Glossary. Introduction

Transcription

1 Glossary Introduction April /'CBUpLo/ apiril August /'GZLgW/abuztu black /VoDY/ beltz blue /VoI/ urdin brother /'VpJfL/ anaia/neba brown /VpPm/ marroi; gaztain koloreko child /WiOoX/ haur; seme/alaba children /'WiBoXpLm/ haurrak; semeak/alabak dad /XDX/ aita day /XM/ egun December /XB'gClVL/ abendu diary /'XOLpi/ egunkari; agenda eight /CBW/ zortzi eighteen /CB'WAm/ hemezortzi eighteenth /CB'WAme/ hemezortzigarren eighth /CBWe/ zortzigarren eightieth /'CBWiLe/ laurogeigarren eighty /'CBWi/ laurogei eleven /B'oCdm/ hamaika eleventh /B'oCdme/ hamaikagarren father /'cefl/ aita February /'ccvpilpi/ otsail fifteen /cbc'wam/ hamabost fifteenth /cbc'wame/ hamabosgarren fifth /cbce/ bosgarren fiftieth /'cbcwile/ berrogeita hamargarren fifty /'cbcwi/ berrogeita hamar first /ckgw/lehenengo, aurreneko five /cod/ bost fortieth /'cgwile/ berrogeigarren forty /'cgwi/ berrogei four /cg/ lau fourteen /cg'wam/ hamalau fourteenth /cg'wame/ hamalaugarren fourth /cge/ laugarren Friday /'cpoxm/ ostiral grandparent /'ZpDmUSpLmW/ aitona/amona green /ZpAm/berde grey /ZpCB/ gris hundred /'kjmxplx/ ehun; ehunka hundredth /'kjmxplxe/ ehungarren January /'bdmqhlpi/urtarril July /bi'oo/uztail June /XjIm/ekain March /lea/martxo marker /'leyl/errotuladore May /lm/maiatz Monday /'ljmxm/astelehen month /ljme/hil, hilabete mother /'ljfl/ama mum /ljl/ama nine /mom/bederatzi nineteen /mom'wam/hemeretzi nineteenth /mom'wame/hemeretzigarren ninetieth /'momwile/laurogeita hamargarren ninety /'momwi/laurogeita hamar ninth /mome/bederatzigarren November /mlh'dclvl/azaro October /FY'WNVL/urri one /rjm/bat one hundred /rjm 'kjmxplx/ehun orange /'FpBmb/laranja parents /'UCLpLmWg/aita/amak, gurasoak pen /UCm/bolaluma pencil /'UCmgo/arkatz, lapitz pencil case /'UCmgo YMg/kutxatila pencil sharpener /'UCmgo ieuml/zorrozkailu pink /UBnY/arrosa purple /'UKUo/more red /pcx/gorri rubber /'pjvl/borragoma, ezabagailu ruler /'piol/erregela

2 Glossary Saturday /'gdwlxm/larunbat schoolbag /'gyiovdz/motxila, bizkar-zorro second /'gcylmx/bigarren September /gcu'wclvl/irail seven /'gcdm/zazpi seventeen /gcdm'wam/hamazazpi seventeenth /gcdm'wame/hamazazpigarren seventh /'gcdme/zazpigarren seventieth /'gcdmwile/hirurogeita hamargarren seventy /'gcdmwi/hirurogeita hamar sister /'gbgwl/ahizpa/arreba six /gbyg/sei sixteen /gbyg'wam/hamasei sixteenth /gbyg'wame/hamaseigarren sixth /gbyge/seigarren sixtieth /'gbygwile/hirurogeigarren sixty /'gbygwi/hirurogei Sunday /'gjmxm/igande ten /WCm/hamar tenth /WCme/hamargarren third /ekx/hirugarren thirteen /ek'wam/hamahiru thirteenth /ek'wame/hamahirugarren thirtieth /'ekwile/hogeita hamargarren thirty /'ekwi/hogeita hamar three /epa/hiru Thursday /'ekhxm/ostegun Tuesday /'WqIhXM/astearte twelfth /WrCoce/hamabigarren twelve /WrCod/hamabi twentieth /'WrCmWiLe/hogeigarren twenty /'WrCmWi/hogei two /WI/bi Wednesday /'rcmhxm/asteazken white /row/zuri year /qr/urte yellow /'qcon/hori Unit 1 arm /El/beso athletic /De'oCWBY/ atletiko big /VBZ/ handi calm /YEl/lasai clever /'YoCdL/ argi, adimentsu confident /'YFmcBXLmW/ fidakor, seguru contest /'YFmWCgW/ lehiaketa curly /'YKoi/ kizkur dark /XEY/ ilun; beltzaran ear /BL/belarri eye /O/ begi fair /ccl/ argi; ilehori fat /cæw/ gizen favourite /'ccbdlpbw/ gogoko, begiko feet /caw/ oinak flower /'copl/ lore foot /chw/ oin friendly /'cpcmxoi/ atsegin funny /'cjmi/ barregarri good-looking /ZHX'oHYBn/ erakargarri grandchild /'ZpDmWiOoX/ biloba grandchildren /'ZpDmWiBoXpLm/ bilobak great /ZpCBW/ oso on; garrantzitsu; bikain guitar /ZB'WE/ gitarra hair /kcl/ ile hand /kdm/ esku hard-working /kex'rkybn/ langile, behargin lazy /'ocbhi/ alfer leg /ocz/ hanka long /ofn/ luze mouth /lpe/aho nature /'mmal/ natura nervous /'mkdlg/ urduri nice /mog/ polit; atsegin nose /mnh/ sudur old /NoX/ zahar prize /UpOh/ sari quiet /'YrOLW/ isil redhead /'pcxkcx/ ilegorri Scotland /'gyfwolmx/ Eskozia serious /'gblpilg/ serio short /igw/ labur; motz, baxu shy /io/ lotsati small /glgo/txiki

3 Glossary straight /gwpmw/liso strong /gwpfn/sendo, indartsu sun /gjm/eguzki tall /WGo/altu, garai teenager /'WAmMbL/nerabe thin /ebm/argal, mehar ugly /'JZoi/ itsusi unfriendly /Jm'cpCmXoi/zakar, ezatsegin young /qjn/ gazte Unit 2 apple /'DUo/sagar banana /VL'mEmL/banana bean /VAm/babarrun, indaba bread /VpCX/ogi bus station /'VJg gwmim/autobus-geltoki butter /'VJWL/gurin cake /YMY/tarta, pastel cheese /aah/gazta chicken /'abybm/oilasko Chile /'iboi/txile Chilean /'aboilm/txiletar chip /abu/patata frijitu coffee /'YFci/kafe corn /YGm/arto country /'YJmWpi/herrialde dangerous /'XMmbLpLg/arriskutsu eat /AW/jan egg /CZ/arrautza English /'BnZoBi/ingeles; ingeles (hizkuntza) fair /ccl/azoka fast food /cegw 'cix/janari azkar fish /cbi/arrain food colouring /'cix YJoLpBn/koloratzaile France /cpemg/frantzia French /cpcma/frantses, frantziar; frantses (hizkuntza) fruit /cpiw/fruta German /'bkllm/aleman, alemaniar; aleman (hizkuntza) Germany /'bkllmi/alemania ice cream /Og 'YpAl/izozki Ireland /'OLoLmX/Irlanda Irish /'OpBi/irlandar; irlandera (hizkuntza) Japan /bl'udm/japonia Japanese /XjDULm'Ah/japoniar; japoniera (hizkuntza) manufacturer /ldmqh'cdywilpl/fabrikatzaile, egile market /'leybw/merkatu, azoka meat /law/haragi, okela meatball /'lawvgo/haragi-bola milk /lboy/esne Morocco /ll'pfylh/maroko onion /'JmqLm/tipula outdoors /PW'XGh/kanpo pancake /'UDmYMY/talo Peru /UL'pI/Peru Peruvian /UL'pIdiLm/peruar rice /pog/arroz salad /'gdolx/entsalada sausage /'gfgbb/saltxitxa scientist /'golmwbgw/zientifiko soup /giu/zopa spaghetti /gul'zcwi/espagetiak Spanish /'gudmbi/espainiar; espainiera, gaztelania (hizkera) steak /gwmy/xerra strawberry /'gwpgvlpi/marrubi sugar /'ihzl/azukre Sweden /'graxm/suedia Swedish /'graxbi/suediar; suediera (hizkuntza) taste /WMgW/jan, probatu; dastatu tea /WA/te Thai /WO/thailandiar; thailandiera (hizkuntza) Thailand /'WOoDmX/Thailandia tomato sauce /WLlEWN 'ggg/tomate-saltsa type /WOU/mota vegetables /'dcbwlvoh/barazki(ak) vegetarian /dcbl'wclprm/barazki jale, begetariano Unit 3 bird /VKX/txori, hegazti building /'VBoXBn/eraikin cage /YMb/kaiola character /'YæpLYWL/pertsonaia chimpanzee /abludm'ha/txinpantze

4 Glossary clean your room /YoAm qg 'pil/zure logela garbitu corner /'YGmL/txoko, bazter cow /YP/behi do homework /XI 'knlrky/etxeko lanak egin do sport /XI 'gugw/kirola egin each /Aa/bakoitz eagle /'AZo/arrano elephant /'CoBcLmW/elefante exercise /'CYgLgOh/ariketa feed /cax/jaten eman feed the dog /cax fl 'XFZ/jaten eman txakurrari fox /cfyg/azeri frighten /'cpowm/beldurtu frog /cpfz/igel fun /cjm/dibertsio, dibertimendu germ /bkl/ernamuin; germen get up /ZCW 'JU/jaiki, altxatu giraffe /bl'pec/jirafa go to bed /ZLH WL 'VCX/etzan, lotara joan, oheratu go to school /ZLH WL 'gyio/eskolara joan gorilla /ZL'pBoL/gorila hamster /'kdlgwl/hamster have a shower /kdd L 'ipl/dutxatu, dutxa hartu have breakfast /kdd 'VpCYcLgW/gosaldu horse /kgg/zaldi howl /kpo/ulu egin hunt /kjmw/ehizatu, ehizan ibili hunter /'kjmwl/ehiztari kill /YBo/hil, akabatu leave /oad/-tik irten lion /'oolm/lehoi long hours /ofn 'PLh/berandu arte meet friends /law 'cpcmxh/lagunekin gelditu mice /log/saguak monkey /'ljnyi/tximino mosquito /ll'gyawlh/eltxo mouse /lpg/sagu pet /UCW/maskota; etxe-abere pig /UBZ/txerri rabbit /'pdvbw/untxi shark /iey/marrazo sheep /iau/ardi(ak) shoe /ii/oinetako, zapata snake /gmmy/suge sticker /'gwbyl/eranskailu take off /WMY 'Fc/erantzi; kendu tiger /'WOZL/tigre timetable /'WOlWMVo/ordutegi walk the dog /rgy fl 'XFZ/txakurra paseatu watch TV /rfa WA 'da/telebista ikusi water /'rgwl/ur wheel /rao/gurpil wild /roox/basati wolf /rhoc/otso wolves /rhodh/otso(ak) Unit 4 above /L'VJd/(-en) gainean, -i buruz at the corner of /LW fl 'YGmL Ld/ (-en) ertzean bakery /'VMYLpi/okindegi bank /VDnY/banku, banketxe behind /VB'kOmX/(-en) atzean between /VB'WrAm/(bi gauzaren) artean burp (n) /VKU/korrokada burp (v) /VKU/korrokada egin butcher s /'VHaLh/harategi can /Yæm/lata, poto church /WiKWi/eliza cinema /'gbmlll/zinema come out of /YJl 'PW Ld/-tik irten event /B'dCmW/gertaera exhibition /CYgB'VBim/erakusketa fizzy drink /'cbhi XpBnY/edari gasdun, freskagarri forget /cl'zcw/ahaztu, ahantzi GI /ba'o/gastrointestinal gift /ZBcW/opari Go straight. /ZLH 'gwpmw/zuzen jarraitu go through /ZLH 'epi/zeharkatu guest /ZCgW/gonbidatu guide /ZOX/gidari hospital /'kfgubwo/ospital, erietxe in /Bm/-n, (-en) barruan in front of /Bm 'cpjmw Ld/(-en) aurrean

5 Glossary intestine /Bm'WCgWBm/heste library /'oovplpi/liburutegi look for /'ohy cg/bilatu, bila ibili model /'lfxo/maketa, eredu museum /lqi'hall/museo next to /'mcygw WL/-tik gertu, (-en) inguruan on /Fm/gainean, -n opposite /'FULhBW/(-en) aurrean pass /UEg/pasatu, igaro post office /'UNgW FcBg/postetxe restaurant /'pcgwpfmw/jatetxe right /pow/zuzen (to be : arrazoi izan) right now /pow 'mp/oraintxe bertan shopping centre /'ifubn gcmwl/ merkataritza-gune skin /gybm/larru, azal slide /goox/txirrista smell /glco/usaindu sports centre /'gugwg gcmwl/kiroldegi spot /gufw/ orin; orban stadium /'gwcbxill/estadio supermarket /'giulleybw/ supermerkatu swimming pool /'grblbn UIo/igerileku ticket /'WBYBW/sarrera town /WPm/hiri Turn left. /WKm 'occw/ezkerretara biratu. Turn right. /WKm 'pow/eskuinetara biratu. under /'JmXL/(-en) azpian wait /rmw/itxaron, zain egon wall /rgo/pareta, horma way /rm/era, modu Unit 5 athlete /'DeoAW/kirolari; atleta attack /L'WDY/eraso, erasoa jo basketball /'VEgYBWVGo/saskibaloi bowling /'VLHoBn/birlak bowling alley /'VLHoBn Doi/bolatoki brake /VpMY/balazta, galga catch /YDa/hartu, harrapatu climb /YoOl/eskalatu cycling /'goyobn/txirrindularitza, ziklismo dance /XEmg/dantza egin drive /XpOd/gidatu (autoa) fly /coo/gidatu (hegazkina) football /'chwvgo/futbol gentle /'bcmwo/leun, ezti gymnastics /bbl'mægwbyg/gimnastika, gimnasia helmet /'kcolbw/kasko hit /kbw/kolpatu judo /'bixn/judo juggle /'bjzo/joko malabarrak egin jump /bjlu/salto egin kick /YBY/ostiko bat eman lift /obcw/altxatu match /læwi/partida; lehiaketa muscle /'ljgo/gihar pin /UBm/bola player /'UoML/jokalari race /pmg/lasterketa racetrack /'pmgwpdy/zirkuitu race walker /'pmg rgyl/ibiltari race walking /'pmg rgybn/ibilaldi, martxa racing car /'pmgbn YE/lasterketa-auto rescue /'pcgyqi/erreskatatu ride /pox/-ra igo; gidatu run /pjm/korrika egin running /'pjmbn/korrika egin sail /gmo/nabigatu; gobernatu (ontzia) ski /gya/eskiatu skiing /'gyabn/eski stomach /'gwjlly/urdail, sabel; abdomen surf /gkc/surfean egin surfing /'gkcbn/surf swim /grbl/igeri egin swimming /'grblbn/igeriketa tennis /'WCmBg/tenis throw /epn/jaurti; bota weightlifter /'rmwobcwl/pisu jasole, pisu altxatzaile weightlifting /'rmwobcwbn/pisu altxaketa, halterofilia win /rbm/irabazi

6 Glossary Unit 6 action /'DYim/ ekintza(zko) adventure /LX'dCmWiL/ abentura(zko) all over /Go 'NdL/ alde guztietatik amazing /L'lMhBn/ harrigarri, sinestezin animated /'DmBlMWBX/ animazio(zko)/marrazki bizidunak appear /L'UBL/ agertu attach /L'WDWi/ erantsi, itsatsi barnacle /'VEmLYo/ lanperna bat /VDW/saguzar blood /VoJX/ odol boring /'VGpBn/ aspergarri channel /'admo/ itsasarte, kanal comedy /'YFlLXi/ komedia correct /YL'pCYW/zuzen (to be : zuzen ibili, arrazoi izan) creature /'YpAaL/izaki definitely /'XCcBmLWoi/ zalantzarik gabe disgusting /XBg'ZJgWBn/ nazkagarri, higuingarri drama /'XpElL/ drama educational /CXjH'YMiLmo/ hezigarri enjoyable /Bm'bQLVo/ atsegin; entretenigarri exciting /BY'gOWBn/ hunkigarri fair /ccl/ (azal) zuri frightening /'cpowmbn/ beldurgarri, izugarri horror /'kfpl/ beldurrezko instead of /Bm'gWCX Ld/ (-en) ordez interesting /'BmWpLgWBn/ interesgarri jump out /bjlu 'PW/ salto batean atera miss /lbg/ galdu musical /'lqihbyo/ musika-, musikal realistic /pil'obgwby/ errealista romance /pn'læmg/ erromantiko safe /gmc/ onik, salbu, seguru science fiction /golmg 'cbyim/ zientzia-fikzio(zko) shout /ipw/ garrasi egin silly /'gboi/ inozo, tentel special /'gucio/ berezi suddenly /'gjxlmoi/ bat-batean / berehala surprising /gl'upohbn/ harrigarri tentacle /'WCmWLYo/ garro, erro terrible /'WCpLVo/ beldurgarri, lazgarri traditional /WpL'XBiLmo/tradiziozko twilight /'WrOoOW/ ilunabar, ilunsenti unusual /Jm'qIjHLo/ ezohiko vampire /'ddluol/ banpiro western /'rcgwlm/ western Unit 7 armchair /'ElWiCL/besaulki bathroom /'VEepIl/ bainugela bedroom /'VCXpIl/ logela blanket /'VoDnYBW/ estalki, manta carpet /'YEUBW/alfonbra challenge /'WiDoLmb/ erronka clock /YoFY/erloju cupboard /'YJVLX/ armairu curtain /'YKWBm/ errezela cushion /'YHim/ kuxin desk /XCgY/ idazmahai dining room /'XOmBn pil/ jangela dishwasher /'XBirFiL/ ontzi-garbigailu even /'Adm/ ere floor /cog/ solairu; zoru fridge /cpbb/ hozkailu garden /'ZEXm/ lorategi item /'OWLl/ gai, salgai kitchen /'YBWiBm/ sukalde lamp /odlu/ lanpara living room /'obdbn pil/ egongela mess /lcg/desordena, anabasa messy /'lcgi/ desordenatu, narras microwave /'loyplrmd/ mikrouhin mirror /'lbpl/ ispilu mobile phone /lnvoo 'cnm/ sakelako telefono move (n) /lid/ aldaketa move (v) /lid/lekuz aldatu neighbourhood /'mmvlkhx/ auzo office /'FcBg/ bulego organise /'GZLmOh/ antolatu oven /'Jdm/ labe photographer /cl'wfzplcl/argazkilari pillow /'UBoN/burko, kuxin

7 Glossary recycling /pa'goyobn/birziklatze scavenger hunt /'gyddbmbl kjmw/altxorraren bila schoolchild /'gyioaoox/ikasle schoolchildren /'gyiowiboxplm/ikasle(ak) secret service /gayplw 'gkdbg/zerbitzu sekretu(koak) shelf /icoc /apala shelves /icodh/ apalak; apalategiak shower /'ipl/ dutxa sink /gbny/arraska; konketa sofa / 'glhcl/sofa toilet /'WQoLW/ bainugela, komun trophy /'WpNci/ garaikur washing machine /'rfibn lliam/garbigailu worker /'rkyl/langile, behargin Unit 8 actor /'DYWL/aktore ancient /'MmiLmW/zahar, antzinako architect /'EYBWCYW/ arkitekto artist /'EWBgW/ artista athlete /'DeoAW/ kirolari; atleta bake a cake /VMY L 'YMY/ pastela/tarta laberatu build a model /VBoX L 'lfxo/ maketa bat eraiki/egin builder /'VBoXL/ igeltsero championship /'adluilmibu/txapelketa chimney /'ablmi/tximinia computer programmer /YLlUqIWL 'UpLHZpDlL/ programatzaile dentist /'XCmWBgW/dentista diver /'XOdL/jauzilari do the laundry /XI fl 'ogmxpi/ lixiba/gobada egin doctor /'XFYWL/ mediku, sendagile download music /XPmoNX 'lqihby/ musika jaitsi electrician /BoCY'WpBim/ elektrikari employer /Bl'UoQL/ nagusi factory worker /'cæywpi rkyl/ lantegi bateko langile finish /'cbmbi/ bukatu, amaitu firefighter /'colcowl/ suhiltzaile genius /'bamilg/ trebezia, talentu go hiking /ZLH 'koybn/ mendi-ibilaldiak egin law /og/lege lawyer /'ogql/ abokatu medallist /'lcxlobgw/dominadun, irabazle pick up /UBY 'JU/hartu plumber /'UoJlL/ iturgin poor /UG/pobre, behartsu prepare dinner /UpBUCL 'XBmL/ afaria prestatu prodigy /'UpFXLbi/ mirari, mirakulu quickly /'YrBYoi/ azkar, fite rich /pbwi/ aberats sailor /'gmol/ marinel secretary /'gcyplwlpi/idazkari select /gb'ocyw/ hautatu, aukeratu soldier /'gnobl/ soldadu start /gwew/ hasi ( a fire: sua piztu) waiter /'rmwl/ zerbitzari wash the dishes /rfi fl 'XBiBh/ platerak garbitu water the plants /rgwl fl 'UoEmWg/ landareak ureztatu write s /pow 'AlCBoh/ mezu elektronikoak idatzi writer /'powl/ idazle Unit 9 almost /'GolNgW/ia autumn /'GWLl/ udazken beach /VAWi/ hondartza boots /VIWg/botak canyon /'YæmqLm/ kanoi coat /YNW/ beroki, abrigo collect /YL'oCYW/hartu; bildu, elkartu desert /'XChLW/ desertu, basamortu disaster /XB'hEgWL/hondamendi dream /XpAl/ ametsetako dress /XpCg/ soineko forest /'cfpbgw/ baso, oihan glacier /'ZoDgiL/ glaziar hat /kdw/ txano; kapela hill /kbo/muino, mendixka holiday /'kfolxm/oporrak island /'OoLmX/ irla jeans /bamh/ galtza bakeroak jungle /'bjnzo/ oihan, baso

8 Glossary lake /omy/ laku main dish /lcbm 'XBi/plater nagusi middle /'lbxo/erdi mountain /'lpmwlm/ mendi ocean /'Nim/ ozeano reef /pac/ uharri, arrezife river /'pbdl/ erreka, ibai sandals /'gdmxoh/ sandaliak shirt /ikw/ alkandora shorts /igwg/ galtza motzak side /gox/alde skirt /gykw/ gona sleeping bag /'goaubn VDZ/lozaku sock /gfy/ galtzetin, galtzerdi spider /'guoxl/armiarma squid /gyrbx/txibia sweater /'grcwl/ jertse swimsuit /'grblgiw/ bainujantzi top /WFU/azalera trainers /'WpMmLh/ kiroletarako zapatilak travel agency /'Wpædo CBbLmgi/bidaia-agentzia trousers /'WpPhLh/galtzak, prakak T-shirt /'akw/elastiko valley /'ddoi/ haran, ibar waterfall /'rgwlcgo/ ur-jauzi weigh /rm/pisatu worm /rkl/zizare, har

9 Grammar Appendix Introduction PERTSONA-IZENORDAIN SUBJEKTUAK I ni you he she it we you they zu hura (gizonezkoa) hura (emakumezkoa) hura (gauza edo animalia) gu zuek haiek Subjektu-lana egiten dute. Esaldia zuzena eta zentzuduna izateko ezinbestekoak dira beti. I like Adam. He is very funny. (Adam atsegin dut. Oso atsegina da.) Sandra is Scottish. She is twelve. (Sandra eskoziarra da. Hamabi urte ditu.) Gogoan izan I beti letra larriz idazten dela eta it ez dela itzultzen. EDUTEZKO ADJEKTIBOAK my nire your zure his haren (gizonezkoaren) her haren (emakumezkoaren) its our your their haren (gauza edo animaliaren) gure zuen haien Zerbait edo norbait norena den adierazten dute. Jabetzan dugun elementuaren (izenaren) aurrean jartzen dira beti, haren generoa nola numeroa kontuan izan barik: my cake, my apples (nire pastela, nire sagarrak). Singularreko hirugarren pertsonak hiru forma desberdin hartzen ditu, jabea gizonezkoa (his), emakumezkoa (her) ala neutroa (its) den azaltzeko. this, that, these, those This hau That hori, hura Izen zenbakarri singularrei edo zenbakaitzei egiten diete erreferentzia. These Those hauek horiek, haiek Izen zenbakarri pluralekin bakarrik erabil daitezke. Erreferentzia egiten dioten izena hiztunarengandik gertu ala urrun dagoen adierazten dute. Izenordainak direnean, bakarrik erabiltzen dira. This is her car. (Haren autoa da hau.) That is my school. (Hori nire eskola da.) These are my friends. (Hauek nire lagunak dira.) Those are his glasses. (Haiek haren betaurrekoak dira.) Izen baten aurrean badaude, adjektiboak dira. This dress is nice. (Soineko hau polita da.) That girl is tall. (Neska hori luzea da.) These books are new. (Liburu hauek berriak dira.) Those men are Italian. (Gizonezko horiek italiarrak dira.)

10 grammar appendix Unit 1 to be ADITZA ORAINALDIAN I am You are He is She is It is We are You are They are I am not You are not He is not She is not It is not We are not You are not They are not Baiezkoa Ezezkoa I m You re He s She s It s We re You re They re Forma laburtua Forma laburtua I m not You aren t He isn t She isn t It isn t We aren t You aren t They aren t Erantzun motzak Galderazkoa Baiezkoa Ezezkoa Am I...? Yes, I am. No, I m not. Are you...? Yes, you are. No, you aren t. Is he...? Yes, he is. No, he isn t. Is she...? Yes, she is. No, she isn t. Is it...? Yes, it is. No, it isn t. Are we...? Yes, we are. No, we aren t. Are you...? Yes, you are. No, you aren t. Are they...? Yes, they are. No, they aren t. To be aditzak izan eta egon esangura du batez ere. Baiezkoa: subjektua + am / is / are. Orainaldian hiru aldaera desberdin dituen aditz bakarra da. Hitz egiterakoan, hala ere, forma laburtuak gehiago erabiltzen dira. He is very tall. (Oso luzea da.) Ezezkoa: subjektua + am / is / are + not partikula edo n t laburbildua (is nahiz are formei itsatsia erabil daiteke azken hori; ez, ordea, am formari). They aren t famous. (Ez dira ospetsuak.) Galderazkoa: Am / Is / Are + subjektua. Is Messi a football player? (Futbolaria al da Messi?) Erantzun motzak: pertsona-izenordain subjektua + to be aditza erabiliko da beti, baiezko erantzunetan laburbildu gabe, eta ezezkoetan laburbildua. Is Dylan from England? Yes, he is. / No, he isn t. (Ingelesa al da Dylan? Bai. / Ez.) To Be aditzaren erabilerak Definizioak eta gertaera Glasgow is in Scotland. orokorrak azaltzeko (Glasgow Eskozian dago.) He is happy and I m thirsty. Sentimenduak eta (Hura pozik dago, eta ni egarri egoerak adierazteko naiz.) Adina adierazteko Lanbideak, erlijioak eta nazionalitateak azaltzeko Prezioekin Neurriekin Eguraldiarekin have got ADITZA Baiezkoa I have got You have got He has got She has got It has got We have got You have got They have got I have not got Ezezkoa You have not got He has not got She has not got It has not got We have not got You have not got They have not got Galderazkoa She is fourteen years old. (Hamalau urte ditu neskak.) My brother is a lawyer. (Nire anaia abokatua da.) How much is it? It s 3 euros. (Zenbat da? 3 euro.) It s 10 metres long. (10 metro luze da.) It is sunny. (Eguraldi eguzkitsua dugu.) I ve got You ve got He s got She s got It s got Baiezkoa We ve got You ve got They ve got I haven t got Forma laburtua Forma laburtua You haven t got He hasn t got She hasn t got It hasn t got We haven t got You haven t got They haven t got Erantzun motzak Ezezkoa Have I got...? Yes, I have. No, I haven t. Have you got...? Yes, you have. No, you haven t. Has he got...? Yes, he has. No, he hasn t. Has she got...? Yes, she has. No, she hasn t. Has it got...? Yes, it has. No, it hasn t. Have we got...? Yes, we have. No, we haven t. Have you got...? Yes, you have. No, you haven t. Have they got...? Yes, they have. No, they haven t. 10

11 grammar appendix Have got aditzak eduki esan nahi du. Guk duguna adierazten du, edo, zerbait deskribatzean, zerbait horrek dituen ezaugarriak. Baiezkoa: subjektua + have ( ve) got edo has ( s) got. You have got a famous mother. (Ama ospetsua duzu.) Ezezkoa: subjektua + have / has + not (n t) + got. They haven t got sandwiches for lunch. (Bazkaltzeko ez dute sandwichik.) Galderazkoa: Have / Has + subjektua + got. Have you got a favourite artist? (Gustuko artistaren bat baduzu?) Erantzun motzak: pertsona-izenordain subjektua + have / has edo haven t / hasn t (got gabe) erabiltzen dira. Has she got an iphone? Yes, she has. / No, she hasn t. (iphone-rik ba al du? Bai. / Ez.) GENITIBO SAXOIA Jabetza adierazten du. Pertsonekin, animaliekin eta herrialdeekin erabiltzen da. Izen bati apostrofoa ( ) eta s bat gehitzean datza. Brian s dog (Brianen txakurra) the dog s teeth (txakurraren hortzak) Scotland s climate (Eskoziako eguraldia) Izena plurala edo erregularra bada edo -s batez amaitzen bada, apostrofoa bakarrik gehituko diogu; baina, plural erregularra bada, biak erantsiko ditugu: s. my parents house (nire gurasoen etxea) the women s photo (emakumeen argazkia) Izen berezia -s batez bukatzen bada, bi aukera ditugu, edo apostrofoa soilik gehitu edo biak gehitu James / James s house (Jamesen etxea) Gauzekin of preposizioa erabiltzen da, eta ez genitibo saxoia. the roof of the house (etxearen teilatua) Unit 2 THERE IS / THERE ARE Zenbakarriak Baiezkoa Ezezkoa Galderazkoa Erantzun motzak Zenbakaitzak There is a banana. There is tea. There are apples. There isn t an egg. There isn t milk. There aren t beans. Is there a cake? Is there bread? Are there onions? Yes, there is. / No, there isn t. Yes, there are. / No, there aren t. Baiezkoa: There is formak izen zenbakarri singularra edo izen zenbakaitza izaten du ondotik. There are forma izen zenbakarri pluralekin bakarrik erabil daiteke. Dago eta daude esangura du. Ezezkoa: There is / There are + not partikula (There is not / There are not) edo n t laburtua (There isn t / There aren t). Galderazkoa: galderek Is / Are aditza + there izaten dute hasieran. Erantzun motzak: ohiko hurrenkerara itzuliko gara, eta, ezezkoak badira, forma laburtuak erabiliko ditugu. DETERMINATZAILEAK the a / an some any Izen zenbakarriekin eta zenbakaitzekin. Hiztunari ezagunak zaizkion izenen aurrean erabiltzen da. -a -ak, -ek I have got one egg. The egg is white. Izen zenbakarri singularrekin. Hiztunari ezezagun zaizkion izenen aurrean erabiltzen dira. bat a picture, an orange Baiezko esaldietan: Izen zenbakarri pluralekin eta zenbakaitzekin. Galderetan: Galderan adierazitako eskaintza edo eskaeraren erantzuna baiezkoa izatea espero denean. batzu(e)k pixka bat )edo itzultzeke( There are some trees. We ve got some fruit. Would you like some tea? Ezezko esaldietan eta galderetan: Izen zenbakarri pluralekin eta zenbakaitzekin. (batere)... -(r)ik -(r)ik HOW MUCH / HOW MANY How many...? Zenbat? How much...? Zenbat? I haven t got any sisters. She hasn t got any money. Are there any biscuits? Have you got any water? Izen zenbakarri pluralekin. How many chairs are there? Izen zenbakaitzekin. To be aditzarekin doanean, gauza baten prezioa galdetzeko erabiltzen da. How much flour do you need? How much is it? Zerbaiten kopurua edo zenbakia jakin nahi dugunean erabiliko ditugu galdetzaile hauek. 11

12 grammar appendix Unit 3 PRESENT SIMPLE Baiezkoa Ezezkoa Forma laburtua I play I do not play I don t play You play You do not play You don t play He plays He does not play He doesn t play She plays She does not play She doesn t play It plays It does not play It don t play We play We do not play We don t play You play You do not play You don t play They play They do not play They don t play Erantzun motzak Galderazkoa Baiezkoa Ezezkoa Do I play...? Yes, I do. No, I don t. Do you play...? Yes, you do. No, you don t. Does he play...? Yes, he does. No, he doesn t. Does she play...? Yes, she does. No, she doesn t. Does it play...? Yes, it does. No, it doesn t. Do we play...? Yes, we do. No, we don t. Do you play...? Yes, you do. No, you don t. Do they play...? Yes, they do. No, they don t. Baiezkoa: aditzaren oinarrizko forma bezalakoxea da (to gabeko infinitiboa) pertsona guztietan, singularreko 3. pertsonan izan ezik, honi -s gehitzen baitiogu. He walks the dog every day. (Egunero paseatzen du txakurra.) Ondorengo kasuetan, -s gehitu ordez -es bukaera gehitzen zaie: - Ss, sh, ch edo x batez bukatutakoei: pass passes wash washes mix mixes - O batez bukatutakoei: do does go goes - Kontsonantea + y bukaeradunei y kendu eta i gehitzen zaie: study studies carry carries Ezezkoa: subjektua + do / does + not (n t) + aditza oinarrizko forman. My dog doesn t eat fish. (Nire txakurrak ez du arrainik jaten.) Galderazkoa: Do / Does + subjektua + aditza. Do you like animals? (Animaliak gustatzen al zaizkizu?) Erantzun motzak: pertsona-izenordain subjektua + do / does edo don t / doesn t. Do you do sport? Yes, I do. / No, I don t. (Kirola egiten duzu? Bai. / Ez.) Present Simple denboraren erabilerak Deskribapenak eta The sun sets in the west. egia orokorrak (Eguzkia mendebaldetik sartzen da.) Ohiko edo eguneroko ekintzak Gustuak eta iritziak Egitarauak eta ordutegiak We stay at home on Mondays. (Astelehenetan etxean gelditzen gara.) He likes horses. (Zaldiak gustatzen zaizkio.) The plane leaves at 10 o clock. (Autobusa hamarretan puntuan ateratzen da.) Present Simple aldiarekin honako denbora-esamoldeak erabiltzen dira maiz: every day / week / year (egunero / astero / urtero), once / twice a year (urtean behin / bitan), on + asteko egun bat pluralean, at night (gauean), in the morning (goizean), in the summer (udan), etab. Esaldiaren hasieran edo bukaeran ager daitezke guztiak; bukaeran, hala ere, sarriago ikusiko ditugu. She goes to the zoo twice a year. (Astean bitan joaten da zoora.) maiztasun-adberbioak Present Simple aditz-denborarekin maiztasun-adberbio hauek erabiltzen dira: always usually often sometimes rarely never beti normalean maiz batzuetan gutxitan inoiz ez Adberbio hauek ekintzak zenbatetan egiten ditugun adierazten dute. Aditzaren aurrean kokatzen dira, to be aditzaren kasuan izan ezik. Kasu honetan aditzaren atzean jartzen dira. Rabbits usually eat carrots. (Untxiek normalean azenarioak jaten dituzte.) I am always tired at night. (Gauean beti nekatuta egoten naiz.) 12

13 grammar appendix Unit 4 PRESENT CONTINUOUS Baiezkoa I am cooking You are cooking He is cooking She is cooking It is cooking We are cooking You are cooking They are cooking Ezezkoa I am not cooking You are not cooking He is not cooking She is not cooking It is not cooking We are not cooking You are not cooking They are not cooking Galderazkoa I m cooking You re cooking He s cooking She s cooking It s cooking We re cooking You re cooking They re cooking I m not cooking Forma laburtua Forma laburtua You aren t / You re not cooking He isn t / He s not cooking She isn t / She s not cooking It isn t / It s not cooking We aren t / We re not cooking You aren t / You re not cooking They aren t / They re not cooking Baiezkoa Erantzun motzak Ezezkoa Am I cooking? Yes, I am. No, I m not. Are you cooking? Yes, you are. No, you aren t. Is he cooking? Yes, he is. No, he isn t. Is she cooking? Yes, she is. No, she isn t. Is it cooking? Yes, it is. No, it isn t. Are we cooking? Yes, we are. No, we aren t. Are you cooking? Yes, you are. No, you aren t. Are they cooking? Yes, they are. No, they aren t. Hitz egiteko unean nahiz une horren inguruan gertatzen ari dena adierazten du. Baiezkoa: subjektua + am / is / are + -ing bukaera daraman aditza. She is studying now. (Ikasten ari da orain.) Ondorengo kasuetan, -ing bukaera gehitzerakoan, ortografia-arau hauek jarraitu behar dira: - E mutuaz amaituek e hori galtzen dute: live living - Silaba bakarrekoek, amaieran bokala + kontsonantea dutenek, kontsonante hori bikoizten dute: run running sit sitting - Bi silabadunek, bigarrena azentuduna, azken kontsonantea bikoizten dute: refer referring begin beginning - L batez amaituek hizki hori bikoizten dute: travel travelling - Ie amaiera dutenei ie hori y bilakatuko zaie: lie lying die dying Ezezkoa: subjektua + am / is / are + not partikula edo n t laburbildua (is nahiz are formei itsatsia erabil daiteke azken hori; ez, ordea, am formari) + -ing bukaera duen aditza. Berbaldian forma laburbildua ohikoagoa da. They aren t sleeping right now. (Oraintxe bertan ez daude lotan.) Galderazkoa: Am / Is / Are + subjektua + -ing amaieradun aditza. Are they working at the moment? (Lanean ari al dira une honetan?) Erantzun motzak: pertsona-izenordain subjektua + to be aditza, baiezkoetan laburbildu gabe, eta, ezezkoetan, not partikularekin laburbilduta. Are you visiting the museum? Yes, I am. / No, I m not. (Museoa bisitatzen ari al zara? Bai. / Ez.) Present Continuous aditz-denborarekin sarri ikusiko ditugu ondorengo denbora-esamoldeak: now (orain), at the moment (une honetan), right now (oraintxe bertan), today (gaur), these days (egun hauetan), this week (aste honetan), etab. Esamolde hauek guztiak esaldiaren hasieran nola bukaeran ager daitezke, bukaeran ohikoagoak izan arren. I am buying food right now. (Jatekoa erosten ari naiz une honetan.) PRESENT SIMPLE / present continuous ADITZ-DENBOREN ARTEKO ALDEA Present Simple ohiko ekintzez hitz egiteko erabiltzen da; Present Continuous, kontrara, hitz egiteko unean gertatzen ari dena deskribatzeko. I usually study at home, but today I m studying at the library. (Normalean etxean ikasten dut, baina gaur liburutegian ari naiz ikasten.) Stative verbs Gustuak, sentimenduak, desioak, buru-jarduerak, jabetzak eta pertzepzioak adierazteko erabiltzen dira aditz horiek. Egoerak adierazten dituzte, eta ez ekintzak; horregatik ez dira Present Continuous aldiarekin erabiltzen. I want to eat at Lombardi s Pizzeria. (Lombardi pizzerian jan nahi dut.) I don t know the answer. (Ez dakit erantzuna.) 13

14 grammar appendix Unit 5 can Baiezkoa Ezezkoa Forma laburtua I can play I cannot play I can t play You can play You cannot play You can t play He can play He cannot play He can t play She can play She cannot play She can t play It can play It cannot play It can t play We can play We cannot play We can t play You can play You cannot play You can t play They can play They cannot play They can t play Erantzun motzak Galderazkoa Baiezkoa Ezezkoa Can I play? Yes, I can. No, I can t. Can you play? Yes, you can. No, you can t. Can he play? Yes, he can. No, he can t. Can she play? Yes, she can. No, she can t. Can it play? Yes, it can. No, it can t. Can we play? Yes, we can. No, we can t. Can you play? Yes, you can. No, you can t. Can they play? Yes, they can. No, they can t. Can aditz modalak jakin eta ahal izan esangura du. Baiezkoa: subjektua + can + aditzoina. Aditz modala denez, singularreko 3. pertsonak ez du -s bukaerarik hartzen. He can play tennis. (Badaki tenisean jokatzen.) Ezezkoa: subjektua + cannot edo can t laburtua + aditzoina. My sister can t drive a car. (Nire ahizpak ez daki kotxea gidatzen / ezin du kotxea gidatu.) Galderazkoa: Can + subjektua + aditzoina. Can you run very fast? (Oso azkar egin dezakezu korrika?) Erantzun motzak: pertsona-izenordain subjektua + can edo can t. Can you take a picture? Yes, I can. / No, I can t. (Argazki bat atera dezakezu? Bai. / Ez.) Can aditzaren erabilerak Zerbait egiteko trebezia edo gaitasuna: jakin Zerbait egiteko posibilitatea: ahal izan Baimena eta mesedeak eskatzeko: ahal izan He can speak English. (Ingelesez hitz egiten daki.) I can call you now. (Orain dei diezazuket.) Can you close the door? (Atea itxi dezakezu?) MUST I must run You must run He must run She must run It must run We must run You must run Baiezkoa They must run I mustn t run Ezezkoa You mustn t run He mustn t run She mustn t run It mustn t run We mustn t run You mustn t run They mustn t run Must aditzak baiezko eran behar izan esangura du; zerbait egiteko obligazioa edo behar handia adierazten du. Ezezko eran, aldiz, esanahi guztiz desberdina du: debekua adierazten du, zerbait egiterik ez dagoela edo ezin dela, ez delako egitea komeni edo ez delako zuzena. Gainera, baiezko nahiz ezezko eran, aholkuak emateko ere erabil daiteke. Baiezkoa: subjektua + must + aditzoina. Hau ere aditz modala denez, singularreko 3. pertsonak ez du -s bukaerarik hartzen. She must leave tomorrow. (Bihar joan beharra du.) Ezezkoa: subjektua + must not edo mustn t laburbildua + aditzoina. You mustn t talk in the library. (Liburutegian ez duzu hitz egin behar.) [debekatuta dago] I mustn t be late. (Ezin naiz berandu iritsi.) [ez da zuzena] Galderazkoa: Must + subjektua + aditzoina. Kasu honetan must modalak obligazioa edo beharra adierazten du, nahiz eta galderetan gehiegi erabili ez. Must I wear the helmet? (Kaskoa eraman beharra dut?) Erantzun motzak: pertsona-izenordain subjektua + must edo mustn t. Must we run quickly? Yes, you must. / No, you mustn t. (Azkar egin behar al dugu korrika? Bai. / Ez.) 14

15 grammar appendix MODU-ADBERBIOAK Adjektiboa Modu-adberbioa bad txar badly gaizki slow makal slowly poliki quick azkar quickly agudo, azkar careful arduratsu carefully arretaz easy erraz easily erraz, aise quiet isil quietly isilik, zaratarik egin gabe clear argi, garbi clearly argi, garbi generous eskuzabal generously eskuzabal regular erdipurdiko, ohiko regularly good on well ongi erdipurdi, aldizka hard gogor, zail hard gogor, asko fast azkar fast azkar, agudo high luze, garai high goian, gora Modu-adberbioek aditzak aldarazten dituzte, ekintza nola egiten den deskribatzen baitute. How...? (Nola...?) galdetzaileaz hasitako galderak erantzuten dira haiekin. Gehienak erregularrak dira, eta dagokion adjektiboari -ly gehituz osatzen dira. He runs quickly. (Azkar egiten du korrika.) They swim well. (Ongi egiten dute igeri.) INTENTSITATE-ADBERBIOAK very oso quite not at all fairly slightly completely dezente, oso ezer ez, inola ere ez nahiko pixka bat erabat Beste adberbio edo adjektibo baten aurrean jartzen dira, eta haien esangura ñabartzen dute, indarra areagotuz edo gutxiagotuz. He runs very fast. (Oso azkar egiten du korrika.) The exercise is quite easy. (Ariketa nahiko erraza da.) Unit 6 Konparatiboa Bi gauza, animalia edo pertsona alderatzeko, adjektiboak modu konparatiboan erabiliko ditugu. Nagusitasun konparatiboa (baino...-ago) bi gauza, animalia edo pertsona alderatzeko erabiltzen da; batak bestea ezaugarriren batean gainditzen duela adierazteko. Adjektibo hori egoki osatu ahal izateko, haren luzera hartu behar da kontuan: 1. Silaba bakarrekoa edo y bukaera duen bikoa bada, laburtzat jotzen da, eta -er bukaera gehitzen zaio, atzean than partikula duela. My dad is taller than my mum. (Nire aita ama baino garaiagoa da.) Ondorengo kasuetan, -er gehitu aurretik, ortografia-arau hauei erreparatu behar zaie: - Silaba bakarrekoa izanda, bokala + kontsonantea baditu amaieran, kontsonante hori bikoiztu egiten da: thin thinner big bigger - Kontsonantea + y amaieradun 2 silabakoa bada, y hori i batez ordezten da: crazy crazier lucky luckier - L bukaeraduna bada, hizki hori bikoizten zaio: cruel crueller - E mutuaz amaitzen bada, -r bakarrik gehitzen zaio: nice nicer 2. Bi silaba edo gehiago baditu, adjektiboa luzea da, eta honela eratzen da konparatiboa: more + adjektiboa + than. Boots are more expensive than shoes. (Botak zapatak baino garestiagoak dira.) 3. Adjektibo batzuk irregularrak direnez, ez dituzte arau horiek jarraitzen; honenbestez, buruz ikasi behar dira. good better bad worse 15

16 grammar appendix PERTSONA-IZENORDAIN OBJEKTUAK me ni (niri) you him her it us you them zu (zuri) hura (hari [gizonezkoari]) hura (hari [emakumezkoari]) hura (hari [gauza edo animaliari]) gu (guri) zuek (zuei) haiek (haiei) Objektu-funtzioa dute esaldian, hots, osagarri zuzenak, zeharkakoak edo zirkunstantzialak dira. Euskaraz, ordea, osagarri zuzenak edo zeharkakoak direnean, aditzak berak biltzen ditu bere barnean. I am visiting him today. (Gaur bisitatuko dut.) I buy her a present every year. (Urtero erosten diot oparia.) I m cooking for them. (Haientzat ari naiz kuzinatzen.) Esaldi berean osagarri zuzena eta zeharkakoa badaude izenordain forman, honela kokatzen dira: OZ + preposizioa + ZO. Greg needs those keys. Give them to him, please. (Gregek giltza horiek behar ditu. Eman iezazkiozu, mesedez.) Unit 7 TO BE ADITZA LEHENALDIAN Baiezkoa Ezezkoa Forma laburtua I was I was not I wasn t You were You were not You weren t He was He was not He wasn t She was She was not She wasn t It was It was not It wasn t We were We were not We weren t You were You were not You weren t They were They were not They weren t Erantzun motzak Galderazkoa Baiezkoa Ezezkoa Was I...? Yes, I was. No, I wasn t. Were you...? Yes, you were. No, you weren t. Was he...? Yes, he was. No, he wasn t. Was she...? Yes, she was. No, she wasn t. Was it...? Yes, it was. No, it wasn t. Were we...? Yes, we were. No, we weren t. Were you...? Yes, you were. No, you weren t. Were they...? Yes, they were. No, they weren t. To be aditzaren lehenaldia iraganeko gertaerak kontatu edo deskribatzeko erabiltzen da. Baiezkoa: subjektua + was / were. Was singularreko 1. eta 3. pertsonekin erabiltzen da, eta were gainontzekoekin. The fridge was in the kitchen. (Hozkailua sukaldean zegoen.) Ezezkoa: subjektua + was / were + not partikula edo n t laburbildua. Mintzatzerakoan forma laburtuak dira ohikoenak. The blanket wasn t in the washing machine. (Ohe-estalkia ez zegoen garbigailuan.) Galderazkoa: Was / Were + subjektua. Were you at the cinema? (Zineman al zeunden?) Erantzun motzak: pertsona-izenordain subjektua + was / were edo wasn t / weren t. Was the cat on the sofa? Yes, it was. / No, it wasn t. (Katua sofa gainean al zegoen? Bai. / Ez.) 16

17 grammar appendix Ekintza gertatu zen unea adierazteko, lehenaldiko perpausek ondorengo denbora-esamolderen bat erabili ohi dute: ago (orain dela) denbora-esamoldearen amaieran, last night / week / month / year (bart/ joan den astean/ joan den hilean/ iaz), yesterday (atzo), in the past (iraganean), at + ordua, in + urtea, on + asteko eguna edo data, etab. Guztiak perpausaren hasieran edo bukaeran erabil daitezke; bukaeran, ordea, ohikoagoak dira. Two years ago, we were in London on holiday. (Orain dela bi urte Londresen geunden oporretan.) My room was very tidy last night. (Nire gela oso txukun zegoen bart.) THERE WAS / THERE WERE Zenbakarriak Baiezkoa Ezezkoa Galderazkoa Erantzun motzak There was a table. There were chairs. There wasn t an egg. There weren t shoes. Was there a cake? Were there beans? Zenbakaitzak There was sugar. There wasn t tea. Was there milk? Yes, there was. / No, there wasn t. Yes, there were. / No, there weren t. Baiezkoa: There was izen zenbakarri singularrarekin edo izen zenbakaitzekin erabiltzen da. There were izen zenbakarri pluralekin bakarrik erabil daiteke. There is eta There are formen lehenaldiko aldaerak ditugu; horregatik, zegoen eta zeuden esangura dute. Ezezkoa: There was / There were + not partikula (There was not / There were not) edo n t laburbilduarekin (There wasn t / There weren t). Galderazkoa: Was / Were hasieran + there. Erantzun motzak: ohiko hurrenkerara itzuliko gara, eta, ezezkoak direnean, forma laburtuak erabiliko ditugu. Unit 8 PAST SIMPLE Baiezkoa Ezezkoa Forma laburtua I washed I did not wash I didn t wash You washed You did not wash You didn t wash He washed He did not wash He didn t wash She washed She did not wash She didn t wash It washed It did not wash It didn t wash We washed We did not wash We didn t wash You washed You did not wash You didn t wash They washed They did not wash They didn t wash Galderazkoa Baiezkoa Erantzun motzak Ezezkoa Did I wash...? Yes, I did. No, I didn t. Did you wash...? Yes, you did. No, you didn t. Did he wash...? Yes, he did. No, he didn t. Did she wash...? Yes, she did. No, she didn t. Did it wash...? Yes, it did. No, it didn t. Did we wash...? Yes, we did. No, we didn t. Did you wash...? Yes, you did. No, you didn t. Did they wash...? Yes, they did. No, they didn t. Baiezkoa: aditz erregularrei -ed erantsiz osatzen da, eta pertsona guztiek forma bera dute. Aditz irregularrek ez dute arau hori jarraitzen; beraz, buruz ikasi behar dira. I visited Larry last night. (Larry bisitatu nuen atzo gauean.) Ondorengo kasuetan, oinarrizko formari -ed bukaera gehitu aurretik, ortografia-arau hauei arreta jarri behar zaie: - Aditza silaba bakarrekoa bada, eta bokala + kontsonantea baditu amaieran, kontsonante hori bikoizten da: stop stopped drop dropped - Bi silabakoa bada, eta bigarrena azentuduna, azken kontsonantea hori da: prefer preferred permit permitted - L batez amaitzen bada, hizki hori bikoizten da: travel travelled - Kontsonantea + y amaieraduna bada, y hori i bilakatzen da: worry worried try tried - E mutuaz amaitzen bada, -d soilik gehitzen zaio: bake baked live lived Ezezkoa: subjektua + did not edo didn t + aditzaren oinarrizko forma. She didn t go there yesterday. (Ez zen hara joan atzo.) 17

18 grammar appendix Galderazkoa: Did + subjektua + aditzoina. Did you call her last night? (Atzo gauean deitu egin al zenion?) Erantzun motzak: pertsona-izenordain subjektua + did ala didn t. Did she go to the party? Yes, she did. / No, she didn t. (Festara joan al zen? Bai. / Ez.) Past Simple denboraren erabilerak Iraganeko ekintzak They went home yesterday. adierazteko (Etxera joan ziren atzo.) Iraganeko une zehatz batean egin genuena adierazteko Istorioak lehenaldian kontatzeko Iraganean gauzak nola ziren kontatzeko We watched that film last night. (Film hori atzo gauean ikusi genuen.) I washed the dishes. Then I cleaned my room. (Ontziak garbitu nituen. Gero nire logela txukundu nuen.) In the past, only boys studied. (Iraganean mutilek bakarrik ikasten zuten.) Past Simple aditz-denborarekin erabiltzen diren denboraesamolde ohikoenak hauek dira: ago (orain dela) denbora-esamoldearen amaieran, last night / week / year (bart / joan den astean / iaz), at + ordua, on + asteko eguna edo data, in + urtea, in the past (iraganean), yesterday (atzo), etab. Guztiak perpausaren hasieran nahiz bukaeran jar daitezke, baina ohikoagoak dira bukaeran. Three days ago, they called me. (Orain dela hiru egun deitu zidaten.) She wrote a letter last night. (Gutun bat idatzi zuen atzo gauean.) Aditz irregularren Past Simple denbora Aditz irregularrek ez dute inongo araurik jarraitzen, eta, horrenbestez, buruz ikasi behar dira lehenaldiko formak. 20. eta 21. orrialdeetan duzu zerrenda, baina hona hemen arruntenetariko batzuk: see saw ikusi hear heard entzun read read irakurri go went joan begin began hasi have had eduki Unit 9 ETORKIZUNA BE GOING TO EGITURAREKIN Baiezkoa Forma laburtua I am going to run You are going to run He is going to run She is going to run It is going to run We are going to run You are going to run They are going to run I m going to run You re going to run He s going to run She s going to run It s going to run We re going to run You re going to run They re going to run Ezezkoa eta forma laburtua I am not / I m not going to run You are not / You aren t / You re not going to run He is not / He isn t / He s not going to run She is not / She isn t / She s not going to run It is not / It isn t / It s not going to run We are not / We aren t / We re not going to run You are not / You aren t / You re not going to run They are not / They aren t / They re not going to run Galderazkoa Baiezkoa Erantzun motzak Ezezkoa Am I going to run? Yes, I am. No, I m not. Are you going to run? Yes, you are. No, you aren t. Is he going to run? Yes, he is. No, he isn t. Is she going to run? Yes, she is. No, she isn t. Is it going to run? Yes, it is. No, it isn t. Are we going to run? Yes, we are. No, we aren t. Are you going to run? Yes, you are. No, you aren t. Are they going to run? Yes, they are. No, they aren t. Infinitiboa + t(z)era noa esangura du. Baiezkoa: subjektua + to be orainaldian + going to + aditzoina. Paul is going to visit Sam. (Paulek bisita egingo dio Sami.) Ezezkoa: subjektua + to be orainaldian + not (n t) + going to + aditzoina. They aren t going to climb a mountain. (Ez doaz mendi bat eskalatzera.) Galderazkoa: to be orainaldian + subjektua + going to + aditzoina. Is she going to go camping? (Ba al doa kanpatzera?) 18

19 grammar appendix Erantzun motzak: pertsona-izenordain subjektua + to be egitura jarraituko dugu, baiezkoetan laburbildu gabe, eta, ezezkoetan, not partikularekin laburbilduta. Are you going to watch the football game? Yes, I am. / No, I m not. (Futbol partida ikustera zoaz? Bai. / Ez.) Etorkizuneko be going to egituraren erabilerak Gure egitasmoei eta erabakiei buruz hitz I m going to visit London. egiteko (Londres bisitatzera noa.) Zer gertatuko den adierazteko, horretarako zantzuak baditugulako She is going to have another baby soon. (Beste ume bat izango du laster.) Be going to egiturarekin duen aldea zera da, ez garela intentzioaz soilik ari, ziurtasun osoz gertatuko den zerbaitez baizik, aldez aurretik finkatua dagoelako. Etorkizun esanahi hori adierazteko, mugimendu-aditzak erabiltzen ditugu. She is flying to Paris tonight. (Gaur gauean Parisera doa / joango da.) [txartela badu jada, ziurra da] Be going to egiturarekin ondorengo denboraesamoldeak aurkituko ditugu maiz: later (beranduago), soon (laster), this afternoon / evening (gaur arratsaldean), tonight (gaur gauean), tomorrow (bihar), in + urtea, next week / month / year (datorren astean / hilean / urtean), in the future (etorkizunean), on + asteko eguna edo data, etab. Perpausaren hasieran nahiz bukaeran erabil badaitezke ere, ohikoagoak dira bukaeran. I am going to meet my friends later. (Lagunekin elkartuko naiz gero.) Next year, I m going to travel to India. (Datorren urtean Indiara bidaiatuko dut.) PRESENT CONTINUOUS ETORKIZUN ESANAHIAREKIN Present Continuous (4. unitatean ikusi duzun bezala) hitz egiteko unean gertatzen ari dena deskribatzeko erabiltzen da. To be + -ing bukaeradun aditzarekin osatzen da, eta, bukaera hori zuzen gehitzeko, ortografiaarau batzuk jarraitu behar dira (It s raining, She is living, etab.). Baina, horrezaz gain, Present Continuous aditz-denborak etorkizun esanahia du, etorkizun hurbilean gertatuko diren ekintzak, aldez aurretik finkatuak, iragartzeko ere erabiltzen delako. I am visiting a museum on Sunday. (Museo bat bisitatzera noa igandean.) Present Continuous arruntarekin duen aldea denbora esamoldeetan datza. Hots, etorkizun esanahia duenak ekintza noiz gertatuko den adieraziko digun denboraesamoldea izaten du lagungarri: this afternoon / evening (gaur arratsaldean), on + asteko eguna edo data, in + hilabetea edo urtea, next week / month (datorren astean / hilean), at + ordua, tomorrow (bihar), in ten minutes (hamar minutu barru), etab. The train is leaving in five minutes. (Trena bost minutu barru aterako da.) 19

20 Irregular Verbs BASE FORM (V1) PAST SIMPLE (V2) PAST PARTICIPLE (V3) EUSKARA be /VA/ was/were /rfh/rk/ been /VAm/ izan beat /VAW/ beat /VAW/ beaten /'VAWm/ jo become /VB'YJl/ became /VB'YMl/ become /VB'YJl/ bihurtu, bilakatu begin /VB'ZBm/ began /VB'Zæm/ begun /VB'ZJm/ hasi bend /VCmX/ bent /VCmW/ bent /VCmW/ tolestu, okertu bet /VCW/ bet /VCW/ bet /VCW/ apustu egin bite /VOW/ bit /VBW/ bitten /'VBWm/ hozka egin bleed /VoAX/ bled /VoCX/ bled /VoCX/ odola jario blow /VoLH/ blew /VoI/ blown /VoLHm/ putz egin break /VpMY/ broke /VpLHY/ broken /'VpLHYLm/ apurtu bring /VpBn/ brought /VpGW/ brought /VpGW/ ekarri build /VBoX/ built /VBoW/ built /VBoW/ eraiki burn /VKm/ burnt/burned /VKmW/VKmX/ burnt/burned /VKmW/VKmX/ erre buy /VO/ bought /VGW/ bought /VGW/ erosi catch /Yæa/ caught /YGW/ caught /YGW/ hartu, harrapatu choose /aih/ chose /alhh/ chosen /'alhhm/ aukeratu come /YJl/ came /YMl/ come /YJl/ etorri cost /YFgW/ cost /YFgW/ cost /YFgW/ kostatu cut /YJW/ cut /YJW/ cut /YJW/ moztu dig /XBZ/ dug /XJZ/ dug /XJZ/ aitzurtu, zuloa egin do /XI/ did /XBX/ done /XJm/ egin draw /XpG/ drew /XpI/ drawn /XpGm/ marraztu dream /XpAl/ dreamt/dreamed /XpClW/XpAlX/ dreamt/dreamed /XpClW/XpAlX/ amets egin drink /XpBnY/ drank /XpænY/ drunk /XpJnY/ edan drive /XpOd/ drove /XpLHd/ driven /'XpBdm/ gidatu eat /AW/ ate /CBW/ eaten /AWm/ jan fall /cgo/ fell /cco/ fallen /'cgolm/ erori feed /cax/ fed /ccx/ fed /ccx/ elikatu feel /cao/ felt /ccow/ felt /ccow/ sentitu fight /cow/ fought /cgw/ fought /cgw/ borrokatu, borroka egin find /comx/ found /cpmx/ found /cpmx/ aurkitu fly /coo/ flew /coi/ flown /colhm/ hegan egin forget /cl'zcw/ forgot /cl'zfw/ forgotten /cl'zfwm/ ahaztu forgive /cl'zbd/ forgave /cl'zmd/ forgiven /cl'zbdm/ barkatu freeze /cpah/ froze /cplhh/ frozen /'cplhhm/ izoztu get /ZCW/ got /ZFW/ got /ZFW/ lortu; iritsi give /ZBd/ gave /ZMd/ given /ZBdm/ eman go /ZN/ went /rcmw/ gone /ZFm/ joan grow /ZpN/ grew /ZpI/ grown /ZpNm/ hazi; landatu hang /kæn/ hanged/hung /kænx/kjn/ hanged/hung /kænx/kjn/ eseki have /kæd/ had /kæx/ had /kæx/ izan, eduki hear /kbl/ heard /kkx/ heard /kkx/ entzun hide /kox/ hid /kbx/ hidden /'kbxm/ ezkutatu hit /kbw/ hit /kbw/ hit /kbw/ jo hold /knox/ held /kcox/ held /kcox/ eutsi hurt /kkw/ hurt /kkw/ hurt /kkw/ zauritu, mindu; min eman keep /YAU/ kept /YCUW/ kept /YCUW/ gorde, mantendu know /mn/ knew /mqi/ known /mnm/ jakin, ezagutu lay /ocb/ laid /ocbx/ laid /ocbx/ jarri; hedatu, zabaldu lead /oax/ led /ocx/ led /ocx/ zuzendu, gidatu 20