การว เคราะห โครงการทางเศรษฐก จ

Transcription

1 การว เคราะห โครงการทางเศรษฐก จ เหต ผลและความจาเป น การว เคราะห โครงการทางเศรษฐก จ เป นการว เคราะห ผลของโครงการท ม ต อระบบเศรษฐก จ โดยรวม เน องมาจากโดยท วไป การว เคราะห โครงการเอกชนเป นการว เคราะห ถ งความเป นไปได ทางด าน การเง นของโครงการท ม ผลโดยตรงต อผ เป นเจ าของโครงการ ม งเน นท ผลประโยชน ท ได ร บจากการลงท น หร อผลกาไรท เป นต วเง นจากการดาเน นการ รวมถ งความสามารถในการจ ายค นเง นก ตลอดช วงอาย ของ โครงการในกรณ อาศ ยแหล งเง นท นอ นๆ แต การว เคราะห โครงการทางการเง นด งกล าวย อมไม เพ ยงพอต อ การต ดส นใจในการลงท น เพราะในความเป นจร ง การลงท นในโครงการใดก ตาม นอกจากจะม ผลกระทบ ต อเจ าของโครงการแล ว ย งส งผลกระทบต อกล มบ คคลท อย ภายนอกโครงการ ท งในส วนของการผล ต การ บร โภคส นค า บร การอ นๆ และการดาเน นก จกรรมทางเศรษฐก จในระบบอย างต อเน อง ด งน นการว เคราะห ความเป นไปได ของโครงการจ งจาเป นต องพ จารณาถ งผลของโครงการท ม ต อระบบเศรษฐก จโดยรวม โครงการจ งจาเป นต องม การว เคราะห โครงการทางเศรษฐก จ ความจาเป นในการว เคราะห โครงการทางเศรษฐก จย อมข นก บประเภท ล กษณะ ขนาดของ โครงการ ถ าเป นโครงการเอกชนหร อโครงการขนาดเล ก การดาเน นโครงการย อมม ผลกระทบต อระบบ เศรษฐก จโดยรวมน อยหร อไม ม เลย ด งน นจ งไม ม ความจาเป นในการว เคราะห โครงการทางเศรษฐก จ แต ใน กรณ ท เป นโครงการลงท นขนาดใหญ เช น การคมนาคม โรงไฟฟ า ชลประทาน จาเป นต องว เคราะห โครงการทางเศรษฐก จ เพราะโครงการเหล าน ม ผลกระทบต อค ณภาพส งแวดล อมผ านด านต นท นค าใช จ าย และผลประโยชน ของโครงการ การว เคราะห ทางการเง นเพ ยงด านเด ยวไม อาจนาไปส ข องสร ปของการ ลงท นในโครงการได อย างเช อม น จาเป นต องนาผลการว เคราะห ทางเศรษฐก จมาประกอบการต ดส นใจ ความแตกต างระหว างการว เคราะห โครงการทางเศรษฐก จก บการว เคราะห ทางการเง น อย ท การ ม งเน นผลของโครงการระหว างผลต อเศรษฐก จส วนรวมและผลต อผ เป นเจ าของโครงการ กล าวอ กน ยค อ เป นความแตกต างระหว างผลท ม ต อการจ ดสรรทร พยากรของระบบเศรษฐก จ และผลทางการเง นของผ เป น เจ าของโครงการ ด งน นจะเห นได ว า บางโครงการม ความเป นไปได ทางเศรษฐก จแต เป นไปไม ได ทางด าน การเง น เช น โครงการป ยแห งชาต หร อบางโครงการม ความเป นไปได ทางด านการเง น แต เป นไม ได ทาง เศรษฐก จ เช น โครงการแก งเส อเต น เป นต น 1

2 เม อพ จารณาโครงการขนาดใหญ ท ภาคร ฐม หน าท ร บผ ดชอบและต องดาเน นการอย น น จะม อย สอง ล กษณะ ได แก โครงการท อานวยความสะดวกหร อสนองความต องการของประชาชน เช น การก อสร างทาง หลวง ทางรถไฟ สนามบ น ผล ตไฟฟ า ชลประทาน ส วนโครงการอ กล กษณะหน งค อ โครงการท ก อให เก ด ความม นคงและเจร ญร งเร องของชาต เช น โครงการสารวจจ กรวาลนอกโลก สาหร บประเทศไทยซ งเป น ประเทศกาล งพ ฒนาก จะม แต โครงการล กษณะแรกเท าน น ซ งการว เคราะห ทางเศรษฐศาสตร จะช วยให เห น ป ญหาและแก ป ญหาได ช ดเจนย งข น ข นตอนในการว เคราะห ทางเศรษฐก จ ก อนท ร ฐบาลจะต ดส นใจเล อกลงท นในโครงการท เหมาะสมน นควรผ านข นตอนการว เคราะห ด งน 1) แต ละโครงการจะต องจาแนกและระบ รายละเอ ยดอย างช ดเจน ท งต นท นและผลประโยชน ของโครงการ เพราะเป นห วใจสาค ญในการว เคราะห และประเม นค ณค าของโครงการ โดยเฉพาะอย างย งการ ว เคราะห ทางเศรษฐก จจะพ จารณาครอบคล มท งต นท นและผลประโยชน ท ม ต วตนและไม ม ต วตน ซ งจ ดเป น ป ญหามากท ส ดในการว เคราะห 2) พยายามประเม นต นท นและผลประโยชน ท กรายการออกมาเป นต วเง น 3) ใช เคร องม อการว เคราะห ท เหมาะสมเพ อให เก ดการจ ดสรรทร พยากรอย างม ประส ทธ ภาพตาม หล กเศรษฐศาสตร โดยต องคาน งถ งค าของเง นเม อเวลาผ านไป เน องจากการว เคราะห โครงการเป นการ ว เคราะห ถ งส งท เก ดข นในอนาคต 4) คาน งถ งต นท นและผลประโยชน บางประการท เราไม สามารถประเม นค าเป นร ปต วเง น อย างไรก ตาม การว เคราะห โครงการทางเศรษฐศาสตร ย งม ความย งยากในเร องต อไปน 1) ผลประโยชน จากการลงท นท ค ดคานวณเป นค าต วเลข เราไม อาจถ อค าใดเป นมาตรฐาน สาหร บท กโครงการ ด งน น จ งไม สามารถว ดประส ทธ ภาพการลงท นได งานสาธารณประโยชน ของร ฐบาล ส วนมากจะเป นงานบร การท ไม หว งผลกาไร สภาพส งคม 2) ต นท นและผลประโยชน บางประการไม สามารถต ค าเป นต วเง นได เช น ส ขภาพของประชาชน 3) ป จจ ยทางการเม องม อ ทธ พลต อการต ดส นใจดาเน นโครงการ 4) โครงการของร ฐบาลม กฎเกณฑ ท ม ผลต อความคล องต วในการปฏ บ ต งาน เช น การจ ายอ ตรา ค าจ างแรงงาน ความรวดเร วในการบร การ ซ งส งผลให โครงการร ฐบาลม ประส ทธ ภาพการทางานต ากว า โครงการเอกชน 2

3 ร วมม ออย างเต มท 5) โครงการร ฐบาลส วนใหญ ทาเพ อสาธารณชน ไม หว งผลกาไร ด งน น ท มงานจะไม ให ความ ล กษณะการว เคราะห ทางเศรษฐก จ ในการต ดส นใจเล อกลงท นในโครงการใดน น ต องเปร ยบเท ยบผลประโยชน ท ระบบเศรษฐก จ ได ร บจากโครงการและต นท นหร อผลเส ยท เก ดจากการใช ทร พยากรในโครงการแทนท จะนาไปใช ก บ โครงการอ น ซ งก ค อ ค าเส ยโอกาสของการใช ทร พยากร ต นท นและผลประโยชน ทางเศรษฐก จน น ม ความหมายต างจากต นท นและผลประโยชน ทางการ เง น โดยการลงท นในโครงการใดก ตามย อมก อให เก ดต นท นและผลประโยชน ท งท ม และไม ม ต วตน กรณ โครงการเอกชน เจ าของโครงการจะนาผลประโยชน ในร ปต วเง นซ งเก ดจากการขายผลผล ตมาพ จารณา เปร ยบเท ยบก บต นท นภายในก จการว าค มหร อไม โดยต นท นและผลท เจ าของไม ได ร บโดยตรงก จะไม นามา พ จารณาเพ อประกอบการต ดส นใจ ด งน น จ งม ความจาเป นต องกาหนดคาน ยามพร อมจาแนกต นท นและ ผลประโยชน ของโครงการทางเศรษฐก จให ช ดเจนด งน ต นท นทางเศรษฐก จของโครงการ (Economic Cost) หมายถ ง ต นท นค าใช จ ายอ นเก ดจากการใช ทร พยากรอย างแท จร ง แสดงค าเส ยโอกาสของทร พยากรท ส ญเส ยไปในการนาทร พยากรมาใช ในโครงการ ด งน น ราคาท นามาใช คานวณต นท นของทร พยากร จ งเป นราคาท สะท อนถ งม ลค าท แท จร งของการหามาได ยากซ งทร พยากร ไม ใช ราคาในตลาด เพราะราคาตลาดถ กบ ดเบ อนจากค าท แท จร ง นอกจากน น ต นท นทาง เศรษฐก จย งครอบคล มถ งค าใช จ ายหร อผลเส ยโดยอ อมจากโครงการต อบ คคลอ นท ไม ม ส วนเก ยวข องก บ โครงการโดยตรง (third parties) ซ งเจ าของโครงการไม ได แบกร บผลเส ยด งกล าว ผลประโยชน ทางเศรษฐก จของโครงการ (Economic Benefit) หมายถ ง ผลประโยชน หร อผลด โดยตรงในร ปต วเง นอ นเก ดจากการจาหน ายผลผล ตตามราคาเศรษฐก จ (economic price) รวมท ง ผลประโยชน โดยอ อมท บ คคลอ นได ร บจากโครงการโดยไม ม ส วนร เห นก บการม โครงการโดยตรง และไม ต องเส ยค าใช จ ายใดๆ ในการได ร บประโยชน จากโครงการ ในการว เคราะห โครงการทางเศรษฐก จจะประเม นค ารายการต นท นและผลประโยชน ในร ปค าท แท จร ง (real term) โดยใช ราคาคงท (constant price) ทาให โครงการไม ได ร บผลประทบใดๆ จากอ ตราเง น เฟ อ เพราะต นท นและผลประโยชน ได ร บผลกระทบโดยเปร ยบเท ยบเท าก น 3

4 ในการว เคราะห โครงการทางการเง นน น สามารถใช ราคาคงท หร อราคาตลาดก ได ขณะท การ ว เคราะห โครงการทางเศรษฐก จใช ราคาคงท เท าน น ซ งข อด ของการว เคราะห โครงการโดยใช ราคาคงท ม ด งน (real IRR) ได ท นท 1) จากงบกระแสเง นสดของโครงการ เราสามารถหาค าอ ตราผลตอบแทนจากการลงท นท แท จร ง 2) เราสามารถเปล ยนค าทางการเง นในงบกระแสเง นสดเป นค าทางเศรษฐก จได โดยใช ค าแปร ราคาเงา (conversion factor: CF) 3) ช วยให การว เคราะห ความอ อนไหวของโครงการง ายข น โดยเฉพาะการหาค าเปล ยนการ ต ดส นใจ (switching value) ง ายข น หล กการว เคราะห ทางเศรษฐก จ หล กการว เคราะห โครงการทางเศรษฐก จไม ม ความแตกต างก บการว เคราะห โครงการทางการเง น เพราะความเป นไปได ของโครงการทางเศรษฐก จข นก บความค มค าในการลงท น เกณฑ การต ดส นใจเพ อการ ลงท นย งคงใช NPV, IRR, BCR และ ECA เป นสาค ญ การว เคราะห โครงการทางเศรษฐก จเร มต นหล งจากท ได ม การว เคราะห ผลทางการเง นแล วทาการ ปร บประเภทของรายการเป นผลประโยชน และต นท นของโครงการให แสดงถ งค าเส ยโอกาส ซ งจะกระทา ในส วนของต นท นและผลประโยชน โดยตรงและโดยอ อม จากน นนาต นท นและผลประโยชน มารวมก นเพ อ หาผลประโยชน ส ทธ ของโครงการ 1 ประเภทของรายการทางการเง นท ปร บค าทางเศรษฐก จ (economic value) 1) รายการประเภทเง นโอน (Transfer Payment) รายการประเภท เง นโอน ได แก ภาษ อากร เง นอ ดหน น และดอกเบ ย ซ งเป นค าใช จ ายหร อ รายได ทางการเง นท ตกอย ก บเจ าของโครงการโดยตรง ซ งในการว เคราะห ทางเศรษฐก จน นถ อว า รายการ ด งกล าวไม แสดงถ งม ลค าของทร พยากรท ใช ในโครงการ เป นเพ ยงรายการเง นโอนหร อโอนอานาจจากคน กล มหน งไปส อ กกล มหน งในระบบเศรษฐก จเท าน น เช น ภาษ อากรเป นรายการท เจ าของโครงการจ ายไป โดยไม ได ม การใช ทร พยากรเพ มข น แต กล บเป นรายการท เพ มเข ามาในการใช ทร พยากรจานวนเด ม ซ งม ผล ให ม ลค าของทร พยากรท ใช ในโครงการไม แสดงถ งค าเส ยโอกาสของทร พยากร นอกจากน นย งพ จารณา รายการภาษ อากรได อ กทางหน งว า ร ฐบาลเก บภาษ อากรมา แล วจ ายค นให ประชาชนกล บไปในร ปของส นค า สาธารณะ ในทานองเด ยวก น เง นอ ดหน นเป นเง นรายได ท เจ าของโครงการได มาโดยไม ได เก ดจากการ 4

5 จาหน ายผลผล ตของโครงการ เช น ป ยถ กจ ดมาใช ในโครงการ ณ ระด บราคาท ม การควบค ม เง นอ ดหน น จานวนหน งแอบแฝงอย ในราคา ถ าราคาควบค มต ากว าต นท นของป จจ ยการผล ต (full cost) ป จจ ยการผล ตน ควรถ กประเม นม ลค า ณ ระด บ full cost ของการใช ป จจ ยเพ มข น ไม ใช ณ ระด บราคาอ ดหน น ในส วนของ ค าเช า เป นการโอนอานาจซ อจากโครงการไปส ผ เป นเจ าของทร พย ส นท ถ กเช า ในกรณ น ค าเช าไม ควร รวมอย ในต นท น แต ม ข อยกเว นกรณ เป นค าเช าเพ อบร การท ถ กจ ดหาโดยผ เป นเจ าของทร พย ส น เช น การ บาร งร กษา ถ อว าบร การเหล าน ไม ใช ทร พยากร จ งจาเป นต องรวมค าเช าน เป นต นท นของโครงการ จะเห นได ว า รายการโอนด งกล าวประกอบด วยผ โอนและผ ร บโอน ผลทางเศรษฐก จจ งถ ก ห กล างไป ด งน น เม อม รายการประเภทเง นโอนด งกล าวแทรกอย ในค าทางการเง นก จาเป นต องปร บออก เพ อให รายการด งกล าวแสดงค าทางเศรษฐก จท แท จร ง ข อส งเกตเก ยวก บรายการภาษ อากร (1) รายการภาษ ไม ควรนามาค ดรวมเป นค าใช จ ายในการคานวณต นท นทางเศรษฐก จ เพราะ เป นค าใช จ ายทางการเง น เช น ภาษ น าม น ราคาตลาดของน าม นจะรวมภาษ ด วย การท ราคาน าม นเพ มส งข น อ นเน องมาจากรายการภาษ น น ทาให ราคาน าม นไม สะท อนถ งต นท นทางเศรษฐก จท แท จร งว า ม การใช ทร พยากรทางเศรษฐก จเพ อผล ตน าม นมากข นด วย ในทานองเด ยวก น ค าธรรมเน ยม ใบอน ญาต และภาษ ศ ลกากรสาหร บส นค านาเข าก เป นรายการท ต องห กออกจากการคานวณต นท นทางเศรษฐก จของโครงการ ด วยเช นก น โดยการประเม นต นท นทางเศรษฐก จอ นเก ดจากการใช ป จจ ยด งกล าว จะใช ราคาท นของป จจ ย แทนราคาตลาดท รวมภาษ อย ราคาท นของป จจ ยค อต นท นหน วยส ดท ายของการผล ตป จจ ยน น (2) โครงการของร ฐบาลท จ ดหาให ประชาชนในร ปของการบร การ เช น บร การศ นย สาธารณส ข ซ งร ฐบาลไม ค ดค าบร การโดยตรง แต พ จารณาโดยอ อมแล ว ร ฐบาลเก บเง นในร ปของภาษ แทน สาหร บการใช ทร พยากร ย งม โครงการเหล าน มาก ร ฐก จะเก บภาษ เพ ม เช น ภาษ ท ด น ซ งประชาชนต องจ าย ให แก ร ฐบาลสาหร บการจ ดหาสาธารณ ปโภคข นพ นฐาน (infrastructure) และวางแผนผ งภ ม ประเทศ กรณ ด งกล าวจ ดได ว า ค าบร การเหล าน สมควรเป นส วนหน งของต นท นของโครงการ สร ปได ว า ถ าภาษ เป นรายการโอนเง นระหว างบ คคลในส งคม ไม น บเป นส วนหน งของต นท น โครงการ แต ถ าเป นรายการท ร ฐจ ดเก บเพ อเป นท นในการใช จ ายสาหร บบร การแก ประชาชนอ นเป นผลจาก การม โครงการ ก น บเป นต นท นของโครงการ ข อส งเกตเก ยวก บท ด น ท ด นเป นค าใช จ ายทางการเง นจากงบทร พยากรของโครงการ และม กถ กพ จารณาให เป น รายการท ปร บออกจากการว เคราะห ทางเศรษฐก จ เน องมาจาก 5

6 ถ งม ลค าของท ด นท แท จร ง ต นท นของโครงการ) (1) โครงการอาจเป นเจ าของท ด นอย แล ว จ งถ อว าเป นต นท นท เก ดข นในอด ต (2) การซ อท ด นเพ อเก งกาไร ถ อว า รายจ ายในการซ อท ด นเป นค าใช จ ายทางการเง น ไม แสดง (3) ต นท นของท ด นอาจปรากฏในร ปของค าเช า (แต ถ าค าเช าน เป นค าบร การก ถ อได ว าเป น ต นท นของท ด นถ กกาหนดโดยม ลค าการซ อเม อเร มต นโครงการ ด งน น ต นท นของท ด นจ ง เป นค าใช จ ายทางการเง น ซ งจาเป นต องถ กปร บเพ อขจ ดกาไรส วนเก นท ตกเป นของผ ขายท ด น ว ธ ประเม นค า ท ด นจะพ จารณาจากการใช ท ด นในทางเล อกอ นกรณ ไม ม โครงการ น นค อ ท ด นน ก อให เก ดผลประโยชน ส ทธ ต อป เท าใด ม ลค าป จจ บ นของกระแสผลประโยชน ส ทธ น จากการใช ท ด นไปในทางเล อกอ นม ค าเท าใด อ กน ยหน งค อ ค าใช จ ายทางการเง นของท ด นควรถ กปร บค าเป นต นท นค าเส ยโอกาสของท ด นน นเอง (Traded Goods 2) รายการประเภท กล มส นค าและบร การท ม การซ อขายก นระหว างประเทศหร อในตลาดโลก and Services) รายการของกล มส นค าหร อบร การประเภทน ได แก ส นค าท ม การนาเข าและส งออก ท งท เป น ผลผล ตจากโครงการ หร อป จจ ยการผล ตท ใช ในโครงการ ส นค าท ผล ตในประเทศและสนองความต องการ ของตลาดเพ ยงพอก ไม จาเป นต องนาเข า ซ งถ าผล ตไม เพ ยงพอต อความต องการในประเทศก ต องส งนาเข า หร อส นค าท ผล ตเพ อทดแทนการนาเข าเพ อสนองความต องการภายในประเทศ ถ าผล ตเก นความต องการ ก ต องส งออก รายการเหล าน ต องถ กปร บจากราคาตลาดมาเป นราคาท แท จร งทางเศรษฐศาสตร เพ อให ราคา สะท อนถ งค าเส ยโอกาสท แท จร งของทร พยากรท นามาใช ในโครงการ เพราะราคาตลาดของกล มส นค า ด งกล าวม กถ กบ ดเบ อนจากความเป นจร ง เน องจากความไม สมบ รณ ของตลาด การแทรกแซงของร ฐบาล เป นต น เพ อขจ ดความบ ดเบ อนของราคา เราจ งจาเป นต องกาหนดราคาเพ อหาต นท นและผลประโยชน ท แท จร งของโครงการสาหร บกล มส นค าและบร การท ม การซ อขายในตลาดโลก โดยหาราคาท แท จร งทาง เศรษฐก จ (real economic prices) ซ งก ค อ ราคาส นค าน น ณ ท าเร อของประเทศ (c.i.f. or f.o.b. prices) หร อ ราคาผ านแดน (border price) หร อราคาระหว างประเทศ (international price) ปร บด วยค าขนย าย ภายในประเทศ ซ งประกอบด วยค าขนส ง (transport costs) และค าขนถ าย (handling charges) ท อาจเก ดข น 3) รายการประเภทกล มส นค าและบร การท ไม ม การซ อขายก นระหว างประเทศหร อในตลาดโลก (Non-Traded Goods and Services) รายการกล มส นค าประเภทน เป นส นค าท ไม ม การส งออกหร อนาเข า หร อเป นบร การท ม การซ อ ขายภายในประเทศเท าน น ซ งม สาเหต ด งน 6

7 (1) ล กษณะทางกายภาพของส นค าท ทาให ไม สามารถเคล อนย ายได และต นท นการขนส งอย ในระด บส ง ซ งหมายความว า ก จกรรมบางอย างสามารถดาเน นการได ภายในประเทศเท าน น ส งน ย ง ครอบคล มถ งบร การ เช น การขนส ง การกระจายส นค า ส ขภาพ พล งงาน การประปา เป นต น (2) ค ณภาพท แตกต างก นระหว างส นค าและม ส นค าท เหม อนก นจานวนมากถ กขายใน ตลาดโลก ส นค าบางอย างผล ตเพ อขายในประเทศหร อในตลาดท ม ระด บรายได ต าเท าน น ไม สามารถนาส ง ออก ท งน เพราะส นค าม ค ณภาพต าเม อเท ยบก บตลาดโลก และส นค าเหล าน ไม ได ถ กผล ตข นเพ อทดแทน ส นค านาเข าซ งม ค ณภาพด กว าสาหร บผ บร โภคในประเทศ ( 3) ข อจาก ดของร ฐบาลในการนาเข าหร อส งออก ไม ว าจะเป นโควตานาเข าหร อส งออก หร อ การจ ดเก บภาษ ส นค านาเข าในระด บส ง นโยบายจานวนมากท เก ยวพ นก บอ ตสาหกรรมท ผล ตเพ อทดแทน การนาเข า จะม ผลกระทบต อการว เคราะห โครงการในประเทศซ งลงท นในภาคอ ตสาหกรรมท ผล ตส นค าท ไม ม การซ อขายในตลาดโลก อย างไรก ตาม แนวโน มการควบค มด านการค าในประเทศต างๆ ได ผ อนคลาย ลง และร ฐบาลเป ดโอกาสให ส นค าท อาจซ อขายก นได กลายเป นส นค าท ซ อขายก นได ในตลาดโลก รวมท ง นโยบายเป ดการค าเสร (FTA) ซ งละเว นภาษ นาเข า เม อกล มส นค าด งกล าวไม ม การซ อขายก นในตลาดโลก การต ราคาจ งไม อาศ ยราคา ณ ท าเร อ เพราะไม ม ราคาผ านแดนเป นฐานเร มแรกในการคานวณ ด งน น ก อนท จะคานวณหาผลประโยชน ทาง เศรษฐก จของโครงการจะต องม การปร บราคาตลาดเป นราคาท แท จร งทางเศรษฐก จโดยอาศ ยหล กการของ ทฤษฎ เศรษฐศาสตร การต ค าของกล มส นค าเหล าน เป นการต จากค าเส ยโอกาส ซ งก ค อ prices) 2 ราคาตลาดและราคาเงา (Market Price and Shadow Price) ราคาเงา (shadow ราคาตลาด เป นราคาหร ออ ตราแลกเปล ยนท ถ กกาหนดข นโดยกลไกตลาดอย างเป ดเผย เป นไปตาม อ ปสงค และอ ปทานตลาด ราคาเงา เป นราคาหร ออ ตราแลกเปล ยนของส นค าและบร การ หร อป จจ ยการผล ตท ถ กคานวณข น เพ อให สะท อนถ งค าเส ยโอกาสท แท จร งของส นค าและบร การ หร อป จจ ยการผล ตในโครงการ โดยถ อว า ราคาตลาดของส งด งกล าวถ กบ ดเบ อนจากค าท แท จร ง หร อไม ปรากฏราคาของส งด งกล าวในตลาด ต วอย างการใช ค าแปรราคาเงา ในระบบเศรษฐก จหน งๆ ส นค าท ม การซ อขายก นระหว างประเทศจะม ราคา ณ ท าเร อสาหร บส นค า นาเข า ราคา ณ ท าเร อจะเท าก บจานวนเง นตราต างประเทศท จาเป นต องจ ายไปเพ อให ได มาซ งส นค า ณ 7

8 ท าเร อ อ กน ยหน ง ค อ ราคา c.i.f. สาหร บส นค าส งออก ราคา ณ ท าเร อจะเท าก บจานวนเง นตราต างประเทศท ได ร บ ณ ท าเร อ หร อราคา f.o.b. อย างไรก ตาม ณ ท ต งโครงการต องใช ราคาเงา และจาเป นต องคานวณราคา เท ยบเท าก น ณ ท าเร อ ซ งได รวมการปร บปร งรายการเก ยวก บการจ ดการ การขนส งและรายจ ายร ปเง นโอน ระหว างท ต งโครงการและท าเร อ สาหร บส นค าท ไม ม การซ อขายก นในตลาดโลกท นามาใช เป นป จจ ยการผล ตของโครงการ จาเป นต องนามาจาแนกประเภทรายการต นท นการผล ตออกมาเพ อจะได ประย กต ใช หล กค าเส ยโอกาส ทางการค าทางอ อม ท งน เพราะถ งแม ว ารายการต างๆ เหล าน นจะไม ม ราคาตลาดโลกก ตาม รายการป จจ ยการ ผล ตส วนใหญ ก สามารถถ กประเม นได ณ ราคาตลาดโลก หล กค าเส ยโอกาสสามารถนามาประย กต ใช ได โดยตรงก บแรงงานและท ด น แม กระท งอ ตราส วนลดค าต างๆ ท ประเม นได อย างเหมาะสมก สามารถนามา ประย กต ใช ก บโครงการอ นๆได สาหร บป จจ ยการผล ตและผลผล ตแต ละประเภทน น ค าแปรราคาเงา (Conversion factor: CF) สามารถถ กคานวณข นได โดยค า CF เป นอ ตราส วนระหว างราคาเงาและราคาตลาดสาหร บรายการน นๆของ โครงการ CF= ราคาเงา ราคาตลาด ค า CF น สามารถนามาใช ประเม นค าทร พยากรจากราคาตลาดให เป นราคาเงา ด งน น ม ลค าของราคาเงา = CF ม ลค าของราคาตลาด ตารางท 6.1 แสดงการใช CF ปร บค ารายการต างๆ ของโครงการ จากราคาตลาดเป นราคาเงา สาหร บกระแสทร พยากรอย างง าย ส วนแรกของตารางแสดงงบทร พยากร ณ ราคาตลาด ซ งจะถ กปร บค าด วย CF จนได ส วนส ดท ายค องบทร พยากร ณ ราคาเงา แต ละรายการท ปรากฏในงบทร พยากรจะถ กห กลดเป น ม ลค าป จจ บ น กระแสทร พยากร ณ ราคาตลาด ถ กห กลดค าโดยใช อ ตราส วนลด ซ งแสดงค าเส ยโอกาสของ การใช เง นลงท น ณ ราคาตลาด (สาหร บกระแสทร พยากร ณ ราคาเงาน น อ ตราส วนลดควรแสดงถ งค าเส ย โอกาสของการใช เง นลงท น ณ ราคาเงา) ม ลค าป จจ บ นส ทธ ท แตกต างก นท งสองเก ดข นเน องจากการใช CF และอ ตราส วนลดแตกต างก น 8

9 ตารางท 1 แสดงการประย กต ใช ค า CF ป ราคาตลาด ราคาเงา CF ต นท น การลงท นส ง ปล กสร าง 1, เคร องจ กร 1, เง นท น หม นเว ยน ว ตถ ด บ ค าไฟ ค าขนส ง แรงงานม ท กษะ แรงงานไร ท กษะ รายร บ 1, ,350 1,800 1, , ,404.0 กระแส ทร พยากร 2, ,100 1, ส ทธ อ ตราส วนลด ม ลค าป จจ บ น ส ทธ :NPV สร ปได ว า ประเด นท น กเศรษฐศาสตร ให ความสนใจน นอย ท ราคาตลาดเป นราคาท เหมาะสม หร อไม ในการนามาใช ต ค าผลผล ตและป จจ ยการผล ตของโครงการ ซ งถ าระบบตลาดเป นตลาดแข งข น สมบ รณ ราคาตลาดก จะสะท อนถ งอ ปสงค และอ ปทานของส นค าหร อป จจ ยน นอย างแท จร ง อ กน ยค อ สะท อนถ งค ณค าของส งคมท แท จร ง น นค อ ราคาต อหน วยของส นค าหร อป จจ ยการผล ตเท าก บต นท นหน วย ส ดท าย : P = MC แต ในโลกแห งความเป นจร ง ระบบตลาดม ความไม สมบ รณ เช น ม การผ กขาด การ แทรกแซงของร ฐบาลในระด บราคาส นค าหร อป จจ ย ผลกระทบภายนอก เป นต น 9

10 ภาวะผ กขาดในตลาด เม อม การผ กขาดเก ดข นในตลาดส นค าหร อป จจ ยการผล ต ราคาขายต อหน วยของส นค าหร อป จจ ย การผล ตจะเป นราคาท ส งกว าต นท นหน วยส ดท าย (P > MC) ราคาตลาดไม สามารถนามาว ดค าท แท จร งของ ส นค าน น การว เคราะห จะใช ราคาตลาดหร อต นท นหน วยส ดท ายย อมข นก บว า การผล ตส นค าหร อป จจ ยการ ผล ตน นเป นการผล ตในจานวนเท าเด มหร อเพ มข นจากเด ม เพ อสนองอ ปสงค ของโครงการท กาล งพ จารณา ก. กรณ ผล ตเพ มข นเท าก บอ ปสงค ของโครงการ เราจะใช ต นท นเพ มเป นต วประเม นต นท นท แท จร งของส นค าจานวนท ผล ตเพ มข น ข. กรณ ไม ผล ตเพ มข น และโครงการต องแย งซ อป จจ ยการผล ตจานวนด งกล าวจากผ ซ อรายอ น เราจะใช ราคาตลาดประเม นต นท นท แท จร งของป จจ ย ซ งราคาตลาดจะสะท อนถ งม ลค าส งส ดของป จจ ย จานวนด งกล าวท ส ญเส ยไป อ นเน องมาจากการนาป จจ ยการผล ตมาใช ในโครงการ ค. กรณ ปร มาณส นค าท ต องการเก ดจากการเพ มส งข นของปร มาณการผล ตส วนหน ง โดยส วน เหล อได จากปร มาณการผล ตเด ม เราจะใช ค าเฉล ยถ วงน าหน กของราคาตลาดและ ต นท นหน วยส ดท าย ประเม นต นท นท แท จร ง ผลกระทบภายนอก ผลกระทบภายนอก ค อ ผลจากกระบวนการผล ตท ส งผลกระทบต อบ คคลท สามท งผลกระทบ ทางบวก (positive externality) และผลกระทบทางลบ ( negative externality) ในระบบตลาดแข งข นสมบ รณ กระบวนการผล ตท ส งผลกระทบภายนอกเช งลบจะนาไปส การจ ดสรรทร พยากรอย างไร ประส ทธ ภาพ อ น แสดงถ งความล มเหลวในระบบตลาด (market failure) น นค อ ราคาส นค าท ขายต ากว าท ควรจะเป น และ ปร มาณการผล ตอย ในระด บส งกว าท ควรเม อพ จารณาต นท นท งหมดในการผล ต (social cost) ไปด วย อย างไรก ตาม การว เคราะห โครงการจะนาความไม สมบ รณ ของตลาดมาพ จารณาหร อไม ย อม ข นก บว า สภาพด งกล าวปรากฏช ดเจนเพ ยงใด ในประเทศท กาล งพ ฒนาจะม ความไม สมบ รณ ของตลาด ช ดเจน เน องจากร ฐบาลม นโยบายแทรกแซงระบบตลาดทาให กลไกราคาไม สามารถทางานได ทาให ยากต อ การว เคราะห ความบ ดเบ อนของตลาด รวมท งการคานวณหาม ลค าท แท จร งของป จจ ยการผล ตหร อส นค าและ บร การของโครงการ และอ กประเด นท ควรคาน งค อ ค าใช จ ายท ต องเส ยไปในการศ กษาว เคราะห และ คานวณหาม ลค าท แท จร งด งกล าว กรณ ท ผ ว เคราะห ทราบแน ช ดถ งความบ ดเบ อนในระบบตลาด โดยหล กการแล ว ผ ว เคราะห จะต อง ปร บราคาตลาดของป จจ ยหร อส นค าและบร การให สะท อนถ งม ลค าท แท จร งหร อค าเส ยโอกาสให มากท ส ด 10

11 น นค อ คานวณหาราคาเงาของป จจ ยหร อส นค าและบร การน นๆ เท าท จะทาได ซ งถ อว าสาค ญมากสาหร บ การว เคราะห โครงการในประเทศกาล งพ ฒนา เน องจากความไม สมบ รณ ของระบบตลาดเก ดข นแทบท กส วน ในระบบเศรษฐก จ จ งม การนาเสนอแนวค ดในการคานวณหาราคาเงาท เป นระบบสาหร บป จจ ยการผล ต รวมท งส นค าและบร การท กประเภท โดยธนาคารโลกได ให เหต ผลสาค ญประการหน ง ค อ ราคาตลาดของ ป จจ ยและผลผล ตในประเทศกาล งพ ฒนาถ กบ ดเบ อนจากค าท แท จร งอย างมาก สาเหต อาจเก ดจากการส งข น อย างรวดเร วของอ ตราเง นเฟ อ การแทรกแซงของร ฐบาล ม ลค าท ส งเก นจร งของเง นตราภายในประเทศ และ ด วยเง อนไขความไม สมบ รณ ของตลาด ซ งรวมถ งภาวการณ ทางานต ากว าระด บเป นจานวนมาก และการ เคล อนย ายแรงงานในอ ตราต า อ นเป นเหต การณ ปกต สาหร บประเทศกาล งพ ฒนาโดยท วไป 3 ราคาเงาและหน วยมาตรฐาน ค าแปรราคาเงาต งอย บนพ นฐานของการเปร ยบเท ยบค าเส ยโอกาสของรายการท ปรากฏใน โครงการก บราคาตลาดของรายการน น ว ตถ ประสงค ท แฝงอย ในการว เคราะห โครงการเม อรายการต างๆของ โครงการถ กประเม นค า ณ ค าเส ยโอกาสก ค อ เพ อให ผลประโยชน ของทร พยากรส ทธ ม ค าส งส ดสาหร บ ระบบเศรษฐก จหน ง ถ าทร พยากรท ถ นามาใช ในโครงการสามารถก อให เก ดอ ตราผลตอบแทนอย างมากใน ทางเล อกอ นๆอ ตราผลตอบแทนน ก จะสะท อนถ งค าเส ยโอกาสของทร พยากร และโครงการท เรากาล ง ว เคราะห อย น ต องม อ นต องย ต ไป ท งน เพราะการนาทร พยากรไปใช ในทางเล อกอ นจะทาให ผลประโยชน ของทร พยากรส ทธ โดยรวมส งข น หล กการข นแรกในการคานวณราคาเงาก ค อ จาเป นต องม หน วยหร อค ามาตรฐาน เพ อเป นต วเช อม สาหร บการแสดงความส มพ นธ โดยเปร ยบเท ยบระหว างม ลค าท แท จร งก บม ลค าตามราคาตลาดของป จจ ยการ ผล ตหร อส นค าและบร การน นๆ ม ลค าท แท จร งด งกล าวต องอย ในร ปหน วยมาตรฐาน มาตรฐาน หน วยมาตรฐาน สามารถแสดงราคาเงาได สองว ธ ว ธ แรก ราคาเงาแสดงในหน วยเง นตราต างประเทศโดยตรง น นค อ ใช ราคาตลาดโลกเป นหน วย ว ธ ท สอง ราคาเงาแสดงในหน วยของราคาตลาดภายในประเทศ น นค อ ใช ราคาภายในประเทศเป น 11

12 เพ ออธ บายความแตกต างระหว างหน วยมาตรฐาน จะสมมต ว า ม ผลผล ตอย สองชน ด ซ งผลผล ตท ง สองได ร บผลกระทบจากอ ตราแลกเปล ยนเง นตราต างประเทศเช นเด ยวก น ม ลค าผลผล ตส งออกชน ดหน ง เท าก บ 100 ณ ราคาท าเร อ (f.o.b) และม ลค าผลผล ตท ทดแทนการนาเข าช ดหน งเท าก บ 100 ณ ราคาท าเร อ (c.i.f) ท ซ งราคาเงาของส นค าถ กกาหนดโดยราคา ณ ท าเร อของส นค าแต ละชน ด ผลผล ตท งสองชน ดจะม ม ลค าในระบบเศรษฐก จเหม อนก น ถ าอ ตราแลกเปล ยนทางการระหว างปอนด และช ลล ง(เง นตราในประเทศ ค อช ลล ง) ค อ Sh. 15 = 1 ราคาของผลผล ตส งออกหร อผลผล ตทดแทนการนาเข าในร ปของเง นตรา ภายในประเทศก ค อ Sh. 1,500 อย างไรก ตาม สมมต ข อม ลเพ มเต มว า ราคาของผลผล ตทดแทนการนาเข า เพ มข นได จากการเก บภาษ ศ ลกากรนาเข าสาหร บผลผล ตท เข ามาแข งข นเท าก บ 40% กล าวได ว า ผลผล ต ทดแทนการนาเข าขายในตลาดภายในประเทศ ณ ราคา Sh. 1,500 บวกด วย 40% หร อเท าก บ Sh. 2,100 ราคา ตลาดภายในประเทศของผลผล ตทดแทนการนาเข าจะม ราคาส งกว า ถ งแม ว าม ลค าทางเศรษฐก จ ณ ราคา ตลาดโลกจะเท าก บราคาผลผล ตส งออกก ตาม ราคาตลาดภายในประเทศสาหร บผลผล ตท งสองชน ด สามารถถ กปร บเพ อสะท อนข อเท จจร งท ว า ผลผล ตท งสองม ม ลค าเหม อนก นในแง ค ดของส วนรวมได ซ งการปร บสามารถเก ดข นได 2 ทาง 1) ถ าหน วยมาตรฐานของราคาตลาดโลกเป นท ยอมร บ ราคาตลาดภายในประเทศของผลผล ต ทดแทนการนาเข าจาเป นต องถ กปร บค าลดลงเป นราคาตลาดโลกของผลผล ตชน ดน โดยใช อ ตราส วน 1,500/ Sh. 2,100 (หร อ โดยประมาณ) 2) ถ าหน วยมาตรฐานของราคาภายในประเทศเป นท ยอมร บ ราคาผ านแดนของผลผล ตส งออก จาเป นต องถ กปร บให ส งข นด วยแฟกเตอร 1.4 เพ อท จะแปลงราคา ณ ท าเร อ ม ลค า Sh. 1,500 เป นราคา ภายในประเทศท เท ยบเท าก น ณ ม ลค า Sh. 2,100 โดยท วไป เราสามารถขยายความเข าใจให ช ดเจนมากย งข น โดยการพ จารณาป จจ ยการผล ตท นามาใช ผล ต ผลผล ตท งสอง สมมต ว าป จจ ยนาเข าชน ดหน งม ราคา 50 ณ ราคาท าเร อ และป จจ ยท ผล ตข นภายในประเทศ ชน ดหน งไม สามารถหาซ อได ในตลาดโลก ม ราคา Sh. 600 ถ าป จจ ยการผล ตท งสองชน ดข นอย ก บความ แตกต างโดยเฉล ยระหว างราคา ณ ท าเร อและราคาตลาดภายในประเทศ ก จะทาให ป จจ ยนาเข าม ม ลค าเท าก บ 50 Sh. 15 = Sh. 750 ในหน วยมาตรฐานราคาตลาดโลก และ 50 Sh = Sh. 1,050 ในหน วย มาตรฐานของราคาภายในประเทศ ป จจ ยการผล ตภายในประเทศจะม ม ลค าเท าก บ Sh = Sh ในหน วยมาตรฐานของราคาตลาดโลก และ Sh. 600 ในหน วยมาตรฐานของราคาภายในประเทศ ม ลค าเหล าน ปรากฏด งตารางท 6.2 Sh. 12

13 ตารางท 2 หน วยมาตรฐานท ใช ในการประเม นราคาเงา ราคาตลาด ม ลค าผลผล ตส งออกท ใช หน วย มาตรฐานของราคาตลาดโลก ม ลค าผลผล ตทดแทนการนาเข าท ใช หน วยมาตรฐานของราคา ภายในประเทศ รายร บ Sh. 15 = Sh. 1,500 ป จจ ยนาเข า Sh. 15 = Sh. 750 ป จจ ยภายในประเทศ Sh. 600 Sh = Sh รายร บส ทธ Sh แหล งท มา : Curry and Weiss, op.cit., p. 85. Sh. 1, = Sh. 2,100 Sh = Sh. 1,050 Sh. 600 Sh. 450 จากตารางท 6.2 รายร บส ทธ ในหน วยมาตรฐานของราคาตลาดโลก ค อ Sh และ Sh. 450 ใน หน วยมาตรฐานของราคาภายในประเทศ อย างไรก ตาม เน องจากในการคานวณหาราคาเงาน นต องอาศ ยข อม ลจานวนมาก ประกอบก บการ พยากรณ ข อม ลบางต วกระทาได ยาก ในทางปฏ บ ต ผลล พธ ของการคานวณราคาเงาจ งม ค าไม ถ กต องแน นอน ในแต ละโครงการ ด งน น ตามหล กการทางทฤษฎ แล ว เพ อให เก ดความถ กต องและใกล เค ยงก บข อม ลท แท จร งของป จจ ยการผล ตถ กบ ดเบ อนไปจากค าท แท จร งอย างมากเท าน น โดยเฉพาะอย างย งอ ตราแลกเปล ยน เง นตราต างประเทศ ค าจ างแรงงาน ภาษ และดอกเบ ย อน ง หน วยมาตรฐานท แท จร งในการคานวณราคาเงาจะอย ในเทอมของม ลค าป จจ บ น ซ งการ ประเม นค าท แท จร งค อนข างย งยากซ บซ อน จ งจาเป นต องจ ดกล มส นค าออกเป นสองกล ม ได แก กล มส นค า ท ม การซ อขายระหว างประเทศ และกล มส นค าท ไม ม การซ อขายระหว างประเทศด งกล าว 4 การต ดส นใจก บทางเล อกของหน วยราคา ขณะท ทร พยากรของโครงการหน งถ กนามาใช ท งตามราคาตลาดและราคา ในทางทฤษฎ แล ว ท ง สองกรณ จะม ค าอ ตราส วนลดท แตกต างก น จาทาให ค า IRR ต างก น แสดงให เห นในร ปท 1 ซ งเส น NPV ของราคาตลาดและราคาเงาต ดแกนอ ตราส วนลด ณ จ ดท แตกต างก น และค าอ ตราส วนลดท เหมาะสมแก การ ต ดส นใจ บอกให ทราบถ งม ลค าท แตกต างก นของ NPV ในทางทฤษฎ แล วม ความเป นไปได ถ ง 4 Case ท จะ เก ดข นด งแสดงในตารางท

14 ตารางท 6.3 แสดงส วนผสมของการต ดส นใจ ณ ราคาตลาดและราคาเงา Case NPV ณ ราคาตลาด NPV ณ ราคาเงา การต ดส นใจ 1 บวก บวก ยอมร บ 2 บวก ลบ? 3 ลบ บวก? 4 ลบ ลบ ปฏ เสธ Net Present Value S M r S M ร ปท 1 แสดงการต ดส นใจท ข ดแย งก น; การคานวณราคาตลาดและราคาเงา (Case 3) ข อส งเกต : M M: ม ลค าป จจ บ นส ทธ ณ ราคาตลาด S S : ม ลค าป จจ บ นส ทธ ณ ราคาเงา D M D S : อ ตราส วนลด ณ ราคาตลาด : อ ตราส วนลด ณ ราคาเงา จะเห นได ว า Case ท 1 และ 4 การต ดส นใจเล อกโครงการไม ม ความคล มเคร อ โดยหน วยมาตรฐาน ของราคาท งสองให NPV เป นบวก โครงการจ งเป นท ยอมร บ หร อท งสองให ค า NPV เป นลบ โครงการจ งถ ก ปฏ เสธ 14

15 ส วน Case ท 2 สอดคล องก บโครงการต างๆท ผล ตเพ อทดแทนการนาเข า โครงการเป นท ยอมร บ ได ณ ราคาตลาด ถ าผลผล ตได ร บการค มครองโดยใช นโยบายการค าด านโควตาหร อภาษ หร อได ร บการ อ ดหน นด านการเง น หร อภาระการจ ายภาษ ลดลงอ นเน องจากได ร บส มปทาน และโครงการจะไม เป นท ยอมร บจากท ศนะโดยส วนรวมถ าราคาตลาดโลกของผลผล ตน อยกว าราคาตลาด การคานวณราคาเงาจะ บอกให ทราบว าควรเล กล มโครงการซ งสามารถทากาไรแก ผ เป นเจ าของ ซ งยากท จะทาให ผ บร หารประเทศ ผ ให ก ย ม และน กลงท นเช อว าควรเล กล มโครงการท ทากาไรเช นน Caseท 3 พ จารณาได จากโครงการผล ตพ ชผลส งออก โครงการหน งเป นท ยอมร บได ในขณะท ผล การคานวณ ณ ราคาตลาด ย นย นว าโครงการน ไม สามารถทากาไร ซ งเป นเร องท ไม ง ายในการต องมา ส งเสร มให ดาเน นโครงการหน งซ งไม สามารถทากาไรได แต พอม ทางท จะให เหต ผลว า เราต องการดาเน น โครงการเพราะเหต ใด ยกต วอย างเช น การเปล ยนแปลงต นท นของป จจ ยการผล ตและการเง น หร อการ เพ มข นในรายร บของผ ผล ตโดยตรงอ นเก ดจากการเพ มข นของราคา ณ ไร นา ทาให แน ใจว า ผลประโยชน ท ตกอย ก บชาวนาผ ผล ตน นเพ ยงพอท จะดาเน นโครงการต อไปได ถ งแม ว า เกณฑ การต ดส นใจของโครงการย งม ความคล มเคร ออย ก ตาม ก ต องแน ใจว าผลตอบแทน ท ตกก บผ ผล ตสามารถทาให ระบบเศรษฐก จโดยส วนรวมได ร บประโยชน ท งหมดด วย 5 การว เคราะห ทางเศรษฐก จ: ระบบราคาตลาดโลก ( World Price System or L-M and S-T Approach) เป นการว เคราะห โครงการท เอาว ตถ ประสงค ของร ฐบาลมาเป นหล กในการกาหนดค าเส ยโอกาส ซ งม ว ตถ ประสงค หล ก 3 ประการ 1) การใช ประโยชน ของทร พยากรท ม อย ในระบบเศรษฐก จอย างม ประส ทธ ภาพ 2) การเจร ญเต บโตของทร พยากรเม อเวลาผ านไป 3) ความเท าเท ยมก นในการกระจายการบร โภคระหว างชนช นส งคมท ม ความแตกต างก น และ กล มช นรายได ในทางปฏ บ ต จะเน นว ตถ ประสงค แรก ค าเส ยโอกาสถ กกาหนดในร ปของผลประโยชน ท ส ญเส ยไป จากนาทร พยากรมาใช ในโครงการมากกว าท จะนาไปใช ในทางเล อกอ น 15

16 ว ธ การประเม นโครงการหน งโดยใช หน วยมาตรฐานของราคาตลาดโลก ซ งเราเร ยกว า ระบบราคา ตลาดโลก โดยจะเน นโครงการท ทาการผล ตส นค าท ม การซ อขายได ในตลาดโลกและผลประโยชน ส วน ใหญ อย ในร ปของเง นตราต างประเทศ การว เคราะห ทางเศรษฐก จจะแสดงว าโครงการน นม โอกาสยอมร บได หร อไม ได โดยใช หล กเกณฑ การประเม นความเหมาะสมในการลงท น และโครงการม ประส ทธ ภาพมากพอหร อไม ท จะได มาซ งเง นตรา ต างประเทศ Goods) 5.1 ส นค าท ม กาซ อขายก นได และไม ม การซ อขายก นในตลาดโลก (Traded and Non-Traded ส นค าท ม การซ อขายก นได ในตลาดโลกเป นส นค าท ถ กผล ตหร อถ กนามาให ในโครงการ จะม ผลกระทบต อด ลการชาระเง นของประเทศ ในทางตรงก นข าม ส นค าท ไม ม การซ อขายในตลาดโลก จะไม ม รายการในการค าระหว างประเทศ ส นค าเหล าน ท โครงการผล ตข นหร อนาเข ามาใช จะส งผลกระทบต อการ หามาได ซ งอ ปทานในระบบเศรษฐก จเท าน น กรณ โครงการเอกชนน นจะพ จารณาตรงไปตรงมาในแง ท ว า ผลผล ตท ถ กส งออกหร อป จจ ยการ ผล ตท นาเข ามาจะได ร บผลกระทบอย างแน นอน อย างไรก ตาม เป าหมายก ค อจะทาการประเม นว า ส นค าจะ ย งคงม การซ อขายก นตลอดอาย ของโครงการหร อไม ด งน น จ งม ความจาเป นท จะต องประเม นเง อนไขทาง การตลาด และนโยบายการค าในอนาคต และย ดถ อประเภทของส นค าท พ จารณาตลอดอาย ของโครงการ บทบาทของนโยบายการค าของภาคร ฐบาลในการกาหนดประเภทของส นค าเป นส งสาค ญอย าง มาก และนาไปส ความแตกต างระหว างส นค าท ซ อขายก นในตลาดโลก (Traded goods) และ ส นค าท อาจซ อ ขายก นได ในตลาดโลก (Tradable goods) โดยส นค าท อาจซ อขายก นได ในตลาดโลกน นหมายถ งส นค า ส งออกและนาเข าท ท ปราศจากข อจาก ดด านการค าของภาคร ฐบาล เป นท แจ งช ดแล วว าการม การค าเป ดกว าง ระหว างประเทศจะทาให ม ส นค าจานวนมากถ กจ ดลาด บช นเป นส นค าท ซ อขายก นในตลาดโลก ประเทศ กาล งพ ฒนาก จะเน นการค าขายส นค าเกษตรกรรมและอ ตสาหกรรม 5.2 การต ราคาส นค าและบร การท ม การซ อขายในตลาดโลก (Valuation of Traded Goods and Services) ราคาน จ งเป นค าเส ยโอกาสของการใช และการผล ตส นค าและบร การท ซ อขายในตลาดโลก สาหร บ ประเทศกาล งพ ฒนา ราคาตลาดโลกในระยะยาวของส นค าส งออกอาจจะลดต าลงได และอาจม การ 16

17 เคล อนไหวข นลงในระยะส น โดยม สาเหต จากเก งกาไรและการท มตลาด ด งน น น กว เคราะห ต องหาร บรรท ดฐานในการปร บราคาท เหมาะสมในการประเม นต นท นการผล ตภายในประเทศของส นค าและบร การ ท ม การซ อขายก นในตลาดโลก สาหร บส นค าท โครงการได ม การส งออกและนาเข ามาจร ง การประเม นค าหร อการกาหนดราคา ผลผล ตและ ป จจ ยจะกระทาโดยต วแทนด านการตลาดและซ พพลายเออร ของต างประเทศ อย างไรก ตาม ถ า ผลผล ตท ผล ตข นเพ อทดแทนการนาเข า และป จจ ยการผล ตเป นส นค าท ส งออกไปขาย การประเม นราคา ตลาดโลกท เหมาะสมจะกระทาได ยาก ด งน น เม อน กว เคราะห ต องประสบป ญหาเก ยวก บราคาตลาดโลกท ถ กกาหนดเป นช วงราคาสาหร บส นค าหน ง ว ธ การหน งท พ งกระทาก ค อกาหนดให ระด บราคานาเข าต าท ส ด และระด บราคาส งออกส งส ด อ กว ธ การหน งท เหมาะสมในเช งปฏ บ ต และง ายกว าก ค อ ใช ค าเฉล ยของราคาท หาได ตามธรรมดาในการว เคราะห ม กจะกาหนดข อสมมต ท ว า อ ปสงค หร ออ ปทานของโครงการป จเจก ชนจะไม ม ผลกระทบต อราคาตลาดโลกท ระบบเศรษฐก จเผช ญอย เว นแต จะเป นโครงการขนาดใหญ ท ส งออกส นค าข นปฐมเป นผ ผล ตรายใหญ ของโลก และโครงการน นเป นโครงการขนาดใหญ ท ช วยเพ มกาล ง การผล ตในระบบเศรษฐก จ ด งน น เม อใดก ตามท ราคาตลาดโลกเปล ยนแปลงไปอ นส บเน องจากการม โครงการ แนวค ดหน วยส ดท าย (Marginal) จะเป นแนวค ดท สมเหต สมผลในการนามาอธ บาย ย งไปกว า น น การปร บราคาตลาดโลกย งคงจาเป นในกรณ ท ราคาป จจ บ นถ กพ จารณาให ใช เพ ยงช วคราว ไม ว าจะด วย สาเหต ของการซ อแบบเก งกาไรหร อการด มพ ราคาก ตาม 5.3 ราคาเสมอภาค ณ ท าเร อ (Border Parity Pricing: BPP) โดยปกต แล ว ราคาตลาดโลกจะถ กต ค าเป นราคา ณ ท าเร อ เพ อสะท อนถ งม ลค าของส นค าท ซ อขาย ก น ณ ชายแดนหร อท าเร อท ผ านเข าประเทศท ม โครงการ แต ม ลค าท ปรากฏในงบการเง นของโครงการจะ เป นราคาท โครงการได จ ายไปเพ อให ได มาซ งป จจ ยการผล ต ด งน น การว เคราะห โครงการจะต องปร บราคา ตลาดให เป นราคาเงา ตามหล กเศรษฐศาสตร การนาการผล ตและซ อขายส นค าท นามาใช ในการว เคราะห โครงการจะม ผลกระทบสองประการ ประการแรก อย ในร ปอ ตราแลกเปล ยนเง นตราต างประเทศโดยตรงท ถ กกาหนดโดย ราคา ณ ท าเร อของส นค า และอ กประการหน ง อย ในเทอมของทร พยากรท ต องนารายการค าขนส งและการ กระจายทร พยากรหร อส นค าไปในระหว างท ต งของโครงการก บท าเร อเข ามาพ จารณา ด งน นการทาการ ประเม นม ลค าทางเศรษฐก จของส นค าท ซ อขายก นตามระบบราคาในตลาดโลก จ งจาเป นต องใช ค าของอ ตรา 17

18 แลกเปล ยนเง นตราต างประเทศ ณ ท าเร อ บวกก บม ลค าตามราคาตลาดโลกของก จกรรมต างๆ ด านการขนส ง และการกระจายส นค าท ไม ถ กซ อขายในตลาดโลกต อ 1 หน วยของผล ต ต วอย างเช น โครงการท ผล ตผลผล ตเพ อการส งออก ราคาเสมอภาค ณ ท าเร อ ก ค อ ราคา f.o.b. ลบ ด วยม ลค าของรายการค าขนส งและการกระจายส นค า ซ งรายการค าใช จ ายท งสองรายการน ต องห กออกไป เพ อหาม ลค าท แท จร งของทร พยากรก อนท ส นค าจะถ กส งออก ในทานองเด ยวก น โครงการท น าเข าป จจ ยการ ผล ต ราคาเสมอภาค ณ ท าเร อ ค อ ราคา c.i.f. บวกด วยรายการค าใช ของค าขนส งและการกระจายส นค า การว เคราะห จะซ บซ อนข นในกรณ ของโครงการท ทาการผล ตส นค าเพ อทดแทนการนาเข าและใช ส นค าท ผล ตในประเทศซ งสามารถนาเข าหร อส งออกได ด งน น เพ อให สมเหต สมผล เราจ งต องหา ค าใช จ าย หร อต นท นส ทธ ของการขนส งและการกระจายส นค า ซ งเป นความแตกต างระหว างค าใช จ ายท เก ดข นจร ง ก บ ค าใช จ ายท เก ดข นถ าส นค าท กาล งพ จารณาได ม การนาเข ามาหร อส งออกไป ยกต วอย างเช น โครงการท ทาการ ผล ตเพ อทดแทนการน าเข า การผล ตภายในประเทศเพ อทดแทนการนาเข าจะถ กกาหนดตามราคา ณ ท าเร อ ถ าค าใช จ ายในการขนส งและการกระจายส นค าต อหน วยจากโครงการไปย งแหล งบร โภค น อยกว าค าใช จ าย ในการขนส งและการกระจายส นค าไปในระหว างท าเร อก บแหล งบร โภค ค าใช จ ายท ประหย ดได ของ ทร พยากรต อหน วยของการผลผล ตด งกล าว ค อ ผลประโยชน ท เพ มข นตามราคา c.f.i. เพ อให ได ราคาเสมอ ภาค ณ ท าเร อ ด งน น ราคาเสมอภาค ณ ท าเร อ เท าก บ c.f.i. ลบด วย ค าใช จ ายท ประหย ดได ของทร พยากรต อ หน วยของการผลผล ต ส วน โครงการท ใช ป จจ ยการผล ตสามารถทาการส งออกได ถ าค าใช จ ายในการขนส งและการ กระจายส นค าจากแหล งผล ตไปย งโครงการมากกว าค าใช จ ายในการขนส งและการกระจายส นค าจากแหล ง ผล ตไปย งท าเร อเพ อส งออก ค าใช จ ายส วนท มากกว าจะต องเข าไปรวมในราคา f.o.b. เพ อให ได ราคาเสมอ ภาค ณ ท าเร อ ด งน น ราคาเสมอภาค ณ ท าเร อ เท าก บ f.o.b. บวกด วย ค าใช จ ายส วนเพ มจากขนส งจากแหล ง ผล ตไปย งโครงการ พ จารณาร ปท

19 ร ปท 2 แสดงองค ประกอบของค าขนส งและการกระจายส นค าตามราคาเสมอภาค ณ ท าเร อ โดยท T และ D : ค าขนส งและการกระจายส นค า ตามลาด บ T 1 และ D 1 : ค าขนส งระหว างโครงการก บท าเร อ T 2 และ D 2 : ค าขนส งระหว างโครงการก บแหล งผล ตป จจ ยในประเทศ T 3 และ D 3 T 4 และ D 4 : ค าขนส งระหว างโครงการก บแหล งร บซ อผลผล ตจากโครงการ : ค าขนส งระหว างแหล งร บซ อผลผล ตจากโครงการก บท าเร อ T 5 และ D 5 : ค าขนส งระหว างท าเร อก บแหล งผล ตป จจ ยในประเทศ ส าหร บโครงการท ผล ตเพ อทดแทนการน าเข า ค าใช จ ายท ประหย ดได ของผลผล ต = (T 4 + D 4 ) - (T 3 + D 3 ) ค าใช จ ายท ประหย ดได ของป จจ ยการผล ตท นาเข ามาแต ผล ตได ในประเทศ = (T 1 + D 1 ) - (T 2 + D 2 ) ค าใช จ ายท ประหย ดได ของป จจ ยการผล ตท ส งออกไปแต ผล ตได ในประเทศ = (T 5 + D 5 ) - (T 2 + D 2 ) ค าใช จ ายท เก ดข นของป จจ ยการผล ตท นาเข า = (T 5 + D 5 ) 19

20 ในระบบราคาตลาดโลกตามธรรมดาแล วต องปร บราคาตลาดโลกให เป นราคาภายในประเทศท โครงการต งอย ด วยอ ตราแลกเปล ยนทางการ ด งน นราคาเงาของส นค าท ม การซ อขายในตลาดโลก สามารถคานวณได ด งน SP ( WP OER) ( TCF D CF ) i โดยท CF i i i T i D i SP DP กาหนดให SP i และ โครงการตามลาด บ i DP i : ราคาเงาและราคาตลาดภายในประเทศของส นค าและบร การ i ใน WP i : ราคา c.i.f. หร อ f.o.b ของส นค าและบร การ i ในร ป เง นตราต างประเทศ OER : อ ตราแลกเปล ยนทางการ Ti และ CFT และ ส นค าและบร การ Ti และ D i : ค าขนส งและกระจายส นค าและบร การ i ณ ราคาตลาดภายในประเทศ CF D : ค าแปรราคาเงา (Conversion factor) ของการขนส งและการกระจาย (i) จะ Di อาจม ค าเป นบวกหร อลบก ได ข นก บประเภทของส นค าและบร การท ทาการซ อขายใน โครงการ และจากการท เราคานวณราคาเงาของส นค าท ม การซ อขายในตลาดโลก ด งน นเราต องนาค า CF มา แปลงค าT i และ Di ให เป นค าใช จ าย ณ ราคาตลาดโลก ต วอย างเช นโครงการหน งผล ตส นค าเพ อทดแทนการนาเข าด วยราคา c.i.f. ในหน วยของเง นตราใน ประเทศ 100 ต อหน วย และราคาภายในประเทศ ณ หน าโรงงาน 120 ต อหน วย ค าขนส งและกระจายส นค า จากท าเร อไปย งแหล งท ร บซ อ 15 ต อหน วย ณ ราคาตลาดภายในประเทศและค าขนส งจากโครงการไปแหล ง ร บซ อ 5 ต อหน วย ค าแปรราคาเงาของการขนส งและการกระจายส นค า เท าก บ 0.8 จากโจทย เราสามารถ คานวณได ด งน SP = (15-5) x 0.8 = 108 CF = 108 / 120 = 0.90 โดย 15 5 มาจาก ต นท นท ประหย ดได ในการขนส งและกระจายส นค าโดยส ทธ น นก ค อถ านาเข า ต องเส ยค าส ง 15 แต หากทาการผล ตในประเทศจะเส ยค าส งเพ ยง 5 จ งประหย ดค าขนส งและกระจายส นค า ไปเท าก บ 15 5 หร อเท าก บ 10 น นเอง 20