TUAIRISC AR CHÁILÍOCHT NA FOGHLAMA AGUS AN TEAGAISC SA GHAEILGE TUAIRISC CHIGIREACHT ÁBHAIR

Transcription

1 An Roinn Oideachais agus Scileanna Cigireacht Ábhair ar an ngaeilge TUAIRISC Coláiste Éamonn Rís Loch Garman Uimhir Rolla: 63640R Dáta na cigireachta: 11 Deireadh Fómhair 2010

2 TUAIRISC AR CHÁILÍOCHT NA FOGHLAMA AGUS AN TEAGAISC SA GHAEILGE TUAIRISC CHIGIREACHT ÁBHAIR Scríobhadh an tuairisc seo tar éis cigireacht ábhair i gcoláiste Éamonn Rís, Loch Garman. Leagann sé amach tátail na meastóireachta maidir le cáilíocht an teagaisc agus na foghlama sa Ghaeilge agus déanann moltaí d fhorbairt theagasc an ábhair seo sa scoil. Rinneadh an mheastóireacht thar dhá lá inar thug an cigire cuairt ar sheomraí ranga agus inar breathnaíodh an teagasc agus an fhoghlaim. Bhí caidreamh ag an gcigire leis na scoláirí agus leis na múinteoirí, scrúdaíodh obair na scoláirí agus rinneadh plé leis na múinteoirí. D athbhreithnigh an cigire doiciméid phleanála na scoile agus ullmhúchán scríofa na múinteoirí. Tar éis na cuairte meastóireachta, thug an cigire aiseolas ó bhéal ar thorthaí na meastóireachta don phríomhoide agus do na múinteoirí ábhair. Tugadh deis do bhord bainistíochta na scoile ar a thuairim a léiriú ar thorthaí agus ar mholtaí na tuairisce i scríbhinn, agus tá freagra an bhoird ar fáil san aguisín atá leis an tuairisc seo. SOLÁTHAR AN ÁBHAIR AGUS TACAÍOCHT NA SCOILE UILE Ranganna ilchumais mheasctha a bhíonn i gceist don Ghaeilge sa chéad bhliain i gcoláiste Éamonn Rís. Roinntear na scoláirí ag tús na dara bliana, bunaithe ar thorthaí scrúduithe samhraidh na céadhbliana, idir dhá rang ardleibhéil agus trí rang ilchumais mheasctha. Titeann líon na ranganna ardleibhéil go rang amháin sa tríú bliain agus arís is ranganna ilchumais mheasctha iad na ranganna eile ach glactar leis go ndéanfaidh formhór na scoláirí sna ranganna sin an Ghaeilge ag an ngnáthleibhéal i scrúduithe an Teastais Shóisearaigh. Tá an Idirbhliain roghnach sa scoil agus bíonn rang measctha amháin ann. Rang amháin ardleibhéil a bhíonn ann sa chúigiú agus sa séú bliain agus trí rang gnáthleibhéil. Moltar do na múinteoirí Gaeilge agus do bhainistíocht na scoile díriú ar líon na scoláirí i mbun an ardleibhéil Gaeilge sna scrúduithe stáit a mhéadú go suntasach, mar ábhar práinne. Tá an soláthar don Ghaeilge ar thráthchlár na scoile thar a bheith sásúil le cúig thréimhse do gach bhliainghrúpa sa scoil, an Idirbhliain san áireamh. Seachtar múinteoir atá i mbun mhúineadh na Gaeilge sa scoil faoi láthair. Is céimithe sa Ghaeilge iad ceathrar acu agus tá an Ghaeilge déanta ag an triúr eile sa chéad bhliain den chéim. Is ar bhonn leanúnachais a dháiltear na ranganna Gaeilge ar mhúinteoirí. Moltar go mbeadh deis acu siúd atá cáilithe go hiomlán na leibhéil agus na haoisghrúpaí go léir a mhúineadh. Tá díolúine ón ngaeilge ag caoga cúig scoláire sa scoil as an gcúig chéad caoga sé scoláire sa scoil ina hiomláine. Scoláirí a bhfuil deacrachtaí foghlama acu is cúis le fiche sé dhíolúine agus scoláirí a tháing ón iasacht is cúis leis an bhfiche naoi ndíolúine eile. Tá cúpla scoláire a bhfuil díolúine acu ón ngaeilge ag déanamh staidéar ar an teanga agus tugtar gach tacaíocht dóibh. Moltar an cur chuige seo. Déantar iarrachtaí inmholta sa scoil taithí na scoláirí ar an ngaeilge mar theanga bheo a leathnú agus a fhorbairt trí eagrú ócáidí le linn Sheachtain na Gaeilge, mar shampla, toraíocht aisce, tráth na gceist, comórtas póstaer agus cluichí gaelacha. Eagraítear imeachtaí sa rang Gaeilge do na ranganna sinsir le linn na seachtaine sin. Glacann an scoil páirt i dtráth na gceist, eagraithe go 2

3 háitiúil ag Feachtas, eagraíocht ógchlubanna Gaeilge. Déantar iarracht freisin seomra na Gaeltachta a chur ar fáil do na scoláirí uair sa tseachtain áit ar féidir leo teacht le chéile go neamhfhoirmeálta chun an teanga a labhairt. Tuairiscíodh go mbíonn éagsúlacht mhór sa bhfreastal ag amanna éagsúla den bhliain. Moltar féachaint ar na féidearthachtaí a bhainfeadh leis an seomra a oscailt d aoisghrúpa amhain ag an am. Sa tslí seo tá seans ann go dtiocfadh níos mó scoláirí ar bhonn rialta, cé nach mbeadh teacht acu air ach uair sa choicís nó uair gach trí seachtainí. Moltar iarrachtaí na múinteoirí i leith chlár eischuraclaim agus comhchuraclaim a chur ar fáil do na scoláirí. Moltar, áfach, tógaint ar an obair sin agus clár spreagúil tarraingteach a chur le chéile don scoilbhliain go léir. Tugadh roinnt moltaí agus smaointí don fhoireann le linn na cigireachta ar ócáidí agus imeachtaí a d fhéadfaí a eagrú. PLEANÁIL AGUS ULLMHÚCHÁN Tagann na múinteoirí le chéile mar ghrúpa uair sa téarma. Léiríonn miontuairiscí na roinne Gaeilge gurb iad na hábhair seo a leanas is mó a pléadh ag na cruinnithe le cúpla bliain anuas: téacsleabhair, scrúduithe comónta, Seachtain na Gaeilge, Seomra na Gaeilge, scoláireachtaí agus cúrsaí pleanála i gcoitinne. Aimnítear duine de na múinteoirí mar chomhordaitheoir ar phleanáil do mhúineadh agus foghlaim na Gaeilge agus is ar bhonn uainíochta a tharlóidh sé seo feasta. Moltar an cleachtas seo go mór toisc go gcinntíonn sé go dtugtar deis do gach múinteoir ról ceannródaíoch a ghlacadh i leith chomhordú cúrsaí pleanála don Ghaeilge agus cur chun cinn na teanga sa scoil i gcoitinne. Moltar go nglacfadh an comhordaitheoir an cúram seo air féin ar feadh tréimhse dhá bhliain ar mhaithe le leanúnachas a chinntiú. Cuireadh plean do mhúineadh agus foghlaim na Gaeilge ar fáil ar lá na cigireachta. Cuimsíonn an plean eolas ginearálta maidir le roinn na Gaeilge, mar shampla, leagan amach na ranganna, tráthchlár agus dáileadh scoláirí ar ranganna éagsúla. Cuireadh scéimeanna oibre ar fáil chomh maith mar chuid den phlean, do na bliainghrúpaí agus do na leibhéil dhifriúla. Moltar an méid oibre a rinneadh go dáta ar an bplean agus moltar an leagan amach. Moltar, áfach, níos mó spáis a fhágaint do na bliainghrúpaí éagsúla agus cur leis an méid eolais atá sna scéimeanna oibre de réir a chéile. Mar shampla, moltar go ndéanfaí idirdhealú ar an ábhar sa cholún obair ranga faoi na teidil, modheolaíochtaí agus acmhainní le húsáid sa rang. Ba cheart go ndéanfaí tagairt freisin d úsáid theicneolaíocht faisnéise agus na cumarsáide (TFC) mar áis do mhúineadh agus foghlaim na teanga. Moltar freisin go mbeadh an leagan amach céanna ar na scéimeanna oibre don chúigiú agus don séú bliain is atá ar an scéimeanna don tsraith shóisearach. Cuireadh plean ar fáil freisin ar lá na cigireachta do mhúineadh agus foghlaim na Gaeilge san Idirbhliain. Moltar an obair a rinneadh go dáta ar an bplean don Idirbhliain. Tá cuma spéisiúil tarraingteach ar an bplean ach tá easpa sonraí ann maidir le leagan amach na hoibre ó mhí go mí. Moltar go gcuirfí plean níos cuimsithí ar fáil le heolas beacht ar an méid a bheidh ar siúl ag na scoláirí agus na modhanna múinte idirghníomhacha a úsáidfear chun deiseanna cainte a sholáthar dóibh sa sprioctheanga. Rinneadh pleanáil chúramach do na ranganna a breathnaíodh. Scaipeadh nótaí agus bileoga oibre ar na scoláirí le linn na gceachtanna. TEAGASC AGUS FOGHLAIM Bhí úsáid na Gaeilge mar theanga bhainistíochta, mhúinte agus chumarsáide réasúnta maith sna ranganna a breathnaíodh. Breathnaíodh go leor cásanna áfach, inar baineadh úsáid as an 3

4 astriúchán ó Ghaeilge go Béarla, chun tuiscint na scoláirí ar ábhar an cheachta a chinntiú, nuair nach raibh aon ghá leis. I gcásanna eile bhí na múinteoirí ar a ndícheall chun úsáid an aistriúcháin a sheachaint agus baineadh úsáid as réimse seifteanna d fhonn a chinntiú gur thuig na scoláirí an obair idir lámha. Moltar do na múinteoirí Gaeilge polasaí a aontú i leith úsaid na sprioctheanga sa seomra ranga i gcoitinne agus go mbeadh tagairt ann i leith úsáid an aistriúcháin. Is beag deiseanna a bhíonn ag roinnt mhaith scoláirí an teanga a chloisteáil agus is den riachtanas é go mbeadh an sprioctheanga le cloisteáil le linn na gceachtanna Gaeilge. Ba léir le linn na cigireachta go raibh fadhbanna ag na múinteoirí Gaeilge féin le cruinneas na teanga agus rinneadh go leor botún le linn na gceachtanna. Is é an áis teanga is mó in aon cheacht teanga ná inniúlacht an mhúinteora féin. Moltar do na múinteoirí Gaeilge aghaidh a thabhairt ar an gceist seo mar ábhar práinne. Baineadh úsáid as straitéisí fónta le linn roinnt ceachtanna á breathnaíodh, chun scoláirí a spreagadh leis an sprioctheanga a labhairt sa rang. Baineadh úsáid as obair bheirte agus cluichí agus moltar an cur chuige seo. Ní mór a chinntiú áfach, go mbíonn sé mar thoradh ar na gníomhaíochtaí seo go mbíonn ar na scoláirí cumarsáid a dhéanamh lena chéile sa sprioctheanga. Go ginearálta, áfach, braitheadh nár tugadh dótháin deiseanna cainte do na scoláirí sa sprioctheanga le linn na gceachtanna. Moltar go mbeadh obair bheirte, obair i ngrúpaí, ról-imirt agus cluichí teanga ar siúl go rialta le linn na gceachtanna Gaeilge. Moltar an bealach ar múineadh dán i gcás amháin a breathnaíodh, áit ar léadh dán eile amach do scoláirí ionas go bhféadfaidís an dá dhán a chur i gcomparáid lena chéile. Is dea-chleachtas é píosaí litríochta a cheangail le gnéithe den litríocht ar chúrsa na Gaeilge nó an Bhéarla. Cabhraíonn sé le téamaí an dáin, caractair éagsúla agus coincheapa teibí a chur i gcomhthéacs do scoláirí. Is beag áiseanna ar baineadh úsáid astu le linn na gceachtanna lasmuigh den téacsleabhar agus roinnt bileoga oibre. Moltar do na múinteoirí úsáid a bhaint as réimse i bhfad níos leithne áiseanna agus acmhainní sna ceachtanna Gaeilge chun ábhar na gceachtanna a dhéanamh spéisiúil agus ábharach do scoláirí agus chun an litíocht a chur i gcomhthéacs comhaimseartha dóibh. Moltar úsáid a bhaint as scannáin, cláracha teilifíse, ceol, grianghraif, póstaeir, podchraoltaí agus TFC chun suim na scoláirí in ábhar an cheachta a mhúscailt agus a chothú. Shiúil na múinteoirí timpeall na seomraí ranga ag caint le scoláirí, ag ceartú a gcuid oibre agus ag cinntiú go raibh an obair á cur i gcrích. Tugadh moladh leanúnach do scoláirí a raibh iarracht ar siúl acu sa rang agus bhí cúrsaí araíonachta go maith ar an iomlán. Bhí éagsúlacht mhaith ghníomhaíochtaí le breathnú i bhformhór na gceachtanna a breathnaíodh agus moltar é sin mar dhea-chleachtas. Tá sé tábhachtach go mbeadh éagsúlacht tascanna agus ghníomhaíochtaí mar chuid de na ranganna chun suim na scoláirí a choimeád. Baineadh úsáid éifeachtach as an gclár bán chun foclóir nua agus freagraí ar cheisteanna a léiriú. Moltar go mbeadh foclóirí ar fáil sna seomraí ranga agus go dtaispeánfaí do na scoláirí conas an suíomh idirlín a úsáid nuair a thagann feabhas ar áiseanna TFC na scoile. MEASÚNÚ Eagraítear scrúduithe inscoile faoi dhó sa bhliain, ag an Nollag agus sa samhradh. Cuirtear tuairiscí chuig na tuismitheoirí i ndiaidh na scrúduithe seo. Chomh maith leis sin coimeádtar teagmháil le tuismitheoirí trí scrúduithe ranga roimh an dá bhriseadh lárthéarma, tríd an dialann obair bhaile agus trí chruinnithe tuismitheoirí agus múinteoirí. Eagraítear scrúduithe comónta sa Ghaeilge nuair is cuí agus moltar an cur chuige sin. 4

5 Reáchtáiltear bréag scrúduithe béil don chúigiú agus don séú bliain agus cuirtear scrúdú ar scoláirí na hidirbhliana chun an Fáinne a fháil. Moltar iarrachtaí na múinteoirí i leith an mheasúnaithe seo ach is gá go ndéanfaí measúnú ar scileanna cumarsáide na scoláirí léir sa Ghaeilge. Moltar go dtosófaí ag cur scrúduithe béil ar gach bliainghrúpa ón gcéad bhliain ar aghaidh agus go léireofaí torthaí an scrúdaithe sin mar mhír ann féin sna tuairiscí a chuirtear chuig tuismitheoirí. Moltar freisin go gcuirfí tuismitheoirí na scoile ar an eolas go foirmeálta faoi na hathruithe atá le teacht ar na scrúduithe stáit sa Ghaeilge agus an bhéim bhreise a leagfar ar scileanna cumarsáide sa teanga. Tuairiscíodh go dtéann líon áirithe scoláirí chun na Gaeltachta gach bliain ach ní raibh aon fhigiúr cinnte ar fáil ar lá na cigireachta. Bíonn ceithre pháirt-scoláireachtaí le bronnadh ar scoláirí sa scoil gach bliain agus is tacaíocht iontach é sin don teanga sa scoil. Moltar go gcuirfí scoláirí agus a dtuismitheoirí ar an eolas faoi na buntáistí a bhaineann le tréimhse a chaitheamh ar chúrsa Gaeilge le linn an tsamhraidh. Moltar go gcuirfí eolas ar fáil faoi chúrsaí a bhíonn ar fáil sa réigiún agus iad siúd níos faide ó bhaile sa Ghaeltacht agus in áiteanna eile. Ba léir ó na cóipleabhair a breathnaíodh go dtugtar obair bhaile sa Ghaeilge go rialta. Bhí éagsúlacht chleachtais i bhfeidhm áfach, maidir le ceartúchán na gcóipleabhar. Bhí cuid de na cóipleabhair ceartaithe go cúramach le tagairtí d fhiúntas na hoibre agus marc nó grád orthu. Bhí na ceartúcháin ar chuid de na cóipleabhair a breathnaíodh easnamhach sa mhéid is nach raibh na botúin ghramadaí ceartaithe go cúramach. Moltar go n-aontódh na múinteoirí Gaeilge ar chóras ceartúcháin a thabharfadh aiseolas do na scoláirí ar chaighdeán a gcuid oibre agus a chabródh leo foghlaim óna gcuid botún. Tá an líon scoláirí a thógann an ardleibhéal sna scrúduithe stáit níos ísle ná mar a bheifeá ag súil leis ach tháinig feabhas ar na huimheacha sin an bhliain seo caite agus moltar iarracht a dhéanamh an pátrún sin a chothú. Léiríonn na torthaí sa ghnáthleibhéal sna scrúduithe stáit go bhféadfadh níos mó scoláirí tabhairt faoin ardleibhéal. ACHOIMRE AR NA PRÍOMHCHINNTÍ AGUS MOLTAÍ Is iad seo a leanas na príomh-chinntí ag eascair as an meastóireacht: Tá an soláthar don Ghaeilge ar thráthchlár na scoile thar a bheith sásúil. Moltar iarrachtaí na múinteoirí chun taithí na scoláirí ar an ngaeilge mar theanga bheo a leathnú lasmuigh den seomra ranga. Moltar an méid oibre a rinneadh go dáta ar phleanáil do mhúineadh agus foghaim na Gaeilge. Rinneadh iarrachtaí fónta i bhformhór na ranganna a breathnaíodh an Ghaeilge a úsáid mar theanga bhainistíochta, mhúinte agus chaidrimh. Bhí éagsúlacht ghníomhaíochtaí i bhformhór mór na ranganna a breathnaíodh agus bhí luas maith leis na ceachtanna dá bharr. Moltar obair na múinteoirí i leith scrúduithe comónta a eagrú do na bliainghrúpaí agus na leibhéil chuí. 5

6 Déantar na mórmholtaí seo a leanas ar mhaithe le cur leis na buanna seo agus le réimsí forbartha a aithint: Moltar an clár imeachtaí gaelacha a fhorbairt agus clár eischuraclaim agus traschuraclaim a chur le chéile a leanfadh i rith na scoilbhliana. Moltar an plean do mhúineadh agus foghaim na Gaeilge a fhorbairt agus tuilleadh sonraí a chur ann maidir le modheolaíochtaí agus áiseanna agus go leagfaí béim ar leith ar úsáid TFC. Is gá go ndíreodh foireann na Gaeilge ar a gcuid cruinnis féin sa chaint ach go háirithe. Moltar go mbainfí úsáid as réimse níos leithne áiseanna agus acmhainní le linn mhúineadh na teanga. Moltar go gcuirfí scrúdú béil foirmeálta ar na scoláirí ar fad sa scoil ón gcéad bhliain ar aghaidh. Eagraíodh cruinnithe iarmheastóireachta leis na múinteoirí Gaeilge agus leis an bpríomhoide ag deireadh na meastóireachta mar ar cuireadh i láthair agus ar pléadh na dréacht-chinntí agus moltaí. Foilsithe Deireadh Fómhair

7 Aguisín Freagra na scoile ar an tuairisc Arna chur isteach ag an Bord Bainistíochta Réimse 1: Tuairimí ar ábhar na tuairisce scoile The Board of Management welcomes the comprehensive review of the quality of learning and teaching of Irish in Coláiste Éamonn Rís. The many positive findings in the report were noted and the Board will endeavour to build on these strengths. It will also put an implementation plan in place for the recommendations in the report. Réimse 2: Gníómhartha leantacha a rinneadh nó atá beartaithe le déanamh ó cuireadh críoch leis an ngníomhaíocht chigireachta chun tátail agus moltaí na cigireachta a chur I bhfeidhm Since the inspection twelve months ago much has happened to enhance the teaching and learning of Irish in the school. A sub-committee has been set up as part of the school development planning process for the promotion of the Irish language in the school. The school s ICT facilities have been greatly enhanced and three teachers have attended in-service on ICT and the teaching of Irish. Oral exams have been introduced for all year groups. The numbers opting for Higher Level at Junior Certificate level continues to grow. Two of the teachers attended summer courses in the Gaeltacht. The Board intends to put supports in place to facilitate the further upskilling of the Irish teachers in the school. Gaeltacht scholarships will be offered to a number of students in the school year. 7