Mahidol Wittayanusorn School Plant Anatomy and Physiology Name. Class..Number. Teacher s name..
a คำนำ การท าปฏ บ ต การทางช วว ทยาเป นพ นฐานจ าเป นส าหร บการศ กษาทางช วว ทยา ด งน น บทปฏ บ ต การช วว ทยาจ งจ ดทาข นเพ อให น กเร ยนม ความร และประสบการณ ในการเร ยนปฏ บ ต การ ท สอดคล องก บเน อหาความร ในรายว ชา ว 30264 กายว ภาคศาสตร และสร รว ทยา ในห วข อต าง ๆ อาท เช น โครงสร างของพ ชดอก ป จจ ยท ม ผลต อการส งเคราะห ด วยแสง การคายน า เป นต น หว งเป นอย างย งว า เอกสารบทปฏ บ ต การช วว ทยาจะเป นประโยชน ต อน กเร ยนและผ ท สนใจ หากม ข อผ ดพลาดประการใด ทางสาขาว ชาช วว ทยา โรงเร ยนมห ดลว ทยาน สรณ ขออภ ยไว ณ ท น ด วย เอกสารฉบ บน อย ในระหว างการทดลองใช ภายในสาขาว ชาช วว ทยา โรงเร ยน มห ดลว ทยาน สรณ ย งคงต องม การปร บแก และปร บปร งเน อหา ตลอดจนการอ างอ งข อม ล คณาจารย สาขาว ชาช วว ทยา โรงเร ยนมห ดลว ทยาน สรณ พฤษภาคม 2554
b สารบ ญ เร อง หน า ปฏ บ ต การท 1 โครงสร างภายในของพ ชม ดอก 1 ปฏ บ ต การท 2 การเปล ยนแปลงโครงสร างของลาต น ราก เพ อไปทาหน าท พ เศษ 8 ปฏ บ ต การท 3 โครงสร างและชน ดของดอก 13 ปฏ บ ต การท 4 โครงสร างและชน ดของผลและเมล ด 18 ปฏ บ ต การท 5 การคายน าและการหาพ นท ใบ 23 ปฏ บ ต การท 6 ป จจ ยท ม ผลต อการคายน าของพ ช 28
c บ นท กการตรวจปฏ บ ต การ ปฏ บ ต การท 1.โครงสร างภายในของพ ชม ดอก 2.การเปล ยนแปลงโครงสร างของ ลาต น ราก เพ อไปท าหน าท พ เศษ ว นท ส ง ว นท ตรวจ ระด บคะแนน ว นท ลายม อช อ ว นท ลายม อช อ A B C D E 3.โครงสร างและชน ดของดอก 4.โครงสร างและชน ดของผลและ เมล ด 5.การคายน าและการหาพ นท ใบ 6.ป จจ ยท ม ผลต อการคายน าของ พ ช หมายเหต : A:ด มาก เข าใจจ ดประสงค รายงานผลช ดเจนถ กต อง สร ปผลด ม ข อม ลอ างอ ง ตอบ คาถามถ กต อง และม การจดบ นท กก อนและหล งการทดลอง B:ด เข าใจจ ดประสงค รายงานผลช ดเจนถ กต อง สร ปผลด ตอบคาถามถ กต อง และม การจดบ นท กก อนและหล งการทดลอง C:พอใช รายงานผล สร ปผลการทดลอง ตอบคาถาม และม การจดบ นท กก อนและหล ง การทดลอง D:ต องเข ยนรายงานปฏ บ ต การใหม E:ต องทาปฏ บ ต การและเข ยนรายงานปฏ บ ต การใหม
1 ปฏ บ ต การท 1 โครงสร างภายในของพ ช บทนา รากทาหน าท สาค ญ 3 อย างค อ 1) ย ดเหน ยวและค าจ น 2) ด ดซ บและขนส งน าและแร ธาต 3) เก บร กษาและขนส งสารอาหารประเภทอ นทร ยสาร จากภาพท 1 แสดงล กษณะของเน อเย อท พบในรากของพ ชล มล ก ในล กษณะภาพต ดตาม ขวาง โดยม ส งท ต องส งเกตอย 3 ส วนหล กๆ ค อ epidermis cortex และ stele Epidermis ค อเซลล ท อย ในช นนอกส ด ทาหน าท ป องก นเน อเย อในช นถ ดเข าไปและช วยลด การส ญเส ยน าของพ ช เน องจากม ค วต นมาเคล อบ Cortex ในรากจะม ช นน กว าง เซลล ท พบเป น parenchyma cell ท ม ขนาดใหญ และผน งเซลล บาง ซ งทาหน าท ในการเก บสะสมอาหาร และช นในส ดของ cortex ค อ endodermis ประกอบไปด วย เซลล ท ม ผน งเซลล พอกด วย suberin พอกท าให ผน งหนา 3 ด าน เร ยกว า casparion strip และไม ยอมให น าผ านเข าออก ส วนเซลล ท ม ผน งบาง เร ยกว า passage cell ซ งยอมให น าผ านเข าออกจะ ม เพ ยงเล กน อยเท าน น เซลล ในช น endodermis จะ เร ยงต วเป นวงแหวนเพ อท าหน าท ควบค มการผ าน เข าออกของน าและแร ธาต ไปย งท อล าเล ยงน า (xylem) Stele เป นส วนของเน อเย อรากท อย ภายใน endodermis หร อเป นบร เวณม ดท อน าและท อ อาหารของราก ช นนอกส ดของ stele จะประกอบ ไปด วยเซลล ท ม ผน งบาง ซ งเร ยกว า pericycle ส วน เซลล ท ม ผน งหนาจะอย ตรงกลางของ stele ค อ vessel cells ของท อล าเล ยงน า (xylem) ระหว าง ภาพท 1 ภาพต ดตามขวางของรากพ ชล มล ก ร ศม ของท อล าเล ยงน าค อ sieve tubes และ (Gunstream, 2002) companion cells ของท อล าเล ยงอาหาร (phloem)
2 ลาต นเป นโครงสร างท อย ระหว างราก ใบและอว ยวะส บพ นธ นอกจากน ย งเก บสะสมอาหาร อ กด วย การจ ดเร ยงต วของเน อเย อลาเล ยง (vascular tissue) ในลาต นจะแตกต างก นออกไปตาม กล มของพ ชท ม ท อลาเล ยง ภาพท 2 ภาพต ดตามขวางของลาต น ข าวโพด (Gunstream, 2002) ภาพท 3 ภาพต ดตามขวางของลาต น alfalfa (Gunstream, 2002)
3 ลาต นของพ ชใบเล ยงเด ยว (Monocot Stems) จากภาพท 2 เป นภาพต ดตามขวางโครงสร างของลาต นข าวโพด ส งท ควรทราบค อกล มม ด ท อลาเล ยงกระจ ดกระจาย (scattered vascular bundle) ซ งเป นล กษณะของพ ชใบเล ยงเด ยว แต ละม ดท อลาเล ยงจะม ผน งหนา ประกอบด วยเซลล ไฟเบอร อย รอบ ๆ ท อลาเล ยงน าขนาดใหญ และ ม sieve tubes และ companion cells ขนาดเล กของท อลาเล ยงอาหาร ซ งท อล าเล ยงน าและเซลล ไฟเบอร จ ดเป นโครงสร างค าจ นในลาต น ลาต นของพ ชใบเล ยงค (Dicot Stems) จากภาพท 3 แสดงโครงสร างต ดตามขวางของล าต น alfalfa ส งท ต องส งเกตค อกล มท อ ลาเล ยง ท จ ดเร ยงในล กษณะเป นกล มในแนวร ศม เด ยวก น แต ละม ดท อล าเล ยงจะประกอบไปด วย เน อเย อ 3 ชน ด (จากด านนอก) phloem, vascular cambium และ xylem ส วนกลางของล าต น เร ยกว า pith ซ งประกอบด วยเซลล ผน งเซลล บาง ขนาดใหญ ใบเป นอว ยวะพ นฐานในการส งเคราะห ด วยแสงและแลกเปล ยนแก ส รวมท งการคายน า ส วนประกอบหล กของใบ ค อ แผ นใบ (blade) ม ล กษณะเป นแผ น แบน และบาง ซ งต ดต อก บลาต น โดยใช ก านใบ (petiole) จากโครงสร างภายในของใบไซร นยาหร อไลเลค (Syrinya หร อ Lilac) พ ชในวงศ มะล ด งภาพท 4 พบว า ผ วใบด านบนและด านล างถ กปกคล มด วยค วต เค ล (waxy cuticle) เพ อป องก น การส ญเส ยน าผ านช นผ วใบ โดยเซลล ผ วใบ (epidermal cells) ไม ม chlorophyll เป นองค ประกอบ ยกเว น เซลล ค ม (guard cells) ท จะอย รอบ ๆ ช องเป ดเล ก ๆ ท เร ยกว า ปากใบ (Stomata) ซ งเป นท ท ม การแลกเปล ยนแก สระหว างเน อเย อพ ชและบรรยากาศ
4 Stomata ม กจะพบมากทางผ วใบด านล างซ งเป นบร เวณท ไม ได ส มผ สก บแสงโดยตรง ด งน น จ งช วยลดการส ญเส ยน าเน องจากระเหย เม อ guard cells ม ส งเคราะห ด วยแสง จะม ผลทาให เก ด การสะสมน าตาลในเซลล ด งน น น าจากเซลล ข างเค ยงจ งแพร เข าส guard cells ด วยการออสโมซ ส ทาให guard cells บวมและโค งข น ม ผลทาให เก ดการเป ดออกของปากใบ และเพ มอ ตราการ แลกเปล ยนแก ส ส วนในเวลากลางค นน าจะแพร ออกจาก guard cells ทาให ร ปร างของ guard cells ย ดตรง ม ผลทาให ปากใบป ด ภาพท 4 ภาพต ดตามขวางของใบไซร นยาหร อไลเลค (Gunstream, 2002) Mesophyll เป นเน อเย อหล กในการส งเคราะห ด วยแสงของใบพ ช ประกอบด วยเซลล 2 ประเภทค อ 1) Palisade mesophyll ซ งเป นกล มเซลล ท อย ต ดก นมากๆ และอย ต ดก บช นเซลล ผ วใบ ด านบน (upper epidermis) ทาหน าท ในการส งเคราะห ด วยแสงโดยส วนใหญ 2) Spongy mesophyll เป นกล มของเซลล ท อย ร วมก นอย างหลวม ๆ ทาให เก ดช องว างระหว างเซลล การจ ดเร ยงต วของ เซลล ในล กษณะด งกล าวช วยในการเคล อนท ของแก สภายในใบ เส นใบไม เพ ยงแต เป นโครงสร างค าจ น ย งช วยในการเคล อนท ของสารต าง ๆ อ กด วย โดย ท อลาเล ยงน า(xylem) จะนาน าและแร ธาต ไปย งใบ ส วนท อลาเล ยงอาหาร(phloem) จะนาน าตาลไป ย งลาต นและราก ว ตถ ประสงค หล งจากเสร จส นปฏ บ ต การน น กเร ยนสามารถท จะ 1. จาแนกส วนประกอบของเน อเย อพ ช ในส วนของราก ลาต นและใบได
5 ว นท ทดลอง.. ว สด และอ ปกรณ 1. กล องจ ลทรรศน 2. ส ย อม Safranin 3. เตร ยมสไลด ลาต นหมอน อย ลาต นหญ าขน 4. เตร ยมสไลด รากถ ว รากพ ทธร กษา 5. เตร ยมสไลด ใบพ ระหง ใบหญ าขน 6. ใบม ดโกน จานเพาะเช อ พ ก น สไลด กระจกป ดสไลด ว ธ การทดลอง 1. นาโครงสร างของพ ช (ลาต นหมอน อยและลาต นหญ าขน/รากถ วและรากพ ทธร กษา/ใบ พ ระหงและใบหญ าขน) ล างให สะอาดและแช น าไว 2. ใช ใบม ดโกนต ดช นส วนของโครงสร างของพ ชให บางท ส ดหลายช นลงในจานเพาะเช อท ม น าอย 3. ใช พ ก นเล อกช นส วนท บางท ส ด 2-3 แผ น วางบนแผ นสไลด แล วหยดสารละลายส ซาฟราน น 1 หยด 4. ป ดด วยกระจกป ดสไลด แล วนาไปตรวจด ด วยกล องจ ลทรรศน เล อกศ กษาช นเน อเย อท บางและสมบ รณ ท ส ด โดยเร มท เลนส ใกล ว ตถ กาล งขยายต าและปานกลางตามลาด บ 5. บ นท กภาพแสดงล กษณะโครงสร างภายในของพ ชใบเล ยงค และพ ชใบเล ยงเด ยว ผลการทดลอง โครงสร างและเน อเย อของพ ชใบเล ยงเด ยวและใบเล ยงค
6 เน อเย อของรากพ ชใบเล ยงเด ยว ( ) เน อเย อของรากพ ชใบเล ยงค ( ) เน อเย อของลาต นพ ชใบเล ยงเด ยว เน อเย อของลาต นพ ชใบเล ยงค ( ) ( )
7 เน อเย อของใบพ ชใบเล ยงเด ยว ( ) เน อเย อของใบพ ชใบเล ยงค ( ) สร ปผลการทดลอง............ คาถามท ายก จกรรม 1. ล กษณะภายในของรากพ ชใบเล ยงเด ยวต างก บรากพ ชใบเล ยงค อย างไร
8 2. ลาต นพ ชใบเล ยงค ม ล กษณะแตกต างจากพ ชใบเล ยงเด ยวอย างไร 3. โครงสร างใบของพ ชใบเล ยงค ม ล กษณะแตกต างจากพ ชใบเล ยงเด ยวอย างไร เอกสารอ างอ ง Gunstream, E. S. 2002. Explorations in Basic Biology. 9 th edition. New Jersey : Prentice Hall
9 ปฏ บ ต การท 2 การเปล ยนแปลงโครงสร างของลาต น ราก และใบ เพ อไปทาหน าท พ เศษ บทนา ล าต น ค อ อว ยวะหร อ ส วนของพ ชท เจร ญในท ศทางท ตรงข ามก บการเจร ญของราก และเป น แกนหล กของพ ชท เป นส วนให กาเน ดใบ ดอก ผล และเมล ด ลาต นจะม ก งก านแผ ออกไปได ทาให พ ชแต ละ ชน ดม ร ปร างแตกต างออกไป ส วนล าต นพ เศษ (modified stem or adventitious stem) เป นล าต นท เปล ยนแปลงไปเพ อท าหน าท พ เศษเฉพาะในพ ชบางชน ด เช น ล าต นสะสมอาหาร ขยายพ นธ การ ส งเคราะห ด วยแสง เป นม อเกาะ (tendril) หร อหนาม (spine) ท งย งม หน าท สร างเน อเย อใหม เพ อการ เจร ญเต บโตและพ ฒนาการของพ ช ราก ค อ อว ยวะ หร อ ส วนของพ ชท ไม ม ส เข ยวเป นส วนใหญ โดยมากม การเจร ญเต บโตใน ท ศทางพ งลงส ด นตามแรงด งด ดของโลก ส วนรากพ เศษ (modified root or adventitious root) หมายถ ง รากท ไม ได กาเน ดมาจากเอ มบร โอของเมล ดโดยตรง แต เก ดมาจากส วนอ น ๆ ของพ ช เช น ล าต น ก ง ใบ ข อ หร อ เน อเย ออ นของรากท ไม ใช เป นเน อเย อ pericycle ซ งอาจม การแตกแขนงเช นเด ยวก นราก แก ว หร อไม ม การแตกสาขาก ได เช น พ ชท ม รากพ เศษ ได แก รากฝอยของพ ชตระก ลหญ า ใบ ค อ อว ยวะของพ ชท เจร ญออกมาจากข อทางด านข างของล าต นพ ช ซ งอาจอย ต ดก บล าต น หร อก ง เพ อทาหน าท ในการสร างอาหาร ภายในเซลล ของใบจะม คลอโรฟ ลล ท าหน าท ด ดร บพล งงาน แสงมาใช ในการส งเคราะห แสง ส วนใบพ เศษ (modified leaves) เป นใบท เปล ยนแปลงไปทาหน าท พ เศษ นอกจากการทาหน าท ส งเคราะห แสงเพ อสร างอาหาร หายใจ และการคายน า เช น bud scale, scale leaf, leaf tendril, leaf spine และ storage leaf เป นต น ว ตถ ประสงค เพ อให น กเร ยนสามารถจาแนกโครงสร างของลาต น ราก และใบของพ ชชน ดต าง ๆ ท เปล ยนไปทาหน าท พ เศษได ว นท ทดลอง.. ว สด และอ ปกรณ 1. ต วอย างพ ชจร งชน ดต าง ๆ 2. ภาพลาต น ราก และใบของพ ชชน ดต าง ๆ
9 ว ธ การทดลอง 1. ให น กเร ยนศ กษาและจาแนก ลาต น ราก และใบของพ ชชน ดต าง ๆ จากร ปร างล กษณะท ส งเกตได โดยเปร ยบเท ยบก บภาพลาต น ราก และใบของพ ชชน ดต างๆ 2. บ นท กผลการทาก จกรรมลงในตารางบ นท กก จกรรม แล วนาเสนอหน าช น ผลการทดลอง
10
11 สร ปผลการทดลอง......... คาถามท ายก จกรรม 1. จะส งเกตได อย างไรว าเป นลาต นใต ด น ไม ใช รากสะสมอาหาร 2. Adventitious root ม ประโยชน สาหร บพ ชอย างไร
12 3. เม อพ จารณาเร องราก ไม ย นต นท ปล กจากเมล ดม ผลด หร อผลเส ยอย างไรเม อเปร ยบเท ยบก บ ปล กจากก งตอน 4. แผ นใบของพ ชเป นโครงสร างท ไวต อการปร บต วตามสภาพแวดล อมท พ ชข นและเจร ญเต บโตอย ท านม ความเห นอย างไรในเร องน เอกสารอ างอ ง จ ตราภรณ ธว ชพ นธ. 2549. หล กอน กรมว ธานพ ช. สาน กพ มพ มหาว ทยาล ยเกษตรศาสตร. กร งเทพฯ. คณาจารย ภาคว ชาพฤกษศาสตร. 2549. ปฏ บ ต การพฤกษศาสตร ท วไป. สาน กพ มพ มหาว ทยาล ยเกษตรศาสตร. กร งเทพฯ. ว นเพ ญ ภ ต จ นทร. 2547. พฤกษศาสตร. สาน กพ มพ โอเด ยนสโตร, กร งเทพฯ. สมบ ญ เตชะภ ญญาว ฒน. 2549. ช วว ทยาของพ ช. สาน กพ มพ มหาว ทยาล ยเกษตรศาสตร. กร งเทพฯ.
13 ปฏ บ ต การท 3 โครงสร างและชน ดของดอก บทนา ดอกเป นส วนของพ ชท กาเน ดมาจากตาดอกท ปลายยอด ปลายก ง ซอกใบหร อข างล าต น ดอก ม หน าท ท ส าค ญต อการส บพ นธ แบบอาศ ยเพศ การส บพ นธ ด งกล าวจะเสร จสมบ รณ ได ต อง ประกอบด วย การแบ งเซลล แบบ meiosis เพ อสร างเซลล ส บพ นธ การถ ายละอองเรณ (pollination) การปฏ สนธ (fertilization) และการเก ดผลก บเมล ด (fruit and seed formation) การส บพ นธ แบบ อาศ ยเพศก อให เก ดพ นธ พ ชใหม ๆ ท ม องค ประกอบทางพ นธ กรรมต างก นและม การปร บต วให เข าก บ สภาพแวดล อมเพ อการอย รอด โดยผ านกระบวนการค ดเล อกตามธรรมชาต ความหลากหลายของ พรรณพ ชม ประโยชน ต อการศ กษาทางว ว ฒนาการของพ ชเป นอย างมาก ท าให ทราบถ งความต อเน อง ของพรรณพ ชบนโลกจากบรรพบ ร ษในอด ตจนถ งป จจ บ น ว าม ความส มพ นธ ใกล ช ดก นอย างไร ว ตถ ประสงค เพ อให น กเร ยนสามารถบอกส วนประกอบของดอก และจาแนกชน ดของดอกได ว นท ทดลอง... ว สด และอ ปกรณ 1. ดอกและช อดอกของพ ชชน ดต างๆ 2. กล องจ ลทรรศน 3. แว นขยาย 4. เข มเข ย 5. ปากค บ 6. ม ดโกน 7. สไลด และ กระจกป ดสไลด ว ธ การทดลอง 1. ศ กษาส วนประกอบของดอกพ ชชน ดต างๆท ม ในห องปฏ บ ต การ และศ กษาร ปแบบชน ดของ ดอก แล วบ นท กรายละเอ ยดในตารางท 3.1 2. ให น กเร ยนวาดโครงสร างดอกและส วนประกอบของดอกท น กเร ยนสนใจ (พร อมท งลง รายละเอ ยด)
14 ผลการทดลอง ตารางท 3.1 ตารางบ นท กผลการทดลองร ปแบบชน ดของดอก เกณฑ ในการจาแนก ช อพ ช 1. จานวน ดอก ส วนประกอบ ของดอก ส วนจาเป นต อ การส บพ นธ ตาแหน งของ ร งไข สมมาตรของ ดอก 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10
15 ส วนประกอบของดอกไม ท น กเร ยนสนใจ
16 สร ปผลการทดลอง... คาถามท ายก จกรรม 1. Complete flower ได แก ดอก 2. ยกต วอย างดอกท จ ดเป น incomplete flower และ perfect flower 3. ยกต วอย างดอกท จ ดเป น incomplete flower และ imperfect flower 4. ยกต วอย างดอกท จ ดเป น complete flower และ epigynous flower 5. ต วอย างดอกท ม เกสรเพศเม ยเป น apocarpous pistil
17 6. ล กษณะช อดอกของพ ชอะไรท ทาให เก ดความส บสนของการจ ดช อดอกมากท ส ด เพราะอะไร 7. จะทราบได อย างไรว าบร เวณใดของดอกเป นร งไข 8. ร งไข ของบ วหลวงจ ดเป น superior หร อ inferior เอกสารอ างอ ง ก องกานดา ชยามฤต. 2549. ค ม อจาแนกพรรณไม. สาน กพ มพ ประชาชน, กร งเทพฯ. จ ตราภรณ ธว ชพ นธ. 2549. หล กอน กรมว ธานพ ช. สาน กพ มพ มหาว ทยาล ยเกษตรศาสตร. กร งเทพฯ. คณาจารย ภาคว ชาพฤกษศาสตร. 2549. ปฏ บ ต การพฤกษศาสตร ท วไป. สาน กพ มพ มหาว ทยาล ยเกษตรศาสตร. กร งเทพฯ. ว นเพ ญ ภ ต จ นทร. 2547. พฤกษศาสตร. สาน กพ มพ โอเด ยนสโตร, กร งเทพฯ. สมบ ญ เตชะภ ญญาว ฒน. 2549. ช วว ทยาของพ ช. สาน กพ มพ มหาว ทยาล ยเกษตรศาสตร. กร งเทพฯ.
18 ปฏ บ ต การท 4 โครงสร างและชน ดของผลและเมล ด บทนา เม อดอกได ร บการปฏ สนธ (fertilization) แล วร งไข จ งเจร ญเปล ยนแปลงเป นผลซ งภายในม เมล ดท เป นส วนส าค ญในการส บพ นธ ของพ ชดอก (Angiosperm) ผลของพ นธ ไม เม องร อนม ความ แตกต างก นมากและค อนข างย งยากในการจ ดแยกประเภท ส วนของผลน นเจร ญมาจาก ovary wall เร ยกว า pericarp ปกต แล ว pericarp ม 3 ช น ค อ exocarp หร อ epicarp (ช นนอก) mesocarp (ช น กลาง) และ endocarp (ช นใน) แต ผลบางชน ดอาจเจร ญมาจากส วนอ นเช น ฐานรองดอกหร อเจร ญ มาจากฐานหร อแกนของร องดอก หร อบางท เจร ญมาจากส วนของเมล ด ว ตถ ประสงค เพ อให น กเร ยนศ กษาและสามารถบอกส วนประกอบและสามารถจาแนกชน ดของผลและ เมล ดได ว นท ทดลอง... ว สด และอ ปกรณ 1. ผล และเมล ดชน ดต างๆ 2. แว นขยาย 3. กล องจ ลทรรศน 4. เข มเข ย 5. ปากค บ 6. แผนภาพแสดง placentation
19 ว ธ การทดลอง 1. ผ าผลชน ดต าง ๆ ท ม อย ในห องปฏ บ ต การตามขวางและตามยาวของผล 2. วาดร ปผล แสดงช นต าง ๆ ของ pericarp และลงรายการพร อมๆ บอกชน ดของผล (ประเภทของผลสดหร อผลแห ง) จานวน Locule, carple ลงในตารางท 4.1 3. ศ กษาส วนประกอบของเมล ดและลงรายการพร อมๆ บอกชน ดของเมล ดได ลงในตารางท 4.2 ผลการทดลอง ตารางท 4.1 ตารางบ นท กผลการทดลองการศ กษาผลชน ดต าง ๆ ช อพ ช ภาพวาดและรายละเอ ยด จานวน locule =.ล กษณะของ placentation=... ประเภทของผล=...ผลสดชน ด... จานวน locule =.ล กษณะของ placentation=... ประเภทของผล=...ผลสดชน ด...
20 ช อพ ช ภาพวาดและรายละเอ ยด จานวน locule =.ล กษณะของplacentation =... ประเภทของผล=...ผลสดชน ด... จานวน locule =.ล กษณะของ placentation=... ประเภทของผล=...ผลสดชน ด...
21 ตารางท 4.2 ตารางบ นท กผลการทดลองการศ กษาเมล ดพ ชชน ดต าง ๆ ช อพ ช ร ป ชน ดของเมล ด สร ปผลการทดลอง...
22 คาถามท ายก จกรรม 1. ผลของพ ชใดบ างท ศ กษา ซ งม กเร ยกเป นเมล ด การเร ยกเช นน ผ ดหร อถ ก อธ บายเหต ผล... 2. บอกช อเมล ดท ม เมล ดเป น albuminous seed 3. บอกช อเมล ดท ม เมล ดเป น exalbuminous seed 4. เม อเมล ดงอก ส วนต างๆต อไปน จะเปล ยนแปลงอย างไร หร อเจร ญไปเป นอะไร Radicle Cotyledon... Hypocotyl. Plumule.. เอกสารอ างอ ง ก องกานดา ชยามฤต. 2549. ค ม อจาแนกพรรณไม. สาน กพ มพ ประชาชน, กร งเทพฯ. จ ตราภรณ ธว ชพ นธ. 2549. หล กอน กรมว ธานพ ช. สาน กพ มพ มหาว ทยาล ยเกษตรศาสตร. กร งเทพฯ. คณาจารย ภาคว ชาพฤกษศาสตร. 2549. ปฏ บ ต การพฤกษศาสตร ท วไป. สาน กพ มพ มหาว ทยาล ยเกษตรศาสตร. กร งเทพฯ. ว นเพ ญ ภ ต จ นทร. 2547. พฤกษศาสตร. สาน กพ มพ โอเด ยนสโตร, กร งเทพฯ. สมบ ญ เตชะภ ญญาว ฒน. 2549. ช วว ทยาของพ ช. สาน กพ มพ มหาว ทยาล ยเกษตรศาสตร. กร งเทพฯ.
23 ปฏ บ ต การท 5 การคายน า และการหาพ นท ใบ บทนา ในการเจร ญเต บโตของพ ชจ าเป นต องม การคายน าเพ อลดอ ณหภ ม ของใบและช วยให ราก ด ดน าและเกล อแร จากสารละลายในด น การคายน าของพ ชแต ละชน ดไม เท าก น ท งน ข นก บชน ดของ พ ชและส งแวดล อมต าง ๆ ของพ ชน นข นอย และการว ดการคายน า ควรเปร ยบเท ยบพ ชแต ละชน ด บนหน วยพ นท ใบท เท าก น หร อการว ดการเจร ญเต บโตของพ ชโดยการพ จารณาจากการ เปล ยนแปลงของพ นท ใบ ว ตถ ประสงค 1. เพ อให น กเร ยนศ กษาความแตกต างของการคายน าของพ ชบางชน ดต อปร มาณแสงท ได ร บ 2. เพ อให น กเร ยนเข าใจความส มพ นธ ระหว างพ นท ใบก บการคายน า ว นท ทดลอง... ว สด และอ ปกรณ 1. ต วอย างพ ชท ม ในโรงเร ยน 2. กระดาษโคบอลต คลอไรด 3. ปากค บ 4. สไลด 2 แผ น 5. ไม หน บผ า 2 อ น 6. แผ นจ ดแพลน ม เตอร
24 ว ธ การทดลอง ตอนท 1 เปร ยบเท ยบอ ตราการคายน าของพ ชในท ร มและในท ร บแสง 1. ทดสอบการคายน าของใบพ ชท ได ร บแสงต างก นโดยใช กระดาษโคบอลต คลอไรด ซ งม ค ณสมบ ต ค อ เม ออย ในสภาพแห งจะเป นส น าเง น หากถ กความช นจะเปล ยนเป นส ชมพ โดยใช ปากค บด ง กระดาษโคบอลต คลอไรด จากขวดเก บกระดาษวางลงบนผ วด านบนของใบพ ช (upper epidermis) แล ววางสไลด ท บบนแผ นกระดาษโคบอลต คลอไรด วางสไลด อ กแผ นหน งรองทาง ด านล างของใบ (lower epidermis) ด งภาพท 5.1 แล วใช ไม หน บผ าหน บสไลด ท งสองไว 2. จ บเวลาการเปล ยนส ของกระดาษโคบอลต จากส น าเง นเป นส ชมพ ว านานเท าไร บ นท กผลการ ทดลองลงในตารางท 5.1 3. ให น กเร ยนทดสอบการคายน าบนผ วด านบนใบพ ช ก บใบพ ช 2 ชน ดท ได ร บแสงต างก น ชน ดละ 3 ใบ 4. จากน นเปล ยนมาทดสอบการค ายน าบนผ วใบด านล าง (lower epidermis) ด งการทดลองข อ 1-3 5. เปร ยบเท ยบอ ตราการคายน าของผ วใบท ง 2 ด านว าแตกต างก นอย างไร สไลด กระดาษโคบอลต คลอไรด ใบพ ช (ผ วใบด านบน) สไลด ภาพท 5.1 การจ ดช ดการทดลองทดสอบการคายน าของใบพ ชโดยใช กระดาษโคบอลต คลอไรด ตอนท 2 การว ดพ นท ใบ 1. ให น กเร ยนทาบแผ นจ ดแพลน ม เตอร ลงบนใบแล วน บจ ดด งภาพท 5.2 โดยม ว ธ การน บจ ดและ หาพ นท ใบด งน 1.1 จานวนจ ดท น บได ถ าม มน นห างก น 1 เซนต เมตร ก จะให พ นท ตามจ ดท น บ 1.2 สาหร บจ ดท ต ดขอบให น บเพ ยงด านเด ยว เช น ไม น บจ ดท ต ดขอบด านซ าย 1.3 ถ าจ ดห างก น 0.25 ซม. ค ณจานวนจ ดด วย 0.25 ในการทาบแผ นจ ดแพลน ม เตอร เพ อหาพ นท ใบควรทาซ า 2-3 คร ง โดยเปล ยนตาแหน งใบและ น บจานวนจ ดใหม และใช ค าพ นท ใบท น บซ าได มากท ส ด
25 ภาพท 5.2 การหาพ นท ใบโดยการทาบแผ นจ ดแพลน ม เตอร ลงบนใบแล วน บจ ด (คณาจารย ภาคว ชาพฤกษศาสตร, 2549) ผลการทดลอง ตารางท 5.1 ผลการทดลองการคายน าของพ ชในท ร มและในท ร บแสงเต มท พ ชชน ดท 1 ช อพ ช... ใบพ ช ใบท 1 ใบท 2 ใบท 3 ค าเฉล ย เวลาท ใช ในการเปล ยนส กระดาษโคบอลต จากส น าเง นเป นส ชมพ (นาท ) พ ชในท ร ม พ ชท ได ร บแสงเต มท ด านบนใบ ด านล างใบ ด านบนใบ ด านล างใบ พ ชชน ดท 2 ใบพ ช ต วอย างท 1 ต วอย างท 2 ต วอย างท 3 ค าเฉล ย ช อพ ช... เวลาท ใช ในการเปล ยนส กระดาษโคบอลต จากส น าเง นเป นส ชมพ (นาท ) พ ชในท ร ม พ ชท ได ร บแสงเต มท ด านบนใบ ด านล างใบ ด านบนใบ ด านล างใบ
26 ตารางท 5.2 เปร ยบเท ยบพ นท ใบ จากการส ม 5 ต วอย าง โดยว ธ การใช จ ดแพลน ม เตอร พ ชชน ดท 1 ช อพ ช... ต วอย างท 1 2 3 4 5 ค าเฉล ย ต วอย างท 1 2 3 4 5 ค าเฉล ย พ ชชน ดท 2 พ นท ใบ ช อพ ช... พ นท ใบ สร ปผลการทดลอง........................
27 คาถามท ายก จกรรม 1. อ ตราการคายน าของพ ชด าน upper epidermis ก บด าน lower epidermis ของต นพ ชในท ร มและในท ร บแสงสว างเต มท แตกต างก นหร อไม อย างไร.................. 2. ด านใดของใบพ ชท คายน าได เร ว เพราะเหต ใด และด านด งกล าวจะคายน าได เร วเช นน เสมอไปหร อไม เพราะเหต ใด จงให เหต ผลประกอบ............ 3. การวางกระดาษโคบอลต คลอไรด บนใบเด ยวก นแต ตาแหน งต างก นจะให ผลการทดลองต างก น หร อไม ถ าต างก นจะเป นเพราะเหต ผลใด............ เอกสารอ างอ ง คณาจารย ภาคว ชาพฤกษศาสตร. 2549. ปฏ บ ต การพฤกษศาสตร ท วไป. สาน กพ มพ มหาว ทยาล ยเกษตรศาสตร. กร งเทพฯ. ว นเพ ญ ภ ต จ นทร. 2548. สร รว ทยาท วไป. สาน กพ มพ โอเด ยนสโตร, กร งเทพฯ. สมบ ญ เตชะภ ญญาว ฒน. 2549. สร รว ทยาของพ ช. สาน กพ มพ มหาว ทยาล ยเกษตรศาสตร. กร งเทพฯ. สมบ ญ เตชะภ ญญาว ฒน. 2549. ช วว ทยาของพ ช. สาน กพ มพ มหาว ทยาล ยเกษตรศาสตร. กร งเทพฯ.
28 ปฏ บ ต การท 6 ป จจ ยท ม ผลต อการคายน าของพ ช บทนา การคายน า (Transpiration) เป นการส ญเส ยน าของพ ชในร ปไอน า ซ งพ ชม การส ญเส ยน าออกมา ทางปากใบมากท ส ด การคายน าจะทาให เก ดแรงด งจากการคายน า (Transpiration pull) ช วยในการ ลาเล ยงน าและแร ธาต รวมท งช วยลดอ ณหภ ม ของใบ ในปฏ บ ต การน น กเร ยนจะได ศ กษาป จจ ยบาง ประการท ม ผลต อการคายน าของพ ชโดยใช โพโตม เตอร (Potometer) และว ธ การช งน าหน ก ว นท ทดลอง... ว ตถ ประสงค 1. เพ อศ กษาป จจ ยบางประการท ม ผลต อการคายน าของพ ช 2. เพ อเปร ยบเท ยบว ธ การศ กษาอ ตราการคายน าของพ ชระหว างการใช โพโตม เตอร และการ ช งน าหน ก ว สด และอ ปกรณ 1. ก งไม 10. สายยางขนาดเท าปลายกระบอกฉ ดยา 3 อ น 2. เคร องช ง 11. ส ผสมอาหาร 3. กรรไกรต ดก ง 12. สายละลายกรดแอบไซซ ค (Abscisic acid) 4. กะละม งหร อถ งน า 3 ใบ 13. น าเกล อ (NaCl) 5. ถ งม อยาง 14. ขวดร ปชมพ ขนาด 250 ml 6 ใบ 6. ป เปตขนาด 1 ml 3 อ น 15. จ กยางท ม 2 ร ขนาดเท าปากขวดร ปชมพ 3 อ น 7. พาราฟ ล ม (parafilm) 16. วาสล น 8. กระบอกฉ ดยา 3 อ น 17. กระดาษกราฟ ตารางขนาด 1 ตารางม ลล เมตร 9. ด นน าม น 3 ก อน 18. แผ นจ ดแพลน ม เตอร (Dot planimeter) ว ธ การทดลอง ตอนท 1 ศ กษาป จจ ยบางประการท ม ผลต ออ ตราการคายน าของพ ชโดยใช โพโตม เตอร 1. ให น กเร ยนแต ละกล มเส ยบสายยางเข าท ปลายของกระบอกฉ ดยา แล วนาปลายสายยางอ ก ด านหน งมาเส ยบเข าก บปลายของป เปต ใช พาราฟ ล มพ นรอบรอยต อระหว างสายยาง- กระบอกฉ ดยา และสายยาง-ป เปต
29 2. เส ยบป เปตลงในร ของจ กยางโดยให โคนป เปตเลยจ กยางออกไปประมาณ 5 ซม. 3. เส ยบก งไม ลงไปในร ท เหล อของจ กยาง 4. ใช วาสล นทารอบๆจ กยาง 5. นาจ กยางท ม ป เปตและก งไม เส ยบอย ใส ลงไปในกะละม งหร อถ งน าท ม น าบรรจ อย ใช กระบอกฉ ดยาด ดน าให เข าไปในป เปตโดยให ระด บน าอย ส งกว าช วงท สามารถอ านค าได จากป เปตประมาณ 2 เซนต เมตร 6. ใช กรรไกรต ดก ง ต ดโคนก งไม ออกเล กน อยโดยต ดใต น าเพ อไม ให ม ฟองอากาศเก ดข นในก ง 7. นาขวดร ปชมพ ใส ลงไปในกะละม งหร อถ งน า แล วเต มน าให เต มขวด จากน นเส ยบจ กยางลง ในปากขวดร ปชมพ แล วกดจ กยางให แน น โดยข นตอนน ต องทาใต น าเช นเด ยวก น 8. นาช ดทดลองข นมาจากกะล งม งหร อถ งน า ซ บน ารอบๆขวดร ปชมพ และจ กยางให แห ง 9. กดกระบอกฉ ดยา ให ระด บน าในป เปตลงมาอย ในตาแหน งศ นย หร อตาแหน งท สามารถอ าน ค าได ระหว างท กดกระบอกฉ ดยาให ส งเกตรอยร วของน า ซ งอาจเก ดข นท บร เวณรอบๆจ ก ยางก บปากขวดร ปชมพ รอบๆโคนก งไม หร อรอบๆโคนของป เปต ใช ผ าซ บน าให แห งแล วใช วาสล นทาโดยรอบบร เวณรอยร วท เก ดข น 10. นาช ดการทดลองไปไว ในห องปฏ บ ต การ หร อในต ควบค มอ ณหภ ม ความช นและแสงสว าง (Growth Chamber) 11. บ นท กระด บน าในป เปตท กๆ 3 นาท เป นเวลา 30 นาท 12. นาใบพ ชท ใช ในการทดลองมาหาพ นท ใบ โดยใช ตารางกราฟหร อแผ นจ ดแพลน ม เตอร 13. คานวณอ ตราการคายน า (อ ตราการลดลงของน าในป เปต) ของก งไม โดยม หน วยเป น ม ลล ล ตรต อนาท ต อตารางเซนต เมตรของพ นท ใบ 14. น กเร ยนสวมถ งม อยางแล วทาการทดลองเช นเด ยวก บข อ 1-13 แต เปล ยนจากน าเป น สารละลายกรดแอบไซซ คและน าเกล อ ตามลาด บ 15. เข ยนกราฟเปร ยบเท ยบอ ตราการคายน าระหว างก งไม ในน า สารละลายกรดแอบไซซ ค และ น าเกล อ ตอนท 2 ศ กษาป จจ ยบางประการท ม ผลต ออ ตราการคายน าของพ ชโดยว ธ การช งน าหน ก 1. น กเร ยนป นด นน าม นให ม ขนาดพอด ก บปากขวดร ปชมพ 2. เส ยบก งไม ลงไปในด นน าม น โดยให ก งไม เลยด นน าม นออกไปประมาณ 6-7 เซนต เมตร แล วนาด นน าม นพร อมก งไม ใส ลงในกะละม งหร อถ งน าท ม น า 3. ใช กรรไกรต ดก งต ดโคนก งไม ออกเล กน อยโดยต ดใต น าเพ อไม ให ม ฟองอากาศเก ดข นในก ง
30 4. นาขวดร ปชมพ ใส ลงไปในกะละม งหร อถ งน า แล วเต มน าให เต ม จากน นเส ยบด นน าม นท ม ก ง ไม ลงในปากขวดร ปชมพ กดด นน าม นให แน น โดยข นตอนน ต องทาใต น าเช นเด ยวก น 5. นาขวดร ปชมพ ข นจากน า เช ดให แห งใช วาสล นทาบร เวณรอยต อของด นน าม นก บก งไม 6. นาช ดการทดลองไปไว ในห องปฏ บ ต การหร อ Growth Chamber 7. นาขวดร ปชมพ ท ม น าและก งไม ไปช งน าหน กและบ นท กผล ท กๆ 3 นาท เป นเวลา 30 นาท 8. นาใบพ ชท ใช ในการทดลองมาหาพ นท ใบ โดยใช ตารางกราฟหร อแผ นจ ดแพลน ม เตอร 9. คานวณอ ตราการคายน า (อ ตราการลดลงของน าในขวดร ปชมพ ) ของก งไม โดยม หน วย เป นม ลล กร มต อนาท ต อตารางเซนต เมตรของพ นท ใบ 10. น กเร ยนสวมถ งม อแล วทาการทดลองเช นเด ยวก บข อ 1-9 แต เปล ยนจากน าเป นสารละลาย กรดแอบไซซ คและน าเกล อ ตามลาด บ 11. เข ยนกราฟเปร ยบเท ยบอ ตราการคายน าระหว างก งไม ในน า สารละลายกรดแอบไซซ ค และ น าเกล อ 12. เปร ยบเท ยบผลการทดลองระหว างการหาอ ตราการคายน าโดยใช โพโตม เตอร และการช ง น าหน ก ผลการทดลอง (ให น กเร ยนออกแบบตารางบ นท กผลการทดลองด วยตนเอง)
31
32 อภ ปรายและสร ปผลการทดลอง
33 คาถามท ายปฏ บ ต การ 1. จากการทาปฏ บ ต การ ป จจ ยท ม ผลต อการคายน าค ออะไร 2. น กเร ยนค ดว าย งม ป จจ ยอ นอ กหร อไม ท ม ผลต ออ ตราการคายน าของพ ช จงออกแบบการ ทดลองเพ อทดสอบป จจ ยด งกล าวมา 1 ป จจ ย....... เอกสารอ างอ ง คณาจารย ภาคว ชาพฤกษศาสตร คณะว ทยาศาสตร มหาว ทยาล ยเกษตรศาสตร. 2543. ปฏ บ ต การ พฤกษศาสตร ท วไป. สาน กพ มพ มหาว ทยาล ยเกษตรศาสตร. กร งเทพฯ. ว นเพ ญ ภ ต จ นทร. 2548. สร รว ทยาท วไป. สาน กพ มพ โอเด ยนสโตร, กร งเทพฯ. สมบ ญ เตชะภ ญญาว ฒน. 2549. สร รว ทยาของพ ช. สาน กพ มพ มหาว ทยาล ยเกษตรศาสตร. กร งเทพฯ.