น ยามเก ยวก บการว จ ย

โดย นายบ ญเฉ ด โสภณ ท ปร กษาส าน กงานคณะกรรมการว จ ยแห งชาต น ยามเก ยวก บการว จ ย การว จ ยหมายถ ง การศ กษาค นคว า ว เคราะห หร อทดลองอย างม ระบบ โดยอาศ ย อ ปกรณ หร อว ธ การ เพ อให พบข อเท จจร ง หร อ หล กการไปใช ในการต งกฎ ทฤษฎ หร อ แนวทางในการปฏ บ ต 1

การว จ ยทางว ทยาศาสตร หมายถ ง การส ารวจ ว เคราะห ทดลองอย างม ระบบ และเป นข นตอน ด วยอ ปกรณ หร อว ธ พ เศษ เก ยวก บ ธรรมชาต ส งม ช ว ต ปรากฏการณ ธรรมชาต ตลอดจนส งท มน ษย ได สร างสรรค ข นมาด วยความร หร อประสบการณ เพ อเสนอความร ใหม เพ อ ส ขภาพอนาม ย ความผาส กและความเจร ญก าวหน า ของมน ษยชาต การว จ ยทางส งคมศาสตร หมายถ ง การศ กษาค นคว าหาความจร งด วยระบบ และว ธ การทางว ทยาสาสตร เก ยวก บ พฤต กรรม ปรากฏการณ หร อปฏ ก ร ยา ตลอดจนความร ส ก น กค ดของมน ษย และส งคมเพ อให ทราบถ งความร และความจร งท จะน ามาแก ไขป ญหาของส งคม หร อก อให เก ดความร ใหม 2

กรอบแนวค ดในการว จ ย การว จ ยและการพ ฒนา (R&D) ประกอบไปด วย งานร เร มสร างสรรค ท ถ กจ ดไว อย างเป นระบบ บน พ นฐานในอ นท จะเพ มพ นความร ท งท เก ยวก บคน ว ฒนธรรมและส งคม และใช ความร เหล าน น าไปส ความส าเร จใหม ๆ การว จ ยและพ ฒนาเป นข อความท ครอบคล มก จกรรม 3 อย างค อ 1. การว จ ยข นพ นฐาน (Basic Research) เป นงานการทดลองหร องานทาง ทฤษฎ ในข นต นท ม งหาความร ใหม ๆ เพ อท จะเข าใจหล กการของ ปรากฎการณ และการส งเกต การณ ข อเท จจร ง 2. การว จ ยประย กต (Applied Research) เป นการส บค นเบ องต นในอ นท จะหาความร ใหม ๆ โดยม ว ตถ ประสงค ท จะน าผลงานว จ ยไปใช ประโยชน ในการปฏ บ ต อย างใดอย างหน ง 3. การพ ฒนาทดลอง (Experimental Development) เป นงานท เป นระบบ วางแผนให ความร ท ม เพ มพ นข น โดยการว จ ยหร อประสบการณ จากการ ปฏ บ ต ซ งน าไปส การผล ตว ตถ ด บใหม ๆ ผล ตภ ณฑ หร อเคร องม อใหม การใช กระบวนการใหม ๆ ระบบและบร การใหม หร อเพ มความคงทน ถาวรของผล ตภ ณฑ หร อขบวนการ 3

ภาคเอกชน แยกเป น 1. Fundamental R&D เป นการบ กเบ กความร ใหม เพ อพ ฒนา ความสามารถในการว จ ยและเพ อเตร ยมการใช ประโยชน ในเช งธ รก จ ใน สาขาท บร ษ ทเช อว าจะม ความส าค ญในระยะยาว 2. Radical R&D เป นการว จ ยท ต องสร างความร ใหม จากพ นฐานความร ทางว ทยาศาสตร และว ศวกรรมในป จจ บ น เพ อใช ในการสร างผล ตภ ณฑ หร อกระบวนการใหม ท แตกต างไปจากเด ม 3. Incremental R&D เป นการปร บปร งเทคโนโลย ให ด ข นท ละเล กน อย โดยการประย กต ความร ท ม อย แล วอย างชาญฉลาด เช น การเพ ม ประส ทธ ภาพการผล ต (Productivity) และลดต นท น โดยการปร บปร ง กระบวนการผล ตท ละเล กน อยอย างต อเน อง ม ต หล กและองค ประกอบการว จ ย (core and functional dimension) 1. ท ศทางการว จ ย (research direction) หมายถ ง ล กษณะหร อแนวทางการ ท าว จ ยท ม งไปส ส งท คาดหว งว าจะเก ดข นในอนาคต หากด าเน นการไป ตามแนวทางน การคาดหว งย งไม เป นร ปธรรมท เป นต วเลขท ก าหนดไว แต ก อให เก ดการเปล ยนแปลงไปในทางท ด ข นโดยล าด บ ท งน ท ศทางการ ว จ ยเปร ยบเสม อนนโยบายว จ ย (research policy) 2. แผนว จ ย (Research plan) หมายถ ง โครงร างข อก าหนดท ระบ เร องหร อ ล กษณะการด าเน นการในการท าว จ ยให เป นไปในทางสอดคล องก บท ศทาง การว จ ยหร อนโยบายว จ ยท ก าหนดไว 4

ม ต หล กและองค ประกอบการว จ ย (core and functional dimension) 3. แผนงานว จ ย (research program) หมายถ ง แผนซ งถ กก าหนดข นเพ อ ด าเน นการว จ ย ประกอบด วยโครงการว จ ย (reserarch project) หลายๆ โครงการ หร ออาจเร ยกว าช ดโครงการว จ ย โดยม ความส มพ นธ หร อ สน บสน นซ งก นและก น ม ล กษณะบ รณาการ (integration) ท าให เก ดองค รวม (holistic ideology) เป นการว จ ยท เป นสหสาขาว ชาการ (multidisciplines) และครบวงจร (Complete set) โดยม เป าหมายท จะน า ผลงานว จ ยไปใช ประโยชน อย างช ดเจน 4. แผนงานว จ ยย อย (research sub-program) หมายถ ง ห วข อการว จ ย ภายใต แผนงานว จ ย ซ งก าหนดล กษณะการท างานว จ ยของโครงการว จ ย ม ต หล กและองค ประกอบการว จ ย (core and functional dimension) 5. โครงการว จ ย (research project) หมายถ ง แผนและการแสดงห วข อ รายละเอ ยดในการศ กษาค นคว า ว เคราะห หร อทดลองอย างม ระบบท แน นอน ซ งหน วยงานหน งๆ หร อหลายหน วยงานจะร วมก นด าเน นการให เสร จส นภายในช วงระยะเวลาหน ง 6. โครงการว จ ยย อย (research sub-project) หมายถ ง ห วข อการว จ ยภายใต โครงการว จ ย ซ งระบ ถ งการว จ ยท ด าเน นการ 7. งานว จ ยย อย (research task) หมายถ ง เป นข นส ดท ายของแต ละ โครงการว จ ย (research project) 8. ก จกรรมว จ ย (research activity) หมายถ ง การแสดงห วข อเร องว จ ยท จะต องปฏ บ ต ในงานว จ ยย อย โครงการว จ ย และแผนงานว จ ย โดยให สอดคล องและเป นล าด บก บแผนการด าเน นงาน (work plan) ท ก าหนดไว 5

นโยบาย (Policy) แผน (Plan) ช นของแผน แผนมโนคต (Conceptual Plan) แผนย ทธศาสตร (Strategic Plan) แผนงานหร อช ด โครงการ (Program) โครงการ (Project) แผนปฏ บ ต การ (Operational Plan) งาน (Task) หร อ ก จกรรม (Activity) ภาพแสดงล าด บช นของแผน การบร หาร (Administration) **************************************************************************** ศาสตราจารย ช บ กาญจนประกร กล าวว า การบร หาร หมายถ ง การท างานของคณะบ คคล (Group) ต งแต 2 คนข นไปท ร วมก นปฏ บ ต การให บรรล เป าหมายร วมก น ฉะน น ค าว าการบร หารงานน จ งใช ก าก บ แสดงให เห นล กษณะการบร หารงานแต ละประเภทได เสมอ แล วแต กรณ ไป แต ถ าเป นการท างานโดยบ คคลคนเด ยว เรา เร ยกว าเป นการท างานเฉยๆ เท าน น 6

การบร หาร (Administration) **************************************************************************** ศาสตราจารย Harold Koontz ให ความหมายว า การบร หาร ค อการด าเน นงานให บรรล ว ตถ ประสงค ท ก าหนดไว โดยการอาศ ยป จจ ยท งหลาย ได แก คน เง น ว ตถ ส งของเป นอ ปกรณ ในการปฏ บ ต งานน น การบร หาร (Administration) **************************************************************************** ศาสตราจารย Peter F. Drucker ให ความหมายว า การบร หาร ค อศ ลปะในการท างานให บรรล เป าหมายร วมก บ ผ อ น จากความหมายท กล าวมาอาจสร ปได ว า การบร หาร ค อการใช ศาสตร และศ ลปะน าเอาทร พยากรการบร กหาร (Administrative Resources) มาประกอบการตามกระบวนการบร หาร (Process of administration) ให บรรล ว ตถ ประสงค ท ก าหนดไว อย างม ประส ทธ ภาพ 7

การพ ฒนาโครงการ ความหมายของโครงการว จ ย โครงการว จ ยหมายถ ง หน วยของแผนงาน หร อกล ม ของก จกรรมท ม ความส มพ นธ เก ยวข องก น เพ อการ บรรล จ ดม งหมายหร อเป าหมายท ก าหนดไว ม ล กษณะ เด นช ด ม ระยะเวลาเร มต น และส นส ดท แน นอน และ ม กจะเป นงานพ เศษท ต างๆไปจากงานประจ า โครงการ จะประกอบด วยงาน (Task) และก จกรรม (Activity) ล กษณะของโครงการท ด 1. ม การก าหนดว ตถ ประสงค 2. ม ความเป นเอกเทศ โครงการแต ละโครงการจะต องม การก าหนด ขอบเขตของการด าเน นงานและความร บผ ดชอบไว อย างช ดเจน 3. ม การก าหนดร ปแบบและรายละเอ ยดการด าเน นงานท สอดคล อง กลมกล นก น โครงการหน งๆจะต องม การด าเน นงานต างๆท ส มพ นธ ต อเน องก นไปต งแต เร มโครงการจนส นส ดโครงการท เป นระบบและม ระเบ ยบ 4. ม การระบ ทร พยากรต างๆ ท จ าเป นในการด าเน นงาน 5. ม การก าหนดระยะเวลาเร มต น และเวลาส นส ดท แน นอน 6. สามารถน าไปปฏ บ ต ได 8

รายละเอ ยดโครงสร างของโครงการ ค าถาม 1. จะท าอะไร 2. ท าไมจ งต องท า 3. ท าเพ ออะไร 4. ท าอย างไร 5. จะท าเม อไร 6. ต องใช เง นและทร พยากรเท าใด 7. ใครเป นผ ร บผ ดชอบ 8. จะทราบผลการด าเน นงานได อย างไร 9. ม ผลพลอยได อะไรบ าง รายละเอ ยดโครงสร างของโครงการว จ ย 1. ช อโครงการ 2. หล กการและเหต ผล 3. ว ตถ ประสงค /เป าหมาย 4. ว ธ ด าเน นการ 5. ระยะเวลาในการด าเน นงาน 6. งบประมาณและทร พยากร 7. บ คคลหร อหน วยงานท ร บผ ดชอบโครงการ 8. การก าก บต ดตามและประเม นผลโครงการ 9. ประโยชน ท คาดว าจะได ร บ การบร หารโครงการว จ ย การบร หารโครงการในท น หมายถ ง กระบวนการด าเน น โครงการอย างต อเน องเป นระบบ เพ อให บรรล ว ตถ ประสงค ของโครงการท ก าหนดไว ซ งประกอบด วยองค ประกอบท ส าค ญ 3 ประการ ค อ การวางแผน (Planing) การปฏ บ ต ตาม แผน (Implementation) และการต ดตามและประเม นผล (Evaluation) ความส มพ นธ ขององค ประกอบของการบร หาร โครงการ แสดงด งแผนภาพ 9

การวางแผน การต ดตามและ ประเม นผล บรรล ว ตถ ประสงค การปฏ บ ต ตามแผน องค ประกอบของการบร หารโครงการ การบร หารโครงการว จ ย (เฉพาะภายในหน วยงาน) ประกอบด วย 1. การบร หารโครงการว จ ยก อนด าเน นงาน 2. การบร หารโครงการว จ ยระหว างด าเน นการว จ ย 3. การบร หารโครงการว จ ยหล งจากท าว จ ยเสร จแล ว 10

1. การบร หารโครงการว จ ย ก อนด าเน นการว จ ย 1. ความอยากร และอยากท าว จ ย 2. การก าหนดห วข อการว จ ย 3. การจ ดท าข อเสนอการว จ ย 4. การจ ดท าค าของบประมาณโครงการว จ ยใน งบประมาณประจ าป ของหน วยงาน 5. จ ดส งให ส าน กงบประมาณพ จารณา 1. การบร หารโครงการว จ ย ก อนด าเน นการว จ ย ต อ 6. การประเม นข อเสนอการว จ ย โดยหน วยงาน 7. การประเม นข อเสนอการว จ ยของหน วยงาน โดยผ ทรงค ณว ฒ 8. การพ จารณาข อเสนอการว จ ยของ วช. 9. วช. แจ งผลการพ จารณาข อเสนอการว จ ยให สงป. และ หน วยงานทราบ 10. หน วยงานทราบ และ สงป. พ จารณางบประมาณของ หน วยงาน 11

การประเม นค ณภาพข อเสนอโครงการว จ ย การประเม นค ณภาพข อเสนอการว จ ย (โครงการว จ ย) ควรประกอบด วยข นตอนต อไปน การตรวจสอบเบ องต นภายในหน วยงาน การส งให ผ ทรงค ณว ฒ ตรวจสอบ (peer review) การให ผ เสนอโครงการน าเสนอต อท ประช มผ ทรงค ณว ฒ การพ จารณาต ดส นค ดเล อก การประเม นค ณภาพข อเสนอโครงการว จ ย 1. ความสอดคล องก บย ทธศาสตร ของร ฐ (10) 2. ค ณค าทางป ญญา (60) 2.1 ป จจ ยการว จ ย (20) - ป ญหา - ว ตถ ประสงค - คณะผ ว จ ย - การตรวจเอกสาร - แผนการด าเน นงาน - ความพร อม 12

การประเม นค ณภาพข อเสนอโครงการว จ ย 2.2 กระบวนการว จ ย (20) - ความเช อมโยงของข นตอนต างๆ - การถ ายทอดเทคโนโลย 2.3 ผลผล ตของงานว จ ย (20) - ค ณค าทางเศรษฐก จและส งคม - ผลส าเร จท เก ดข น - ผ ได ร บผลประโยชน - น กว จ ยร นใหม ท เพ มข น การประเม นค ณภาพข อเสนอโครงการว จ ย 3. ผลกระทบของโครงการ (Impact) (30) 3.1 ผลล พธ (outcome) 3.2 ผลกระทบ (Impact) รวม (100) 13

การประเม นค ณภาพข อเสนอโครงการ 1. ความสอดคล องก บย ทธศาสตร ของร ฐ (10) 2. ค ณค าทางป ญญา (60) 2.1 ป จจ ยการว จ ย (20) - ป ญหา - ว ตถ ประสงค - คณะผ ว จ ย - การตรวจเอกสาร - แผนการด าเน นงาน - ความพร อม 2.2 กระบวนการว จ ย (20) - ความเช อมโยงของข นตอนต างๆ - การถ ายทอดเทคโนโลย 2.3 ผลผล ตของงานว จ ย (20) - ค ณค าทางเศรษฐก จและส งคม - ผลส าเร จท เก ดข น - ผ ได ร บผลประโยชน - น กว จ ยร นใหม ท เพ มข น 3. ผลกระทบของโครงการ (Impact) (30) 3.1 ผลล พธ (outcome) 3.2 ผลกระทบ (Impact) รวม (100) 2. การบร หารโครงการว จ ยระหว างการท าว จ ย 2.1 การขออน ม ต โครงการและงบประมาณ 1. การตรวจสอบข อเสนอการว จ ยว าได ร บงบประมาณเพ อท าว จ ยหร อไม 2. การขออน ม ต งบประมาณและโครงการว จ ย 3. การท าเร องขออน ม ต เบ กงวดเง น 4. การเบ กจ ายเง นและการใช จ ายเง น 4.1 กรณ เป นเง นอ ดหน นท วไป 4.2 กรณ เป นเง นรายจ ายอ น 4.3 กรณ เง นหมวดรายจ ายต างๆ 5. การท าบ ญช และการเก บหล กฐานการเง น 14

2.2 การด าเน นการเร องว สด คร ภ ณฑ 1. การจ ดซ อว สด คร ภ ณฑ - การจ ดซ อว สด - การจ ดซ อคร ภ ณฑ 2.3 การด าเน นการว จ ย 1. Review ข อเสนอการว จ ย 2. การวางแผนปฏ บ ต งาน (Planning) 2.1 แยกก จกรรมท จะต องปฏ บ ต งานว จ ยเป น ก จกรรมย อยๆ ต งแต เร มต น-ส นส ด โดยก าหนดระยะเวลาในการท างานแต ละก จกรรมให ช ดเจนในแต ละช วงเวลา 2.2 จ ดท า Gant s chart (ด งร ป) 3. การปฏ บ ต ตามแผน (Implementation) 15

ข นตอนของกระบวนการว จ ย ระบ ป ญหาการว จ ย ทบทวนวรรณกรรม ระบ ต วแปร ก าหนดกรอบทฤษฎ ออกแบบแผนการว จ ย ระบ ประชากรและต วอย าง ระบ สมมต ฐาน เตร ยมเคร องม อว จ ย วางแผนรวบรวมข อม ล เตร ยมข อม ลส าหร บว เคราะห ว เคราะห ข อม ล แปลผลและอภ ปรายผลการว จ ย เข ยนรายงานการว จ ย ข นตอนการว จ ย ก จกรรม 1. การทบทวนวรรณกรรมท เก ยวข อง 2. สร างเคร องม อ 3. ตรวจสอบความตรงและความเท ยงของเคร องม อ 4. สรรหาและอบรมผ ช วยน กว จ ย 5. ประสานงานและรวบรวมข อม ล 6. ออกแบบ dummy tohle 7. ว เคราะห ข อม ล 8. เข ยนรายงานและจ ดท าร ปเล มรายงานการว จ ยฉบ บสมบ รณ รวมระยะเวลา ระยะเวลา 1 เด อน 1 เด อน 1 เด อน ½ เด อน 3 เด อน 2 ½ เด อน ½ เด อน 2 ½ เด อน 12 เด อน 16

ตารางแผนปฏ บ ต งานว จ ย ข นตอนการด าเน นงาน 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1. ทบทวนวรรณกรรมท เก ยวข อง การก าหนดกรอบแนวความค ด การออกแบบแผนการว จ ย 2. การสร างเคร องม อ 3. การตรวจสอบความเท ยงของเคร องม อ 4. การสรรหาและอบรมผ ช วยน กว จ ย 5. การประสานงานและรวบรวมข อม ล P 6. การออกแบบรายงานการว จ ย 7. การว เคราะห ข อม ล 8. การเข ยนรายงานและจ ดท าร ปเล ม P P P = การต ดตามประเม นผลการด าเน นงานว จ ยในแต ละช วง 4 เด อน การต ดตามความก าวหน าระหว างด าเน นการว จ ย การรายงานความก าวหน าปกต ต องรายงานท ก 6 เด อน ซ งประกอบด วย 2 ส วน ค อ 1. รายงานด านเทคน ค 2. รายงานด านการเง น ในส วนของการให ค าแนะน าปร กษาต อโครงการ แบ งออกเป น 2 ส วน ค อ 1. การให ค าแนะน าปร กษาด านว ชาการ 2. การให ค าแนะน าปร กษาด านการบร หารจ ดการโครงการ 17

การน าเสนอผลงานว จ ย 1. การน าเสนอผลงานว จ ยก อนส นส ดโครงการ 2. การน าเสนอผลงานว จ ยเม อส นส ดโครงการ การบร หารโครงการว จ ยหล งจากท าว จ ยเสร จแล ว 1. การประเม นค ณภาพของรายงานว จ ย 2. การเผยแพร ผลงานว จ ย 1.1 การประช มทางว ชาการ 1.2 การต พ มพ เผยแพร 3. การจดส ทธ บ ตร อน ส ทธ บ ตร 4. การน าผลงานว จ ยไปใช ประโยชน 4.1 การน าไปใช ประโยชน ในทางเศรษฐก จ 4.2 การน าไปใช ประโยชน ในทางส งคม 4.3 การน าไปใช ประโยชน ในทางว ชาการ 18

19