Писмо од главниот уредник

Писмо од главниот уредник Почитувани комитенти! Издавач рафајловски консалтинг Сметка 210-0522737201-81 во НлБ тутунска банка ад - скопје Даночен број Мк 4030998343900 Главен и одговорен уредник Д-р горан рафајловски Уредник јасмина рафајловска Издавачки совет вера рафајловска М-р трајан Николоски Д-р горан рафајловски јанче лековски Д-р Борче Давитковски Редакциски одбор војко рафајловски јасмина рафајловска стојко Пауновски М-р Етем исени софија јанчева Белчева Технички уредник горан јакимовски Адреса ул. орце Николов бр. 190 П. фах 710 скопје www.rafajlovski.com.mk e-mail: reprezent@rafajlovski.com.mk Телефони Претплата: 02/3088-900; Економски совети: 078/220-443; 078/220-469; 078/385-507 Правни совети: 078/385-511 факс: 02/3088-912 Печати Носител на материјалните права на написите е издавачот. Забрането е препечатување, копирање и умножување на написите или нивни делови без претходно обезбедена согласност од издавачот. Как во тур бо лен тно време? Што и да ка жеш, што и да по са каш, штои да мис лиш де ка мо жеш да зав ршиш, а да неза ви си од те бе со си гур ност не мо жеш да гопред ви диш. Ил јад ни ци ве ту вања, ил јад ни ци дого во ри со ми нис три и на кра јот пов тор но одис та та по чет на точка, а таа е лош за кон, уш те по ло ша еви денци ја ко ја се на де вам дека се га Ин сти ту тот на смет ко во ди те ли и овластени сметководители ба рем таа ќе јапо до бри. За ос та на тото, за пра ша ња та кога и ка ко ќе про фун кци о ни ра Ин сти ту тот насмет ко во ди те ли и ов лас те ни смет ко во ди те ли на РМ е еден го лем пра шалник на кој ве ро јат но ни кој не знае да од го вори! Ние се пак да про дол жи ме во тоа што сме нај до бри, а тоа е струч ност, нав ре ме ност и точ ност! За поч ну ва ме со прет пла та та за 2017 го ди на и про дол жу ва ме со трендот кој го за поч нав ме ми на та та го дина, а тоа е нај до бри от ква ли тет поднај по вол ни ус лови. Ние зна е ме кои сме, зна е ме што м о ж е м е да Ви по ну ди меи од таа при чи на Ви бла го да ри ме за вер нос та и до вер ба та ко јаш то из мина ти те 26 го ди ни по стоја но и ма кот рп но ја зас лу жу ваме. Ра бо ти ме и посто и ме пред се за Вас, но и за си те нас еден ден со гор дост да пог лед неме, да се свр ти ме кон ми на то то и да ка же ме ус пе ав ме ние сме смет ко во дите ли и ова е стру ка со ко ја вис ти на се гор де еме! Во но ви от број на Реп ре зент раз гле ду ва ме по го лем број на теми. За поч ну ва ме со ме ница, ко ја прет ста ву ва уни вер за лен инстру мент заобез бе ду ва ње на пла ќа ња та и ис та та се ко рис ти во де лов но то ра бо те њеши рум све тот. Про дол жу ва ме со сметководствениот третман на при ходи те согласно стан дар дите МСС 18 и Од дел 23 од МС ФИ за МСЕ во врскасо прашањата за признавањето на приходите, мерењето на приходите, иден ти фи ка ци ја на при хо ди те за тран сак ции од сло же ни аран жмани како иразликите меѓу МСС 18 и Оддел 23. Од да но ци те ја об ра бо ту ва ме про цен ка та на да ноч ни те ос но ви од стра на на Упра ва та за јав ни при ходи, про ме тот на упот ре бу ва ни те добра, да ноч ни от трет ман на ра ба тот, ка ко и оси гу ру ва ње то на вра бо те ни тена то вар на ра бо то да ва чот. Прав ни от ас пект го з а о к ру ж у ва м е со но тар ски от пла тен на лог и мо жеби нај бол на та точ ка на ра бо то да ва чи те и ра бот ни ците, прес та но кот надо го во рот за вра бо ту вање. За бан ки те пи шу ва ме за не фи нан сис ки те сред ства и ка ко ис ти те сееви ден ти ра ат во нив ни те де лов ни книги, а за бу џе ти те и бу џет ски те корис ни ци ја разра бо ту ва ме т е м а т а за еви ден ти ра ње на об врските и по стапки те за нив ното при ја ву ва ње кај над леж ни те ор гани. Ја за поч нав ме но ва та прет пла та и по са ку вам не са мо да про дол жи мету ку и од Вас да се чуе до бри от глас за нас ка ко што и ние се кој днев но себо ри ме за Вас и пред за ко но да ве цот и во име на на ша та стру ка во име насмет ко во ди те ли те на Ре пуб ли ка Ма ке до нија. Со почит Д р Горан Рафајловски REPREZENT OKTOMVRI 10/2016 1

Содржина СметководСтво Вера Рафајловска ПРИХОДИ МСС 18 И ОД ДЕЛ 23 ОД МСФИ ЗА МСЕ...13 даноци М р Трајан Николоски ПРО ЦЕН КА НА ДА НОЧ НИ ТЕ ОС НО ВИ ОД СТРА НА НА УП РА ВА ТА ЗА ЈАВ НИ ПРИ ХОДИ....24 Јасмина Рафајловска МЕ НИ ЦА ИНСТРУ МЕНТ ЗА ПЛА ЌА ЊЕ И ОБЕЗ БЕ ДУ ВА ЊЕ НА ПЛА ЌА ЊЕТО....3 Д р Горан Рафајловски ПРО МЕТ НА УПОТ РЕ БУ ВА НИ ДОБ РА ОД АСПЕКТ НА ДДВ...30 Иван Стојанов ОСИ ГУ РУ ВА ЊЕ НА ВРА БО ТЕ НИ НА ТО ВАР НА РА Б О ТО Д А ВАЧ (ДА НО ЧЕН И СМЕТ КО ВОД СТВЕН АС ПЕКТ)...36 Вера Рафајловска ДАНОЧЕН ТРЕТМАН НА РАБАТ, КАСА СКОНТО И БОНИФИКАЦИЈА...39 деловно ПРАво Биљана Николовска НО ТАР СКИ ПЛА ТЕН НА ЛОГ...46 РАБотНИ односи Биљана Николовска ПРЕС ТА НОК НА ДО ГО ВО РОТ ЗА ВРА БО ТУ ВАЊЕ...50 БАНкИ Ацо Димитровски НЕ ФИ НАН СИС КИ ТЕ СРЕД СТВА ВО ДЕ ЛОВ НИ ТЕ КНИ ГИ НА БАН КИТЕ....52 БУЏетИ И БУЏетСкИ корисници Бранислав Гулев ЕВИ ДЕН ТИ РА ЊЕ НА ОБ ВРСКИТЕ КАЈ БУ ЏЕТ СКИ ТЕ КО РИС НИ ЦИ И ПО СТА ПКИ ЗА НИВ НО ПРИ ЈА ВУ ВА ЊЕ КАЈ НАД ЛЕЖ НИ ТЕ ОР ГАНИ...57 кратки ИНФоРмАЦИИ...62 CONTENT...64 СметководСтво ме Н И Ц А - ИНСтРУ мент ЗА ПЛА ЌА Ње И обез Б е ду ва Њ е НА ПЛА ЌА Њето Ме ни ца та е уни вер за лен инстру мент за обез б е д у в а њ е на пла ќ а њ а т а и запла ќа ње кој се ко рис ти во де лов ното ра бо те ње ши рум св е тот. Кај наснај чес то го ко рис тат бан ки те и дру ги тефи нан сис ки институции ка к о инструмен ти за обез б е д у в а њ е на пла ќ а њ а т а при одоб ру ва ње на кре дити....3 ПРИХодИ - мсс 18 И од дел 23 одмсфи ЗА мсе При хо ди те се еден од еле мен ти те заме ре ње на ус пеш но ста на ра бо те њето на друш тво то. Основните прашањасогласно МСС 18 и Оддел 23 од МСФИза МСЕ се: времето на признавање, мерењето, како и идентификација наприходите за трансакции од сложениаранжмани...13 даноци деловно ПРАво ПРо мет НА УПот Р е Б У ва НИ доб РА од АСПект НА ддв Ода но чу ва ње то на про м е т от на упот ребу ва ни доб ра за ви си од тоа дали: добр о т о е на ба ве но од кра ен пот ро шу вач ипов тор но ста ве но во про мет; доб ро то ена ба ве но од да но чен об врз ник ре гистри ран за да но кот на до да де на вредност, ис то то го ко рис ти и пов тор но госта ва во про мет; доб ро то е упот ре бу ванма те ри јал (от пад) и ис то то ста ве но е во про мет...30 оси ГУ РУ ва Њ е НА вра Б о те Н И НА то вар НА РА Б о то да вач (да Н о Ч ен И Смет ко вод С твен А С П ект) Во практиката работодавачите сесоочуваат со дилеми во однос наданочниот третман на раз лич ните по нуди од стра на на оси гу ри тел ни ком па нииза да ги оси гу ра ат сво и те вра бо те ниод пов ре ди при ра бо та или од друг видна штет ни нас та ни што мо ж ат да би датпре диз ви ка ни на ра бот но то место...36 Но та Р С ки ПЛА тен НА Л ог За ко нот за но та ри јат ја про пи шу ва поста пката за Но тар ски от пла тен на лог сооп ре де ле ни из ме ни во по ста пката ко јаќе за поч не со при ме на од 1 Ја ну а ри 2017 го дина, со за дол жи тел но учес тво то на ад во кат...46 2 REPREZENT OKTOMVRI 10/2016

Сметководство МЕ НИ ЦА ИНСТРУ МЕНТ ЗА ПЛА ЌА ЊЕ И ОБЕЗ БЕ ДУ ВА ЊЕ НА ПЛА ЌА ЊЕТО Јасмина РАфАјЛОВСкА Испол ну ва ње то на па рич ни те об врски водо го во ре ни те ро ко ви е пра ша ње на доб роде лов но од не су ва ње на си те учес ни ци водолж ничко-до ве ри тел ски те од носи. Но и покрај сан кци и те кои се про пи ша ни со За ко нот зафи нан сис ка дис цип ли на долж ни ци те не ги почи ту ва ат до го во ре ни те ро ко ви за да ги пла татсво и те об врски. Со цел да се на ма ли ри зи кот од нап ла та тана сво и те по ба ру вања, до ве ри те ли те мо жатда ко рис тат инстру мен ти за обез бе ду ва ње нанап ла та та ка ко што се: бан кар ска га ранција, ак ре ди тив, ме ница, за долж ница, ра чен за лог, хи по те ка и друго. Ме ни ца та е уни вер за лен инстру мент за обезбе ду ва ње на пла ќа ња та и за пла ќа ње кој се ко рис ти во де лов но то ра бо те ње ши рум све тот. кај нас нај чес то го ко рис тат бан ки те и дру ги тефи нан сис ки институции ка ко инстру мен ти заобез бе ду ва ње на пла ќа ња та при одоб ру ва њена кре дити. Со За ко нот за ме ни ца ("Служ бен вес ник на РМ", број 3/02...145/15, во на та мош ни от текст: За ко нот) се уре дени: сод ржи ната, ви до ви те на ме ни ца та и ме нич ни те ра бо ти и пра вила, а со За ко нот за из да ва ње и пуш та ње во оп тек на ме- нич ни блан ке ти ("Служ бен вес ник на РМ", број 65/92...50/01) е про пи шан ме нич ни от блан кет. Сог лас но член 3 став 2 од За ко нот, ме ни ца та прет ста ву ва бе зус лов на на ред ба ко ја ја да ва тра сан тот на тра са тот, да се ис пла ти од ре ден па ри чен из нос на ре ми тен тот, кој е на ве ден на ме ница та или на са ми от тра сант. Ме ни ца та за раз ли ка од за долж ни ца та е пок ва лите тен фи нан сис ки инстру мент. Ме ѓу тоа, во прак ти ка та во долж нич ко до ве ри тел ски те од но си во сто пан ство то рет ко се ко рис ти за ра ди бит ни те не дос та тоци: Прво, ме ни ца та фор мал но прав но има сло же ни ме нич ни деј ствија, а со тоа и гу бе ње на рег рес но то пра во ако од ре де ни деј стви ја не се спро ве дат во пропи ша ни те ро кови. Тоа значи, доб ро тре ба да се зна ат си те ме нич ни деј стви ја сог лас но За ко нот. Второ, неј зи на та нап ла ти вост. Во по ста пката на нап ла та се ќе би де доб ро ако ме нич ни от долж ник на сво ја та смет ка има до вол но па рич ни сред ства за напла та на ме ни цата. Ако долж ни кот не ма сред ства, банка та не ја зад ржу ва во ре до след за нап лата, ту ку му ја вра ќа на до но си те лот и до кол ку е нап ла тен дел тоа ќе го за бе ле жи на ме ни цата. Ако ме ни ца та не ма кла узу ла "без про тест", има те лот на ме ни ца та тре ба да ја одне се во мес то то на глав ни от ме ни чен долж ник (тра сат, ак цеп тант) и кај но тар да об ја ви про тест на ме ни цата. Да ли ме ни ца та ка ко инстру мент за пла ќа ње мо же да ги ис пол ни ба ра ња та соглас но За ко нот за фи нан сис ка дис цип лина, од нос но да ли мо же да се из да де или ин доси ра ме ни ца чиј рок за нап ла та е по долг од 60 или 90 дена? Од го во рот е не га ти вен: Ме ни ца та тре ба да биде со ро ко ви за нап ла та во сог лас ност со За ко нот за фи нан сис ка дис цип лина. Во про дол же ние Ви да ва ме упат ство со прак тич ни при ме ри за ме ни ца та сог лас но За ко нот за ме ница: ДЕ фи НИ ЦИИ Во член 2 од За ко нот од дел ни из ра зи се де фи нирани: Тра сант е на ло го да вач или из да вач на ме ни ца кој се наз на чу ва на ли це то на ме ни цата. Тра сат е оној кој врши ис пла та по ме ни ца та од тра сан то во то пок ри тие што се на о ѓа кај него. Ре ми тент е фи зич ко или прав но ли це наз на че но во ис пра ва та на кое му се ис пла ту ва из но сот на ве ден во ме ни цата, од нос но ко рис ник на ме ни цата. Има тел на ме ни ца та е ли це кое ја по се ду ва мени ца та на за ко нит на чин. Ме нич ни ра бо ти се прав ни деј стви ја и ра бо ти кои мо жат да се вр шат со ме ни цата. REPREZENT OKTOMVRI 10/2016 3

Сметководство Ин до са мент е из ја ва но ти ра на на ме ни ца та од но си те лот на пра во то на нап ла та за пре не су ва ње на тоа пра во на друг. Ин до сант е но си те лот на пра во то на нап ла та што врши ин до са мент. Ак цепт е из ја ва на тра са тот за приз на вање, од носно при фа ќа ње на об врската за пла ќа ње на из но сот од ре ден во ме ни цата. Це си ја е от ста пу ва ње на пра во то на нап ла та врз ос но ва на ме ни ца та со до го вор. Алонж е дел од ме ни ца та кој е врзан за неа. Авал е га ранци ја ко ја се но ти ра де ка из но сот назна чен во ме ни ца та ќе се ис плати. Ава лист е ли це кое со сво јот пот пис на ме ни ца та или на алон жот га ран ти ра за ис пла та та на из но сот од ре ден во ме ни цата. Амор ти за ци ја е по ста пка за прог ла су ва ње на опре де ле на ме ни ца за не ва жеч ка по ра ди гу бење, крадење, униш ту ва ње и слично. От по ви ку ва ње е из да ва ње на на ред ба за не испла та на ме ни ца та во точ но од ре де ни слу чаи. Рег рес но пра во е пра во на има те лот на ме ни ца та на обесште ту ва ње по ра ди не ис пла та на ме ни ца та од ин до сан тот, тра сан тот и ава лис тот. Про тест е пок ре ну ва ње и спро ве ду ва ње на по стапка пред но тар, за ра ди не ис пла та на ме ни цата, ко ја е под не се на на ис плата. Ин ка со е пре зе ма ње на ме ни ца та од ко рис ни кот без да се ис плати, со об врска бан ка та да го нап ла ти во стран ство, по тоа ис ти от да го ис плати. Бан кар ска ме ни ца е ме ни ца во ко ја тра сан тот и тра са тот е бан ката. При ме на та ме ни ца може: по дос пе ва ње да се нап ла ти од глав ни от ме ничен долж ник; да се ин до си ра (пре несе), со што ќе се из ми ри об врската спре ма тре ти лица; и да се ес кон тира, од нос но да се про да де пред ро кот на дос пе а ност. Спо ред член 4 од За ко нот, ме ни ца та мо же да биде: тра си ра на ме ни ца; и соп стве на ме ница. 1 ТРА СИ РА НА МЕ НИЦА Тра си ра на ме ни ца е ме ни ца со ко ја неј зи ни от из давач (тра сант), да ва на лог на дру го ли це (тра сат), овој да ис пла ти на ко рис ни кот на ме ни ца та (ре ми тент) или на не кој друг по не го ва на редба, оп ре де ле на су ма на па ри наз на че на на ме ни цата. За дол жи тел ни еле мен ти на тра си ра на ме ница 1) Оз на ка де ка е ме ница, от пе ча те на на са ми от мени чен слог, на ма ке дон ски ја зик со ки рил ско писмо. 2) Име, од нос но на зив и се диш те на тра са тот. Тра са тот е фи зич ко или прав но ли це кое врши испла та на ме ни цата. 3) Бе зус лов на на ред ба да се пла ти од ре де на су ма па ри од пок ри ти е то на тра сан тот. Ако има ус лов на на редба, ка ко еле мент на ме ницата, таа е ниш товна. 4) Вре ме на прис тиг ну ва њето. По пра ви ло тра сан тот го оп ре де лу ва вре ме то на дос пе а нос та на ме нич на та об врска ко га ја из да ва ме ни цата. 5) Мес то ка де што тре ба да се из врши пла ќа њето. 6) Име на ре ми тен тот. Во ме ни ца та мо ра да се наз на чи име то на фи зич ко то или прав но то ли це на кое или по чи ја на ред ба тре ба да се плати. Таа од ред ба мо же на при мер, да гласи: "Пла те те по на редба на ААМ ДОО - Скопје" Спо ред тоа, ме ни ца та не мо же да се из да де на до но си тел. 7) Ден и мес то на из да вање. 8) Пот пис на тра сан тот, кој мо ра да би де сво е ра чен. Сог лас но член 6 од За ко нот, ме ни ца ко ја не сод ржи ба рем еден од прет ход но на ве де ни те за дол жи тел ни еле мен ти не ма важ ност на тра си ра на ме ни ца ос вен во сле дни ве слу чаи: тра си ра на ме ни ца на ко ја што не е на ве де но време то на прис тиг ну ва њето, се сме та ка ко ме ни ца по ви ду вање; тра си ра на ме ни ца на ко ја не е на ве де но мес то то на пла ќање, за мес то на пла ќа ње и за мес то на жи ве а лиш те на тра са тот се сме та мес то то оз наче но пок рај име то на тра са тот; и тра си ра на ме ни ца на ко ја што не е на ве де но мес то то на из да вање, се сме та де ка е из да де на во мес то то кое е оз на че но пок рај пот пи сот на тра сан тот. 1.1 ИЗ ДА ВА ЊЕ НА ТРА СИ РА НА МЕ НИЦА Прав но деј ство кое во о би ча е но му прет хо ди на из да ва ње то на тра си ра на та ме ни ца е склу чу ва ње на до го вор за ку поп ро дажба. Пред да се пот пи ше ме ни цата, еле мен ти те попол не ти во ме нич ни от блан кет тре ба вни ма тел но да 4 REPREZENT OKTOMVRI 10/2016

Сметководство се про ве рат, осо бе но да ли ме ни ца та ги сод ржи си те за дол жи тел ни еле мен ти и пот реб ни те не за дол жи телни еле менти. Тра си ра на та ме ни ца мо же да гла си по на ред ба на са ми от тра сант, мо же да се тра си ра за смет ка на тре то ли це и мо же да се тра си ра и на тра сан тот. Сог лас но член 11 од За ко нот, тра си ра на та ме ни ца мо же да би де пла ти ва кај тре то ли це во мес то то во кое тра сан тот жи вее или во дру го мес то - до ми ци ли ра на тра си ра на ме ница. Спо ред член 12 од За ко нот, од ре ду ва ње то на кама та на тра си ра на ме ни ца не про из ве ду ва прав но деј ство. Единствен ис клу чок од ова пра ви ло прет ставу ва тра си ра на ме ни ца пла ти ва по ви ду ва ње или на од ре де но вре ме по ви ду вање, на ко ја тра сан тот мо же да од ре ди ка ма та на су ма та на ве де на на ме ни цата. Ви си на та на ка ма та та за дол жи тел но се од ре ду ва на ме ни цата. Во спро тивно, од ред ба та за ка ма та не про из ве ду ва прав но деј ство. До кол ку по и на ку не е утврдено, ка ма та та поч ну ва да се пресме ту ва од де нот на из да ва ње то на ме ни цата. Во мо мен тот ко га тра сан тот ќе ја ста ви во оп тек траси ра на та ме ница, ста ну ва рег ре сен долж ник, до де ка уло га та на гла вен ме ни чен долж ник ја има тра са тот, кој со сво јот пот пис ја при фа тил ме нич на та об врска, од нос но ја ак цеп ти рал ме ни цата. Значи, тра са тот не ста ну ва гла вен ме ни чен долж ник со са мо то не го во наз на чу ва ње ка ко тра сат, ту ку тој тре ба со својот пот пис да пот врди де ка ја при фа ќа уло га та на гла вен ме ни чен долж ник. Ко га во уло га на тра сант се ја ву ва прав но лице, ме ни ца та мо ра да би де пот пи шана од ли це то ов лас те но за зас та пу ва ње на друш твото. Спо ред член 15 од За ко нот, докол ку ме ни ца та ја пот пи ше зас тап ник кој за тоа не бил ов лас тен, лич но е об врзан во од нос на ме ни ца та и докол ку ја пла ти ги има ис ти те пра ва што би ги имал и оној за ко го се пот пи шал ка ко зас тап ник. Ова пра ви ло ва жи и за зас тап ни кот кој го пре че ко рил сво е то ов лас ту вање. 2 АК ЦЕПТ Ак цепт е из ја ва со ко ја тра са тот пот врду ва де ка го при фа ќа на ло гот на тра сан тот за ис пла та на ме нични от из нос. Има те лот на тра си ра на та ме ница, ка ко и тој кој са мо ја држи ме ни ца та мо же се до прис тиг ну ва њето, ис та та да ја под не се на ак цеп ти ра ње на тра са тот во мес то то на не го во то жи ве ење. Сог лас но член 32 од За ко нот, ак цеп тот се пи шу ва на са ма та ме ни ца и се из ра зу ва со збо ро вите: "Приз на вам" "При мена" "При фа тена" или со друг збор со ис то зна че ње и ја пот пи шу ва тра сатот. Ка ко ак цепт се сме та и са ми от пот пис на тра са тот ко га е ста вен на ли це то на ме ни цата. Ко га тра си ра на та ме ни ца е пла ти ва на од ре де но вре ме по ви ду вање, или ко га врз ос но ва на на ред ба тре ба да се под не се на ак цеп ти ра ње во од ре ден рок, ак цеп тот мо ра да би де да ти ран со де нот ко га е да ден, ос вен ако има те лот на ме ни ца та ба ра да се да ти ра со де нот ко га ме ни ца та ја под нел на ак цеп ти рање. Ако ак цеп тот не се да тира, има те лот на ме ни цата, за да ги ос тва ри сво и те рег рес ни пра ва пре ма ин доса мен тот и тра сан тот, тој про пуст тре ба да го ут врди со нав ре ме но по ди га ње на про тест. Ак цеп тот е бе зус ло вен. Тра са тот мо же да го ог рани чи ак цеп тот на дел од ме нич на та сума. Се кое дру го от ста пу ва ње сод ржа но во ак цеп тот, од еле мен ти те на ме ни цата, е ед нак во на од би ва ње на ак цеп тот. Но и пок рај тоа ак цеп тан тот и на та му е об врзан спре ма сод ржи на та на сво јот ак цепт. При мер 1: 1. Врз ос но ва на до го вор за про даж ба на сто ка Им пекс АД - Скоп је на 5 Сеп тем ври 2016 го ди на вле че ме ни ца на Мак спорт ДОО - Скоп је во из нос од 600.000 де нари, со рок на прис тиг ну ва ње 60 дена. 2. Им пекс АД - Скоп је на ба ву ва ре зерв ни де ло ви од ААМ ДОО - Скоп је и мес то па ри му вра чу ва ме ница. 3. На 20.09.2016 го ди на Мак спорт ДОО ја ак цеп ти ра ме ни цата. Во ме нич ни те ра бо ти врз ос но ва на из да де на та ме ни ца се вклу че ни сле дни ве суб јекти: Тра сант - Им пекс АД - Скоп је (из да вач на ме ница). Ре ми тент - ААМ ДОО - Скоп је (по чи ја на ред ба тре ба да се ис пла ти из но сот наз на чен на ме ни цата. До кол ку оваа ме ни ца ААМ ДОО - Скоп је ја ин до сира, ќе би де прв ин до сант). Тра сат - Мак спорт ДОО - Скоп је (гла вен ме ни чен долж ник, кој со при фа ќа ње на ме нич на та об врска стану ва ак цеп тант на ме нич ниот бланкет. REPREZENT OKTOMVRI 10/2016 5

Сметководство При мер 1: Тра си ра на ме ница Skopje 05 Septemvri 16 ** 600.000,00 denari Priznavam 20.09.2016 Maksport DOO - Skopje Ruzveltova 10 direktor: Van~o Kocev (M.P.) Na 04 Noemvri 2016 godina AAM DOO - Skopje, Kliment Ohridski 10 /{estotiniiljadi denari/ vo stoka Maksport DOO - Skopje Ruzveltova 10 Vo Skopje, Komercijalna banka AD - Skopje edna Impeks AD - Skopje Pero Nakov bb direktor: Stojan Petkovski (M.P.) 3 АВАЛ Авал мо же да да де се кое тре то лице, ду ри и не кој од пот пис ни ци те на ме ни цата. Ава лот мо же да се да де на са ма та ме ни ца или алон жот и го пот пи шу ва ава лис тот. Ава лот се из ра зу ва со збо ро вите: "пер авал", "ка ко га рант", "ка ко емец" или со друг из раз со ис то зна чење. За да ва ње авал до во лен е пот пи сот на ава лис тот на ли це то на ме ни цата, ос вен ако е во пра ша ње потпи сот на тра са тот или тра сан тот. Од ава лот тре ба да се ви ди за ко го е да ден. Ако тоа не мо же да се види, се сме та ка ко да е да ден за тра сан тот. Ава лис тот од го ва ра ис то ка ко што од го ва ра ли це то за кое га ран тира. Об врската на ава лис тот ос та ну ва и то гаш ко га об врската за ко ја га ран ти ра е ниш тов на од би ло ко ја при чина, ос вен во слу чај на фор ма лен недос та ток. Со ис пла та на ме ни цата, ава лис тот ги стекну ва пра ва та кои про из ле гу ва ат од ме ни ца та спре ма ли це то за кое га ран ти рал, ка ко и спре ма ли ца та кои се од го вор ни по ме ни цата. При мер 2: Спо ред по да то ци те При мер 1, ако авалист е Друш тво то КИК АД Скопје, мени ца та ќе се по пол ни на след ни ов на чин: При мер 2: Тра си ра на ме ни ца со авал Priznavam 20.09.2016 Maksport DOO - Skopje Ruzveltova 10 direktor: Van~o Kocev (M.P.) Skopje 05 Septemvri 16 ** 600.000,00 denari Na 04 Noemvri 2016 godina AAM DOO - Skopje, Kliment Ohridski 10 /{estotiniiljadi denari/ vo stoka Maksport DOO - Skopje Ruzveltova 10 Kako aval za Maksport DOO - Skopje, KIK AD - Skopje direktor, Goran Kostov (M.P.) Vo Skopje, Komercijalna banka AD - Skopje edna Impeks AD - Skopje Pero Nakov bb direktor: Stojan Petkovski (M.P.) 6 REPREZENT OKTOMVRI 10/2016

Сметководство 4 СОП СТВЕ НА МЕ НИЦА Сог лас но член 7 од За ко нот, соп стве на та ме ни ца прет ста ву ва бе зус лов но ве ту ва ње пре зе ме но од трасан тот ка ко тра сат де ка ќе се ис пла ти од ре ден па ри чен из нос на ре ми тен тот кој е на ве ден на ме ни цата. За дол жи тел ни еле мен ти на соп стве на та ме ница 1) Оз на ка де ка ме ни ца та е от пе ча те на на са ми от мени чен слог, на ма ке дон ски ја зик со ки рил ско писмо; 2) Бе зус лов но ве ту ва ње де ка од ре де на су ма на па ри ќе се плати; 3) Вре ме на прис тиг ну ва њето; 4) Мес то ка де што тре ба да се из врши пла ќа њето; 5) Име на ре ми тен тот; 6) Ден и мес то на из да вање, и 7) Пот пис на тра сан тот. Испра ва ко ја не сод ржи ба рем еден од за дол жи телни те еле мен ти не ва жи ка ко соп стве на ме ница, ос вен во сле дни ве слу чаи: соп стве на ме ни ца на ко ја не е на ве де но вре ме то на прис тиг ну ва ње то се сме та за ме ни ца по ви ду вање; ако не е по себ но од ре де но ка ко мес то на плаќање, ва жи мес то то кое е на ве де но ка ко мес то на из да ва ње на ме ни цата, кое ис тов ре ме но се сме та и ка ко мес то на пре би ва лиш те на из да вачот на ме ни цата; и соп стве на ме ни ца на ко ја не е на ве де но мес то то на из да ва ње се сме та де ка е из да де на во мес то то кое е на ве де но пок рај пот пи сот на тра сан тот. 4.1 ИЗ ДА ВА ЊЕ НА СОП СТВЕ НА МЕ НИЦА Ка рак те рис тич но за соп стве на та ме ни ца е што траса тот и тра сан тот се ис то лице. Соп стве на та ме ни ца не сод ржи бе зус лов на на ред ба да се пла ти оп ре делен из нос на па ри ка ко што е слу ча јот кај тра си ра на та ме ница, ту ку бе зус лов но ве ту ва ње на из да ва чот на ме ни ца та де ка сам ќе го пла ти ме нич ни от из нос и зара ди тоа: кла узу ла та за ис пла та кај соп стве на та ме ни ца гласи: "Бе зус лов но ве ту вам де ка ќе пла там" за разли ка од тра си ра на та ме ни ца кај ко ја гла си "пла тете". Пра ви ла та што ва жат за тра си ра на та ме ница, ва жат и за соп стве на та ме ница. За соп стве на та ме ни ца мо же да се ко рис ти ис ти от ме ни чен блан кет, би деј ќи не по стои по се бен. Кај сопстве на та ме ни ца тра сан тот и тра са тот се ис то лице. При мер 3: Ако тра са тот и тра сан тот се ис то лице, ме ни ца та ќе се по пол ни на следни ов на чин: При мер 3: Сопствена ме ни ца Датум на доспеаност за наплата и изјава Место и датум на издавање Ремитент доверител на кој се издава меница Номинална вредност на меницата Skopje 05 Septemvri 16 Na 04 Noemvri 2016 godina bezuslovno vetuvam deka }e ja platam navedenata suma ** 600.000,00 denari edna Impeks AD - Skopje, Pero Nakov bb /{estotiniiljadi denari/ vo stoka Maksport DOO - Skopje Ruzveltova 10 Vo Skopje, Komercijalna banka AD - Skopje Maksport DOO - Skopje Ruzveltova 10 direktor: Van~o Kocev (M.P.) Основ на должничкодоверителскиот однос Трасант кој воедно е и трасат - главен меничен должник Банка на главниот меничен должник, а во пропратната документација се наведува број на сметката Издавач на сопствена меница и главен меничен должник REPREZENT OKTOMVRI 10/2016 7

Сметководство 5 БЛАН КО МЕ НИЦА Блан ко ме ни ца е онаа ко ја во мо мен тот на из да вање не ги сод ржи си те про пи ша ни еле мен ти сог лас но член 5 од За ко нот. На ме нич ни от блан кет нај чес то не дос та су ва ме нич ни от из нос и вре ме то на пристиг ну ва ње на ме ни цата. Оваа ме ни ца по пра ви ло се упот ре бу ва од до ве ри те ли те во ку поп ро даж ни те тран сак ции ка ко инстру мент за обез бе ду ва ње на пла ќа ње то од стра на на долж ни кот. До кол ку должни кот го под ми ри дол гот нав ре ме и на до го во ре ни от на чин, има те лот ја вра ќа непот пол не та блан ко ме ницата. Но, до кол ку долж ни кот не го под ми ри дол гот, има те лот - ре ми тент (или ли це то кое тој ќе го ов ласти) ќе го ак ти ви ра овој инстру мент за обез бе ду ва ње на пла ќање, што зна чи де ка блан ко ме ни ца та ќе ја попол ни и ќе ја ста ви во про мет. Ре ми тен тот тре ба да ја по пол ни ме ни ца та нај доц на до неј зи но то под не су ва ње за нап лата, а во сог лас ност со ме нич но то ов лас ту ва ње кое му е да де но од тра сан тот. По пол нета, блан ко мени ца та ста ну ва вис тин ска ме ни ца ко ја мо же да се подне се за нап лата, да се ин до си ра или да се ес кон тира. На по мена: Из да ва ње то на блан ко ме ни ца за должни кот се ко гаш зна чи и оп ре де лен ри зик би деј ќи по стои опас ност има те лот на ме ни ца та да ја по пол ни по и на ку од прво бит ни от до го вор, осо бе но до кол ку тра сан тот на ре ми тен тот му дал "пре мол чено" ов лас ту ва ње и усмен на лог за неј зи но по пол ну вање. За да се избегнат не сог ла су ва ња та око лу по пол ну ва ње то на блан ко ме ни цата, тра сан тот тре ба за ед но со из да ва ње то на блан ко ме ни ца на ре ми тен тот да му из да де и ме нично ов лас ту ва ње во кое ќе би дат да де ни и ус ло ви те и на чи нот под кој тре ба да се по пол ни блан ко ме ни цата. 6 ИН ДО СА МЕНТ Се ко ја ме ни ца и то гаш ко га из рич но не е тра си ра на по на редба, мо же да се пре не се со ин до са мент. Спо ред член 17 од За ко нот, ме ни ца на ко ја што трасан тот ста вил кла узу ла "ректа" (не по на редба) или друг из раз со ис то зна чење, се пре не су ва со це сија. Кла узу ла та за заб ра ну ва ње на ин до си ра ње (рек та кла узула) на ме ни ца та се ста ва со цел тра сан тот да го за чу ва сво јот ме нично-пра вен од нос со ре ми тен тот. Ин до са мен тот е бе зус ло вен. Се кој ус лов ста вен на ме ни ца та се сме та ка ко да не е на пи шан и не про из веду ва прав но деј ство. Де лу мен ин до са мент е ниш то вен. Ин до са мен тот мо же да би де полн или бланко. Под полн ин до са мент се под раз би ра пре нос во кој ин до сан тот го име ну ва ли це то на кое тре ба да му се пла ти ме нич на та сума. На при мер: Мес то ме не пла те те на Прог рес АД - Скопје, Скопје, 09.11.2016 ААМ ДОО - Скопје Спи ро Спи ров ски (М.П.) Ин до са мент на до но си тел ва жи ка ко блан ко индо са мент. Ко га ин до са мен тот е блан ко има те лот на ме ни цата може: да го по пол ни блан ко ин до са мен тот со свое име или со име на дру го лице; на та му да ја ин до си ра ме ни ца та блан ко или на име на дру го лице; и ед нос тав но да ја пре да де ме ни ца та на тре то лице, без да го по пол ни блан ко ин до са мен тот и без да ста ви нов ин до са мент. На при мер: Мес то ме не пла тете на до но си те лот Скопје, 04.11.2016 ААМ ДОО - Скопје Спи ро Спи ров ски (М.П.) 7 РЕ А ЛИ ЗИ РА ЊЕ НА МЕ НИЦА Ко га ста ну ва збор за на чи нот и по ста пката за ре а- ли зи ра ње на ме ни ца та по точ но за при сил на нап ла та или из вршу ва ње на об врската ко ја должникот ја има, а не ја ис пол нил доб ро волно, За кон за ме ни ца упа ту ва на дру ги за ко ни и тоа осо бе но на: За ко нот за но та ри ја тот ("Служ бен вес ник на РМ", број 55/07...139/09); За ко нот за пар нич на та по ста пка ("Служ бен вес ник на РМ", број 79/05...124/15); и За ко нот за из вршу ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 35/05...187/13), ка де се ос тва ру ва задоц не та та нап ла та на по ба ру ва ња та од ме ницата. До не сен е нов За ко нот за но та ри ја тот и нов Зако н за из вршу ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 72/16 и 142/16) кои се во при ме на од 1 Ја ну а ри 2017 го дина. Од ред би те што се од не су ва ат за ре а ли за ци ја 8 REPREZENT OKTOMVRI 10/2016

Сметководство на ме ни ца та во но ви те за ко ни ос та ну ва ат ис ти ка ко и во прет ход ни те за кони. Со овие за кони, ако нив на та по ста пка се ис по чи тува и се знае уш те пред вле гу ва ње во долж ничко до вери тел ски од носи, де лов ни те суб јек ти на по ед нос та вен на чин и со по ед нос тав на по ста пка ќе мо жат да ги ре ша ва ат не са ка ни те си ту а ции во слу чај ако нас тапу ва за доц ну ва ње на ис пол ну ва ње то или от сус тву ва доб ро вол но то ис пол ну ва ње на об врските, кој во секој днев ни от жи вот се мно гу чести. Имено, до кол ку де лов ни те суб јек ти ос тва ри ле долж ничко до ве ри тел ски од нос и го ис ко рис ти ле инс ти ту тот ме ни ца ка ко инстру мент за пла ќа ње или ка ко обез бе ду ва ње на по ба ру ва њата, има ат можност, по ба ру ва ње то да го реализираат на не кол ку на чини. Ре а ли зи ра ње то на ме ни ца та е пов рзан со но та рија тот. Ако долж ничко до ве ри тел ски од нос нас та нат поме ѓу два де лов ни суб јек ти и тоа е пот врде но и со лемни зи ра но од но тар, а са ми от но тар ски акт прет ста ву ва из вршна ис пра ва то гаш де лов ни те суб јек ти се свес ни де ка во слу чај на за доц ну ва ње и не ис пол ну ва ње на об врската ко ја е обез бе де на со ме ница, до ве ри те лот вед наш мо же да го ре а ли зи ра сво е то по ба ру ва ње пред из врши тел. Во овој број на на ше то спи са ние ќе се зад ржи ме ток му на овој на чин на ре а ли за ци ја кои што не е толку по пу ла рен кај нас, а осо бе но на по ста пката пред но та ри те и из врши те лите. Прет ход на по ста пказа ус пеш на ре а ли за ција Од ред би те од член 81 од За ко нот за ме ни ца упату ваат на За ко нот за но та ри јат и тоа на на чин што пот пис ни ци те на ме ни ца та пра ва та и об врските мо жат да ги уре дат кај но тар во фор ма на но тар ски акт. Во са ми от но тар ски акт две те стра ни мо жат да до го во рот по нас та пу ва ње на за доц ну ва ње то на об врз ни кот, за ис пол ну ва ње на об врската по ме ни цата, има те лот на ме ни ца та да мо же да ба ра из вршу ва ње без про тест на ме ни цата. Во овој слу чај от ка ко ќе дос пе ат ро ко вите за нап ла та и но та рот ста ви кла узу ла за из вршност, но тар ски от акт мо же да се под не се кај из врши тел. Из вршност на но тар ски от акт Во За ко нот за но та ри јат оп ре де ле ни се слу ча и те ко га но тар ски от акт мо же да би де из вршна ис права. Ова е осо бе но бит но да се знае, би деј ки во За ко нот за из вршу ва ње е пред ви де но из врши те ли те да спро ведат при сил но из вршу ва ње са мо врз ос но ва на из вршна ис права. Но тар ски от акт е из вршна ис пра ва ако во не го е ут врде на оп ре де ле на об врска за чи не ње за ко ја стран ки те мо жат да се до го во рат и ако сод ржи из ја ва на об врз ни кот за тоа де ка врз ос но ва на тој акт мо же за ра ди ос тва ру ва ње на чи не ње то по прис тиг ну ва њето на об врската непос ре дно да спро ве де при сил но из вршу вање. При ват на та ис пра ва со так ва сод ржи на што ја пот врдил но та рот има ис то прав но деј ство ка ко из вршна ис пра ва и на неа мо же да се спро ве де присил но из вршу вање. При сос та ву ва ње то на но тар ски от акт, но та рот мора да ис пи та да ли стран ки те се спо соб ни и ов лас те ни за пре зе ма ње на ра бо тите, да им ја об јас ни цел та и по след ици те и да се уве ри во нив на та вис тин ска и се ри оз на волја. Но та рот из ја ви те на учес ни ци те целосно, јас но и од ре де но ќе ги сос тави писме но и по тоа сам ќе им ги про чи та на стран ки те и со непос ре дни пра ша ња ќе се уве ри да ли сод ржи на та на но тар ски от акт од го ва ра на вол ја та на стран ките. Но тар ски акт се сме та де ка е сос та вен от ка ко ќе го пот пи шат си те учес ни ци и но та рот. Но та рот ќе ста ви пот врда за из вршност на ис правата, по писме но ба ра ње на стран ката, кон ко ја е при ло же на за ве ре на из ја ва де ка по ба ру ва ње то или дел од не го прис тигнало. От ка ко до ве ри те лот ќе го до бие из вршни от но тарски акт ис ти от мо же да пок ре не при сил но из вршу ва ње пред из врши тел. На по мена: Пе чат за из вршност на но тар ски от акт из да ва са мо но та рот што со чи нил но тар ски от акт. Спо ред За ко нот за из вршу вање ЕЛЕКТРОНСКА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ Со За ко нот за из вршу ва ње пред ви де но е од редби те на овој за кон да се при ме ну ва ат и врз при сил но из вршу ва ње на но тар ски ис пра ви и дру ги из вршни ис пра ви пред ви де ни со за кон. REPREZENT OKTOMVRI 10/2016 9

Сметководство Из вршу ва ње то за поч ну ва по ба ра ње од до ве ри телот, кој кон ба ра ње то ја при ло жу ва из вршна та ис пра ва во ори ги нал, а из вршу ва њето врз основа на из вршна та ис пра ва мо же да се спро ве ду ва са мо кај еден из вршител. Пот врда за из вршност на но тар ска та ис пра ва да ва но та рот кој ја сос тавил но тар ска та ис права. Про тес ти ра ње на ме ни ца Про тест е по кре ну ва ње и спро ве ду ва ње на по стапка за ра ди не исп ла та на ме ни ца та, ко ја е под не сена за нап лата. Про тес ти ра ње на ме ни ца прет ста ву ва ја вен до ку мент со кој за дол жи тел но се ут врду ва де лум но то или пот пол но то од би ва ње на исп ла та та, од нос но на ак цеп ти ра ње то на ме ни цата. По стојат два ви да на про тест на ме ни ца и тоа: про тест за ра ди не исп ла та на ме ни ца та (це лос но или де лумно), и про тест за ра ди не ак цеп ти ра ње. Про тест за ра ди не исп ла та на ме ни ца та што е пла ти ва на одре ден ден или на одре де но вре ме од де нот на из да ва ње то или од ви ду ва ње то, за дол жител но се по ди га во еден од два та ра бот ни де на што до а ѓа ат вед наш по де нот на пла ќа ње то на ме ни ца та. Про тест за ра ди не ак цеп ти ра ње за дол жи тел но се по ди га во ро ко ви те одре де ни за под не су ва ње на ак цеп ти ра ње. Во слу чај ме ни ца та да би ла под не се на на ак цеп ти ра ње за прв пат пос лед ни от ден од ро кот, про тест мо же да се по диг не уш те утре ден та. До кол ку има те лот на ме ни ца та про пуш ти да по дигне про тест, го гу би пра во то на ме нич на туж ба про тив си те ме нич ни долж ници, ду ри и ко га со дру ги до каз ни сред ства би мо жел да до ка же де ка про тес та тот, оној про тив ко го се по ди га про тес тот, од бил да го из врши ме нич но то деј ствие. Ко га сог лас но член 81 став 3 од За ко нот за ме ници, две те стра ни во но тар ски от акт се до го во рат из вршува ње то на ме ни ца та да би де со прет хо ден про тест, во тој слу чај ко га ќе дој де до за доц ну ва ње на ис пол нува ње то на об врската од ме ни ца та но та рот, про тес тот на ме ни ца та ќе го дос тави на долж ни кот на ад ре са од но тар ски от акт. За ко но да ве цот во на ред ни те чле но ви ја ут врдил по ста пката на дос та ву ва ње на про тес тот (ја врши но та рот). От ка ко до ве ри те лот ќе се стек не со но тар ски от акт за про тест на ме ница, има мож ност пред над леж ни от суд да пок ре не ме нич на тужба. Сог лас но член 81 став 1 про тес тот на ме ни ца се по ди гнува кај но тар и то гаш ко га долж нич ко до вери тел ски те од но си нас та на ле по ме ѓу два де лов ни суб јекти, а ис ти те не ги за ве ри ле сво и те об врски и пра ва со со лем ни зи ран акт кај но тар. Но тар ски от акт за про тес тот на ме ни ца та мо жат да го упот ре бат ка ко до каз при под не су ва ње на ме нич на тужба. Суд ска по ста пка Во две те прет ход ни си ту а ции ко га се под не су ва ме нич на туж ба от ка ко су дот ќе ја ут врди фак тич ка та сос тој ба ќе до не се пра во с ил на и из вршна суд ска одлу ка ко ја по на та му прет ста ву ва из вршен нас лов за спро ве ду ва ње на из вршу ва ње пре ку из врши тел. Су дот ис то та ка од лу чу ва и по при го вор на но тар ски пла тен на лог, ка де по зав ршу ва ње на по ста пката по при го во рот мо же да се ба ра из вршу ва ње кај над лежен из врши тел. Пла тен на лог Де лов ни те суб јек ти има ат на рас по ла га ње уш те еден инс ти ту тот, а тоа е но тар ски пла тен на лог, ка ко скра те на по ста пка за ре а ли за ци ја на по ба ру ва ња та од при чи ни што ко га до ве ри те лот на сво ја стра на има ма те ри јал ни до ка зи за ос тва ре ни те долж ничкодо ве ри тел ски од нос, пот пи ша на ме ни ца и про тест од но тар се олес ну ва по ста пката за ре а ли за ци ја на ме ни цата. Ко га по ба ру ва ње то е во пари, и е до ка жа но со ве ро дос тој на ис пра ва (фак тура, ме ница, чек, јав на ис пра ва и други), но та рот ќе го усвои пла тен на лог. Ако усво е ни от пла тен на лог не е ос по рен со приго вор, плат ни от на лог ста ну ва пра во с и лен. Во слу чај плат ни от на лог да е ос по рен со при го вор, су дот ќе за ка же ро чиш те на кое ќе им овоз мо жи на стран ките да ги из не сат сво и те до кази, по сле што ќе до не се од лука. От ка ко плат ни от на лог ќе ста не пра во с и лен и извршен, до ве ри те лот го стек ну ва пра во то да го на ми ри сво е то по ба ру ва ње пре ку из врши тел. 8 СМЕТ КО ВОД СТВЕ НО ЕВИ ДЕН ТИ РА ЊЕ НА МЕ НИЦА Во про дол же ние Ви да ва ме при ме ри за смет ко водстве но еви ден ти ра ње на нап ла та на по ба ру ва ња та со ме ни ца за ин до си ра ње на ме ни ца и за ес кон ти ра ње на ме ница. 10 REPREZENT OKTOMVRI 10/2016

Сметководство При мер 1: Нап ла та на по ба ру ва ња со ме ница Кај друш тво то Б (ку пу вач) 1. Друш тво то А (про да вач) склу чи ло до го вор за про даж ба на сто ка со друш тво то Б (ку пу вач) (600.000 + 108.000 ДДВ)... 708.000 2. На бав на вред ност на сто ката... 500.000 3. Друш тво то Б сог лас но до го во рот, на друш тво то А му да ло ме ни ца со рок за дос пе ва ње од 60 де на и ка мат на стап ка од 10% (600.000 + 11.638 + 110.095)... 721.733 4. Друш тво то А ме ни ца та ја нап ла ти ло во до го во ре ни от рок Пресмет ка на ка ма та сод ржа на во ме ни цата: [(708.000 x 60 x 10) : (365 x 100)] = 11.638 Вку пен из нос на ДДВ: 108.000 + (11.638 x 18%) = 110.095 Врз ос но ва на по да то ци те во При мер 1, во смет ковод ство то на две те друш тва спро ве де ни се сле дниве: КНИ ЖЕ ЊА: Кај друш тво то А (про да вач) 1200 По ба ру ва ња од ку пу вачи во зем јата...721.733 7400 При хо ди од про даж ба на доб ра и ус лу ги во зем јата... 600.000 7740 При ход од ка мати... 11.638 2300 Об врски за ДДВ... 110.095 Про да де на сто ка со од ло же но пла ќање 1680 Ме ници...721.733 1200 По ба ру ва ња од ку пу вачи во зем јата...721.733 При ме на ме ница 701 На бав на вред ност на про да дена стока...500.000 6600 Сто ки на за лиха...500.000 По пресмет ка за на бав на вред ност 2300 Об врски за ДДВ... 110.095 100 Сметка... 110.095 Пла те но ДДВ 100 Сметка...721.733 1680 Ме ници...721.733 Нап ла те на ме ница 6600 Сто ки на за лиха...600.000 1300 Да нок на до да де на вред ност.. 110.095 4740 Рас хо ди за ка мата... 11.638 2200 Об врски спре ма до ба ву вачи во зем јата...721.733 На ба ве на сто ка со од ло же но пла ќање 2200 Об врски спре ма до ба ву вачи во зем јата...721.733 2690 Об врски за из да дени ме ни ци...721.733 Да де на ме ница 2690 Об врски за из да дени ме ници...721.733 100 Сметка...721.733 Пла те но со ме ница На по мена: Ка ма та та не мо ра да би де вклу че на во но ми нал ни от из нос на ме ни цата. Во При мер 1 е даде но де ка ка ма та та е вклу че на во но ми нал ни от из нос на ме ни цата, но ис та та не се ис ка жу ва ка ко по се бен ос нов за нап лата, би деј ќи ме ни ца та сод ржи са мо парич на об врска ко ја од ме нич ни от долж ник (друш тво то Б ку пу вач), друш тво то А про да вач тре ба да ја напла ти во ро кот наз на чен на ме ни цата. Во При мер 1, ка ма та та е ода но че на со ДДВ, би деј ќи не ста ну ва збор за ка ма ти кои ги пресме ту ва ат фи нансис ки инс ти ту ции сог лас но член 23 од За ко нот за ДДВ. Ако ме ни ца та се ко рис ти ка ко инстру мент за обезбе ду ва ње на пла ќа њето, во тој слу чај са мо друш тво то А про да вач ќе спро ве де ше кни же ње во вон би лан сната еви денција: 992/997. При мер 2: Ин до си ра ње на ме ница 1. Друш тво то А (ку пу вач) склу чи ло до го вор со друш тво то В (про да вач) за на бав ка на стока (800.000 + 144.000 ДДВ)... 944.000 2. На бав на вред ност на сто ката... 650.000 3. Друш тво то А на друш тво то В му да ло ин до си ра на (туѓа) ме ни ца из да де на од друш тво то Б, со рок на дос пе ва ње од 60 дена, без ка мата, со но ми нал на вред ност од... 826.000 4. Друш тво то А ја пла ти ло раз ли ка та од. 118.000 5. Друш тво то В ме ни ца та ја нап ла ти ло во до го во ре ни от рок... 826.000 REPREZENT OKTOMVRI 10/2016 11

Сметководство Врз ос но ва на по да то ци те во При мер 2, во смет ковод ство то на две те друш тва спро ве де ни се сле дниве: При мер 3: Ескон ти ра ње на ме ница КНИ ЖЕ ЊА: Кај друш тво то А (ку пу вач) 6600 Сто ки на за лиха...800.000 1300 Да нок на до да де на вред ност.. 144.000 2200 Об врски спре ма до ба ву вачи во зем јата...944.000 На ба вен сто ка со од ло же но пла ќање 1680 Ме ници...826.000 1200 По ба ру ва ња од ку пу вачи во зем јата...826.000 При ме на ме ница од друштвото Б 2200 Об врски спре ма до ба ву вачи во зем јата...826.000 1680 Ме ници...826.000 Ин до си ра на ме ница 2200 Об врски спре ма до ба ву вачи во зем јата... 118.000 100 Сметка... 118.000 Пла те на раз ли ка по ф-ра за на ба ве на стока Кај друш тво то В (про да вач) 1200 По ба ру ва ња од ку пу вачи во зем јата...944.000 7400 При ход од про даж ба на добра и ус лу ги во зем јата... 800.000 2300 Об врски за ДДВ...144.000 Про да де на сто ка со од ло же но пла ќање 1680 Ме ници...826.000 1200 По ба ру ва ња од ку пу вачи во зем јата...826.000 При ме на ин до си ра на ме ница 701 На бав на вред ност на про да де на стока...650.000 6600 Сто ки на за лиха...650.000 По пресмет ка за на бав на вред ност 2300 Об врски за ДДВ...144.000 100 Сметка...144.000 Пла тен ДДВ 100 Сметка...826.000 1680 Ме ници...826.000 Нап ла те но по ме ница 100 Сметка... 118.000 1200 По ба ру ва ња од ку пу вачи во зем јата... 118.000 Нап ла те но раз л и ка по ф-ра 1. Друш тво то А (про да вач) во сво јот порт фел има ме ни ца од друш тво то Б (ку пу вач), со рок на дос пе ва ње од 60 дена и но ми нал на вред ност од (500.000 + 90.000 ДДВ)... 590.000 2. Со друш тво то В склу чи ло до го вор за ес кон ти ра ње на ме ни ца та со ес кон тна стап ка од... 15% 3. Ескон тот е из вршен пред ро кот на дос пе ва ње на ме ни ца та од... 45 дена 4. Друш тво то В на друш тво то А му пла тило за ес кон ти ра на та ме ница... 579.089 Пресмет ка на дис конт: [(590.000 x 45 x 15) : (365 x 100)] = 10.911 Из нос за пла ќање: 590.000 10.911 = 579.089 Врз ос но ва на по да то ци те во При мер 3, во смет ковод ство то на две те друш тва спро ве де ни се сле дниве: КНИ ЖЕ ЊА: Кај друш тво то А (да де на и нап ла те на ме ни ца со дис конт) 1681 По ба ру ва ња од крат ко рочни ес кон тни ра боти...579.089 4791 Рас хо ди врз ос но ва на ес кон ти рање... 10.911 1680 Ме ници...590.000 По ба ру ва ња врз ос но ва на ес кон ти ра ње на ме ница 100 Сметка...579.089 1681 По ба ру ва ња од крат ко рочни ес кон тни ра боти...579.089 Нап ла те на ме ни ца со дис конт Кај друш тво то В (при ме на ме ни ца со дис конт) 1680 Ме ници...590.000 7791 При хо ди врз ос но ва на ес кон ти ра ње на ме ница... 10.911 100 Сметка...579.089 При ме на м е н и ц а со дис конт 12 REPREZENT OKTOMVRI 10/2016

Сметководство ПРИХОДИ МСС 18 И О ДД ел 23 ОД МСФИ За МСе Вера РаФаЈлОВСКа Во на ша та сме тко водс тве на пра кти ка, по го лемо вни ма ние се по све ту ва на рас хо ди те отколку на при хо ди те. При чи на та за тоа е да ноч на та ре гу ла ти ва, од нос но вли ја ни е то на рас хо ди те врз ви си на та на да ноч на та ос но ва за да но кот на до би вка. Ос нов ни те пра ша ња при еви ден ти ра ње на при хо ди те се мерењето на приходите, вре ме то на приз на ва ње на при хо ди те, ка ко и иден ти фика ци ја на при хо ди те за транс ак ции од сло же ни аранж ма ни. При хо ди те се еден од еле мен ти те за ме ре ње на ус пеш но ста на ра бо те ње то на друш тво то. Сметководствениот третман на приходите е уреден и тоа: За големите и средни друштва во: Рамката за подготовка и презентирање на финансиските извештаи и Меѓународниот Сметководствен Стандард 18 Приходи (во натамошниот текст: МСС 18); За малите и микро друштва во: Оддел 2 Концепти и преовладувачки принципи и Оддел 23 Приходи од МСФИ за МСЕ (во натамошниот текст: Оддел 23). За разлика од МСС 18, Одделот 23 ги опфаќа и приходите од договорите за изградба. Одборот за Меѓународни Сметководствени Стандарди во 2014 година издаде нов стандард МСФИ 15 Приходи од договори со купувачи. МСФИ 15 ќе се применува од 1 Јануари 2018 година и ќе ги замени МСС 18 Приходи. Кај нас МСФИ 15, сеуште не е прифатен. Во овој напис се опфатени основните принципи за мерење на приходите согласно МСС 18 и Оддел 23, како и споредба на разликите меѓу МСС 18 и Оддел 23. Точките 23.17 до 23.27 од Оддел 23 не се опфатени, бидејќи се однесуваат за договорите за изградба за кои детални упатства со практични примери се дадени во списанието Репрезент 7 8/16, под наслов: "Договори за изградба - МСС 11 и Оддел 23 од МСФИ за МСЕ". При хо ди те се бру то при ли ви од еко ном ски кори сти во те кот на пер и о дот кои про из ле гу ва ат од редов ни те актив но сти на друш тво то и ко га тие при ли ви ре зул ти ра ат во зго ле му ва ње на глав ни на та, освен оние зго ле му ва ња кои се од не су ва ат на вложувањата од сопствениците. Тре ба да на по ме не ме де ка и до би вки те прет ставу ва ат дру ги ста вки на при хо ди те, но тие се ре зул тат на по вре ме ни или спо ред ни актив но сти, како нето ставки (не се бру то при ли ви). На при мер, до би вки од про даж ба на не те ков ни средс тва (МСС 16 и Од дел 17 Нед виж но сти, по строј ки и опре ма). Де фи ни ци ја та на при хо ди во по ши ро ка смис ла на збо рот ги оп фа ќа и т.н. не ре а ли зи ра ни до би вки, на при мер оние кои се ре зул тат на вред ну ва ње то на хар ти и те од вред ност спо ред об је ктив на вред ност, курсните разлики и друго. 1. ДелОКРУГ на ПРИМена Сог ласно точ ка та 1 од МСС 18 и точ ка та 23.1 од Од дел 23 овие стан дар ди се при ме ну ва ат на следни ве при хо ди од редовни актив но сти од: про даж ба на про из во ди/сто ки; из вр шу ва ње на ус лу ги; и ко ри сте ње на средс тва та на друш тво то од стра на на дру ги друш тва од кои друш тво то оства ру ва ка ма ти, тан ти е ми - автор ски пра ваи ди ви ден ди. МСС 18 и Од дел 23 не се при ме ну ва ат на при ходи те кои се уре де ни со дру ги стан дар ди: до го вор за на ем (МСС 17 и Од дел 20 На е ми); др жав ни под др шки (МСС 20 и Од дел 24); до го во ри за из град ба МСС 11 (са мо за сред ните и го ле ми те друш тва), би деј ќи Од дел 23 ги оп фа ќа овие при хо ди; курс ни раз ли ки (МСС 21 и Од дел 30); ди ви ден ди врз ос но ва на вло жу ва ња за кои се кори сти ме то дот на глав ни на (МСС 28 и Од дел 15); до го во ри за оси гу ру ва ње МСФИ 4 (са мо за средните и го ле мите друш тва); про ме ни те на об је ктив на та вред ност на фи нанси ски те средс тва и фи нан си ски те об вр ски (МСС 39 и Од дел 11 и 12); REPREZENT OKTOMVRI 10/2016 13

Сметководство про ме ни те на вред но ста на дру ги те те ков ни средс тва; по чет но то приз на ва ње и од про ме ни те на обје ктив на та вред ност на би о ло шки те средс тва по вр за ни со зем јо дел ска та актив ност (МСС 41 и Од дел 34); по чет но то приз на ва ње на зем јо дел ски те про изво ди (МСС 41 и Од дел 34); ва де ње то ми не рал ни ру ди МСФИ 6 (са мо за средни те и го ле мите друш тва). 2. МЕРЕЊЕ на ПРИХОДИТЕ Спо ред точ ка та 9 од МСС 18 и точ ка та 23.3 од Од дел 23, при хо дот се ме ри спо ред об је ктив ната вред ност на на до ме сто кот кој е при мен или се по ба ру ва. Об је ктив на та вред ност е из нос за кој средс тво то мо же да би де раз ме не то, или об вр ска та под ми ре на во транс ак ци ја под ко мер ци јал ни ус ло ви, по ме ѓу страни до вол но ин фор ми ра ни и спрем ни сво е вол но да ја при фа тат транс ак ци ја та. По пуст Об је ктив на та вред ност на на до ме стот што го прими ло или по ба ру ва друш тво то, не ги оп фа ќа си те тр гов ски по пу сти (за пред вре ме но пла ќа ње, одо брен ра бат и слич но). При мер 1: Одо брен по пуст Друш тво то а про да ва про из во ди по це на од 500 де на ри за пар че. На по тро шу ва чи те кои ќе ку пат 100 и по ве ќе пар чи ња им одо бру ва по пуст од 20%. По тро шу вач ку пу ва 100 пар чи ња. Од оваа про даж ба ќе се приз нае при ход од 40.000 де на ри (100 х 500) [(100 х 500) х 20%] Тран сак ции со тре ти ли ца Друш тво то ги иск лу чу ва од при хо ди те си те из но си нап ла те ни во име на тре ти стра ни, ка ко што се да ноци те за про даж ба да но кот на до да де на вред ност и дру ги. Исто та ка, друш тво то кое е по сред ник (агент), во при хо ди те ја вклу чу ва са мо про ви зи ја та за него ва та ус лу га, а не и из но си те нап ла те ни во име на дру го друш тво. Друш тво то де лу ва ка ко за стап ник (агент) ко га не се из ло жу ва на зна чи тел ни ри зи ци и ко ри сти по вр за ни со про даж ба та на сто ки те или из вр шу ва ње на ус лу ги. Ед на ка ра кте ри сти ка ко ја по ка жу ва де ка друш тво то дејс тву ва ка ко по сред ник е ко ли чи на та на за ра бо тката ко ја е од на пред де фи ни ра на, ка ко фи ксен из нос по транс ак ци ја или утвр ден про цент од ко ли чи на та нап ла те на од по тро шу ва чот. Кла си чен при мер на при хо ди кои ги ос тва рил посред ник е ко ми си о но то ра бо те ње. Од ло же но пла ќа ње Сог лас но точ ка та 11 од МСС 18 и точ ка та 23.5 од Од дел 23, ко га е од ло жен при ли вот на па ри или па рич ни екви ва лен ти, об је ктив на та вред ност на на до ме сто кот мо же да би де по ма ла од но ми нал ни от из нос на па ри те кои се при ме ни или се по ба ру ва ат. На при мер, друш тво то мо же да му одо бри на купу ва чот бе ска ма тен кре дит или да при фа ти ме ни ца од ку пу ва чот ко ја но си ка мат на стап ка што е по мала од па зар на та ка мат на стап ка. Ко га аранж ма нот ефе ктив но вклу чу ва фи нан си ска транс ак ци ја, об јектив на та вред ност на на до ме сто кот се опре де лу ва со ди скон ти ра ње на си те ид ни при ма ња, ко ри стеј ќи при пи ша на (им пу ти ра на) ка мат на стап ка ко ја мо же да се утвр ди од: а) стап ка та ко ја пре ов ла ду ва за сли чен ин стру мент на из да вач со сли чен кре ди тен реј тинг; или б) ка мат на стап ка со ко ја се ди скон ти ра но минал ни от из нос на ин стру мен тот на те ков напро даж на це на на про из во ди и ус лу ги. Докол ку стап ка та е не о бич но ни ска (имај ќи ги пред вид на при мер, вре мен ска та вред ност на па ри те и кре дит на та спо соб ност на ку пу ва чот), тоа мо же да зна чи де ка те ков на та про даж на вред ност не е соод вет но утврдена за тој по се бен ку пу вач. Раз ли ка та ме ѓу об је ктив на та вред ност и но ми нални от из нос на на до ме сто кот се приз на ва ка ко при ход од ка ма та сог лас но точ ки те 29 и 30 од МСС 39 и точ ки те 23.28 и 23.29 од Од дел 11 Ос нов ни финан си ски ин стру мен ти. 14 REPREZENT OKTOMVRI 10/2016