Fall '07: Cúige Uladh (10)

Transcription

1 Fall '07: Cúige Uladh (10) The Travels of Micí Mac Gabhann (Part II) (not due until Nov. 5, but handed out now in case you find time to get a start on it...) When we left Micí, he had just decided to head to America. Now, this is a story that takes a couple of hundred pages to tell, so I can only provide a few more disconnected excerpts of his adventures. One of the notable things about Micí's story is it seems that everywhere he went, he found people who spoke Irish, and most of the time, he bumped into someone else from the Cloughaneely region! To make this a little more manageable, I ve boldfaced the bits that are most important. Bethlehem, Pa. Through New York to Bethlehem, which was the center of the steel industry at that time. Micí had a cousin working in the iron-works, as he called them, and his cousin arranged lodgings for him with a married couple from Cloughaneely. Micí's first job in America involved unloading boats that brought sand up the Lehigh River. You used a wheelbarrow to move the sand over a simple plank to the shore, for which you were paid a dollar a day. Being of Connaught leanings myself, in dialect, at least, it seems only fair to share the story of "An Connachtach a Chnag Mé" The Connaughtman That I Struck Down. (7) Bhí cuid mhór Éireannach ag gabháil do na bádaí comh maith liom féin, agus sa bhád a rabh mise ag tabhairt an ghainimh aisti bhí sean-chonnachtach a bhí thall le tamall fada agus a bhí breá eolach ar an obair. Bhí mo sháith eagla orm féin, leis an fhírinne a rá, ag dul amach is isteach ar an phlainc chúng udaí le bara trom. Dá dtigeadh truisleadh ar bith orm nó mearbhallán i mo cheann nó a dhath mar sin, agus mé titim anonn nó anall, rachainn amach san abhainn agus bheinn i gcontúirt mo bháite, nó cha rabh mórán snámha agam san am. Chonaic an Connachtach seo go rabh mé an-chritheaglach agus bhuail sé a mhagadh orm. Bhí na Connachtaigh uilig a casadh orm thall tugtha dó sin. Lean an magadh ar feadh i bhfad. Chuir sé mo sháith corraí orm agus mar sin féin char dhúirt mé a dhath. Ach dar liom i m'intinn féin nach seasfainn ní b'fhaide é agus go mbeinn inchurtha leis sula mbeinn mórán ní ba shine. D'fhan mé cupla 1á go bhfuair mé an t- áimear agus fá dheireadh fuair mé eisean i gcionn an bhara agus mé ag dul isteach thairis chun an bháid. Thóg mé mo dhorn agus bhuail mé é i mbun na cluaise gur chaith mé é féin agus an bara amach san abhainn. Chuaigh sé síos go tóin. Ba é an t-ainm a bheireadh na Connachtaigh ar mhuintir na contae seo thall ansiud na ' Far- Downs' agus nuair a chuir mise eisean san abhainn deirimse leatsa gur chuir mé ' far down' é! Shíl mé cinnte go rabh ' a chosa nite ' agus bhi mo sháith eagla orm go mairbhfí mé, ach Fall '07: Cúige Uladh (10) The Travels of Micí Mac Gabhann (Part II) P. 1

2 dheamhan focal a dúradh liom. Ba ghairid go dtáinig seisean aníos, gur rug cupla duine den mhuintir a bhí ina chuideachta air agus gur tharraing siad amach as an abhainn é. Siocair é a bheith fliuch báite b'éigean dó imeacht leis chun an bhaile agus chan fhaca mise aon amharc air go ceann fada go leor ina dhiaidh sin. Tháinig sé ar ais, ach má tháinig féin cha dtáinig sé de chomhair an bháid a rabh mise inti. Bhi barraíocht eagla air romham. The Mines in Montana After working around Bethlehem for a year, Micí felt it was no better than Scotland. He and a friend made a pact, that one of them would head west with the money he saved, and if he found opportunity, would send word back for the other to come. His friend went, and eventually Micí ended up in the silver mining regions of Montana, getting his first experience of entering a mine: (8) I ndiaidh na Nollag, d'éirigh le fear aitheantais obair a fháil domh i gceann de mhianaigh airgid an ' Ghranite '. Obair faoi thalamh a bheadh le déanamh agam. Cha rabh eolas ar bith agam ar obair den tsórt sin san am agus cha rabh fhios agam caidé bhi romham. Ach an chéad uair a cuireadh síos sa pholl mé b'éigean domh a dhul siar mile agus ceathrú faoin talamh ón áit a deachaigh mé isteach. Bhí beirt mhianadóirí ag obair istigh ansin ar feadh an lae agus innill pollta acu, agus nuair a bhiodh obair an lae istigh acu phléascadh siad na poill agus d'fhágadh carnán carraigeacha agus créaf óige ina ndiaidh. Chaithfinnse a dhul isteach sna poill ansin ar feadh na hoíche agus an méid a bhíodh réabtha acusan a chur amach ar charr bheag. Bhíodh mo chroí amuigh ar mo bhéal i dtús ama le heagla. Smaointínn ar a fhad a bhí mé faoi thalamh, ar an tsliabh mhór ard a bhí os mo chionn agus ar laghad an chosnaimh a bhí idir mé agus an tsíoraíocht, agus chan róshásta a bhí mé ann. Ach mar adeir an sean-nathán, casadh ann mé agus char casadh as mé agus b'éigean domh a mhaith a dhéanamh de. I gcionn tamaill d'éirigh mé comh cleachtaithe sin leis an obair agus nár léir domh dainséar ar bith a bheith ann ní ba mhó. Rachainn isteach sa mhianach i lár na hoíche comh fuiliúnta agus a rachainn chun an tobair fá choinne toisc uisce sa bhaile. They had their ups and downs, especially as the value of silver fluctuated, and then they heard about the next big opportunity on St. Patrick's Day, 1897: (9) IOMRÁ AN ÓIR Ba iontach an scéal a bhí ag Micheál Mac Carthaigh dúinn Lá Fhéile Pádraig na bliana sin Fear darbh ainm Carmac a fuair an cnap óir an samhradh roimhe sin thuas sna críocha fuara sa taobh thiar-dtuaidh de Cheanada. Bhí go leor cuntas ar na páipéir faoi, adúirt Mac Cárthaigh linn. Bhí daoine as na bailte móra ar fud chósta Mheiriceá -- áiteacha mar Seattle agus Portland -- ag caint ar dhul ann comh luath agus thiocfadh leo. Bhi daoine a bhí thuas i Klondike cheana féin Fall '07: Cúige Uladh (10) The Travels of Micí Mac Gabhann (Part II) P. 2

3 ag scríobh litreacha chuig a ndaoine muinteartha sna Státaí fán tsaibhreas a bhí faighte acu agus bhí cuid dar dhúirt siad á fhoilsíú ar na páipéir áitiúla. D'inis Mac Cárthaigh an méid sin uilig dúinne i gcnoc Granite agus thosaigh muid a chaint ar dhul go Klondike sinn féin agus féacháil a bhaint as. The Yukon They hitched rides on trains (with some troubles) to Seattle, then took a steamer to the mouth of the Yukon River in St. Michael. In October getting late in the season for that part of the world they boarded a boat to take them up the Yukon to Dawson City. When they reached Fort Yukon, with three hundred miles left to go, the captain stopped the boat and went farther up the river to examine conditions. When he returned, he offered his passengers a difficult choice. (Some of my long-term students may have seen this bit before.) (10) D'imigh an caiptín agus cupla fear de lámha an tsoithigh amach i mbád bheag suas an abhainn. Bhí siad i bhfad sula dtáinig siad ar ais, agus ar philleadh dóìbh dúirt an caiptín linne nach dtiocfadh leis a dhul ar aghaidh ní b'fhaide, gur thit an abhainn go mór ó tháinig an sioc agus nach rabh a sháith uisce aige le dhul trasna na mbarraí gainimh. Chaithfeadh sé dhul ar ais anois go St. Michael agus bhéarfadh sé leis an méid againn ar mhaith linn pilleadh -- ach sinn costas an bhealaigh a íoc. An chuid againn nach rabh sásta de sin, thiocfadh linn fanacht ag Fort Yukon nó go dtigeadh bád eile a bheadh in innibh a dhul suas, nó thiocfadh linn ár mbealach féin a dhéanamh síos an abhainn ar ais, nó dhul ar aghaidh comh maith agus a bheadh ar ár gcumas na tri chéad míle go Dawson City. Sin an rogha a fágadh againn amuigh ansin ar an iargúltacht agus fuacht agus fiántas an tuaiscirt sa mhullach orainn. Bhí muid in arán chruaidh i gceart. Bhí ár mbealach díolta againn leis an mhuintir ar leo an bád suas go Dawson City agus cha rabh go leor airgid againn le ár dtabhairt ar ais isteach go Meiriceá. Chuir muid sin ar shúile an chaiptín nuair a d'iarr sé orainn an soitheach a fhágáil. D'éiligh muid aisíoc uaidh i gcuid den airgead a bhí díolta againn, ó ba rud é nach rabh sé ábalta ár dtabhairt rith an bhealaigh, ach cha dtabharfadh sé aird siar ar ár gcuid cainte. Dúirt sé mura bhfágaimis an soitheach go scaoilfeadh sé sinn. Cha rabh maith a bheith leis agus b'éigean dúinn géilleadh dó. Micí has a close call in the cold weather, and finds out what severe conditions do to friendship. He got so cold he couldn't feel his feet, didn't sleep all night, and the next morning,he couldn't stand. (11) D'éirigh mo chuid comrádaithe roimh an lá ar scór dhul chun siúil nuair a tífeadh siad nádúr an lae. Ach nuair a thug mé féin iarraidh ar éirí aniar sa leabaidh cha rabh mé ábalta cos a Fall '07: Cúige Uladh (10) The Travels of Micí Mac Gabhann (Part II) P. 3

4 chur fúm. D'imigh an bheirt eile amach go teach an bhídh agus d'fhág siad ansin mé féin i mo luí. D'ith siad greim bricfeasta agus ansin tháinig siad ar ais fá mo choinne féin. D'iompair siad mé fhad leis an phroinnteach agus i rith an ama a bhí mé ansin cha dtiocfadh liom cos a chur fúm. Cha rabh fhios agam faoi Dhia caidé bhí le héirí domh. Bhí bodhránacht an lae ann fán taca seo agus bhí muid ag caint eadrainn féin fán rud ab fhearr dúinn a dhéanamh. Bhí deifre mhór ar an bheirt a bhí liom agus bhí siad ag brath imeacht agus m'fhágáil ansin liom féin. Dúirt mé leo gur dhona an mhaise dóibh m'fhágáil ina ndìaidh sa chábán sin, gan mé ábalta cos a chur fúm agus gan fhios agam ó Dhia anuas cé acu bás nó biseach a bhí i ndán domh. Ach cha rabh maith domh a bheith leo--chan éistfeadh siad liom. D'imigh siad leo. Agus sin rud a thug mé fá deara sna tíortha sin: comh peasánta agus a d'éiríodh fiú amháin na cairde ab fhearr a bhí agat. Bhíodh a sháith ina ghogán ag an té a thiocfadh i dtír é féin ; ba é a sheanobair é a bheatha féin a thabhairt leis fríd anás agus ocras ; d'éiríodh sé cruachroítheach, neamhshuimiúil i gcruatan na comharsan. Is iomaí duine a d'éirigh peasánta mar sin agus a rinne dearmad dá chairde nuair a bhíthear ag cur cruaidh air féin. Is iomaí duine a fuair bás ar na cosáin éagsúla go Klondike agus ar fágadh a chnámha ag leá ar thaobh an bhealaigh, nuair nach rabh comrádaithe leis, nó nuair a bhí barraiocht eagla roimh an bhás ar na comrádaithe iad féin le moill a dhéanamh chun a chorp a chur i gcré. (Left alone, he says a prayer, and immediately feels his legs coming back to him. He says an even greater prayer of thanks, gets his feet working, and catches up with his comrades on the trail.) After a few years of working a claim, Micí has had enough, and decides to head home: (12) DUBHDHÓITE DEN ÓR! Chaith muid trí nó ceathair de bhlianta ar fad ag obair i Klondike, agus má bhí muid ag déanamh airgid féin bhí muid ag éiri tuirseach de sa deireadh. Bhí an chuid ab fhearr dár saol caite ag cuid againn go mínádúrtha -- ag obair faoi thalamh san oíche mórán den am agus inár gcodladh sa 1á. Is iomaí tráthnóna deas samhraidh a bhí mo chroí féin á bhriseadh agus mé ag imeacht liom síos míle go leith faoi thalamh, isteach i bpoll dhubh dhorcha, ag fágáil gréine i mo dhiaìdh a bhruithfeadh an tsúil i do cheann. Ach chaithfinn a dhéanamh agus charbh é mo sháith é. Is iomaí rud a chaithfeas duine a dhéanamh in éadan a thola nuair atá sé ag iarraidh gléas beatha a bhaint amach ar an iargúltacht. Bhí blianta fada caite agamsa ag gabháil d'obair mhaslach agus charbh iontas ar bith go rabh mé ag éirí tuirseach di. Idir an Lagán agus Albain agus na háiteacha Fall '07: Cúige Uladh (10) The Travels of Micí Mac Gabhann (Part II) P. 4

5 ab iargúlta ar mhór-roinn Mheiriceá, cha rabh mórán só i ndán domh ón chéad lá a d'fhág mé an baile agus gan ionam ach gasúr. Home Again Micí finds home much changed in some ways, and much the same in others: (13) NA SEANFHÓIDE Is iomaí sin athrú a tháinig fá bhaile idir m'imeachtsa go Meiriceá agus mo philleadh. Chuaigh cuid mhór de sheanfhundúiri na comharsanachta chun na síoraíochta agus bhí glún úr óg fásta aníos. Bhí muintir na háite, ag socrú síos i ndiaidh cogadh an talaimh a chur i gcrích-- agus a bhaint. Bhí néalta an anró agus an anáis a bhí crochta os a gcionn ag éadromú beagán. Bhí gluaiseachtai ar bun a bhí ag cur misnigh sna daoine. Bhí scoltacha ar bun agus bhí aithreacha agus máithreacha ag cur níos mó suime sa léann. Bhí Conradh na Gaeilge ar bun agus gluaiseachtaí polaitíochta ar cois a bhí ag cur spreagadh agus anam úr sna daoine. Fiú go rabh feabhas ag teacht ar shaol agus ar pháighe na bhfear a bhí ag obair in Albain. Bhi áit amháin nach dtáinig athrú mór air ó d'imigh mé -- mo bhaile féin. Bhí mo mhuintir uilig beo, agus ó ba rud é gur den tseanghlún iad char athraigh siad ar dhóigh ar bith. Char chuir sin míshásamh ar bith ormsa, nó bhlais mé oiread de thús na ré úire i Meiriceá agus go rabh sé mar bheadh íocshláinte agam mo cheann a chur isteach faoi na seanchreataí. And while he's thinking about whether to go back to America, fate makes up his mind for him: (14) San am sin bhí siopadóir cliúiteach i Mín Lárach arbh ainm dó Aodh Dickson -- Hiúdai Eoin mar bheirtí air sa chomharsanacht -- fear comh cneasta agus a shiúil i mbróg leathair ariamh, agus nuair a ba mhaith liom comhrá a dhéanamh agus deoch a ól anois agus arís, is air a tharraingínn. Bhi ceathrar níonach aige ag obair fán teach agus sa tsiopa agus sa tábhairne agus i gcionn tamaill d'éirigh domhsa mar d'éirigh do na mílte fear comh maith liom -- thit mé i ngrá le bean. Ba í an dara bean de na níonacha -- Máire -- mo rogha. Ón am sin amach ba é an rud a bhi ar m'intinn a dhul chun mná in áit a dhul chun na Státaí... Fall '07: Cúige Uladh (10) The Travels of Micí Mac Gabhann (Part II) P. 5