ร ปแบบการบร หารงานองค การพ ฒนาเอกชน ด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต An Administration Model of Natural Resources Management In Non Government Organizations อด ศร ภ สาระ 1 บทค ดย อ องค การพ ฒนาเอกชน ซ งท าหน าท ด านการบร การสาธารณะ ท ไม แสวงหาผลก าไร ม จ ดม งหมายเช นเด ยวก บ หน วยงานภาคร ฐ เพ ยงแต ม ว ธ การด าเน นการท แตกต างก น ด งน น การน าทฤษฎ เช งระบบมาเป นแนวทางในการ ว เคราะห องค การภาคเอกชน น าจะเป นแนวทางหน งในการบร หารจ ดการท ม ประส ทธ ผล ด วยเหต ผลด งกล าวผ ว จ ยได ท าการศ กษาร ปแบบการบร หารงานขององค การพ ฒนาเอกชน และเน องจากองค การพ ฒนาเอกชนม ความหลากหลาย จ งได เจาะจงศ กษาเฉพาะองค การพ ฒนาเอกชนด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต ในภาคเหน อของประเทศไทย โดย งานว จ ยเร อง ร ปแบบการบร หารงานองค การพ ฒนาเอกชนด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต ม ว ตถ ประสงค เพ อ ศ กษาร ปแบบการบร หารงานขององค การพ ฒนาเอกชนด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต และพ ฒนาร ปแบบการ บร หารงานองค การพ ฒนาเอกชนด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต โดยใช ทฤษฎ ระบบเป นแนวทางในการพ ฒนา แบบแผนการว จ ยเป นการว จ ยแบบผสมระหว างการว จ ยเช งค ณภาพและการว จ ยเช งปร มาณ กล มต วอย างท ศ กษาม 3 ประเภท ประเภทแรกค อ ผ ให ข อม ลส าค ญจากผ บร หารงานองค การพ ฒนาเอกชน 3 แห ง ค อ ม ลน ธ เพ อการพ ฒนาท ย งย น (ภาคเหน อ) จ งหว ดเช ยงใหม ม ลน ธ พ ฒนาช มชนและเขตภ เขา (พชภ.) จ งหว ดเช ยงราย และเคร อข ายอน ร กษ ทร พยากรธรรมชาต และว ฒนธรรมล มน าโขง-ล านนา จ งหว ดเช ยงราย ผ ว จ ยใช ว ธ การส มภาษณ แบบเจาะล ก ประเภท ท สองค อบ คลากรท ปฏ บ ต งานในองค การพ ฒนาเอกชนท ง 3 แห ง จ านวน 44 คน เป นผ ตอบแบบสอบถามและประเภทท สามค อประชาชนผ ม ส วนได ส วนเส ยในองค การพ ฒนาเอกชนท ง 3 แห งท าการส มต วอย าง จ านวน 164 คนเป นผ ตอบ แบบสอบถาม เคร องม อท ใช ในการว จ ยค อ แบบส มภาษณ ผ บร หารองค การพ ฒนาเอกชน 1 ฉบ บ จ านวน 75 ข อ แบบสอบถามบ คลากรในองค การพ ฒนาเอกชน จ านวน 52 ข อ และแบบสอบถามประชาชนผ ม ส วนได ส วนเส ยใน องค การพ ฒนาเอกชน จ านวน 53 ข อ การว เคราะห ข อม ลเช งปร มาณใช ค าสถ ต พ นฐาน ค อค าเฉล ยและค าส วนเบ ยงเบน มาตรฐานแล วน าผลมาส งเคราะห ก บข อม ลเช งค ณภาพตามกรอบทฤษฎ ระบบผลการว จ ยพบว าร ปแบบการบร หารงาน องค การพ ฒนาเอกชนด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต ม ล กษณะการบร หารโดยใช ทฤษฎ ระบบ ได แก ป จจ ยน าเข า จากโครงการส งแวดล อมแห งสหประชาชาต พระราชบ ญญ ต ส งเสร มและร กษาค ณภาพส งแวดล อมแห งชาต พ.ศ. 2535 ร ฐธรรมน ญแห งราชอาณาจ กรไทย พ.ศ. 2540 นโยบายและแผนการส งเสร มและร กษาค ณภาพส งแวดล อมแห งชาต พ.ศ. 2540-2559 และกระบวนการประชาส งคม กระบวนการบร หารใช กระบวนการบร หารเช งกลย ทธ ได แก การ ว เคราะห เช งกลย ทธ ทางเล อกเช งกลย ทธ และการน ากลย ทธ ไปปฏ บ ต โดยกลย ทธ ส าค ญขององค การพ ฒนาเอกชนค อ การเจรจาต อรองก บแหล งท นด านการค ดเล อกพ นท และขนาดขององค การด าเน นโครงการให เป นไปตามเป าประสงค 1 ผ ช วยศาสตราจารย ภาคว ชาส งคมศาสตร คณะมน ษยศาสตร และส งคมศาสตร มหาว ทยาล ยราชภ ฏพระนครศร อย ธยา 57
และเป นตามทร พยากรทางการบร หารภายในองค การ และการม ม มมองต อองค การพ ฒนาเอกชนอ น ๆ ในการร วมงาน ก นเป นเคร อข ายการพ ฒนามากกว าการเป นค แข ง ผลการด าเน นการท าให ได ผลผล ตค อ สภาพแวดล อมด ข น ประชาชน พ งพอใจและม ผลล พธ ท าให องค การพ ฒนาเอกชนได ร บรางว ล ม แหล งเง นท นให การสน บสน นการยอมร บของประชาชน ท เข าร วมงานก บองค การ ส าหร บผลการพ ฒนาร ปแบบการบร หารงานองค การพ ฒนาเอกชนด านการจ ดการ ทร พยากรธรรมชาต ม ร ปแบบการพ ฒนาจากทฤษฎ ระบบ ม ป จจ ยน าเข าเป นกระแสส งคม กฎหมาย และกระบวนการ ประชาส งคม กระบวนการบร หารใช กระบวนการบร หารเช งกลย ทธ ประกอบด วย การว เคราะห สภาพแวดล อม ภายนอก และภายในเพ อน ามาก าหนดเป นค าน ยมและว ส ยท ศน ในการจ ดการทร พยากรธรรมชาต ผลจากการว เคราะห เช งกลย ทธ ท าให สามารถสร างทางเล อก ประเม นทางเล อกและก าหนดทางเล อกท แน นอนเพ อน ากลย ทธ ไปปฏ บ ต โดย การวางแผนทร พยากร ก าหนดโครงสร างองค การเพ อน าไปส การพ ฒนาบ คลากรและระบบ ผลจากกระบวนการด งกล าว ท าให ผลผล ตค อสภาพแวดล อมด ข น ประชาชนพ งพอใจ ม แหล งเง นท นสน บสน น จ านวนประชาชนท เข ามาร วมงาน เพ มข นและท าให องค การพ ฒนาเอกชนได ร บรางว ลจากผลการด าเน นการ ค าส าค ญ : การจ ดการทร พยากรธรรมชาต องค การพ ฒนาเอกชน การบร หารเช งกลย ทธ ทฤษฎ ระบบ ABSTRACT The purposes of the research were to examine an administration model of natural resources management in Non-Government Organizations (NGOs) and to develop a strategic administration model of Non-Government Organizations using the System Theory as a guideline and applying both quantitative and qualitative methods. The sample was divided into three groups. The first group included three key informants. Each was the administrator of each of three NGOs, namely, Sustainable Development Foundation (Northern Part of Thailand) in Chiang Mai, Hill Area and Community Development Foundation in Chiang Rai, and Mekong-Lanna Natural Resources and Culture Conservation Network in Chiang Rai. The second group were 44 staff of the NGOs. The third group included 164 stakeholders of the NGOs, who were randomly selected. The research instruments were: for the first group: the in-depth interview of 75 items; for the second group: a set of questionnaire containing 52 items; and for the third group: a set of questionnaire containing 53 items. The quantitative data was analyzed using Mean and Standard Deviations. The quantitative analysis results, together with the qualitative data, were then analyzed and synthesized based on the System Theory. The examination results revealed that the NGOs applied the System Theory for the establishment of their administration models of natural resources management, with input factors including the UN Environment Project, National Environment Conservation and Promotion Act of 1992, the 1997 constitution of the Kingdom of Thailand, various national environment conservation and promotion policies and plans enacted between 1997-2016, and public society process. Also, the examination results presented that strategic administrations were employed in the administration process, including strategic analysis, strategic choice, and strategy implementation. In addition, two important strategies were the negotiation with fund providers in terms of area and project selection which corresponded to the purposes and administration resources; and the creation of network instead of competing amongst other NGOs. The models and process better environment and peoples satisfaction, which led to awards and accesses to fund, which would support the work of the organizations. The research presented an administration model derived from the System Theory, with input factors comprising society interest, law, and public society process. Furthermore, strategic administration was 58
employed in the administration process. Such strategy ranged from the analysis of resources and environment to set values as well as visions for an environment management. The analysis led to various strategic options, which would be deeply evaluated, carefully selected, and implemented, subject to resource planning and organization structuring. The strategy implementation was aimed at improving both human resources and organization systems as would be evidence by better environment, enhancing peoples satisfaction, attracting more fund provisions and awards, an increasing number of people working for the organizations. Keywords : natural resources management, Non-Government Organization, strategic Administration, system Theory บทน า การบร หารงานสาธารณะ นอกจากจะม หน วยงานของร ฐบาลท าหน าท จ ดการด านบร หารงาน สาธารณะแล วองค การภาคเอกชนได เข ามาม บทบาทใน การบร หารงานสาธารณะด วย องค การภาคเอกชน เหล าน เป นองค การท ม ระบบการบร หารจ ดการท แตกต างก บองค การทางธ รก จ ซ งม จ ดม งหมายหล กใน การแสวงหาผลก าไรและความอย รอดขององค การ ในขณะท องค การภาคเอกชนจะเป นองค การท ไม แสวงหาผลก าไร ม จ ดประสงค เพ อความสงบเร ยบร อย การศ กษา ส ขภาพท ด ของประชาชนและงานอ น ๆ เช นเด ยวก บจ ดประสงค ขององค การท เป นหน วยงาน ของร ฐบาล การศ กษาร ปแบบว ธ การบร หารงานของ องค การภาคเอกชน ซ งม จ ดม งหมายในการบร การ สาธารณะเช นเด ยวก บหน วยงานของร ฐบาลแต ม ว ธ การ บร หารจ ดการแตกต างก น สามารถน ามาประย กต เพ อ ปร บปร งกระบวนการบร หารงานสาธารณะให เก ด ประส ทธ ภาพและประส ทธ ผลมากข น การใช ทฤษฎ เช งระบบเพ อศ กษาร ปแบบการ บร หารงาน โดยม ม มมองถ งการบร หารงานแบบเป น องค รวม ต งแต ป จจ ยน าเข า กระบวนการ ผลผล ตและ ผลล พธ ภายใต สภาพแวดล อม โดยป จจ ยน าเข า ประกอบด วยการสน บสน น และข อเร ยกร องให เก ดการ ก อต งเป นองค การพ ฒนาเอกชน กระบวนการเป น กระบวนการบร หารงานขององค การเพ อให ได ผลผล ตท ประกอบด วยผลผล ตและผลล พธ ในการด าเน นการ ภายใต สภาพแวดล อมภายนอกองค การท ประกอบด วย สภาพการเม อง ส งคม และเศรษฐก จ การศ กษาคร งน จะเป นการศ กษาป จจ ยน าเข าท ท าให เก ดการก อต งองค การพ ฒนาเอกชนท ประกอบด วยกระแสการต นต วด านการจ ดการ ทร พยากรธรรมชาต และส งแวดล อมโดยองค กรภาค ประชาชนในระด บสากล การสน บสน นจากภาคร ฐและ กระบวนการประชาส งคม ส าหร บกระบวนการ จะเป น การศ กษาถ งการบร หารเช งกลย ทธ อ นเป นกระบวนการ ท ผ บร หารน าข อม ลสภาพแวดล อมท งภายในและ ภายนอกองค การมาว เคราะห หาทางเล อกในการด าเน น ก จกรรม เพ อให สามารถบรรล ตามจ ดประสงค และ เป าหมายขององค การ ตลอดจนสามารถผ านพ น อ ปสรรค และย งท าให องค การได เปร ยบค แข งข น ซ ง การด าเน นก จกรรมด งกล าวต องค าน งถ งผ ม ส วนร วม และผ ม ส วนได ส วนเส ยขององค การด วย น ตย (2546) กล าวถ งองค ประกอบส าค ญของ การบร หารเช งกลย ทธ ซ งประกอบด วย การต งเป าหมาย ขององค การท ต องสามารถด าเน นการให ส าเร จตาม เป าหมายน นได โดยองค การต องม การวางแผนให สามารถด าเน นก จกรรมตามเป าหมายน น ต องม การ จ ดระบบประเม นผลโดยจ ดล าด บความส าเร จในการ ด าเน นก จกรรม เพ อให ท งฝ ายบร หารและฝ าย ปฏ บ ต การเข าใจเป าหมายร วมก น และสามารถ ปฏ บ ต งานได โดยม ระบบการให รางว ล และส งตอบแทน แก บ คลากรเม อสามารถปฏ บ ต ตามเป าหมาย ร ปแบบของการบร หารเช งกลย ทธ จะม จ ดเร มต นท การว เคราะห องค การเพ อให ทราบถ งสถานะ ขององค การ การด าเน นกลย ทธ และการควบค ม กลย ทธ โดยท สมชาย (2549) ได ก าหนดองค ประกอบ 59
ของการบร หารเช งกลย ทธ โดยม ม มมองในความ เช อมโยงก นระหว างการว เคราะห เช งกลย ทธ ทางเล อก กลย ทธ และการน ากลย ทธ ไปปฏ บ ต การว เคราะห เช งกลย ทธ เป นกระบวนการท องค การหาต าแหน งท ต ง ของตนเอง เม อเท ยบเค ยงก บองค การท อย ภายนอก เพ อให องค การทราบถ งสภาพแวดล อมภายนอก องค การ สภาพแวดล อมท ม อย ภายในองค การ และการ ว เคราะห ค าน ยมขององค การ โดยสภาพแวดล อม ภายนอกองค การจะประกอบด วยป จจ ยท เป นโอกาส และอ ปสรรคขององค การ ป จจ ยด งกล าวเป นป จจ ยท องค การไม สามารถควบค มได อ นได แก ป จจ ยท เก ดจาก การเปล ยนแปลงทางส งคม การเม องและเศรษฐก จ การ ประเม นสภาพแวดล อมภายนอกองค การจะช วยท าให องค การเตร ยมต วร บการเปล ยนแปลงของสถานการณ และเสร มโอกาสในการด าเน นก จกรรม ส าหร บการ ว เคราะห สภาพแวดล อมภายในองค การจะเป นการ ว เคราะห ถ งจ ดแข ง และจ ดอ อนขององค การ เม อ เปร ยบเท ยบก บองค การท เป นค แข งข นโดยองค การจะ ท าการว เคราะห จากทร พยากรทางการบร หารของ องค การท ประกอบด วย การบร หารบ คลากร การบร หาร เง นท น การจ ดระบบการบร หารและการสร างภาพพจน ขององค การ เม อได ว เคราะห สภาพแวดล อมภายนอก องค การ และสภาพแวดล อมภายในองค การแล ว องค การก จะน าผลการว เคราะห ไปก าหนดค าน ยมของ องค การ ข อม ลด งกล าวจะน ามาใช เพ อการว เคราะห ค าน ยมองค การจะพ จารณาถ งจ ดม งหมายขององค การ และท ศทางท องค การต องการด าเน นไปส จะท าให สามารถจ นตนาการถ งภาพในอนาคตขององค การได กระบวนการด งกล าวจ าเป นต องใช ข อม ลด านท ศนคต ค าน ยมหร อว ฒนธรรมขององค การ เพ อก าหนดเป น ท ศทางขององค การ ในการว เคราะห เช งกลย ทธ องค การจะน าข อม ล ด งกล าวมาสร างทางเล อกอย างหลากหลาย เพ อใช พ จารณาประเม นทางเล อกเช งกลย ทธ ท เหมาะสมต อ สภาพแวดล อมขององค การ โดยก าหนดเป นทางเล อก เช งกลย ทธ ต อไป ท งน องค การจะสร างทางเล อกเช ง กลย ทธ จากข อม ลการว เคราะห จ ดแข ง จ ดอ อน โอกาส และอ ปสรรค (SWOT Analysis) มาสร างเป นทางเล อก ในการด าเน นก จกรรม เพ อให ผ ม อ านาจในการต ดส นใจ ประเม นทางเล อกท สามารถตอบสนองต อว ส ยท ศน ของ องค การม ความเป นไปได ในทางปฏ บ ต แล วจะน ามา ก าหนดทางเล อกท แน นอนส าหร บการด าเน นการ ซ ง การก าหนดทางเล อกท แน นอนจะต องใช ว ส ยท ศน ของ ผ น าท ม ความเข าใจสภาพท งภายในและภายนอก องค การ ตลอดจนการคาดคะเนถ งผลกระทบท จะ เก ดข นจากการเปล ยนแปลงในอนาคตท เป นผลมาจาก การเปล ยนแปลงทางส งคม การเม อง และเศรษฐก จโดย กลย ทธ ท ผ น าองค การต ดส นใจน าไปใช อาจไม ได เป น กลย ทธ ท ด ท ส ด แต เป นกลย ทธ ท สอดคล องก บ ว ฒนธรรมขององค การรวมท งการบร หารและเง อนไข ด านเวลา เม อองค การได ก าหนดกลย ทธ ท จะน าไปใช ได แล ว ก จะน ากลย ทธ ไปปฏ บ ต ซ งองค การจ าเป นต อง วางแผนถ งทร พยากรท ใช ในการปฏ บ ต การก าหนด โครงสร างของการปฏ บ ต และการพ ฒนาบ คลากรในการ ปฏ บ ต การ โดยการวางแผนทร พยากรเพ อสน บสน น การน ากลย ทธ ไปปฏ บ ต อ นประกอบด วยทร พยากร ทางการเง น ทร พยากรด านกายภาพ ทร พยากรมน ษย และทร พยากรด านเทคโนโลย เพ อให องค การสามารถ ใช ประโยชน จากทร พยากรได อย างส งส ด และเพ ยงพอ ต อการด าเน นการ จนบรรล เป าประสงค ขององค การ ท า ให เก ดผลผล ตขององค การท ประกอบด วยผลส าเร จตาม เป าประสงค และผลล พธ ท ด จากการด าเน นการ ด วยสาเหต ด งกล าวผ ว จ ย จ งตรวจสอบองค การ พ ฒ น า เ อ ก ช น ท ด า เ น น ก า ร ด า น ก า ร จ ด ก า ร ทร พยากรธรรมชาต ในพ นท ภาคเหน อตอนบน พบว าม องค การพ ฒนาเอกชนท ประสบผลส าเร จในการด าเน น ก จกรรมจนได ร บรางว ลในระด บชาต และระด บ นานาชาต เพ อศ กษาว ธ การบร หารงานเช งกลย ทธ ของ องค การพ ฒนาเอกชน เพ อจะเก ดประโยชน และ พ ฒนาข นเป นแนวทางส าหร บองค การพ ฒนาเอกชนท ม ร ปแบบการท างานคล ายคล งก น สามารถน ามา ประย กต ใช ในการบร หารงานต อไป โดยม ว ตถ ประสงค ของการศ กษา เพ อศ กษาร ปแบบของการบร หารงาน ข อ ง อ ง ค ก า ร พ ฒ น า เ อ ก ช น ด า น ก า ร จ ด ก า ร ทร พยากรธรรมชาต และเพ อพ ฒนาร ปแบบ การ บร หารงานขององค การพ ฒนาเอกชนด านการจ ดการ ทร พยากรธรรมชาต 60
ว ธ ด าเน นการว จ ย การศ กษาว จ ยน เป นการศ กษาว จ ยเช งค ณภาพ ผนวกก บการว จ ยเช งปร มาณเพ อเป นการสน บสน น ผลงานว จ ยและเสร มความถ กต องของการว เคราะห ส งท ศ กษาค นคว าได มากข น โดยใช ว ธ การพ จารณาตาม ทฤษฎ ระบบ (System Theory) โดยองค ประกอบท ส าค ญของระบบได แก ป จจ ยน าเข า ประกอบด วย กระแสการให ความส าค ญด านส งแวดล อมระด บ นานาชาต กฎหมายระด บชาต และกระแสประชาส งคม กระบวนการเปล ยนแปลงได แก ร ปแบบการบร หาร เช งกลย ทธ ขององค การ ประกอบด วย การว เคราะห เช งกลย ทธ ทางเล อกกลย ทธ และการน ากลย ทธ ไป ปฏ บ ต ส วนผลผล ตของระบบ ได แก สภาพแวดล อมท ด ข นและความพ งพอใจของประชาชนผ ม ส วนได ส วนเส ย ในองค การและผลล พธ ของการด าเน นงานค อการ ยอมร บของประชาชนผ ม ส วนได ส วนเส ยในองค การ การได ร บการสน บสน นจากแหล งท น และรางว ลท องค การพ ฒนาเอกชนได ร บจากท กล าวมาแล วเม อน า แนวค ดด านการบร หารเช งระบบมาใช ในองค การ สามารถน ามาเข ยนเป นกรอบแนวค ดในการศ กษาว จ ย ร ปแบบของการบร หารจ ดการ องค การพ ฒนาเอกชน ด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต ด งแสดงในภาพท 1 ป จจ ยน าเข า (Inputs) กระบวนการ (Process) ผลผล ต (Outputs) ผลล พธ (Outcomes) - โครงการส งแวดล อม แห งสหประชาชาต - ร ฐธรรมน ญแห ง ราชอาณาจ กรไทย พ.ศ. 2540 - พระราชบ ญญ ต ส งเสร มและร กษา ค ณภาพส งแวดล อม แห งชาต พ.ศ. 2535 - กระบวนการประชา ส งคม 1. การว เคราะห เช ง กลย ทธ - ค าน ยมของ องค การ - สภาพแวดล อม ภายนอกองค การ - สภาพแวดล อม ภายในองค การ 2. ทางเล อกเช งกลย ทธ - การสร างทางเล อก - การประเม น ทางเล อก - การก าหนด ทางเล อก 3. การน ากลย ทธ ไป ปฏ บ ต - การวางแผน ทร พยากร - โครงสร างองค การ - การพ ฒนา บ คลากร - สภาพแวดล อมด ข น - ความพ งพอใจของ ประชาชนผ ร บบร การ ผลล พธ - การยอมร บของ ประชาชนผ ร บบร การ - การสน บสน นจาก แหล งท น - รางว ลท องค การได ร บ สภาพส งคม เศรษฐก จ และการเม อง ภาพท 1 กรอบแนวค ดในการศ กษาร ปแบบการบร หารงานองค การพ ฒนาเอกชนด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต 61
ขอบเขตของการว จ ย 1) องค การพ ฒนาเอกชน ด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต ในการศ กษาคร งน เป นองค การพ ฒนาเอกชนท ม พ นท ปฏ บ ต การอย ใน ภาคเหน อตอนบนท ประสบผลส าเร จในด านการ จ ดการทร พยากรธรรมชาต ด าเน นการจนได ร บรางว ล ระด บชาต และระด บนานาชาต ได แก ม ลน ธ เพ อการ พ ฒนาท ย งย น (ภาคเหน อ) จ งหว ดเช ยงใหม ม ลน ธ พ ฒนาช มชนและเขตภ เขา (พชภ.) จ งหว ดเช ยงราย และเคร อข ายอน ร กษ ทร พยากรธรรมชาต และว ฒนธรรม ล มน าโขง-ล านนา จ งหว ดเช ยงราย 2) ร ปแบบในการ บร หารองค การท ใช ในการว เคราะห การบร หารองค การ พ ฒนาเอกชนด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต เป น ร ปแบบเช งระบบ ประกอบด วย ป จจ ยน าเข า กระบวนการ ผลผล ต และผลล พธ ผ ว จ ยใช กล มต วอย างผ ให ข อม ลส าค ญ (Key Informant) ขององค การพ ฒนาเอกชนด านการจ ดการ ทร พยากรธรรมชาต โดยว ธ การเล อกเช งทฤษฎ (Theoretical Sampling) (Strauss and Corbin, 1990) อ นเป นว ธ การก าหนดค ณสมบ ต ของผ ให ข อม ลส าค ญ อย างกว างๆ โดยจะท าการส มภาษณ เช งล ก (Depth Interview) แล วน าข อม ลท ได ร บมาว เคราะห หามโนท ศน และจ ดให เข าก บระบบตามกรอบแนวค ดพร อมก บ การว เคราะห ข อม ลก อนท จะท าการส มภาษณ ผ ให ข อม ล ส าค ญจากองค การพ ฒนาเอกชนท เป นกล มต วอย าง เช อมโยงต อก นไป การก าหนดผ ให ข อม ลส าค ญขององค การ (Key Informant) ได แก ผ บร หารองค การ ผ น าองค การ และบ คลากรขององค การพ ฒนาเอกชนด านการจ ดการ ทร พยากรธรรมชาต ท ประสบผลส าเร จในการด าเน นงาน จนได ร บรางว ลท ด าเน นการในภาคเหน อจ านวน 3 คน และกล มต วอย างท เป นต วแทนขององค การพ ฒนา เอกชน จ านวน 208 คน เคร องม อท ใช ในการว จ ย ม 2 ประเภท ค อ แบบส มภาษณ ผ ให ข อม ลหล กองค การพ ฒนาเอกชน ก บแบบสอบถามบ คลากรในองค การพ ฒนาเอกชน และ แบบสอบถามประชาชนผ ม ส วนได ส วนเส ยในองค การ พ ฒนาเอกชน การตรวจสอบค ณภาพ ของเคร องม อว จ ย ส าหร บแบบส มภาษณ เช งล กใช ว ธ ตรวจสอบ ความ เท ยงตรงเช งเน อหา (Content Analysis) โดยให ผ เช ยวชาญ 3 ท าน ตรวจสอบแล วน ามาค านวณค า IOC (Index of Item Objective Consistency) ปรากฏ ว าได ค าด ชน ท 0.92 ส วนแบบสอบถามท ใช ก บบ คลากร ภายในองค การพ ฒนาเอกชน และประชาชนผ ม ส วนได ส วนเส ยในองค การพ ฒนาเอกชน จากผลการส มภาษณ เช งล กแล วน ามาหาค าความเช อม น โดยว ธ การของ Cronbach ได ค าส มประส ทธ แอลฟา (Cronbach Alpha Coefficient) ระหว าง 0.67-0.82 ผ ว จ ยด าเน นการส มภาษณ แบบเจาะล กก บ ผ ให ข อม ลส าค ญขององค การด วยตนเอง ส วนการเก บ รวบรวมข อม ลภาคสนามโดยใช แบบสอบถาม มอบให ผ ประสานงานขององค การพ ฒนาเอกชนท ง 3 แห ง ท ได เด นทางไปส มภาษณ ร วมก บผ ว จ ยด าเน นการแจกและ เก บรวมรวมแบบสอบถามจากบ คลากรขององค การ พ ฒนาเอกชน และประชาชนผ ม ส วนได ส วนเส ยใน องค การพ ฒนาเอกชน ซ งผ ประสานงานเป นผ รวบรวม และส งค นมาย งผ ว จ ยเพ อท าการตรวจสอบความ สมบ รณ ของแบบสอบถามก อนท าการว เคราะห ข อม ล ต อไป ผลการว จ ย 1. ร ปแบบการบร หารงานองค การพ ฒนา เอกชนด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต ม ล กษณะ การบร หารงานโดยใช ทฤษฎ ระบบ ได แก 1.1 ป จจ ยน าเข า จากการศ กษาเอกสาร พบว า ป ญหาจากการใช ทร พยากรธรรมชาต ท ขาด ความสมด ลก บการด ารงช ว ตของมน ษย ท าให เก ดป จจ ย สน บสน น ประกอบด วย โครงการส งแวดล อมแห ง สหประชาชาต ซ งม จ ดม งหมายให องค กรภาคประชาชน เข ามาม ส วนร วมในการจ ดการทร พยากรธรรมชาต และ ส งแวดล อม ร ฐบาลไทยได ประกาศใช กฎหมาย พระราชบ ญญ ต ส งเสร มและร กษาค ณภาพส งแวดล อม พ.ศ. 2535 และต อมาร ฐธรรมน ญแห งราชอาณาจ กร ไทย พ.ศ. 2540 ย งได เป ดโอกาสให องค การภาคเอกชน เข ามาม บทบาทในการจ ดการทร พยากรธรรมชาต ท า ให เก ดกระบวนการประชาส งคม ซ งเป นการรวมกล ม ภาคประชาชนท ต องการพ ฒนาเอกชนด านการจ ดการ ทร พยากรธรรมชาต จ งเก ดข นมาเพ อจ ดการแก ไข ป ญหาการจ ดการทร พยากรธรรมชาต ในท องถ นของตน 62
1.2 ด านกระบวนการบร หารเช งกลย ทธ จากการส มภาษณ ผ ให ข อม ลส าค ญและการใช แบบสอบถามก บบ คลากรในองค การพ ฒนาเอกชน และประชาชนผ ม ส วนได ส วนเส ยในองค การพ ฒนา เอกชน พบว า สภาพแวดล อมภายนอกองค การ เป น โอกาสท ท าให องค การพ ฒนาเอกชนประสบผลส าเร จ ค อ ม การสร างเคร อข ายก บองค การพ ฒนาเอกชนอ น มากกว าจะมองว าเป นค แข งข นก น สภาพแวดล อม ภายในองค การ ม จ ดเด นเก ยวก บการร วมม อก นด าเน น โครงการเป นท มงานโดยบ คลากรใช ข อตกลงร วมก น มากกว าการใช กฎระเบ ยบท าให เก ดความร วมม อจาก บ คลากรร วมก นก าหนดว ส ยท ศน ด านการจ ดการ ทร พยากรธรรมชาต การก าหนดทางเล อกเช งกลย ทธ ค อ การให ความส าค ญก บความพ งพอใจของประชาชน ผ ม ส วนได ส วนเส ยในองค การ ร วมก นก าหนดกลย ทธ ของบ คลากร ประชาชน ผ บร หารและเจ าของเง นท นม การต อรองการด าเน นการก บแหล งท นเพ อด าเน น โครงการตามเป าประสงค และทร พยากรทางการบร หาร ขององค การ การประเม นทางเล อกโดยการว เคราะห จ ดแข ง จ ดอ อน โอกาส และอ ปสรรค (SWOT Analysis) การก าหนดทางเล อกโดยการต ดส นใจ และความ ร บผ ดชอบของผ น าองค การ การน ากลย ทธ ไปปฏ บ ต ค อการวางแผนใช ทร พยากรทางการบร หารอย างเป น ข นตอน ม การประเม นการด าเน นการเป นระยะ พร อม ท จะปร บเปล ยนแผน ตามการเปล ยนแปลงสภาพ สภาพแวดล อมทางส งคม เศรษฐก จ การจ ดโครงสร าง องค การท ไม ซ บซ อน ย ดหย น ม การพ ฒนาบ คลากร โดยการสรรหาบ คลากรท ม อ ดมการณ ด านการพ ฒนา การจ ดการค าตอบแทนและสว สด การท เพ ยงพอ และ กระบวนการพ ฒนาบ คลากร โดยการจ ดการความร ใน องค การ และการฝ กอบรมส มมนา 1.3 ด านผลผล ตและผลล พธ จากการ ด าเน นงานขององค การพ ฒนาเอกชนด านการจ ดการ ทร พยากรธรรมชาต ค อ ประชาชนเข าร วมการด าเน น ก จกรรมขององค การอย างต อเน อง ประชาชนม จ ตส าน ก ด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต ท าให สภาพ แวดล อมด ข น ผลล พธ ท ได ท าให องค การพ ฒนาเอกชน ได ร บท นสน บสน นจากการด าเน นการจากแหล งท น ประชาชนยอมร บการด าเน นการและเข าร วมงานก บ องค การพ ฒนาเอกชนมากข น และรางว ลท องค การ พ ฒนาเอกชนได ร บ 2. การพ ฒนาร ปแบบการบร หารงานองค การ พ ฒนาเอกชนด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต สร ปได ว า เป นการบร หารงานท ใช ทฤษฎ ระบบได แก ป จจ ยน าเข า กระบวนการบร หารงานเช งกลย ทธ ผลผล ต และผลล พธ ด งภาพท 2 ป จจ ย กระแสการจ ดการ ทร พยากรธรรมชาต ระด บนานาชาต กระบวนการ การว เคราะห เช ง กลย ทธ ผลผล ต ผลส าเร จ การสน บสน นจาก ภาคร ฐ ทางเล อกเช งกลย ทธ ผลล พธ กระบวนการ ประชาส งคม การน ากลย ทธ ไป ปฏ บ ต ภาพท 2 แสดงร ปแบบองค การพ ฒนาเอกชนด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต 63
จากภาพท 2 แสดงให เห นถ งร ปแบบการ บร หารงานองค การพ ฒนาเอกชนด านการจ ดการ ทร พยากรธรรมชาต ประกอบด วยป จจ ยน าเข าท เป นเช ง สน บสน นได แก กระแสการจ ดการทร พยากรธรรมชาต ในระด บนานาชาต และการสน บสน นจากภาคร ฐด วย การออกกฎหมายและการจ ดหาแหล งเง นท น ท สน บสน นการด าเน นการขององค การพ ฒนาเอกชนด าน การจ ดการทร พยากรธรรมชาต และป จจ ยน าเข าท มา จากข อเร ยกร อง ค อ กระบวนการประชาส งคม ท าให เก ดการจ ดต งองค การพ ฒนาเอกชนท ม กระบวนการบร หารเช งกลย ทธ ได แก การว เคราะห เช งกลย ทธ ทางเล อกเช งกลย ทธ และการน ากลย ทธ ไป ปฏ บ ต ท าให เก ดผลผล ต และผลล พธ ขององค การ พ ฒนาเอกชนด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต สร ปและว จารณ ผล การท องค การพ ฒนาเอกชนประสบผลส าเร จ ป จจ ยหน งมาจากการเล อกพ นท และว ธ การด าเน นการท สอดคล องก บจ ดม งหมาย ว ส ยท ศน ขององค การ ท งน สอดคล องก บผลการศ กษาของ Bailey (2002) ท กล าวถ งป ญหาขององค การพ ฒนาเอกชนท ออกไป ท างานในพ นท ต างว ฒนธรรมประเพณ น นจะต องปร บ ต วเองด านความเข าใจเช งส ญล กษณ ท แตกต างก น การ แสดงบทบาทตามว ธ ของบ คลากรท ท าให ไม เข าใจเก ด ความร ส กไม ด ของคนในพ นท ท งน แสดงว าความส าเร จ ในการท างานเก ดจากปฏ ส มพ นธ ส วนต วของบ คคล ใน การประสานงานข ามว ฒนธรรม นอกจากน นจากการศ กษาของ ส งคม (2551) ท ได ศ กษากระบวนการท างานขององค การพ ฒนา เอกชนในเขตกร งเทพมหานคร พบว าอ ดมการณ ของ องค การพ ฒนาเอกชนแตกต างจากองค การอ น ๆ กล าวค อการม จ ตส าน กต อการม ส วนร วมในการพ ฒนา มน ษย โดยการรวมกล มม งสร างความเป นธรรมในส งคม โดยม ก จกรรมหล กค อการฝ กอบรมการให ค าปร กษาการ รณรงค เผยแพร ความค ดและการสร างเคร อข าย ผลงาน ท ประสบความส าเร จค อการผล กด นเช งนโยบายจนเก ด พระราชบ ญญ ต ส งเสร มและร กษาค ณภาพส งแวดล อม แห งชาต พ.ศ. 2535 อ ปสรรคท ส าค ญขององค การ พ ฒนาเอกชน ค อ งบประมาณ บ คลากรและความ หวาดระแวงในการด าเน นก จกรรมจากภาคร ฐ จนถ ง บางกรณ ภาคร ฐก เข าข ดขวางการท างานขององค การ พ ฒนาเอกชนแต ในกรณ ท ได ศ กษาการด าเน นการของ องค การพ ฒนาเอกชนด านการจ ดการทร พยากร- ธรรมชาต ท ง 3 แห งน พบว าม การให ความร วมม อและ สร างเคร อข ายร วมก นก บองค การพ ฒนาเอกชนอ น ๆ ท งน เน องจากสภาพป จจ บ นประชาชนในพ นท ต าง ตระหน กถ งความส าค ญในการจ ดการทร พยากร- ธรรมชาต เม อองค การพ ฒนาเอกชนน าว ฒนธรรมเป น เคร องม อส าค ญท จะเข าถ งช มชนเพ อสร างความส มพ นธ ท ด สร างความไว วางใจแล วจ งท าการถ ายทอดความร ความเข าใจเก ยวก บการจ ดการทร พยากรธรรมชาต ท าให ท งบ คลากรในองค การและประชาชนผ ม ส วนได ส วนเส ยในองค การพ ฒนาเอกชนย นด ให ความร วมม อใน การด าเน นการขององค การอย างจร งจ ง ป จจ ยน าเข าท ท าให เก ดองค การพ ฒนาเอกชน ด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต ประกอบด วย ป จจ ยสน บสน น และป จจ ยท มาจากข อเร ยกร อง โดย ป จจ ยสน บสน นเก ดจากป ญหาการใช ทร พยากร- ธรรมชาต มากเก นกว าการทดแทน ก อให เก ดการ เปล ยนแปลงด านส งแวดล อม เช น ภาวะโลกร อน ภาวะ อากาศเป นพ ษ ซ งส งผลกระทบในท กพ นท ท วโลก การ จ ดการแก ไขป ญหาด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต โดยภาคร ฐ ซ งม ความร ความเข าใจเก ยวก บทร พยากร- ธรรมชาต น อยกว าประชาชนในท องถ น ท าให เก ดการ จ ดต งองค การภาคประชาชน เพ อเข ามาจ ดการ ทร พยากรธรรมชาต และส งแวดล อมจนเป นกระแสใน ระด บสากล องค การสหประชาชาต จ งจ ดต งโครงการ ส งแวดล อมแห งสหประชาชาต ให การสน บสน นการ ด าเน นการขององค การภาคเอกชนเหล าน น เพ อ ด าเน นการด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต และ ส งแวดล อม ส าหร บในประเทศไทย ม การประกาศ พระราชบ ญญ ต ส งเสร มและร กษาค ณภาพส งแวดล อม แห งชาต พ.ศ. 2535 ซ งม สาระส าค ญให องค การ ภาคเอกชนเข ามาม บทบาทในการจ ดการทร พยากร- ธรรมชาต จนกระท งร ฐธรรมน ญแห งราชอาณาจ กรไทย พ.ศ. 2540 ก เป ดโอกาสให ประชาชนม ส ทธ เข าไป จ ดการทร พยากรธรรมชาต ในท องถ นของตน โดยจ ดต ง 64
สถาบ นพ ฒนาองค กรช มชน ท าหน าท สน บสน นพ ฒนา องค การภาคเอกชนด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต ท าให องค การพ ฒนาเอกชนได ร บการสน บสน นจาก ภาคร ฐให เข าไปประสานงานก บประชาชน ด าเน นการ ด านการจ ดการทร พยากรธรรมชาต ได อย างถ กต อง นอกจากป จจ ยสน บสน นจากภาคร ฐแล ว ป จจ ยท มาจากข อเร ยกร องภาคประชาชนค อ กระบวนการประชาส งคม อ นเก ดจากการรวมต วของ ภาคประชาชนท ต องการเข ามาจ ดการป ญหาสาธารณะ ด วยว ธ การตามภ ม ป ญญาของตนเอง ตามกระแสการ พ ฒนาระบบการเม องการปกครองระบอบประชาธ ปไตย แบบม ส วนร วม องค การพ ฒนาเอกชนท เก ดมาจากป จจ ยการ สน บสน นในภาคร ฐ และข อเร ยกร องจากภาคประชาชน ท าให ม บทบาทส าค ญในการเช อมต อการด าเน นการ ระหว างภาคร ฐและภาคประชาชน โดยใช ภ ม ป ญญาของ ช มชนท องถ นเป นแนวทางในการด าเน นการด านการ จ ดการทร พยากรธรรมชาต ท ม ร ปแบบการบร หารงาน และผลส าเร จ ด งจะกล าวต อไป กระบวนการด านการบร หารเช งกลย ทธ ประกอบด วยการว เคราะห เช งกลย ทธ ทางเล อกเช ง กลย ทธ และน ากลย ทธ ไปปฏ บ ต สามารถอธ บายได ด งน การว เคราะห เช งกลย ทธ เป นกระบวนการท องค การพ ฒนาเอกชน ว เคราะห สภาพแวดล อม ภายนอกองค การเพ อส ารวจโอกาสและอ ปสรรคของ องค การ การว เคราะห สภาพแวดล อมภายในองค การ เพ อส ารวจจ ดแข งและจ ดอ อนขององค การ จากน น น า ข อม ลจากการว เคราะห เพ อก าหนดเป นค าน ยมและ ว ส ยท ศน ขององค การ การว เคราะห สภาพแวดล อมภายนอกองค การ พ จารณาจากการแข งข นก บองค การค แข งซ งในม มมอง ขององค การพ ฒนาเอกชนท ด าเน นการในล กษณะ เด ยวก น หร อองค การพ ฒนาเอกชนอ นท เข ามาในพ นท เด ยวก น ว าสามารถร วมงานก นเป นเคร อข ายมากกว า การเป นค แข งก นซ งการรวมต วเป นเคร อข ายเป น ส งจ าเป นส าหร บการด าเน นก จกรรมขององค การพ ฒนา เอกชนเพ อท จะเก ดการรวมต วร วมก นในการเจรจา ต อรองถ งความจ าเป นของเคร อข ายว าการพ งพาก น ระหว างสมาช กในเคร อข าย เก ดข นเม อสมาช กม ข อจ าก ดด านทร พยากร จ งจ าเป นต องพ งพาทร พยากร ของสมาช กอ น ๆ ในเคร อข ายเพ อให สามารถด าเน นการ ไปส เป าหมายท ต งใจไว การพ งพาน จะไม ตายต ว แต สามารถปร บตามสถานการณ และเปล ยนแปลงได จากสมาช กท ร วมในความส มพ นธ พ งพ งน น การว เคราะห สภาพแวดล อมภายในองค การ พ ฒนาเอกชนเพ อตรวจสอบจ ดแข งและจ ดอ อนของ องค การโดยองค การพ ฒนาเอกชน โดยว เคราะห ความ พร อมด านอาคารสถานท ว สด อ ปกรณ งบประมาณ ความส าเร จขององค การพ ฒนาเอกชนท มาจาก ความสามารถในการเจรจาต อรองก บแหล งเง นท นใน การเล อกพ นท ด าเน นการ การเล อกขนาดและว ธ การใน การด าเน นการตามศ กยภาพและทร พยากร การบร หาร ท องค การพ ฒนาเอกชนสามารถด าเน นการได ส งผลให ประชาชนในพ นท มองเห นความส าเร จอย างต อเน องของ องค การพ ฒนาเอกชนท เข ามาด าเน นก จกรรมในพ นท ก อให เก ดความเช อถ อไว วางใจ ต อการด าเน นก จกรรม ขององค การพ ฒนาเอกชน การก าหนดค าน ยมขององค การพ ฒนาเอกชน เก ดจากองค การพ ฒนาเอกชนว เคราะห สภาพแวดล อม ภายนอกและสภาพแวดล อมภายในองค การ น าข อม ลท ได มาระดมความค ดเห นจากบ คลากรภายในองค การ ร วมก นก าหนดค าน ยมและว ส ยท ศน ขององค การ โดย องค การพ ฒนาเอกชนก าหนดค าน ยมในการด าเน นการ จากว ฒนธรรมช มชน เน องจากบ คลากรในองค การและ ประชาชนผ ม ส วนได ส วนเส ยในองค การพ ฒนาเอกชน ม แนวค ดท หลากหลาย การด าเน นการโดยเน นถ งค าน ยม ด านว ฒนธรรมช มชนเป นหล ก ท าให ประชาชนไม ร ส ก ถ งการเปล ยนแปลงว ถ ช ว ต ยอมร บการด าเน นการของ องค การพ ฒนาเอกชนท ก าหนดค าน ยมในการ ด าเน นการตามว ฒนธรรมช มชน ทางเล อกเช งกลย ทธ เป นกระบวนการท องค การพ ฒนาเอกชนสร างทางเล อกเช งกลย ทธ การ ประเม นทางเล อกเช งกลย ทธ เพ อก าหนดกลย ทธ ท องค การพ ฒนาเอกชนน ามาใช ในการด าเน นการ ก า ร ส ร า ง ท า ง เ ล อ ก เ ช ง ก ล ย ท ธ เ ป น กระบวนการท องค การพ ฒนาเอกชนได ท าการว เคราะห จ ดแข ง จ ดด อย โอกาส และอ ปสรรค ในการด าเน นการ ขององค การพ ฒนาเอกชน โดยการระดมความค ดของ 65
บ คลากรในองค การ และการร บฟ งความค ดเห นของ ประชาชนในพ นท โดยใช ข อม ลท ได ร บจากภ ม ป ญญา ท องถ น เพ อสร างทางเล อกท เหมาะสมก บกรอบเวลาใน การด าเน นการ และความช านาญของบ คลากรใน องค การ การประเม นทางเล อก เป นการประเม นการ ด าเน นการขององค การตามระยะเวลาท ก าหนด เพ อน า ข อม ลท ได มาปร บปร ง มาก าหนดเป นทางเล อกในการ ด าเน นการ การด าเน นการขององค การพ ฒนาเอกชน โดยไม ม ข อก าหนดส าหร บการด าเน นการท เคร งคร ดแต จะสามารถปร บเปล ยนย ดหย นตามสภาพแวดล อมท เปล ยนไป ลดความเส ยงต อความผ ดพลาดในการ ด าเน นการ การก าหนดทางเล อกท แน นอนเป น กระบวนการท องค การพ ฒนาเอกชนด าเน นการตาม ว ส ยท ศน ขององค การ ความส าค ญของการก าหนด ทางเล อกอย ท ภาวะผ น า และธรรมาภ บาลขององค การ ท าให สามารถสร างความเช อม นให ก บบ คลากร ประชาชนผ ม ส วนได ส วนเส ย และแหล งท นตามท Gil and Ira (2009) กล าวถ งการแข งข นด านแหล งเง นท น ขององค การพ ฒนาเอกชน โดยท ผ ให ท นจะพ จารณา ป จจ ยส าค ญจากเง อนไขด านธรรมาภ บาลขององค การ และความขาดแคลนขององค การแต จะให น าหน ก ด านธรรมาภ บาลขององค การมากท ส ด องค การพ ฒนา เอกชนจ าเป นต องลงท นในการสร างธรรมาภ บาลให เห น เป นร ปธรรมท ต องแสดงภาพท แท จร งขององค การ ตลอดจนป จจ ยในการสร างธรรมาภ บาลขององค การ ผ น าองค การพ ฒนาเอกชนท กองค การจะแสดงความ ร บผ ดชอบผลท เก ดจากการด าเน นการขององค การ ซ ง สอดคล องก บผลการศ กษาของ Bies (2003) ท ท าการศ กษาความร บผ ดชอบของผ น า องค การพ ฒนา เอกชนในโปแลนด พบว าผ น าขององค การพ ฒนา เอกชนย คใหม ต องม ความร บผ ดชอบต อเจ าของท น พ นธก จขององค การและการสร างความร วมม อของ บ คลากรในองค การ และความร บผ ดชอบของผ น า องค การพ ฒนาเอกชนน สามารถข บเคล อนการ ด าเน นการขององค การ โดยการแสดงถ งความ ร บผ ดชอบของผ น าองค การซ งเห นได ช ดเจนจาก จร ยธรรม พ นธะหน าท และการด าเน นการท ตอบสนอง ต อความต องการของประชาชน ผลการศ กษาคร งน ย งสอดคล องก บผล การศ กษาของ Lewis (2007) ท ท าการศ กษาภาวะผ น า ขององค การพ ฒนาเอกชนในสาธารณร ฐเบน นและ สาธารณร ฐบ ร นด ในทว ปแอฟร กาพบว า ล กษณะภาวะ ผ น าขององค การพ ฒนาเอกชนในแอฟร กาม ความตกต า เน องจากผ น าท องถ นขาดธรรมาภ บาล และความโปร งใส ในการตรวจสอบ จ าเป นต องม การพ ฒนากลย ทธ ด าน การฝ กอบรม และการสร างท มงานให องค การพ ฒนา เอกชนท องถ นตลอดจนการหาป จจ ยและว สด อ ปกรณ เพ อข บเคล อนองค การ ท าให ผ น าขององค การพ ฒนา เอกชนม ความเข มแข ง จนองค การพ ฒนาเอกชน สามารถผล กด นนโยบายท ท าให เก ดการเปล ยนแปลง ทางส งคมได ธรรมาภ บาลจ งม ความส าค ญอย างย งใน การสร างความเช อถ อให ก บองค การพ ฒนาเอกชนและ ย งสอดคล องก บการน ากลย ทธ ไปปฏ บ ต ประกอบด วย การวางแผนทร พยากร เพ อก าหนดโครงสร างองค การ ม การพ ฒนาบ คลากรและระบบ ท าให สามารถ ด าเน นการได ตามว ตถ ประสงค การวางแผนทร พยากรเป นกระบวนการท องค การพ ฒนาเอกชนจ ดกระท าก บข อม ลทางการ บร หาร และการจ ดการทางการเง นอย างเป ดเผย เพ อให บ คลากรและประชาชนผ ม ส วนได ส วนเส ยในองค การ พ ฒนาเอกชนทราบข อม ลการแสดงความค ดเห นต อการ บร หารงานขององค การพ ฒนาเอกชน การก าหนดโครงสร างองค การ เป นกระบวนการ ท องค การพ ฒนาเอกชน ประสานความร วมม อก บ บ คลากรและประชาชนในพ นท จ าเป นต องม การส อสาร ภายในองค การ การเผยแพร ประชาส มพ นธ และการ จ ดการเร ยนร ภายในองค การ เพ อท าให เก ดโครงสร าง ทางการบร หารตามสภาพจร งด งท Sharfeddin (2008) ได ท าการศ กษาประส ทธ ภาพขององค การพ ฒนาเอกชน ท ท าหน าท เป นท ปร กษาขององค การสหประชาชาต พบว า ต วแปรส าค ญท สามารถน ามาประเม นประส ทธ ภาพ ขององค การพ ฒนาเอกชน ประกอบด วยการก าหนด เป าหมาย และความช ดเจนของเป าหมาย ร ปแบบ โครงสร าง ความช ดเจนในการต ดส นใจ โครงสร างของ องค การ การส อสาร สายการบ งค บบ ญชา และภาพรวม ของงาน โดยม ป จจ ยเสร มท สร างก จกรรมขององค การ 66
ค อ กลย ทธ ของผ บร หาร การสน บสน นว สด อ ปกรณ ใน การด าเน นการและการสร างความอย รอดขององค การ การพ ฒนาบ คคลและระบบเป นกระบวนการท ท าให บ คลากรในองค การพ ฒนาเอกชนม ความพ งพอใจ ในการด าเน นงาน ด วยการจ ดค าตอบแทน สว สด การ ม การพ ฒนาบ คลากรให ม อ ดมการณ ด านการพ ฒนา การให ความส าค ญก บบ คลากรในองค การพ ฒนาเอกชน ท ท าหน าท ด แล ให ความช วยเหล อผ หลบหน เข าเม อง บร เวณชายแดนสหร ฐอเมร กา-เม กซ โก ซ งได ให ความส าค ญด านการพ ฒนาบ คลากรด วยการสร าง จ ตส าน ก ความม มน ษยธรรม อ นส งผลให องค การ พ ฒนาเอกชนประสบผลส าเร จในการด าเน นการตาม เป าประสงค ขององค การขณะท การศ กษาของ Suzuki (1996) ท ท าการศ กษาถ งการพ ฒนาบ คลากรใน องค การพ ฒนาเอกชนพบถ งความต งเคร ยดและ ข อข ดแย งระหว างผ น าองค การก บบ คลากรในองค การ พ ฒนาเอกชนท สามารถแก ไขได โดยการท ผ น าองค การ พยายามด งศ กยภาพภายในต วของบ คลากรออกมา มากกว าการสอนงานในส งท บ คลากรไม ค นเคย โดย องค การจะให บ คลากรด ดแปลงว ธ การท างานให เป นว ธ ของตนเองท าให บ คลากรท างานด วยความเป นต วของ ต วเอง ด วยการแสวงหาจ ดร วมในการด าเน นการก บ องค การและองค การพ ฒนาเอกชนจะสงวนจ ดต าง ระหว างองค การก บบ คลากรไว เพ อให บ คลากรใน องค การพ ฒนาเอกชนท างานด วยต วเองโดยการปร บ และด ดแปลงว ธ การท างานตามท บ คลากรถน ด ผลผล ตท ได จากการด าเน นการขององค การ พ ฒนาเอกชน ค อ การจ ดการทร พยากรธรรมชาต ท ท าให สภาพแวดล อมด ข น ประชาชนท ร บบร การม ความ พ งพอใจการด าเน นการ อ นเป นการสร างค ณค าให ก บ องค การพ ฒนาเอกชน จากการศ กษาของ Elias (2008) ท ท าการศ กษาความอย รอด และความเป นอ สระของ องค การพ ฒนาเอกชนในเม กซ โก พบว าองค การพ ฒนา เอกชนม ป ญหาถ กครอบง าจากแหล งท น ซ งสามารถ แก ไขป ญหาได จากการสร างความส มพ นธ ท ด ก บ ประชาชน อ นจะท าให องค การพ ฒนาเอกชน ยกระด บ ความเป นอ สระจากแหล งท นได การให ความส าค ญต อ ผ ร บบร การและผ ม ส วนได ส วนเส ยท เป นผ ม ส วน เก ยวข อง ในการด าเน นก จกรรมขององค การ จ งเป นส งส าค ญต อการอย รอดขององค การ ไม ว าจะเป น องค การภาคธ รก จ องค การภาคร ฐ ตลอดจนองค การ ภาคเอกชนท ไม แสวงหาผลก าไร ผลล พธ ของการด าเน นการขององค การพ ฒนา เอกชน ค อ รางว ลท ได ร บซ งองค การพ ฒนาเอกชนท ศ กษาได ร บรางว ลในระด บชาต และระด บนานาชาต การ ยอมร บการด าเน นการขององค การพ ฒนาเอกชนท าให ม การเพ มข นของประชาชนท เข าร วมงานก บองค การ พ ฒนาเอกชน เน องจากการด าเน นก จกรรมในท องถ น นอกจากน นท าให ประชาชนเก ดความร ส กเป นเจ าของ ในงานท ร วมม อก นท า ผลก ค อได ร บการสน บสน น เง นท นอย างต อเน องของแหล งท น ข อเสนอแนะในการน าผลการว จ ยไปใช ข อเสนอแนะเช งนโยบาย 1. ควรเสร มสร างความร เก ยวก บการ บร หารงานเช งค ณภาพให ก บองค การพ ฒนาเอกชน เพ อให องค การพ ฒนาเอกชนม ร ปแบบการบร หารงาน เป นท ยอมร บในระด บสากล 2. ร ฐบาลควรให การสน บสน นการด าเน นการ ขององค การพ ฒนาเอกชนเพ อด าเน นก จกรรมในพ นท หร อโครงการท หน วยงานภาคร ฐไม สามารถเข าไป ด าเน นก จกรรมได อย างเต มท ข อเสนอแนะเช งบร หาร 1. ผ น าองค การพ ฒนาเอกชนควรสร างความร ความเข าใจในหล กเกณฑ และว ธ การบร หารองค การ ให ก บบ คลากรโดยร วมก นหาร อแนวทางด วยการน า ว ธ การบร หารงานเช งกลย ทธ ไปใช ส าหร บการ บร หารงานองค การพ ฒนาเอกชน ใช ว ธ การปร บเน อหา และองค ประกอบบางส วนให เหมาะสมก บสภาพหร อ บร บทขององค การ 2. องค การพ ฒนาเอกชนต องด าเน นการในท ก องค ประกอบของการบร หารงานเช งกลย ทธ ไปพร อม ๆ ก นและไม ด าเน นการแบบแยกส วนโดยม จ ดเน นอย ท ผล ท เก ดก บประชาชนเป นหล ก 3. องค การพ ฒนาเอกชนจะต องประย กต ร ปแบบว ธ การบร หารงานเช งกลย ทธ ให สอดคล องก บ บร บทขององค การพ ฒนาเอกชนแต ละองค การ 4. ร ปแบบการบร หารงานองค การพ ฒนา เอกชนจะต องท าการปร บปร งให สอดคล องก บการ 67
เปล ยนแปลงสภาพส งคมเศรษฐก จและส งแวดล อมอย เสมอ ข อเสนอแนะเช งว ชาการ 1. ในกรณ ขององค การพ ฒนาเอกชน ซ งต าง ม จ ดม งหมายร ปแบบว ธ การด าเน นการท แตกต างก น แต ม จ ดม งหมายส าค ญ ค อ การไม แสวงหาผลก าไรและ การสร างสรรค ส งคมท ด อาจน าเกณฑ ท ผ ว จ ยสร างข นไป ประเม นความส าเร จขององค การพ ฒนาเอกชนน น ๆ เพ อเป นต วช ว ด ความส าเร จขององค การเพ อสร างความ เช อม นให ก บองค การพ ฒนาเอกชนในการหาแหล งท น 2. การบร หารจ ดการองค การพ ฒนาเอกชนท ม อย างหลากหลายย งไม ม ร ปแบบของการบร หารจ ดการ องค การอย างช ดเจนหากองค การพ ฒนาเอกชนต องการ พ ฒนาร ปแบบการบร หารงานเป นของตนเองแล วน าผล ท ได ร บจากการประเม นน นมาปร บปร งเพ อพ ฒนา องค การก จะเป นประโยชน ต อสาธารณชนได ต อไป ข อเสนอแนะในการว จ ยข นต อไป เน องจากว ธ การบร หารงานเช งกลย ทธ ของ องค การม อย อย างหลากหลายควรม การน าว ธ การ บร หารงานเหล าน นมาเปร ยบเท ยบก นเพ อค นหาว า ว ธ การบร หารจ ดการว ธ ใดท เหมาะสมก บองค การบร การ สาธารณะในบร บทของประเทศไทยและสะดวกต อการ น าไปใช ในการบร หารจ ดการองค การมากท ส ด เอกสารอ างอ ง น ตย ส มมาพ นธ. 2546. ภาวะผ น า: พล งข บเคล อน องค กรส ความเป นเล ศ. กร งเทพฯ: สถาบ น เพ มผลผล ตแห งชาต. สมชาย ภคภาสน ว ว ฒน. 2549. การบร หารเช ง กลย ทธ. พ มพ คร งท 16. กร งเทพฯ : อมร นทร. ส งคม ค ณคณากรสก ล. 2551. ศ กยภาพและบทบาท ขององค กรสาธารณประโยชน ในประเทศไทย. [ออนไลน ] ค นเม อ 30 เมษายน 2551 จาก http://www.thaingo.org. Bailey, H. 2002. An exploration of dissonance experienced by host country workers in nongovernment organizations. Dissertation Doctor of Philosophy in Management, Georgia State University. Bies, A.L. 2003. Nongovernmental accountability in Poland: Mandatory self-regulation. Dissertation Doctor of Philosophy in Public administration, University of Minnesota. Elias C.R.P. 2008. The survival and autonomy of Mexican nongovernmental organizations focusing on indigenous peoples. Dissertation Doctor of Philosophyin Organizational behavior, Columbia University. Gil S.E. and Ira N.G. 2009. Poverty and Governance: The Contest for Aid. Review of Development Economics. 3 (13): 382. Lewis,H.H. 2007. International NGO capacity building programs in Benin and Burundi. Dissertation Doctor of Philosophy in Public administration, Walden University. Sharfeddin, H.A. 2008. Examining performance variables of nongovernmental with Consultative with the United Nations. Dissertation Doctor of Management, University of Phoenix. Suzuki, N. 1996. Inside nongovernmental organizations learning to manage conflicts between headquarters and field office. Dissertation Doctor of Philosophy in Public administration, Cornell University. 68