โครงการมหาบ ณฑ ต สกว.ด านมน ษยศาสตร -ส งคมศาสตร ร น 1 ป งบประมาณ 2547

การพ ฒนาความเข มแข งชองช มชนบ านท าตะเภา ต.หนองเสม ด อ.เม อง จ.ตราด Strenthening Community Development at Ban Tha Ta-Pao, Nong-Sa-Med District, Muang, Trad Province. รองศาสตราจารย ดร.มนตร แย มกส กร บทความน ได จากการส งเคราะห ว ทยาน พนธ 2 เร องในกล มห วข อว จ ยกระบวนการเร ยนร และว ถ ค ดของชาวประมงและเกษตรกรบ านท าตะเภา จ.ตราด ของนางสาวนพวด ร งเร อง และนางสาวสดาย ร ตน ราม ญวงษ โครงการมหาบ ณฑ ต สกว.ด านมน ษยศาสตร -ส งคมศาสตร ร น 1 ป งบประมาณ 2547

การพ ฒนาความเข มแข งชองช มชนบ านท าตะเภา ต.หนองเสม ด อ.เม อง จ.ตราด Strenthening Community Development at Ban Tha Ta-Pao, Nong-Sa-Med District, Muang, Trad Province. รองศาสตราจารย ดร.มนตร แย มกส กร สาขาว ชาเทคโนโลย ทางการศ กษา คณะศ กษาศาสตร มหาว ทยาล ยบร พา บทค ดย อ ผลการส งเคราะห ว ทยาน พนธ ในกล มห วข อกระบวนการเร ยนร และว ถ ค ดของชาวประมงและ เกษตรกรเพ อพ ฒนาความเข มแข งของช มชนบ านท าตะเภา ต าบลหนองเสม ด อ าเภอเม อง จ งหว ดตราด พบว ากระบวนการเร ยนร ของเกษตรกรและชาวประมงม ล กษะส าค ญ เช น การเร ยนร ท เก ดจากการปฏ บ ต จร งโดยม ประสบการณ ตรงก บงานอาช พ การเร ยนร ท เก ดจากการลองผ ดลองถ ก การเร ยนร ท เก ดจากการ น าองค ความร จากภายนองช มชนเข ามาผสมผสานเพ อการแก ป ญหาท พบ ป จจ ยท ช วยกระต นและเอ อต อ การเร ยนร ได แก บรรพบ ร ษ สภาพแวดล อม ความล มเหลวท ผ านมาและแรงผล กด นจากผ น า ข นตอน การเร ยนร ม 5 ข นตอน ได แก การร บร และตะหน กในป ญหาการว เคราะห ป ญหา การก าหนดแนว ทางแก ไขป ญหา การแก ป ญหา และการประเม นผลการแก ป ญหา ส วนว ถ ค ดของเกษตรกรและ ชาวประมงม พ นฐานการค ดท ผ กพ นอย ก บ บรรพบ ร ษ ความเช อโชคลาง ความเส ยง เทคโนโลย ความ สะดวกสบาย เง น-ทร พย ส น และความไว วางใจได Abstract The results of the synthesis of research findings on the topic of Learning Processes and Thinking Approach of Farmers and Fishermen for strengthening Community Development at Ban Tha-Ta-Pao, Nong-Sa-Med District, Muang, Trad province. It was found that the prominent learning processes of the farmers and fishermen were; the learning from active learning with direct experiences on their careers, the trial and error learning, the learning from integrating the imported the knowledge from outside community to solve the confronting problems. The factors that help stimulating and supporting the learning were; their ancessters, environment, the previous mistakes and the push from the leader. The learning comprised of 5 steps, they were; the awareness of the problem, the analysis of the problem, identifying the approach for problem solving, problem solving, and the evaluation of the result of the problem solving. The thinking approach of the farmers and the fishermen inherited with ancesstors, believes, faith, risks, technology, comfort, money materials and trustfulness.

บทน า การพ ฒนาประเทศจากภาคเกษตรกรรมไปส ภาคอ ตสาหกรรมท าให เก ดการท าลายทร พยากรท ส าค ญของประเทศหลายอย าง เน องจากขาดการควบค มและด แลการใช ทร พยากรธรรมชาต อย างเหมาะสม ส งผลให ทร พยากรธรรมชาต ลดลงท งในเช งปร มาณและค ณภาพ และท าให เก ดป ญหาความข ดแย งในการ ใช ทร พยากรธรรมชาต มากข นอ นเน องมาจากประชากรในเขตเม อง และการผล ตภาคนอกเกษตรม ความ ต องการใช ท ด นแหล งน า และป าไม มากข นท กขณะซ งป ญหาต าง ๆ ได ส งผลมาอย างต อเน องจ งท าให ประชาชนในเขตชนบทส วนใหญ ย งคงประสบก บป ญหาความยากจนเร อยมา ทร พยากรชายฝ งเป นทร พยากรธรรมชาต ส วนหน งท ได ร บผลกระทบอย างมากจากการพ ฒนา ประเทศตามแผนพ ฒนาฯ ในช วงท ผ านมา ด งท โครงการการจ ดการทร พยากรชายฝ งและพ นท ล มน า ภาคใต (โครงการการจ ดการทร พยากรชายฝ งและพ นท ล มน าภาคใต, 2541) ได กล าวถ งเร องน ไว สร ปได ว า จากการท ร ฐได เป ดโอกาสให เอกชนเข าครอบครองใช ประโยชน จากทร พยากรธรรมชาต โดยตรงใน ร ปแบบต างๆ ตลอดจนส งเสร มให ชาวบ านเปล ยนว ถ การผล ตจากการผล ตเพ อย งช พไปเป นการผล ตเพ อ การค าได ก อให เก ดการบ กร กท าลายทร พยากรชายฝ งอย างรวดเร วไม ว าจะเป นป าชายเลน ปะการ ง หญ า ทะเลตลอดจนแหล งอาศ ยของส ตว น าซ งท าให เก ดป ญหาแก ทร พยากรชายฝ งเป นอย างมาก ส ตว น าลด ปร มาณลงจนถ งข นว กฤต อ นส งผลกระทบโดยตรงต อการประกอบอาช พประมง ว ทยาน พนธ เร องกระบวนการเร ยนร และว ถ ค ดของเกษตรกรและชาวประมงของช มชนบ านท า ตะเภา จ งหว ดตราด เป นงานว จ ยท ม เป าหมายหล กท จะค นหาต นตอท มาของการมองโลกของชาวช มชน บ านท าตะเภา โดยม งค นหากระบวนการเร ยนร และว ถ ค ดท งของกล มเกษตรกรและ กล มประมง ซ งท งสองกล มด งกล าวได อย ร วมก นในช มชนเด ยวก น ณ บ านท าตะเภา ต าบลหนองเสม ด อ าเภอเม อง จ งหว ดตราด ในช วงเวลาหน งเคยเก ดป ญหาความข ดแย งระหว างกล มอาช พท งสองกล มใน ด านการประกอบอาช พ กล าวค อเกษตรกรท ประกอบอาช พท านาได ม การใช ป ยเคม และยาฆ าแมลงใน ระหว างการท านา ได ส งผลกระทบต อว ถ ช ว ตของส ตว น าในแนวป าชายเลนท าให ล กก ง ล กปลา ล กหอย ในป าชายเลยตายลดจ านวนลงอย างรวดเร ว ท าให ชาวประมงได ร บความเด อดร อน และในทางกล บก น ชาวประมงท เล ยงก งก ม การใช สารเคม ในบ อเล ยงก ง เม อถ งเวลาท ต องจ บก งและล างบ อก งน าเส ยท ม สารเคม ปนเป อนจ านวนมากก ส งผลกระทบต อกล มเกษตรกร โดยเฉพาะชาวนาและชาวประมงพ นบ าน บางส วนด วย เพ อเป นการวางแผนการแก ป ญหาระยะยาวท จะต องม งสร างความเข มแข งให ก บช มชนบ าน ท าตะเภาอย างย งย นจ งจ าเป นต องศ กษาว เคราะห ในเช งล กว าว ถ ค ดและกระบวนการเร ยนร ของแต ละกล ม อาช พน นม อะไรท เป นจ ดร วมก นและอะไรท เป นจ ดต างก น เพ อท ว าจะได น าผลการศ กษาด งกล าวไป วางแผนในการพ ฒนาโลกท ศน ว ถ ค ดและกระบวนการเร ยนร เพ อน าไปส การอย อาศ ยร วมก นอย างส นต ส ข และร ร กสาม คค โดยว ธ การท ควรจะต องด าเน นการต อไปหล งจากได ข อม ลจากผลการว จ ยเร องน แล ว ค อการสร างและพ ฒนาหล กส ตรเพ อการปร บโลกท ศน และว ถ ค ดของคนในช มชนท าตะเภาตลอดจน สร างและพ ฒนาหล กส ตรให เป นหล กส ตรท องถ นในโรงเร ยนการศ กษาข นพ นฐาน เพ อสร างและปล กฝ ง เยาวชนร นใหม ต อไป เพ ออนาคตท ด และเจร ญร งเร องร วมก นโดยเป าหมายหล กของงานว จ ยท งสองเร อง

ม ว ตถ ประสงค หล กค อ ค นหากระบวนการเร ยนร และว ถ ค ดของเกษตรกรและชาวประมงของช มชนบ าน ท าตะเภา ต.หนองเสม ด อ.เม อง จ.ตราด เน อหา 1. สนามท ใช การศ กษาและสภาพป ญหา ช นชนบ านท าตะเภาเป นช มชนขนาดเล กช มชนหน งซ งอย ทางท ศตะว นออกของจ งหว ดตราด ม ระยะห างจากต วเม องเพ ยง 9 ก โลเมตรเท าน น ช มชนน เป นช มชนท ม ความข ดแย งก นระหว างกล มอาช พ เกษตรกรรมค อกล มชาวนา และกล มอาช พประมง ซ งเหต แห งความข ดแย งอ นแรกค อการท ชาวประมงท เล ยงก งได ใช สารเคม เพ อท าให ก งโตเร ว และเม อจ บก งขายแล วจะม การถ ายน าหร อล างบ อก งเพ อเตร ยม เพาะเล ยงก งต อไป การท ชาวประมงท ประกอบอาช พเล ยงก งได ปล อยน าเส ยท ม สารเคม ลงในแหล งน า ธรรมชาต ท าให สภาพแวดล อมเส อมโทรมลง อ กท งเกษตรกรม การใช สารเคม ในอ ตราท เก นมาตรฐาน และพ นท ท ใช ท าการเกษตรอย ใกล ก บป าชายเลนซ งเป นท ท ชาวประมงใช ท ามาหาก น ช วงท ฝนตกน น น าฝนจะน าพาสารเคม ท เกษตรกรใช ในไร นาของตนให ไหลลงส พ นท ป าชายเลนเป นผลให ส ตว น าใน บร เวณน นล มตายเป นจ านวนมาก เป นเหต ให เก ดความไม พ งพอใจแก ชาวประมงเพราะชาวประมง พ นบ านเหล าน ต องออกเร อไปหาส ตว น าในท ท ไกลออกไป และการหาส ตว น าน นเป นไปด วยความ ล าบากเน องจากในช วงน ม กล มนายท นเข ามาโน มน าวให ชาวบ านท าตะเภาห นมาประกอบอาช พประมง พาณ ชย โดยให มาเป นล กจ าง ซ งประมงพาณ ชย จะใช เคร องม อท เร ยกว าอวนร น อวนร นเป นอวนท ม ตาถ ซ งจะจ บได ท งส ตว ขนาดเล กจนไปถ งขนาดใหญ เม อม การจ บมากข นส ตว น าท ม อย อย างสมบ รณ ก เร มหา ยากข น ประกอบก บการต ดป าชายเลนเพ อน าไปท าฝ นเพ อขายให ก บนายท น และคนพ นท อ นเร มอพยพ เข ามาในหม บ านท าตะเภาซ งคนเหล าน ก ต องใช ทร พยากรธรรมชาต ในการด ารงช ว ตเช นก น เม อระบบน เวศและทร พยากรส ตว น าชายฝ งในพ นท บ านท าตะเภาอย ในภาวะว กฤต ชาวประมง พ นบ านต องส ญเส ยแหล งผล ตอาหารเพ อย งช พ ต องอพยพท งถ นไปหางานในเม องและประสบก บป ญหา ความยากจนและป ญหาด านต าง ๆ เป นล กโซ ตามมาอย างมากมาย เช น ป ญหาหน ส น ป ญหาคนว างงาน โดยเฉพาะในกล มว ยร น ป ญหายาเสพต ด ป ญหาครอบคร ว ป ญหาค ณภาพช ว ต ป ญหาส งแวดล อม และ ป ญหาการศ กษา 2. ว ธ ด าเน นการว จ ย การด าเน นงานว จ ยท ง 2 งานว จ ยใช ระเบ ยบว ธ การว จ ยเช งค ณภาพตามแนวทฤษฎ ฐานราก (Grounded Theory) โดยกรอบแนวค ดท ใช ในการว จ ยใช ทฤษฎ ปฎ ส งสรรค ส ญล กษณ (Interaetionis Theory) เป นกรอบการว เคราะห ข อม ล ว ธ การเก บรวบรวมข อม ลใช การส มภาษณ เช งล ก (Indepth Interview) และม การตรวจสอบข อม ลด วยการตรวจสอบสามเส า (Triangrlation)

3. ผลการว จ ย 3.1 กระบวนการเร ยนร กระบวนการเร ยนร ท งของเกษตรกรและชาวประมงม ความคล ายคล งก นโดยม ล าด บข นตอนท ส าค ญประกอบด วย 5 ข นตอน กล าวค อ การร บร และตระหน กในป ญหา เป นข นตอนท เกษตรกรและ ชาวประมงเป ดใจร บร ตระหน กในป ญหาท เก ดข น ย งหากเป นป ญหาท ส งผลกระทบต อตนเองและ ครอบคร วจะเก ดการร บร ได เร ว การว เคราะห ป ญหาเป นกระบวนการท กล มเกษตรกรและชาวประมงจะ เก ดกระบวนการค ดภายในตนเอง ป จจ ยท ส าค ญท ม ส วนช วยเกษตรกรและชาวประมงได มาก ค อ การม ข อม ลพ นฐานท จะท าให เข าใจวงจรสาเหต ของป ญหาได ช ดเจน การก าหนดแนวทางการแก ไขป ญหาเป น ข นตอนท ต องการการสน บสน นด านว ชาการถ งแนวทางการแก ป ญหาท ถ กต องใช เง นท นอย าง สมเหต สมผล ม ความน าเช อถ อ การด าเน นการแก ไขป ญหาเป นการลงม อปฏ บ ต การแก ไขป ญหา การ ประเม นผลการแก ป ญหาเป นการตรวจสอบความส าเร จว าผลท เก ดข นตรงก บเป าหมายและความคาดหว ง เพ ยงใด 3.2 สถานการณ และป จจ ยท เอ อต อการเก ดกระบวนการเร ยนร การเร ยนร ท งของเกษตรกรและชาวประมงม สถานการณ และป จจ ยเอ อต อกระบวนการเร ยนร หลายประการ ได แก อ ทธ ผลจากการช กจ งของผ น าช มชน อ ทธ ผลจากส อและเทคโนโลย สม ยใหม อ ทธ ผลจากบรรพบ ร ษ อ ทธ พลจากสภาพแวดล อม อ ทธ พลจากความล มเหลว เป นต น 3.3 แหล งการเร ยนร ท ท งเกษตรกรและชาวประมงใช เป นแหล างเร ยนร ส าค ญ ได แก การเร ยนร ท ส บทอดมาจากบรรพบ ร ษ การเร ยนร ด วยตนเอง การเร ยนร จากผ น า การเร ยนร จากผ ร ผ เช ยวชาญ และการเร ยนร แบบแลกเปล ยนประสบการณ ในหม บ คคลอาช พเด ยวก น 3.3 ว ถ ค ด โดยภาพรวมท งกล มเกษตรกรและชาวประมง ม ล กษณะของว ถ ค ดท คล ายคล งก นกล าวค อ ภาพใน อด ตหร อบ คคลท ม ว ยว ฒ ส งจะม ว ถ ค ดแบบอน ร กษ น ยม กล าวค อ จะม ความเช อเก ยวก บขนบธรรมเน ยม ประเพณ และพ ธ กรรมเป นอย างมาก นอกจากน นพ นฐานการค ดจะย ดต ดอย ก บว ตถ น ยม ให ค ณค าก บเง น ทองส งของตอบแทนต อตนเองและเคร อญาต มากกว าส วนรวม ให ความส าค ญและม ค าน ยมก บการใช เทคโนโลย และเคร องม อสม ยใหม เพ อความสะดวกสบายเพ อความม หน าม ตาในส งคม แต ขณะเด ยวก นย งม ความเช อในเร องบาปบ ญค ณโทษแต ล กษณะของว ถ ค ดท แตกต างก นของเกษตรกรและชาวประมง ประการ หน งค อความร กความผ กพ นต อพ นท ท ท ามาหาก น เกษตรกรย งม ความร ส กผ กพ น และม การบ าร งร กษา ส วนชาวประมงจะเป นการใช ประโยชน จากท องทะเลอย างเต มท เพราะม ได ผ กผ นก บพ นท เฉพาะ ประกอบ ก บพ นท ท องทะเลอ นกว างใหญ ไพศาลเช อมต อก นท งหมด หากเราไม กอบโกยให มากท ส ด คนอ น ๆ เขาก จะต อส แย งช งไปหมด ความร ส กหร อจ ตส าน กต อสาธารณะจะม ค อนข างน อย นอกจากน นพ นฐานของว ถ ค ดท งของกล มเกษตรกรและชาวประมงเก ยวก บการแก ป ญหาความข ดแย ง ย งม ความร ส กน กค ดใช การ แก ป ญหาด วยการใช ก าล งและอาว ธมากกว าการใช ส นต ว ธ

สร ปและอภ ปราย จากงานว จ ยเร องกระบวนการเร ยนร และว ถ ค ดของเกษตรกรและชาวประมง บ านท าตะเภา จ งหว ดตราดน นพบว าผลการศ กษาสะท อนให เห นถ งว ถ ช ว ตของชาวนาแบบด งเด ม และการแก ป ญหา อย างม ความหว งเพ อให ช ว ตอย รอด กล าวค อ กล มผ ประกอบอาช พเกษตรกรรมและคนในช มชนม การ แสดงพฤต กรรมออกมาในล กษณะท ต างก น โดยการแสดงพฤต กรรมน น ๆ มาจากพ นฐานว ถ ค ดท ม ใน ตนเองท แตกต างก น ท กคนพยายามท จะหาเหต ผลต อรองก บตนเองเพ อให เก ดทางเล อกท ตนค ดว าด ท ส ด เหมาะสมท ส ด ก บช วงเวลาในขณะน น การแสดงพฤต กรรมด งกล าวในบางคร งก อให เก ดผลกระทบต อ บ คคลอ นและส งคมของช มชน ซ งผลกระทบน นเก ดจากการกระท าระหว างก นของกล มบ คคลโดยเฉพาะ อย างย งผลท เก ดจากการกระท าระหว างก นของกล มผ ประกอบอาช พเกษตรกรรมและกล มผ ประกอบ อาช พประมงท ก อให เก ดป ญหาความข ดแย งในช มชน เก ดการแสดงพฤต กรรมท น าไปส ผลกระทบท เป น ป ญหาของช มชน จากช มชนท ม ว ถ ช ว ตแบบพ งพ งธรรมชาต ทร พยากรทางธรรมชาต ม ความอ ดม สมบ รณ ประชากรท กคนม อ สระเสร ในการใช ทร พยากรส วนรวม ม ความร วมม อร วมใจในการท า ก จกรรมของช มชน แต ด วยย คสม ยท เป นปรากฏการณ เข ามากระทบได น าความเจร ญเข ามาและอ ทธ พล ของระบบท นน ยมเป นผลให เกษตรกรและคนในช มชนเก ดการเร ยนร ท จะปร บต วให เข าก บความเจร ญ เหล าน น ม การเร ยนร ในการใช เทคโนโลย เพ อสนองความต องการของตน ต องเร ยนร ต อส ด นรนเพ อ ความอย รอดในส งคมท เปล ยนไป การเร ยนร น นเก ดข นอย างเป นกระบวนการท ม ความส มพ นธ เช อมโยง ก บว ถ ค ด กล าวค อ กระบวนการเร ยนร และว ถ ค ดของเกษตรกรบ านท าตะเภาแห งน ม ความเก ยวโยงก น เป น ว ฏจ กรไม สามารถบอกได ช ดเจนว ากระบวนการเร ยนร น าไปส ว ถ ค ดหร อว ถ ค ดน ามาส การเก ด กระบวนการเร ยนร แต อย างไรก ตามกระบวนการเร ยนร และว ถ ค ดของเกษตรกรในแต ละช วงม ผลต อการ พ ฒนาความเข มแข งของช มชน ความเข มแข งของช มชนเก ดข นได ก ด วยการแสดงพฤต กรรมอ นเป นผลมา จากกระบวนการเร ยนร และว ถ ค ดของบ คคลในช มชนท เป นไปในทางท ด งามและสร างสรรค และท ส าค ญ ท ส ดค อการแสดงพฤต กรรมน น ๆ ต องเป นไปในทางเด ยวก นหร อม ความสาม คค ก นจ งจะเป นช มชนท เข มแข งอย างแท จร ง จากผลการว จ ยม ข อค นพบท ม ประเด นอภ ปรายได ด งน ก. ผลสะท อนจากการพ ฒนาประเทศท ให ความส าค ญก บการพ ฒนาเศรษฐก จ จากผลการว จ ยสะท อนให เห นว า ช มชนชนบทไทยซ งด งเด มจะเป นช มชนท ม การพ งพา อาศ ยซ งก นและก น ว ถ ช ว ตเร ยบง ายผ กพ นก บธรรมชาต ได ว ว ตนาการมาเป นช มชนท ม ล กษณะม งสร าง ผลผล ตเพ อก อให เก ดรายได ตามแนวทางท นน ยมและย ดถ อว ตถ น ยมเป นแนวทางด าเน นช ว ต ม การใช ประโยชน จากทร พยากรธรรมชาต อย างเข มข น ซ งส งต าง ๆ ท เก ดข นเช นน เป นผลพวงท เก ดมาจาการ พ ฒนาประเทศตามแผนพ ฒนาเศรษฐก จและส งคมแห งชาต ท ร ฐได กระท าต อเน องก นมา เพราะช มชน

บ านท าตะเภาอย ห างจากต วจ งหว ดตราดเพ ยง 9 ก โลเมตร จ งม การเด นทางต ดต อส มพ นธ ก บส งคมเม อง ได อย างสะดวกและง าย อย างไรก ตามช มชนบ านตะเภาเป นเพ ยงกรณ ศ กษาหน งเท าน น ย งม ช มชนอ น ๆ ในงานว จ ยเร องช มชนชนบทบนเส นทางการพ ฒนา : กรณ ศ กษาหม บ านในภาคตะว นออกเฉ ยงเหน อ (สมภพ ทองคงหาญ, 2537) ผลการศ กษาพบว า พ ฒนาการเช งพาณ ชย และร ฐท าให ชาวบ านเห น ความส าค ญของเง นมากข น เปล ยนจ ดม งหมายการผล ตจากเพ อย งช พมาเป นเพ อขาย เพ อน าเง นไปใช จ าย ซ อส งของอ ปโภค บร โภคต าง ๆ จนเก ดการท าลายทร พยากรท เคยอาศ ยท าให พ งตนเองได น อยลง ข. ความข ดแย งท เก ดข นในช มชนสะท อนถ งการขาดความเข มแข งของช มชน การท กล มบ คคลสองอาช พซ งอย ในช มชนเด ยวก นเก ดการข ดแย งเช งผลประโยชน ก นข น แต ในช มชน ขาดกลไกในการควบค มหร อขาดผ น าในการจ ดการแก ป ญหาจะเป นส งสะท อนให เห นได ว า ช มชนขาด ความเข มแข ง เพราะล กษณะของช มชนท ม ความเข มแข งน นจะต องเป นช มชนท ม ความใกล ช ดและ ไว วางใจก นของคนในช มชน และม การม ส วนร วมของกล มก จกรรมทางเศรษฐก จท พ งตนเองได ม ความ ย งย นของกล มก จกรรมทางเศรษฐก จ (มนตร แย มกส กร, 2546) ข อเสนอเพ อการพ ฒนา จากผลการว จ ยท ค นพบแนวทางในการแก ป ญหาของช มชนในระยะยาว ควรม การด าเน นการด งน (1) สถานศ กษาในพ นท ควรท จะต องม การสร างและพ ฒนาหล กส ตรสถานศ กษา เพ อใช เป นแนวทางในการสร างและพ ฒนาหล กส ตรสถานศ กษา เพ อใช เป นแนวทางในการสร างว ถ ค ดแนวใหม ท ม งเน นให เยาวชนร นใหม ของช มชนท าตะเภาเก ดว ถ ค ดแบบร วมม อ พ งพาซ งก นและก น และม ความร ความเข าใจเก ยวก บหล กปร ชญาเศรษฐก จพอเพ ยง (2) การเสร มสร างการม ส วนร วมของสมาช กในช มชนโดยกระต นให ช มชนม กระบวนการ จ ดการและมาตรการควบค มก นเองทางส งคม ส งเสร มให ช มชนพ ฒนาม ต ความสามารถในการพ งตนเอง ของช มชน ม ต ความม นคงปลอดภ ยของช มชน ม ต การม ว ส ยท ศน ของช มชน ม ต ความร กและหวงแหน ของช มชน ม ต ความเข มแข งของกล มก จกรรมทางเศรษฐก จ (มนตร แย มกส กร, 2546) (3) ใช หล กการให ประชาชนม ส วนร วมในการวางแผนพ ฒนาช มชนท าตะเภาโดยเน นการ น าหล กแนวค ดของเศรษฐก จพอเพ ยงเป นแนวทางในการด าเน นงานตามหล กความพอประมาณ ความม เหต ผล และการม ภ ม ค มก นท ด ในต ว

บรรณาน กรม โครงการการจ ดการทร พยากรชายฝ งและพ นท ล มน าภาคใต. (2541). สถานการณ และป ญหาของ ช มชนชาวประมงพ นบ านภาคใต ป 2540. กร งเทพฯ : โรงพ มพ โอเด ยสสแควร. นพวด ร งเร อง. (2550). กระบวนการเร ยนร และว ถ ค ดของชาวประมงบ านท าตะเภา จ งหว ดตราด. ว ทยาน พนธ การศ กษามหาบ ณฑ ต, สาขาเทคโนโลย ทางการศ กษา, บ ณฑ ตว ทยาล ย, มหาว ทยาล ยบ รพา. มนตร แย มกส กร. (2547). กระบวนการเร ยนร และการต อส เพ อร กษาแหล งทร พยากรหล กของ ช มชน : กรณ ช มชนบ านเปร ดใน ต าบลห วงน าขาว อ าเภอเม อง จ งหว ดตราด. ชลบ ร : สายร ง ด ไซน. สดาย ร ตน ราม ญวงษ. (2550). กระบวนการเร ยนร และว ถ ค ดของเกษตรกรบ านท าตะเภา จ งหว ดตราด.ว ทยาน พนธ การศ กษามหาบ ณฑ ต, สาขาเทคโนโลย ทางการศ กษา, บ ณฑ ตว ทยาล ย, มหาว ทยาล ยบ รพา. สมภพ ทองคงหาญ. (2537). ช มชนชนบทบนเส นทางการพ ฒนากรณ ศ กษาหม บ านในภาค ตะว นออกเฉ ยงเหน อ. ว ทยาน พนธ การศ กษามหาบ ณฑ ต, สาขาว ชาส งคมศาสตร, มหาว ทยาล ยศร นคร นทรว โรฒ. Denzin, N.(1989). Interpretatire Interaetionism. Bererly Hills : SAGE Publication. Strauss, A. And carbin,j.(1994). Grounded Theoery Methodology : An overview, in Handbook Qualitatire Research. Edited by Denzin, N K and Lireoln, y.s pp. 273-285 Thous and oaks : SAGE Publication.