การบร หารใบเสร จร บเง น

การบร หารใบเสร จร บเง น โดย นางนฤมล บ รณะพ มพ กล มตรวจสอบภายใน กรมส งเสร มการเกษตร ต ลาคม ๒๕๕๖

คำนำ เอกสารว ชาการฉบ บน เป นความต งใจของข าพเจ าท ต องการให ข าราชการและเจ าหน าท ผ ปฏ บ ต งานท กท านได ม ความร และความเข าใจด านการเง น โดยเฉพาะในส วนท เก ยวข องก บใบเสร จร บเง น ซ งพวกเราท กคนต องเก ยวข องในช ว ตประจ าว น ประกอบก บการปฏ บ ต หน าท ในตาแหน งผ ตรวจสอบภายใน ทาให ได ร บทราบป ญหาและอ ปสรรคในการปฏ บ ต งานของน อง ๆ ในหน วยร บตรวจต าง ๆ การสอดส อง ควบค ม กาก บ และด แล ย งไม เพ ยงพอจากผ บร หารหร อฝ ายท ทาหน าท ทางการบร หารท กระด บ การจ ดทาเอกสารกล าวถ งการร บเง นสดและการออกใบเสร จร บเง นหร อการจ ายเง น และได ร บใบเสร จร บเง นจากผ ขาย การได ร บใบเสร จร บเง นแล วแต ต อมาส ญหาย หร อกรณ ทางราชการ จ ายเง นให ผ เบ กแล ว จ ดเก บใบสาค ญค จ ายไม ด เก ดส ญหายจะต องปฏ บ ต อย างไร ใบเสร จร บเง น ภาษาต างประเทศจะต องดาเน นการเพ อส งเบ กจ ายอย างไร ว ธ การควบค มและกาก บด แลใบเสร จร บเง น ควรปฏ บ ต อย างไร เป นส งท ผ ปฏ บ ต หน าท ทางด านการเง นบางท านย งไม ม ใครสอนให เขาเก ดความเข าใจ อ กท งเป นประโยชน ต อการตรวจสอบภายในหากหน วยงานได ดาเน นการถ กต องตามระเบ ยบและกฎหมาย ท เก ยวข อง ผ ตรวจสอบภายในใช เป นแนวทางในการปฏ บ ต งานตามหน าท ข าพเจ าหว งว าเอกสารในม อท านเล มน จะเป นประโยชน ต อต วท านผ อ าน ต อผ สนใจ ใฝ หาความร ทาให เก ดความร ความเข าใจอย างถ องแท ม เอกสารอ างอ งเพ อใช ในการสนทนาหร อบอกกล าว ต อไปได เป นการส งเสร มและช วยให เก ดองค ความร ท ถ กต องในส งคมราชการต อไป นฤมล บ รณะพ มพ ต ลาคม ๒๕๕๖

สารบ ญ คานา บทท 1 บทนา - ความเป นมาและความสาค ญ - ว ตถ ประสงค - ประโยชน ท คาดว าจะได ร บ - ขอบเขต - คาจาก ดความเบ องต น - ข อตกลงเบ องต น บทท 2 ใบเสร จร บเง น - สาระของใบเสร จร บเง น - ร ปแบบของใบเสร จร บเง น - การควบค มใบเสร จร บเง น - การใช ใบเสร จร บเง น บทท 3 การตรวจสอบและกาก บด แล - การตรวจสอบในหล กฐานการร บ-จ ายเง น - การรายงานการใช ใบเสร จร บเง น - หล กฐานการจ ายท เป นใบเสร จร บเง นส ญหาย ภาคผนวก ภาคผนวกท ๑ ระเบ ยบการเบ กจ ายเง นจากคล ง การเก บร กษาเง น และการนาเง นส งคล ง พ.ศ. ๒๕๕๑ ภาคผนวกท ๒ หน งส อกระทรวงการคล ง ท กค ๐๕๒๖.๗/ ว ๗๒ ลงว นท ๒๐ ส งหาคม ๒๕๔๑ ภาคผนวกท ๓ หน งส อกระทรวงการคล ง ท กค ๐๕๐๒/๓๔๒๗ ลงว นท ๓ ก มภาพ นธ ๒๕๓๖ ภาคผนวกท ๔ แบบการรายงานการใช ใบเสร จร บเง น ภาคผนวกท 5 ทะเบ ยนค มใบเสร จร บเง น หน า 1 1 2 2 2 4 5 6 6 6 8 9 9 14 37 39 40 41

บทท ๑ บทนา ความเป นมาและความสาค ญ ในการปฏ บ ต งานตรวจสอบภายในของผ ตรวจสอบภายในกรมส งเสร มการเกษตรพบว า เจ าหน าท ผ ปฏ บ ต งานส วนใหญ โดยเฉพาะในศ นย ปฏ บ ต การต าง ๆ ซ งเป นหน วยส วนกลางท ม สาน กงาน ต งอย ในส วนภ ม ภาคและเป นหน วยร บตรวจในความร บผ ดชอบของผ ตรวจสอบภายในระด บกรมย งไม เข าใจ กฎหมาย ระเบ ยบท เก ยวข องก บการร บเง นจ งทาให ปฏ บ ต งานไม ถ กต องตามข นตอนท ควรจะต องดาเน นการ เพราะความไม เข าใจหร อไม ม องค ความร หร อม องค ความร ย งไม เพ ยงพอ การไม ม เจ าหน าท ผ ร บผ ดชอบ ตามสายงาน ค อ เจ าหน าท การเง นและบ ญช ในท กหน วยเบ กจ ายของศ นย ประเภทต าง ๆ ของกรมส งเสร ม การเกษตร การไม ควบค ม กาก บด แลอย างจร งจ งของหน วยงานส วนกลาง ไม ม การสอนงานท ม ประส ทธ ภาพ อย างเก ดประส ทธ ผล ทาให การปฏ บ ต งานในข นตอนการร บเง นย งปฏ บ ต ไม ถ กต องครบถ วนตามท ระเบ ยบ กาหนด อ กท งขาดการเอาใจใส สอดส อง และกาก บด แลท เพ ยงพอจากผ บ งค บบ ญชา หร อผ บ งค บบ ญชา ก ไม ม ความร ในเร องน อย างเพ ยงพอ ซ งอาจเป นช องทางให เก ดการร วไหลของเง นราชการ เก ดการท จร ต แบบไม ต งใจ ผ เข ยนจ งขอเสนอแนะว ธ การท ถ กต องในกระบวนงานท เก ยวข องก บการร บเง น เน องจาก เป นกระบวนการท เก ดข นในการกระท างานหร อธ รกรรมท ต องเก ยวข องก บเม ดเง นหร อต วเง นน นเอง ได แก การซ อขายส นค าหร อบร การต างท เราพบเห นก นท วไป แม ต วเราเองก เป นหน งในกระบวนการน น ไม ว าจะเป นผ ซ อหร อผ ขายก ตาม เง นหร อเง นตราเป นทร พย ส นท เปล ยนม อได ง าย ไม สามารถแสดง ความเป นเจ าของให เห นได ท ต วเหร ยญเง นตราหร อธนบ ตรต องม ว ธ การควบค มและกาก บด แลอย างด เพ อให ม นคงอย ครบถ วนท กจานวน ซ งค ม อเล มน จะช วยผ ปฏ บ ต งานให สามารถปฏ บ ต หน าท ท ได ร บมอบหมาย ได อย างถ กต อง ผ บ งค บบ ญชาใช ควบค มด แลผ ปฏ บ ต งานให ม ประส ทธ ภาพ ลดข อผ ดพลาด เก ดความม นใจ ในการะบวนการร บเง นเป นไปโดยถ กต อง รวมท งจะสามารถตรวจพบข อผ ดพลาดหร อรายการผ ดปกต ท เก ดข นท งโดยเจตนาและไม ม เจตนา และผ ตรวจสอบภายในสามารถใช ค ม อเล มน เป นแนวทางในการตรวจสอบ ได เช นก น ว ตถ ประสงค 1. เพ อให เจ าหน าท ของหน วยร บตรวจปฏ บ ต งานให เป นไปตามเป าหมายอย างถ กต อง ครบถ วนตามกฎหมาย ระเบ ยบ ข อบ งค บ ท เก ยวข อง เป นการสน บสน นให ผ ปฏ บ ต งานเก ดความร ม ความ ม นใจช วยเพ มประส ทธ ภาพในการปฏ บ ต งาน 2. เป นเคร องม อให ผ บ งค บบ ญชาและผ ม หน าท กาก บด แลกระบวนงานข นตอนการร บเง น ใช กาก บด แลผ ปฏ บ ต งาน 3. ส งเสร มให นาระบบการควบค มภายในมาใช เป นเคร องม อในการลดจ ดอ อนหร อความ เส ยงท เก ดจากความผ ดพลาดในการปฏ บ ต งานท งโดยเจตนาและไม เจตนา 4. เพ อใช เป นแนวทางประกอบการตรวจสอบของผ ตรวจสอบ

ประโยชน ท คาดว าจะได ร บ 1. ผ ปฏ บ ต งานในกระบวนงานการร บเง นสามารถปฏ บ ต งานได อย างถ กต องครบถ วน ตามท ระเบ ยบและกฎหมายก าหนด 2. ผ บ งค บบ ญชาและผ ม หน าท กาก บด แลสามารถกาก บการปฏ บ ต งานของเจ าหน าท โดยใช ระบบการควบค มภายในเป นเคร องม อในการปฏ บ ต งาน 3. ผ ตรวจสอบภายในสามารถใช เป นแนวทางในการศ กษาระบบการควบค มภายใน เพ อวางแผนการตรวจสอบ ขอบเขต เอกสารเล มน ใช สาหร บผ ปฏ บ ต งานท ต องทาหน าท เจ าหน าท การเง นและบ ญช เฉพาะ ในกระบวนงานข นตอนการร บเง นสดเท าน น การควบค มภายในในการใช ใบเสร จร บเง น คาจาก ดความเบ องต น กรม หมายถ ง กรมส งเสร มการเกษตรซ งเป นหน วยงานของราชการส วนกลางท ม สาน กงาน ต งอย ท กร งเทพมหานคร และม หน วยงานย อยภายใต ส งก ดกระจายอย ท วประเทศ ศ นย หมายถ ง ศ นย ปฏ บ ต การท เป นหน วยงานส วนกลางแต ม สาน กงานต งอย ในส วนภ ม ภาค กระจายก นอย ท วประเทศ ประกอบด วยศ นย จานวน ๖ ประเภท ได แก ๑. ประเภทศ นย พ ชสวน จานวน ๑๓ ศ นย ค อ ๑.๑ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดเช ยงใหม ๑.๒ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดเช ยงราย ๑.๓ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดน าน ๑.๔ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดนครราชส มา ๑.๕ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดยโสธร ๑.๖ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดเลย ๑.๗ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดฉะเช งเทรา ๑.๘ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดสม ทรสาคร ๑.๙ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดระยอง ๑.๑๐ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดกระบ ๑.๑๑ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดส ราษฎร ธาน ๑.๑๒ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดยะลา ๑.๑๓ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดหนองคาย ๒. ประเภทศ นย พ นธ พ ชเพาะเล ยง จานวน ๑๐ ศ นย ค อ ๒.๑ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดลาพ น ๒.๒ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดพ ษณ โลก ๒.๓ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดมหาสารคาม ๒.๔ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดอ ดรธาน ๒.๕ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดบ ร ร มย

๒.๖ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดนครราชส มา ๒.๗ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดส พรรณบ ร ๒.๘ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดชลบ ร ๒.๙ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดนครศร ธรรมราช ๒.๑๐ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดตร ง ๓. ประเภทศ นย ผ ง จานวน ๕ ศ นย ๓.๑ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดเช ยงใหม ๓.๒ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดพ ษณ โลก ๓.๓ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดขอนแก น ๓.๔ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดจ นทบ ร ๓.๕ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดช มพร ๔. ประเภทศ นย บร หารศ ตร พ ช จานวน ๙ ศ นย ค อ ๔.๑ ศ นย บร หารศ ตร พ ช จ งหว ดเช ยงใหม ๔.๒ ศ นย บร หารศ ตร พ ช จ งหว ดพ ษณ โลก ๔.๓ ศ นย บร หารศ ตร พ ช จ งหว ดนครราชส มา ๔.๔ ศ นย บร หารศ ตร พ ช จ งหว ดขอนแก น ๔.๕ ศ นย บร หารศ ตร พ ช จ งหว ดช ยนาท ๔.๖ ศ นย บร หารศ ตร พ ช จ งหว ดชลบ ร ๔.๗ ศ นย บร หารศ ตร พ ช จ งหว ดส พรรณบ ร ๔.๘ ศ นย บร หารศ ตร พ ช จ งหว ดส ราษฎร ธาน ๔.๙ ศ นย บร หารศ ตร พ ช จ งหว ดสงขลา ๕. ประเภทศ นย ส งเสร มการเกษตรท ส ง จานวน ๖ ศ นย ค อ ๕.๑ ศ นย ส งเสร มการเกษตรท ส ง จ งหว ดแม ฮ องสอน ๕.๒ ศ นย ส งเสร มการเกษตรท ส ง จ งหว ดลาพ น ๕.๓ ศ นย ส งเสร มการเกษตรท ส ง จ งหว ดเช ยงใหม ๕.๔ ศ นย ส งเสร มการเกษตรท ส ง จ งหว ดเช ยงราย ๕.๕ ศ นย ส งเสร มการเกษตรท ส ง จ งหว ดเลย ๕.๖ ศ นย ส งเสร มการเกษตรท ส ง จ งหว ดกาญจนบ ร 6. ประเภทศ นย จ กรกลเกษตร จานวน ๔ ศ นย ค อ ๖.๑ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดพ ษณ โลก ๖.๒ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดช ยนาท ๖.๓ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดร อยเอ ด ๖.๔ ศ นย ส งเสร มและพ ฒนาอาช พการเกษตร จ งหว ดเพชรบ ร ๗. ศ นย ส งเสร มเยาวชนเกษตร จ งหว ดกาญจนบ ร

หน วยร บตรวจ หมายถ ง หน วยร บตรวจในความร บผ ดชอบผ ตรวจสอบภายในกรมส งเสร ม การเกษตร ค อ หน วยงานส วนกลางท ม สาน กงานต งอย ในส วนภ ม ภาค หร อหน วยงานของราชการส วนภ ม ภาค ซ งเป นหน วยงานในส งก ดกรมส งเสร มการเกษตร ผ ทาหน าท ด านการเง น หมายถ ง เจ าหน าท ของหน วยร บตรวจท ได ร บมอบหมายให ทาหน าท ร บเง นและจ ายเง นของหน วยงาน ผ ทาหน าท ด านบ ญช หมายถ ง เจ าหน าท ของหน วยร บตรวจท ได ร บมอบหมายให ทาหน าท ในการจ ดทาบ ญช และรายงานการเง นของหน วยงาน โดยต องไม เป นบ คลเด ยวก บผ ทาหน าท ด านการเง น ผ ทาหน าท ด านพ สด หมายถ ง เจ าหน าท ของหน วยร บตรวจท ได ร บมอบหมายให ทาหน าท ในการจ ดซ อจ ดจ างพ สด ของหน วยงาน ห วหน าหน วยร บตรวจ หมายถ ง ผ บ งค บบ ญชาส งส ดของหน วยร บตรวจ ผ ตรวจสอบภายใน หมายถ ง ผ ตรวจสอบภายในของกรมส งเสร มการเกษตร การร บเง น หมายถ ง การร บเง นงบประมาณ เง นนอกงบประมาณ และเง นรายได แผ นด น การจ ายเง น หมายถ ง การจ ายเง นงบประมาณ เง นนอกงบประมาณ และเง นรายได แผ นด น ผ ม หน าท กาก บด แล หมายถ ง ผ บ งค บบ ญชาท กระด บในหน วยร บตรวจ ผ บ งค บบ ญชาช นเหน อ หมายถ ง ผ ม อานาจหน าท ตามกฎหมายกาหนดให ควบค มและ กาก บด แลช นเหน อถ ดไปของหน วยร บตรวจ ระบบการควบค มภายใน หมายถ ง กระบวนงานหร อข นตอนการปฏ บ ต งานท กล มบ คคล ผ ทาหน าท ในการบร หารงานและบ คลากรผ ปฏ บ ต งานหมายถ ง การร บเง นงบประมาณ เง นนอกงบประมาณ และเง นรายได แผ นด นในหน วยร บตรวจร วมก นกาหนดข นมา เพ อสร างความม นใจอย างสมเหต สมผล ว าการปฏ บ ต งานจะบรรล ผลสาเร จตามว ตถ ประสงค ท วางไว ข อตกลงเบ องต น การดาเน นการในค ม อน ม งเน นให ผ ปฏ บ ต งานและผ ตรวจสอบภายในใช ระบบการ ควบค มภายในเป นเคร องม อในการปฏ บ ต งาน ต งแต การควบค มและกาก บด แลและการต ดตามตรวจสอบ เพราะระบบการควบค มภายในจะทาให ผ ปฏ บ ต งานมองเห นจ ดอ อน หร อความเส ยงของกระบวนการ/ ว ธ ปฏ บ ต ในการทางาน เน องจากในระบบการควบค มภายในน นห วใจก ค อกระบวนการท างานน นเอง ผ เก ยวข องต องมองให เห น Flow Chart ของการทางานมองหาจ ดเส ยงแล วกาจ ดม นเส ยด วยการทาอย างใด อย างหน งหร อหลายอย างเพ อลดความเส ยง ม ได กล าวถ งการบ นท กบ ญช หร อจ ดท จะต องร บร ทางบ ญช ตามระบบ GFMIS หากผ จ ดเก บและจ ายเง นจะต องบ นท กการร บร ในระบบบ ญช ท านก จะต องทราบหร อ หาเอกสารอ นศ กษาเอง เพราะเอกสารว ชาการฉบ บน ม งเน นเร องใบเสร จร บเง นเท าน น

บทท ๒ ใบเสร จร บเง น สาระของใบเสร จร บเง น ใบเสร จร บเง น ภาษาอ งกฤษใช คาว า receipt หร อหลายคนม กเร ยกส น ๆ ว า ใบเสร จ เป นเอกสารท ผ ร บเง นออกให เพ อเป นหล กฐานแสดงว าได ร บเง นไว เป นการถ กต องแล ว การออกเอกสาร ด งกล าวบางกรณ อาจออกเป นเอกสารอ เล กทรอน กส ก ได ในใบเสร จร บเง นท วไปม กระบ รายการส นค า หร อบร การท ซ อขายก นและราคาท ตกลงชาระ ซ งอาจระบ ข อม ลภาษ ท เก ยวข องท ผ ร บช าระเง นเก บและ นาส งร ฐบาลอ กด วย สาหร บทางราชการเม อม การจ ายเง นจะต องได ร บใบเสร จร บเง นหร อใบสาค ญร บเง น ซ งผ ร บเง นออกให หร ออาจเป นใบร บรองการจ ายเง น หร อเอกสารอ นใดท กระทรวงการคล งกาหนดให ใช เป นหล กฐานการจ าย ซ งโดยปกต หล กฐานท เป นใบเสร จร บเง นอย างน อยต องม รายการ ด งน 1. ช อ สถานท อย หร อท ท าการของผ ร บเง น 2. ว น เด อน ป ท ร บเง น 3. รายการแสดงการร บเง นระบ ว าเป นค าอะไร 4. จานวนเง นท งต วเลขและต วอ กษร 5. ลายม อช อของผ ร บเง น ท านผ อ านอาจเคยส งเกตใบเสร จร บเง นท ท านได ร บจากผ ขายของเม อเราชาระเง นให ผ ขาย ซ งเป นร านหร อ บร ษ ทก ด ห างห นส วนก ด บางท เราจะเห นค าว า ใบเสร จร บเง น หร อบางท ในใบเสร จร บเง นระบ เล มท และเลขท ของใบเสร จร บเง นน น หร อม ช องให ลงลายม อช อผ ร บของก ตาม เหล าน ไม ใช สาระสาค ญของน ยาม ใบเสร จร บเง นของทางราชการ ฉะน น จะม หร อไม ม จะลงลายม อช อหร อไม ลงลายม อช อก ได อย าเก บมา เป นประเด นให การตรวจสอบหล กฐานก อนจ ายเง นเส ยเวลาแก ผ เบ กเง น กรณ ส วนราชการออกใบเสร จร บเง นให ก บเจ าหน าท หร อบ คคลภายนอก ท านเคยส งเกต ใบเสร จร บเง นท ท านได ร บจากกองคล งหร อหน วยงานของท านหร อไม ม รายการครบตามหล กเกณฑ ตามท ระเบ ยบกาหนดหร อไม ในกรมส งเสร มการเกษตรจะพ มพ ใบเสร จร บเง นท ส วนกลางและให ท กหน วยงาน ในส งก ดเบ กใบเสร จร บเง นไปใช ซ งกรมได ใช ใบเสร จร บเง นตามแบบท กรมบ ญช กลางกาหนดเป นแบบท ใช ก นมานานมากท เด ยว ก ไม ได ผ ดอะไรเพราะทาตามแบบเขา แต ถ าพ ฒนาให ได สาระครบตามระเบ ยบ จะด กว าไหม ทางแก ง าย ๆ แค ทาตรายางท อย และเบอร โทรศ พท ของหน วยงานมาประท บเพ มต อท าย สาน กงานก จะสมบ รณ แบบ เวลาออกใบเสร จร บเง นให ผ ร บแล ว เม อเก ดป ญหาผ ถ อใบเสร จร บเง นสามารถ ต ดต อผ ออกใบเสร จร บเง นได ท นท ในกรณ ท ใบเสร จร บเง นหร อหล กฐานการจ ายต าง ๆ เป นภาษาต างประเทศ เป นหน าท ผ เบ กจะต องเข ยนคาแปลของใบเสร จร บเง นหร อหล กฐานการจ ายท นามาย นเบ กให ครบสาร ๕ ข อของ ใบเสร จร บเง น และให ผ ใช ส ทธ ขอเบ กลงลายม อช อร บรองการแปลด วย

ร ปแบบของใบเสร จร บเง น จาแนกตามประเภทของหน วยงานอาจแบ งได เป น ด งน 1. หน วยงานราชการ ร ปแบบของใบเสร จร บเง นจะต องปฏ บ ต ตามท กรมบ ญช กลางกาหนด หร อตามท ได ขอตกลงไว ก บกระทรวงการคล ง ซ งอย างน อยต องม รายการครบ ๕ องค ประกอบ ค อ ช อ สถานท อย หร อท ทาการของผ ร บเง น ว น เด อน ป ท ร บเง น รายการแสดงการร บเง นระบ ว าเป นค าอะไร จานวนเง นท งต วเลขและต วอ กษร ส ดท ายค อลายม อช อของผ ร บเง น ให ม สาเนาเย บต ดไว ก บเล มอย างน อย หน งฉบ บ ต องพ มพ หมายเลขกาก บเล มและหมายเลขกาก บใบเสร จร บเง นเร ยงก นไปท กฉบ บ 2. ภาคเอกชน การออกใบเสร จร บเง นก ข นอย ก บก จการหร อธ รก จท ประกอบการ ร ปแบบก กาหนดข นเองโดยความเห นชอบของผ ม อ านาจ การควบค มใบเสร จร บเง น การควบค มใบเสร จซ งถ อเป นเอกสารสาค ญ หากส ญหายหร อม ผ ใดล กขโมยไปก จะเก ด ความย งยากแก ผ เก ยวข องท นท เพราะอาจนาไปใช จ ดเก บเง นโดยม ชอบ จ งต องจ ดทาทะเบ ยนควบค ม ใบเสร จร บเง นไว เพ อให ทราบและตรวจสอบได ใบเสร จร บเง นห าม ข ด ลบ เพ อแก ไขหร อเพ มเต ม จานวนเง นหร อช อผ ชาระเง นในใบเสร จร บเง น หากใบเสร จร บเง นฉบ บใดลงรายการร บเง นผ ดพลาด ให ข ดฆ าจานวนเง นและเข ยนใหม ท งจานวน โดยให ผ ร บเง นลงลายม อช อกาก บการข ดฆ าน นไว หร อข ดฆ า เล กใช ใบเสร จร บเง นท งฉบ บแล วออกฉบ บใหม โดยให นาใบเสร จร บเง นท ข ดฆ าเล กใช น นต ดต นฉบ บไว ก บ สาเนาใบเสร จร บเง นในเล ม กรณ หน วยงานจ ดจ างพ มพ ใบเสร จร บเง นไว ใช เอง เพ อให หน วยงานย อยมาเบ กไปใช จะต อง จ ดทาหล กฐานการเบ กจ ายให ช ดเจน ร ดก ม ตรวจสอบได ม ข นตอนและว ธ การอน ม ต เบ กจ ายใบเสร จร บเง น จากคล งเช นเด ยวหร อต างจากการเบ กจ ายว สด สาน กงานหร อไม ม เกณฑ การจ ายเหมาะสมก บล กษณะงาน ท ปฏ บ ต หร อไม จะต องควบค มว าจ ายใบเสร จร บเง นให แก หน วยงานใด เม อใด หน วยงานย อยมอบหมายให เจ าหน าท ผ ใดเป นผ มาเบ กและร บใบเสร จร บเง น การจ ายใบเสร จร บเง นให เจ าหน าท ไปจ ดเก บเง น ต องควบค มจานวนว าเบ กมาจานวนเท าใด เหมาะสมหร อไม เล มใด เลขท ใดถ งเลขท ใด ผ ใดเป นผ ร บผ ดชอบด แลเก บร กษา ต องจ ดให ม หล กฐานการ ร บส งใบเสร จร บเง นด วย การใช ใบเสร จร บเง น โดยปกต ใบเสร จร บเง นสาหร บป งบประมาณใดก ใช สาหร บป งบประมาณน นเท าน น หมายถ ง เม อข นป งบประมาณใหม ก ใช ใบเสร จร บเง นเล มใหม ใบเสร จร บเง นของป งบประมาณเก าฉบ บใด ท ไม ได ใช ให ผ ทาหน าท ด านการเง นต องคงต ดไว ก บเล มและต องปร เจาะร หร อประท บตราเล กใช เพ อให เป นท ส งเกตม ให น ามาใช ร บเง นได อ กต อไป ด งน น ก อนถ งป งบประมาณใหม ก จะต องเตร ยมเบ กใบเสร จร บเง น สาหร บใช ร บเง นในป งบประมาณใหม ให เพ ยงพอด วย การออกใบเสร จร บเง นเม อส นเวลาร บเง นให ผ ทาหน าท ด านการเง นนาเง นท ได ร บ พร อมสาเนาใบเสร จร บเง นและเอกสารอ นส งห วหน าด านการเง น โดยจ ดท าหล กฐานการร บ ส ง ระหว างก น ไว ด วย ห วหน าด านการเง นต องตรวจสอบจานวนเง นท ได ร บก บหล กฐานและรายการท บ นท กในบ ญช เง นสด

ว าถ กต องตรงก นหร อไม โดยให รวมยอดเง นร บท งส นตามใบเสร จร บเง นท กฉบ บเลขท ใดถ งเลขท ใด และจานวนเง นรวมร บท งส นเท าใด ไว ด านหล งสาเนาฉบ บส ดท ายและลงลายม อช อกาก บไว ด วย กรณ หน วยงานม ขนาดเล กและม เจ าหน าท เพ ยงคนเด ยว ให ห วหน าส วนราชการหร อผ ท ได ร บมอบหมายจาก ห วหน าส วนราชการเป นลายล กษณ อ กษรตรวจสอบจานวนเง นท เจ าหน าท จ ดเก บถ กต อง แสดงยอดเง น รวมร บตามใบเสร จท กฉบ บท ได ร บในว นน นไว ในสาเนาใบเสร จร บเง นฉบ บส ดท ายและลงลายม อช อกาก บ ไว ด วย การร บเง นภายหล งกาหนดเวลาป ดบ ญช ค อ ๑๕.๓๐ น. แล วน น ให ผ ทาหน าท ด านการร บเง นและออกใบเสร จร บเง นในว นท ร บน น แต ให ระบ เวลาร บเง นและหมายเหต ว าป ดบ ญช แล ว โดยให บ นท กการร บเง นในว นทาการร งข น

บทท ๓ การตรวจสอบและกาก บด แล การตรวจสอบในหล กฐานการร บ-จ ายเง น ก จกรรมการร บเง นท เก ยวข องก บใบเสร จร บเง น การร บเง นเป นก จกรรมท ม ความเส ยง เน องจากอาจเก ดความผ ดพลาดพล งเผลอ ท งเจตนา และไม เจตนาในการท จร ต จ งต องม การดาเน นงาน และการควบค มท ร ดก มเพ อให การร บเง นเป นไปโดยถ กต อง ครบถ วน และสามารถป องก นความเส ยหาย ท อาจเก ดจากการท จร ตได เวลาทาการปกต ในการร บเง นของทางราชการ ค อ ระหว างเวลา ๐๙.๐๐ น. ๑๕.๓๐ น. การร บเง นของหน วยงานม ผ เก ยวข องหร อผ ท าหน าท ด านการเง นต องร บผ ดชอบในการ จ ดเตร ยมใบเสร จร บเง นและหร อหล กฐานการร บเง นประเภทอ น ๆ ให เพ ยงพอท จะใช ในแต ละป งบประมาณ ใบเสร จร บเง นต องม หมายเลขกาก บเล ม หมายเลขกาก บใบเสร จร บเง นเร ยงก นไปท กฉบ บ และต องม สาเนา เย บต ดเล มอย างน อย ๑ ฉบ บ การร บเง นสดท กคร งต องออกใบเสร จร บเง นให ผ ชาระเง นโดยต องม ลายม อช อ ผ ร บเง นพร อมต วบรรจงในวงเล บ ให ใช ใบเสร จร บเง นเล มเด ยวก นร บเง นท กประเภท หากม การร บเง น ประเภทใดเป นประจาและบ อยคร ง จะแยกใบเสร จร บเง นเล มหน งสาหร บการร บชาระเง นประเภทน น ก สามารถกระทาได ร บเง นท กคร งต องออกใบเสร จร บเง นท นท ใบเสร จร บเง นต องม สาระครบตามระเบ ยบ หากม สาระไม ครบแต ใช ตามแบบร ปท กรมบ ญช กลางหร อระเบ ยบกาหนดให ทาก ถ อว าสามารถทาได แต ม ข อส งเกตท น าพ จารณาว าเม อออกใบเสร จร บเง นไปแล วหากเก ดป ญหาหร อข อสงส ย ผ เก ยวข องจะทราบ ได อย างไรว าใบเสร จร บเง นฉบ บน นหน วยงานย อยใดเป นผ ออก ม ท ต งอย ท ใด และม ว ธ การต ดต อส อสารอย างไร บางคร งการทางานถ กต องไม ผ ดเพราะหาท มาท ไปได แต การท สภาพแวดล อมเปล ยนแปลงไปหน วยงานม ได ปร บเปล ยนบร บทบางอย างเพ อให ระบบการควบค มภายในม ประส ทธ ภาพก อาจเป นจ ดอ อนของหน วยงานได การร บเง นเม อส นว นต องม ผ ตรวจสอบการร บเง นตามใบเสร จร บเง นท ออกในว นน นตามหล กฐานการร บเง น และต องส งหล กฐานต อไปย งเจ าหน าท บ ญช ท นท ท กว นท ป ดบ ญช การร บเง น ใบเสร จร บเง นท ใช งานอย และ ย งไม ได นาออกมาใช ร บเง นต องเก บร กษาอย างปลอดภ ยและม ผ ร บผ ดชอบอย างเป นทางการ ห วหน า ผ ร บผ ดชอบด แลด านการเง นและห วหน าหน วยงานต องสอดส ง กาก บ ด แล การปฏ บ ต งานของเจ าหน าท ให เป นไปอย างถ กต องตามระเบ ยบม ให เก ดข อผ ดพลาดหร อเก ดความบกพร องอ นเอ อประโยชน ให ม การกระทา ท จร ตได ก จกรรมการจ ายเง นท เก ยวข องก บใบเสร จร บเง น การจ ายเง นจากทางราชการเม อ จ ายเง นออกไปแล วจะได ร บหล กฐานแสดงการจ ายเง น ซ งผ ร บเง นจากทางราชการไปจะออกใบเสร จร บเง น ให ทางราชการไว เป นหล กฐาน หร อกรณ จ ายเง นให เจ าหน าท ในหน วยงานก จะได ร บหล กฐานท เป นใบเสร จร บเง น ท ผ เบ กได ส ารองจ ายไปก อนแล วนามาเบ กค นจากทางราชการ บางคร งเจ าหน าท ผ เบ กไม ได ร บหล กฐานซ งเป น ใบเสร จร บเง นจากผ ร บเง นแต จะใช ใบสาค ญร บเง นหร อหล กฐานการจ ายอย างอ นตามท กระทรวงการคล งกาหนด การจ ายเง นท ได ร บใบเสร จร บเง นแล วม รายการไม ครบสาระ ๕ ข อ ตามท ระเบ ยบก าหนด ซ งล กษณะไม อาจ เร ยกใบเสร จร บเง นจากผ ร บเง นได ให เจ าหน าท ผ เบ กทาใบร บรองการจ ายเง นเพ อนามาเป นเอกสารประกอบ การขอเบ กเง นต อส วนราชการและเม อจ ายเง นแล วให ผ เบ กท าใบส าค ญร บเง นและลงช อในใบสาค ญร บเง นน น เพ อเป นหล กฐานการจ าย เม อเจ าหน าท ผ ร บผ ดชอบด านการเง นจ ายเง นให เจ าหน หร อผ ม ส ทธ แล วให ประท บตราข อความว า จ ายเง นแล ว โดยลงลายม อช อร บรองการจ ายและระบ ช อผ จ ายเง นด วยต วบรรจง

พร อมท งว น เด อน ป ท จ าย ก าก บไว ในหล กฐานการจ ายเง นท กฉบ บเพ อประโยชน ในการตรวจสอบและ ป องก นม ให ผ หน งผ ใดน ากล บมาใช เบ กได อ ก ส นว นเม อป ดบ ญช การจ ายเง นแล วต องรวบรวมเอกสารหล กฐาน ส งให ผ ม หน าท บ นท กบ ญช ต อไป การด แลเก บร กษาใบเสร จร บเง น การควบค มใบเสร จร บเง นในคล งหร อในสต อก เจ าหน าท ผ ร บผ ดชอบคล งจะต องเก บ ใบเสร จร บเง นไว ในท ปลอดภ ย เม อจ างพ มพ และโรงพ มพ ส งใบเสร จร บเง นให ถ กต องครบถ วน คณะกรรมการ ตรวจร บเร ยบร อยแล ว เจ าหน าท พ สด จะต องจ ดเก บในท ท ปลอดภ ยและต องควบค มอย างร ดก ม ต องบ นท ก ในทะเบ ยนควบค มใบเสร จร บเง นท นท การเบ กใบเสร จร บเง นไปใช ควรให หน วยงานทาหน งส อขอเบ ก ใบเสร จร บเง น โดยต องระบ ช อเจ าหน าท ผ ร บใบเสร จร บเง น การจ ายใบเสร จร บเง นเจ าหน าท ต องพ จารณา ความจาเป นและเหมาะสมของจานวนท ขอเบ กก บภารก จของหน วยงานและให เบ กไปเพ ยงพอก บการใช ในแต ละป งบประมาณ ต องม ผ ม อานาจอน ม ต ซ งทราบและเข าใจระเบ ยบและการใช ใบเสร จร บเง นเป น ผ อน ม ต ก อน แล วจ งจ ายใบเสร จร บเง นให เจ าหน าท ตามช อบ คคลท ระบ ในหน งส อขอเบ ก สาระของหน งส อ ขอเบ กนอกจากระบ ช อผ มาร บใบเสร จร บเง นท เบ กแล วจะต องแสดงให เห นว ายอดยกมาของใบเสร จท ขอเบ กในแต ละป งบประมาณจ านวนเท าใด ใช ไประหว างป จ านวนเท าใด คงเหล อจานวนเท าใด จะขอเบ กคร งน จานวนเท าใด เพ อผ อน ม ต จะได ใช ด ลยพ น จในการอน ม ต ได ถ กต อง ใบเสร จร บเง นท เบ กไปแล วหมดความจ าเป น ในการใช ไม ให เก บไว ท หน วยงานต อส งค นต นส งก ด ด งน น เพ อให เก ดการบร หารใบเสร จร บเง นอย างได ผล เจ าหน าท ผ ร บผ ดชอบระด บกรมควรทาแผนการบร หารใบเสร จร บเง น ซ งต องแสดงช วงเวลาท หน วยงาน ต องเช คสต อกใบเสร จร บเง นของหน วยงานตนเอง ระยะเวลาให เบ กใบเสร จร บเง น ช วงเวลาจ ดทารายงาน การใช ใบเสร จร บเง นส งกองคล ง ถ งแม ระเบ ยบจะม กรอบระยะเวลาในการรายงาน หากแต เราปล อยให ท กคนกระทาตามท ระเบ ยบก าหนดผ ร บผ ดชอบก จะไม สามารถควบค มหร อป ดจ ดอ อนท เป นความเส ยงได การเบ กใบเสร จร บเง นออกมาใช ร บเง น ผ ทาหน าท ด านการเง นต องสารวจความพร อม ของใบเสร จร บเง นท จะต องเตร ยมไว ใช ในการร บเง นก อนข นป งบประมาณใหม ให พร อมและเพ ยงพอใช ตลอดท งป พร อมก บสารวจใบเสร จร บเง นท เบ กใช แล วและท คงเหล ออย จ ดทาหน งส อขอเบ กใบเสร จร บเง น ท แสดงจานวนยอดใบเสร จร บเง นยกมา บวกเบ กมาใช ระหว างป ห ก เบ กใช ระหว างป แสดงยอดคงเหล อ ป จจ บ น ระบ ช อผ มาร บใบเสร จร บเง นท ขอเบ กน น การด แลใบเสร จร บเง นขณะปฏ บ ต งาน ผ ทาหน าท ด านการเง นควรเก บร กษาใบเสร จร บเง น ท นาออกใช ขณะปฏ บ ต งานให เป นระเบ ยบเร ยบร อย สะดวกในการหย บใช และเก บไว ในท ปลอดภ ย หากเก ด ส ญหายต องรายงานผ บ งค บบ ญชาช นเหน อและผ ม หน าท กาก บด แลท นท ใบเสร จร บเง นส ญหายหร อถ กล กขโมย หากใบเสร จร บเง นถ กขโมยไม ว าใบเสร จร บเง นน น จะเก บอย ท ใดหร อใช อย ท ไหน แสดงว าม จ ดอ อนและความเส ยงท น น ต องร บรายงานผ บ งค บบ ญชาและ ดาเน นการร องท กข ต อพน กงานสอบสวนท สถาน ตารวจท นท ท ทราบและร บร ว าใบเสร จร บเง นส ญหาย ต งคณะกรรมการสอบข อเท จจร งเพ อหาสาเหต ท เก ดข น ต ดประกาศยกเล กใบเสร จร บเง นด งกล าว ไว ท หน วยงานในท พบเห นและตรวจสอบได ง ายเพ อป องก นม ให ม การออกหร อร บเง นตามใบเสร จร บเง น ด งกล าว ทาหน งส อแจ งเว ยนการยกเล กใบเสร จร บเง นท ส ญหายด งกล าวให ท กส วนราชการทราบเพ อป องก น การนาใบเสร จร บเง นน นมาเป นหล กฐานในการเบ กเง นจากทางราชการ ทาก จกรรมปร บปร งแก ไขจ ดอ อน หร อความเส ยงท ต นเหต

การรายงานการใช ใบเสร จร บเง น เม อส นป งบประมาณให ห วหน าหน วยงานท ร บใบเสร จร บเง นไปดาเน นการจ ดเก บเง น จ ดทารายงานส งให ผ อ านวยการกองคล งหร อห วหน าส วนราชการในราชการบร หารส วนภ ม ภาค เพ อร บทราบ ว าม ใบเสร จร บเง นอย ในความร บผ ดชอบ เล มใด เลขท ใดถ งเลขท ใด และได ใช ใบเสร จร บเง นไปแล วเล มใด เลขท ใดถ งเลขท ใด อย างช าไม เก นว นท ๓๑ ต ลาคมของป งบประมาณถ ดไป ซ งร ปแบบการรายงานสามารถ จ ดทาได หลายร ปแบบแต ต องคงสาระตามระเบ ยบให ครบถ วนตามร ปแบบต าง ๆ ท เสนอมาพร อมเอกสาร ว ชาการเล มน หล กฐานการจ ายท เป นใบเสร จร บเง นส ญหาย ผ เบ กได ร บใบเสร จร บเง นแล วแต เก ดส ญหาย โดยย งไม ได น าหล กฐานไปส งเบ กเง น ให ใช สาเนาใบเสร จร บเง นซ งผ ร บเง นร บรองเป นเอกสารประกอบการขอเบ กเง นแทนได ด งน น เจ าหน าท ท ทาหล กฐานหายต องต ดต อผ ออกใบเสร จร บเง นขอให ถ ายเอกสารสาเนาใบเสร จร บเง นค ฉบ บท อย ต ดเล ม ซ งออกให ก บเจ าหน าท ผ น น แล วให ผ ร บเง นร บรองก สามารถนามาใช เป นเอกสารเพ อส งเบ กเง นได แล ว ในกรณ ท ไม อาจขอส าเนาใบเสร จร บเง นได เจ าหน าท ต องท าใบร บรองการจ ายเง นโดยช แจงเหต ผล พฤต การณ ท ส ญหายหร อไม อาจขอสาเนาใบเสร จร บเง นได และร บรองว าย งไม เคยนาใบเสร จร บเง นน นมาเบ กจ ายเง น แม พบภายหล งจะไม น ามาเบ กจ ายอ ก แล วเสนอผ บ งค บบ ญชาต งแต ช นอธ บด หร อตาแหน งเท ยบเท าข นไป สาหร บราชการบร หารส วนกลาง หร อผ ว าราชการจ งหว ดสาหร บราชการบร หารส วนภ ม ภาคแล วแต กรณ เพ อพ จารณาอน ม ต เม อได ร บอน ม ต แล วให ใช ใบร บรองน นเป นหล กฐานประกอบการขอเบ กเง นได และเม อม การจ ายเง นแล วให เจ าหน าท ผ น นทาใบสาค ญร บเง นและลงช อในใบสาค ญร บเง นน นเพ อเป น หล กฐานการจ าย ใบเสร จร บเง นเก ดส ญหายหล งจากผ ทาหน าท ด านการจ ายเง นได จ ายเง นของทางราชการแล ว กระทรวงการคล งส งการให ถ อปฏ บ ต โดยให ห วหน าส วนราชการเจ าของงบประมาณท ประสบป ญหาน แต งต ง คณะกรรมการเพ อทาการสอบสวนถ งสาเหต และพฤต การณ ท เอกสารส ญหาย แบ งเป น ๒ กรณ ด งน 1. กรณ พบว าเก ดจากการท จร ตในการเบ กจ ายเง น ให ดาเน นการตามกฎหมายและ ระเบ ยบของทางราชการ 2. กรณ เอกสารส ญหายโดยไม ได เก ดจาการท จร ตในการเบ กจ ายเง น ก อนอ นต องให เจ าหน าท ท ร บผ ดชอบดาเน นการแจ งความต อเจ าพน กงานตามกฎหมาย ซ งในการแจ งความให แสดงถ ง สาเหต และพฤต การณ ท เอกสารน นส ญหาย และให ม รายงานประจาว นร บแจ งของสาน กงานตารวจแห งชาต เป นหล กฐานประกอบในการดาเน นการ ด งน ๒.๑ กรณ เอกสารน นเป นหล กฐานการจ าย ให ใช สาเนาหร อภาพถ ายเอกสาร ซ งผ ร บเง นร บรองแทนได กรณ ท ไม อาจขอสาเนาหร อภาพถ ายเอกสารด งกล าวได ให ผ จ ายเง นทาใบร บรอง การจ ายเง น โดยช แจงเหต ผลพฤต การณ ท เอกสารน นส ญหายและไม อาจขอสาเนาหร อภาพถ ายเอกสารได เสนอผ บ งค บบ ญชาพ จารณาอน ม ต ส วนกลางให เสนออธ บด หร อตาแหน งเท ยบเท า ส วนภ ม ภาคให เสนอ ผ ว าราชการจ งหว ด และเม อได ร บอน ม ต แล วก ให ใช ใบร บรองน นเป นหล กฐานการจ ายได และรายงานให สาน กงานการตรวจเง นแผ นด นทราบ

2.2 กรณ เป นเอกสารอ นท ไม ใช หล กฐานการจ าย ให ใช สาเนาหร อภาพถ ายเอกสาร น นก อน หากไม สามารถขอสาเนาหร อภาพถ ายเอกสารได และม เหต ผลความจาเป นท ไม อาจขอสาเนาหร อ ภาพถ ายเอกสารได ให ห วหน าส วนราชการเจ าของงบประมาณใช ด ลยพ น จในการพ จารณาอน ม ต ให หน วยงานในส งก ดใช เอกสารอ นท ม สาระสาค ญท จะสามารถนามาใช เป นหล กฐานแทนเอกสารท ส ญหาย น นได และรายงานให สาน กงานการตรวจเง นแผ นด นทราบ

ภำคผนวก

ภำคผนวก คาช แจง ในส วนของภาคผนวก ประกอบด วยระเบ ยบและหน งส อส งการท เก ยวข องและผ อ าน เอกสารว ชาการฉบ บน ควรทราบ เพ อให เก ดความร ความเข าใจเพ มมากข น ภาคผนวกท ๑ ระเบ ยบการเบ กจ ายเง นจากคล ง การเก บร กษาเง นและการน าเง นส งคล ง พ.ศ. ๒๕๕๑ ภาคผนวกท ๒ หน งส อกระทรวงการคล ง ท กค ๐๕๒๖.๗/ ว ๗๒ ลงว นท ๒๐ ส งหาคม ๒๕๔๑ ภาคผนวกท ๓ หน งส อกระทรวงการคล ง ท กค ๐๕๐๒/๓๔๒๗ ลงว นท ๓ ก มภาพ นธ ๒๕๓๖ ภาคผนวกท ๔ แบบการรายงานการใช ใบเสร จร บเง น ภาคผนวกท 5 ทะเบ ยนค มใบเสร จร บเง น