Chairman - Dr Ces Alincastre, Dr Bernadette Terencio, Dr Jojo Gutierrez