6. การเป นบ คคลแห งการเร ยนร และการเป นผ นาทางว ชาการ 6.1 การเป นบ คคลแห งการเร ยนร บ คคลแห งการเร ยนร หมายถ ง ผ ท ม ค ณล กษณะน ส ยใฝ ร ใฝ เร ยน ม พฤต กรรมท แสดงออกถ ง ความกระต อร อร น สนใจเสาะแสวงหาความร อย เสมอ ม งม นท จะเพ มประส ทธ ภาพ ในการเร ยนร และสามารถนาความร ไปใช ประโยชน ได อย างเหมาะสม การเร ยนร อาจทาได หลายว ธ เช น อ านหน งส อหร อ วารสารท ม ประโยชน ด รายการโทรท ศน หร อฟ งว ทย ท ม สาระ ค นคว าหาความร โดยผ านเคร อข ายคอมพ วเตอร ซ กถามข อม ลจากผ ร รวมท งสามารถจ บใจความสาค ญเพ อแยกแยะและเล อกสาระข อม ลท ได มาอย างม เหต ผล ท กษะพ นฐานสาค ญต อการเป นบ คคลแห งการเร ยนร ได แก 1. ท กษะการฟ ง ทาให ร บร ข อม ลข าวสารซ งม ความส มพ นธ เก ยวข องก บการค ดและการพ ด 2. ท กษะการถาม ทาให เก ดประบวนการค ด การเร ยนร ในเร องน นๆ เน องจากคาถามท ด ทา ให เก ดการเร ยนร ได ต งแต ระด บการจาไปจนถ งระด บว เคราะห และประเม นค า 3. ท กษะการอ าน ทาให ร บร ข อม ลข าวสาร ซ งนอกจากจะเป นท กษะการอ านข อความ จะ รวมถ งการอ านสถ ต ข อม ลเช งคณ ตศาสตร ต างๆด วย 4. ท กษะการค ด ทาให บ คคลมองการไกล สามารถควบค มการกระทาของตนให เป นไปตาม เจตนารมณ การค ดอย างม เหต ผลและม ว จารณญาณ ม ผลต อการเร ยนร การต ดส นใจ และการแสดงพฤต กรรม 5. ท กษะการเข ยน เป นความสามารถในการถ ายทอดความร ความค ด ท ศนคต และ ความร ส กออกมาเป นลายล กษณ อ กษรให ผ อ นเข าใจ ซ งเป นส งสาค ญเป นอย างย งต อวงการศ กษา (การหาความร ) เน องจากบ นท กเหต การณ ข อม ลความจร ง ใช เป นหล กฐานเพ อเป นประโยชน ต อไป 6. ท กษะการปฏ บ ต เป นการลงม อกระทาจร งอย างม ระบบเพ อค นหาความจร ง และสามารถ สร ปผลอย างม เหต ผลได ด วยตนเองเพ อนาไปใช ในการแก ป ญหา ประเภทและต วอย างของบ คคลแห งการเร ยนร 1. เป นโดยตนเอง ไม ได ร บการศ กษาในระบบโรงเร ยน บ คคลประเภทน ม ความใฝ ร ใฝ เร ยน ม ความอ ตสาหะว ร ยะ ศ กษาหาความร ด วยตนเอง 2. เป นโดยฝ กห ด ได ร บการศ กษาในระบบโรงเร ยน บ คคลประเภทน ถ าได ร บการสร าง และเสร ม ให ม ค ณล กษณะเป นผ ใฝ เร ยน ใฝ ร ก จะสามารถนาท กษะว ธ การเร ยนร ท ได ฝ กฝนไปใช เป นเคร องม อ ในการแสวงหา ความร ต อไปได ตลอดช ว ต
แนวทางการพ ฒนาให เป นบ คคลแห งการเร ยนร ส งคมในโลกป จจ บ นเปล ยนแปลงไปอย างรวดเร ว ว ทยาการต าง ๆ เจร ญก าวหน าไปอย าง ไม หย ดย ง การจ ดการศ กษาในย คป จจ บ นจ งต องเปล ยนแปลงไปจากเด ม โดยจะต องม งพ ฒนาผ เร ยน ให เป นบ คคลแห ง การเร ยนร ค อ 1. เพ อให เป นผ สามารถพ ฒนาตนเองได ตลอดเวลา ไม ใช เป นเพ ยงบ คคลท ม ความร หร อ สามารถจาข อม ล ความร ได เท าน น 2. เพ อฝ กให ผ เร ยนม น ส ยใฝ หาความร ร กท จะเพ มพ นความร ท กษะและเจตคต ของตน ร กท จะเร ยนร ตลอดช ว ต 3. ร จ กปร บตนไปตามกระแสต าง ๆ ในโลกซ งเปล ยนแปลงไปตลอดเวลา 4. เพ อให เป นผ เร ยนเป นผ หม นแสวงหา หม นเร ยน หม นร ส งต าง ๆ ท เป นประโยชน อย เสมอ ว ธ พ ฒนาตนเองให เป นบ คคลแห งการเร ยนร 1. พ นฐานท จาเป นต อการเร ยนร ผ เร ยนควรพ ฒนาตนเองให ม ความร พ นฐานอย างกว าง ๆ และศ กษา บางว ชาอย างล กซ ง เพ อให ม ความพร อมท จะเร ยนร ในสาขาว ชาอ น ๆ เพ มเต มตามความจาเป น ใน อนาคต โดยสามารถโยงความร พ นฐานท ม อย มาใช ในการพ ฒนาตนเองให เจร ญก าวหน าในเร องความร ได 2. เคร องม อสาหร บแสวงหาความร การพ ฒนาตนเองให เป นผ ร กการเร ยนร จะต อง พ ฒนาตนเอง ให ม เคร องม อ ท จะใช ในการแสวงหาความร ได ก อน เคร องม อสาค ญสาหร บการเร ยนร ต อไปใน อนาคตตนเองได อย างไม ส นส ด โดยผ านส ออ เล กทรอน กส 3. สร างแรงจ งใจให เป นผ ใฝ ร ใฝ เร ยนต องสร างแรงจ งใจให ก บตนเองร กท จะเร ยนร อย เสมอ เพ อให เก ดความตระหน กถ งความจาเป นของการศ กษาท ม ต อบ คคลในท กช วงช ว ต ส งท เร ยนร ควร ส มพ นธ ก บช ว ตความเป นอย ของตนเองด วย โดยอาจเป นสภาพการณ หร อป ญหาท ตนเองต องเผช ญในช ว ต เป นเร องท ท นสม ยท นเหต การณ สามารถนามาใช ในการแก ป ญหาเพ อพ ฒนาตนเองได ทาให เห นค ณค าของการ แสวงหาข อม ล และนาข อม ลน นมาใช ประโยชน ในช ว ตจร ง 4. การเข าถ งแหล งการเร ยนร ได อย างคล องแคล ว จะเป นป จจ ยสาค ญท จะช วยสน บสน น ให ผ เร ยนสนใจ ใฝ ร ใฝ เร ยนอย เสมอ สามารถเร ยนร อย ได ตลอดเวลาท ต องการ ต วอย างบ คคลแห งการเร ยนร
ต วอย างบ คคลท เป นผ นาแห งการเร ยนร ในหลวงผ เป น ผ นาแห งการเร ยนร ตลอดช ว ต โครงการหลวง เป นโครงการท ตอบคาถามพ นฐานเก ยวก บค ณภาพช ว ตของคนไทยภ เขาในพ นท ส ง ซ งในพ นท น นม การปล กฝ นและส งผลให ม การพ ฒนาฝ นให กลายยาเสพต ดร ายแรงกว า โครงการพ ฒนาตามพระราชดาร ทาให คนไทยภ เขาเหล าน นม อาช พในการปล กพ ชและเล ยงส ตว สายพ นธ จากต างประเทศ ทาให ม รายได ทดแทนการปล กฝ นทาให ค ณภาพช ว ตของชาวไทยภ เขาเหล าน นด ข น การปล กฝ นจ งหายไป ประย กต ว ทยา พระองค ท านได ทาการประย กต ว ทยาการให เข าก บบร บทและป ญหา ของประเทศไทย ซ งประย กต ว ทยาต าง ๆ เหล าน ล วนแต แก ป ญหาและสร างค ณภาพช ว ตให แก ประชาชนท งส น ประย กต ว ทยาเหล าน น ได แก 1. โครงการพล งงานทางเล อก ม ภาพยนต ส นเร องหน งท นาเสนอว าในหลวงได ทรงค ดโปรเจค เก ยวก บไบโอด เซลต งแต น าม นย งม ราคาถ กมาก ๆ 2. โครงการหญ าแฝก เป นโครงการตามพระราชดาร ในการอน ร กษ ด นและน าและนว ตกรรมน ได ถ ก เผยแพร ไปย งท วโลก ในการอน ร กษ ด นและน า 3. โครงการแก มล ง เป นโครงการเพ อการป องก นน าท วมแถวกร งเทพ และปร มณฑล โดยม บ อพ กน า ช วคราว 4. โครงการฝนหลวง เป นโครงการเพ อแก ไขป ญหาการขาดแคลนน าในภาคการเกษตร 5.ก งห นนาไชยพ ฒนา เป นประย กต ว ทยาเพ อการบาบ ดน า 6. เกษตรทฤษฎ ใหม และ เศรษฐก จพอเพ ยง เป นพระราชทฤษฎ ท ทรงม พระราชดาร และทรงพระราชทานแนวค ดในการพ ฒนาส ปวงชนชาวไทย พระราชกรณ ยก จต าง ๆ เก ยวก บการศ กษาตลอดช ว ตน นม มากมายน บไม ถ วนได แก ความสน พระราชหฤท ยเก ยวก บศ ลปะ และทรงงานเก ยวก บงานศ ลปะท เก ยวข องก บล ทธ ทางศ ลปะต าง ๆ ความสนพระราชหฤท ยเก ยวก บดนตร งานทางว ศวกรรมศาสตร ต าง ๆ ซ งการนาเสนอเก ยวก บการศ กษา ตลอดช ว ตในคร งน เป นงานสาค ญท ส งผลต อค ณภาพช ว ตของประชาชนเป นเป าหมายสาค ญ โดย การศ กษาค นคว าของพระองค ท านม เป าหมายท ค ณภาพช ว ตประชาชนโดยตรง โดยเน นประย กต ว ทยา และนว ตกรรมท เก ยวก บอาช พเกษตรท เป นบร บทของประเทศไทยมาช านาน คาถามและคาตอบท ทรงค นคว า เป นไปเพ อประโยชน ส ขแห งมหาชนชาวสยาม อย างแท จร ง
๖.๒ การเป นผ นาทางว ชาการ ผ นาทางว ชาการ ค อ ผ ท ม ความร ความเข าใจในทฤษฎ ปร ชญาของหล กส ตรต างๆท ใช ในสถานศ กษา ม ความร ความเข าใจในว ธ สอนแบบต างๆ สน บสน นให คร ใช นว ตกรรมการสอนเป นแบบอย างท ด ในเช งว ชาการ สน บสน นและส งเสร มความเป นเล ศทางว ชาการของโรงเร ยน ส งเสร มการจ ดการเร ยนร ท เน นผ เร ยนเป นสาค ญ น เทศและกาก บให การจ ดการเร ยนร เป นไปตามแผนการจ ดการเร ยนร ท กาหนดไว การบร หารงานว ชาการ เป นส งสาค ญต อความสาเร จหร อความล มเหลวของการบร หารสถานศ กษา แต การบร หารงานว ชาการใน สถานศ กษาจะม ค ณภาพด มากน อยเพ ยงใดน น ย อมข นอย ก บองค ประกอบหลายประการ ส งท สาค ญท ส ดได แก ผ บร หารสถานศ กษาท จาเป นต องม ภาวะผ นาทางว ชาการ เพ อให สถานศ กษาจ ดการศ กษาได ตามเจตนารมณ ของพระราชบ ญญ ต การศ กษาแห งชาต พ ทธศ กราช 2542 และท แก ไขเพ มเต ม พ.ศ. 2545 เป าหมายของการพ ฒนาค ณภาพการศ กษา ค อ การพ ฒนาคน โดยม ความเช อว ามน ษย ม ศ กยภาพ ท จะเร ยนร และพ ฒนาตนเองได ตลอดช ว ต นอกจากจะให ความสาค ญก บการพ ฒนาศ กยภาพโดยตรงแล วย ง จาเป นต องคาน งถ งกลไกและสภาพแวดล อมท จะส งเสร มและสน บสน นให เก ดการพ ฒนาอย างเต มท เพ อเตร ยม คนให เป นบ คคลแห งการเร ยนร สามารถเผช ญก บสถานการณ ท เก ดข นและท เปล ยนแปลงอย างรวดเร ว ได สถาบ นการศ กษาจ งเป นหน วยงานท ม ความสาค ญท ส ดต อการสรรสร างและพ ฒนาคนให เป นบ คคลแห งการ เร ยนร ด งกล าวข างต น การท จะพ ฒนาคนให ประสบความสาเร จด งน นได จาเป นอย างย งท คร บ คลากรทางการ ศ กษา ท ม หน าท โดยตรงต อการพ ฒนาคนจะต องม ความสามารถในการสร างคนอย างรอบด าน ต องเป นผ นา ทางว ชาการอย างแท จร งจ งจะสามารถนาพาบ คคลซ งเป นผลล พธ ทางการศ กษาให บรรล ความเป นบ คคลแห ง การเร ยนร ด งกล าวได ผ บร หารสถานศ กษา คร และบ คลากรทางการศ กษา ม บทบาทสาค ญย งในสถานศ กษาซ งเป นองค กร ระด บการปฏ บ ต จากเอกสารและงานว จ ยจานวนมากท แสดงให เห นว าผ นาส งส ดขององค กรปฏ บ ต ท ใช ภาวะ ผ นาในการจ ดการบร หารงานในองค กรส งผลต อค ณภาพขององค กรและผลงานท ผล ตออกมา โดยเฉพาะใน สถานศ กษาท เป นองค กรเก ยวก บการจ ดการเร ยนร และถ ายทอดองค ความร ต างๆของส งคมส ผ เร ยนอ นเป น เยาวชนของชาต ท จะเต บโตเป นผ ใหญ เพ อสร างความเจร ญให ก บส งคมและประเทศชาต ต อไป สถานศ กษาจ ง ต องม ผ นาท ม ความเหมาะสมเพ อพ ฒนาค ณภาพของผ เร ยน ด งน น ผ นาท เหมาะสมท ส ดในสถานศ กษาป จจ บ น ค อ ผ นาทางว ชาการ
การจะก าวส ความเป นผ นาทางว ชาการได น น จาเป นจะต องเร ยนร และปฏ บ ต ภารก จในบทบาทต างๆ อย างหลากหลายท งน เพราะผ นาทางว ชาการย อมจะต องเป ยมไปด วยความร ความสามารถ และความเท าท น ในองค ความร ต างๆ กล าวค อ 1. ผ นาทางว ชาการจะต องเป นผ บร หารม ออาช พน น ค อ ม ความรอบร ในหล กการ แนวค ด ทฤษฎ และว ธ การบร หารงานตามโครงสร างของสถานศ กษา ม ความรอบร ในหล กการ แนวค ด ทฤษฎ และ ว ธ การในการประย กต ใช ส อ นว ตกรรมเทคโนโลย และสารสนเทศอย างเหมาะสมและเก ดผลด ต อผลการ ดาเน นงานการจ ดการศ กษาของโรงเร ยน ม ความรอบร ด านว ชาการ หล กส ตร ปร ชญาการศ กษา หล กจ ตว ทยา ด านต างๆ ตลอดจนว ทยาการใหม ๆ ม ท กษะในการครองตน ครองคน และครองงาน ม ภาวะผ นา Leadership ซ งจะต องม องค ประกอบของความร ความเข าใจ (Knowledge) การร จ กต ดส นใจ (decision making) ร จ กและสามารถนาเอาว ธ การและกลย ทธ ในการแก ไขป ญหา (problem solving)มาใช ในการ ปฏ บ ต งานในหน าท ได 2. ผ นาทางว ชาการจะต องม ความสามารถในการบร หารความเปล ยนแปลง กล าวค อ 2.1 สร างความร ส กจาเป นเร งด วนในการเปล ยนแปลง 2.2 สร างท มงาน แนวร วมท ทรงพล ง โน มนาการเปล ยนแปลง 2.3 สร างว ส ยท ศน ช นาความพยายามในการปร บเปล ยน 2.4 ส อสาร สร างความเข าใจ ย ดม นในว ส ยท ศน และกลย ทธ ผล กด น 2.5 เพ มอานาจให ผ อ นในการต ดส นใจ เพ อให ว ส ยท ศน เป นจร ง 2.6 วางแผนอย างเป นระบบเพ อม งสร างความสาเร จในระยะเวลาอ นส น 2.7 รวบรวมผลสาเร จจากการปร บปร ง ก อให เก ดการเปล ยนแปลงมากข น 2.8 ปล กฝ งแนวทางใหม ๆ ของความสาเร จเข าส ระบบการทางานขององค กร 3. ผ นาทางว ชาการจะต องเป นน กบร หารและพ ฒนาหล กส ตร โดยในการบร หารและพ ฒนา หล กส ตรน นจะต องคาน งถ งส งต างๆ เช น 3.1 ม เป าหมายหร อมาตรฐานค ณภาพผ เร ยนกาหนดไว ช ดเจนและย ดหย นในการ ปฏ บ ต 3.2 การพ ฒนาหล กส ตรต องท นต อความก าวหน าทางด านว ทยาการ เทคโนโลย ต างๆ เพ อพ ฒนาความร และท กษะในการใช เทคโนโลย แก ผ เร ยน 3.3. ส งท กาหนดในการเร ยนการสอนต องช วยเตร ยมผ เร ยนเพ อการดารงช ว ตได อย างม ค ณภาพในโลกไร พรมแดน 3.4 หล กส ตรต องส งเสร มการพ ฒนาผ เร ยนในองค รวม 3.5 ส งท กาหนดในหล กส ตรควรเช อมโยงและสอดคล องก บช ว ตจร ง 3.6 การว ดและประเม นผลการเร ยนร เป นเคร องม อสาค ญในการตรวจสอบและ พ ฒนาค ณภาพผ เร ยนให บรรล ตามเป าหมายของหล กส ตร
ล กษณะผ นาด านว ชาการโดยท วๆ ไปน น หมายถ งผ บร หาร คร หร อบ คลากรทางการศ กษาต างๆ ท ปฏ บ ต ภารก จทางด านการจ ดการศ กษาบนพ นฐานหล กการ แนวค ดและแนวปฏ บ ต ต างๆ กล าวค อ 1. พ นธก จและว ส ยท ศน ของโรงเร ยนม ความช ดเจน 2. หล กส ตรและแผนการเร ยนการสอนตรงก บเป าประสงค ของโรงเร ยน 3. ม การตรวจสอบและปร บเปล ยนแผนการเร ยนการสอน 4. ม การตรวจสอบและควบค มแผนการเร ยนการสอนให เข าถ งความต องการ 5. ม การส งเกตการณ สอนของคร และการให ข อม ลป อนกล บ 6. ม แหล งข อม ลเพ มเต มท เข าถ งได 7. ม การเน นถ งการพ ฒนาความต องการของคร 8. ม การต ดส นใจในเร องต าง ๆ จากข อม ลท ม อย 9. ม การวางแผนโดยตระหน กถ งความแตกต างของแต ละบ คคล 10. ม การให คาปร กษาทางด านว ชาการ 11. ม ก จกรรมท ส งผลต อผลส มฤทธ ของน กเร ยน 12. บ คลากรในโรงเร ยนสามารถฝ กฝนให เก ดการจ ดการช นเร ยนได อย างม ประส ทธ ภาพ 13. ม การนาร ปแบบการบร หารงานอย างหลากหลายมาใช 14. เพ มโอกาสการเร ยนร ในด านต าง ๆ ให ก บน กเร ยน 15. บรรยากาศภายในโรงเร ยนช วยส งเสร มให เก ดการเร ยนร 16. ม การใช แบบประเม นผลและเกณฑ ช ว ดท หลากหลาย 17. ม การมองว าม ผ ปกครองเหม อนเพ อนร วมงาน 18. ม ความคาดหว งส งในด านของการสอน ผ นาทางว ชาการท ม ความร ความสามารถและนาโรงเร ยนให ประสบความสาเร จได น น จาเป นต องม ท ศทางในการปฏ บ ต เพ อให บรรล เป าหมายของโรงเร ยน น นค อ ว ส ยท ศน แรงบ ลดาลใจสน บสน น ให เก ดความค ดสร างสรรค และการสน บสน นท งภายในและภายนอกโรงเร ยน ในความต องการพ ฒนาโรงเร ยน อย างต อเน อง รวมท งต องพ ฒนาผลงานของตนเอง เร ยนร ส งใหม และพ ฒนาส งใหม ๆ เพ อให โรงเร ยนได ก าว ไปส การเปล ยนแปลงอย างแท จร ง ตลอดจนเพ อพ ฒนาผ เร ยนให ม ท กษะ ม ความสามารถในการใช ช ว ตใน ท ามกลางความเปล ยนแปลงได อย างม ความส ข