บทท 6 ก จกรรมเทคโนโลย ทางการศ กษา

Transcription

1 1 บทท 6 ก จกรรมเทคโนโลย ทางการศ กษา ส อก จกรรม หมายถ ง กระบวนการเร ยนการสอนท ผ เร ยนม ส วนร วมในการลงม อกระท า ส อการสอนม ความหมายกว างขวาง ครอบคล มท งว สด อ ปกรณ และว ธ การต าง ๆ ท น ามาใช เพ อ ถ ายทอดความร และประสบการณ ให ก บผ เร ยน ก จกรรมหร อว ธ การน บเป นส อการสอนท ม ศ กยภาพ ส งต อการเร ยนร ของผ เร ยน ท าให บทเร ยนด าเน นไปอย างสน กสนาน น าสนใจ ผ เร ยนท กคนม โอกาส ร วมในก จกรรมตลอดเวลา การใช ว ธ การหร อก จกรรมเพ อการเร ยนการสอนอาจต องใช ว สด อ ปกรณ เข ามาช วย เพ อส งเสร มให ผ เร ยนเร ยนร ได ด ย งข น ล กษณะส อก จกรรมท ด 1. ผ เร ยนม ส วนร วมในการก าหนดว ตถ ประสงค การท าก จกรรม และประเม นผลก จกรรม 2. ผ เร ยนได ฝ กฝนพฤต กรรมการเร ยนท งทางด านความร เจตคต และท กษะผสมผสานก นเป น บ รณาการอย างเป นระบบ 3. ม ล กษณะของการกระท าเด นช ดด วยการก าหนดค าท แสดงถ งการกระท าไว ด วยท กคร ง 4. ก าหนดเง อนไขส าหร บประกอบก จกรรมไว ช ดเจน สามารถว ดผล และส งเกตพฤต กรรม ของผ เร ยนได 5. ม เกณฑ หร อมาตรฐานในการด าเน นก จกรรม ก าหนดพฤต กรรมท ถ อเป นระด บต าส ดท พ ง พอใจ 6. ใช เวลาพอเหมาะท ผ เร ยนจะสามารถด าเน นก จกรรมให ประสบผลส าเร จ และก อให เก ด ความภาคภ ม ใจได 7. ม การช แนวทางหร อน าทางในการด าเน นก จกรรมได เด นช ด 8. ก จกรรมต องตรงก บเน อหาและจ ดม งหมายท ก าหนดไว 9. ก จกรรมไม ม ความย งยากสล บซ บซ อน ม ความยากง ายเหมาะสมก บว ยของผ เร ยน 10. เป นก จกรรมท ก อให เก ดความค ดร เร มสร างสรรค ส อการสอนประเภทก จกรรมท จะน าเสนอในหน วยการเร ยนน ม 6 ชน ด ค อ 1. น ทรรศการ (Exhibition) 2. นาฏการ (Dramatization) 3. การสาธ ต (Demonstration) 4. การใช ช มชนเพ อการศ กษา (Community Study) 5. สถานการณ จ าลอง (Simulation)

2 6. การศ กษานอกสถานท (Field Trip) 2 1. น ทรรศการ (Exhibition) น ทรรศการ หมายถ ง การจ ดแสดงส งของว สด อ ปกรณ ม ความส มพ นธ ก นในแต ละเร อง เพ อ เร าความสนใจให ผ ชมม ส วนร วมและเร ยนร ด วยการด ฟ ง ส งเกต จ บต อง และทดลองภายใต จ ดม งหมายอย างใดอย างหน ง หร อจ ดม งหมาย โดยการใช ส อหลายชน ด เช น แผนภาพ ห นจ าลอง ของจร ง นอกจากน น ทรรศการย งสามารถจ ดก จกรรมอ น ๆ ประกอบ เพ อให เก ดความสะดวก และรวดเร วในการส อความหมายก บผ ชม ค ณค าของน ทรรศการ 1. ส งเสร มการท างานเป นหม คณะ ฝ กความร บผ ดชอบ ก อให เก ดความค ดสร างสรรค ในทางท ด 2. ส อต าง ๆ ท น ามาจ ดแสดงสามารถส อความหมายส งท เป นนามธรรมให เป นร ปธรรมได 3. เป นการจ ดการเร ยนการสอนตามอ ธยาศ ย ผ เร ยนม อ สระในการเร ยนร ด วยการด ฟ ง ส งเกต 4. สามารถน าความค ดท กระจ ดกระจายมารวมก นไว ให ผ ชมสร ปเป นความค ดรวบยอดได อย างถ กต อง หล กการออกแบบส าหร บน ทรรศการ การจ ดน ทรรศการให ม ประส ทธ ภาพในการเร าความสนใจ และให ประสบการณ ท ด แก ผ ชม ควรย ดหล กการออกแบบด งต อไปน 1. ความเป นเอกภาพ (Unity) หมายถ ง การออกแบบท กส งท กอย างในการจ ด น ทรรศการให เป นอ นหน งอ นเด ยวก น 2. ความสมด ล (Balancing) หมายถ ง การจ ดส งต าง ๆ ให ได ส ดส วนท ก อให เก ด ความร ส กสบาย ไม หน กหร อเบาไปด านใดด านหน ง 3. การเน น (Emphasis) เป นการจ ดส งเร าให ด เด นเร าความสนใจตามว ตถ ประสงค ใน การจ ดน ทรรศการองค ประกอบต าง ๆ ท เป นต วเน นได ด เช น เส น ส น าหน ก ท ศทาง ขนาด แสง เส ยง เป นต น 4. ความเร ยบง าย (Simplicity) การจ ดส งเร าให ม ความเร ยบง ายจะช วยให ร ส กสบาย สะด ดตา 5. ความแตกต าง (Contrast) เป นการจ ดองค ประกอบให ม ล กษณะแตกต างก น ให ความร ส กต ดก น เพ อความช ดเจนและโดดเด น 6. ความกลมกล น (Harmony) เป นการจ ดองค ประกอบให ม ล กษณะใกล เค ยงก น ให ความร ส กกลมกล น น มนวล ราบเร ยบ

3 3 2. นาฏการ (Dramatization) นาฏการ หมายถ ง การแสดงต าง ๆ ท จ ดข นส าหร บถ ายทอดความเข าใจระหว างผ แสดงก บผ ด การแสดงนาฏการเป นการเสนอส งเร า ท เป นของจร ง หร อเสม อนของจร ง ซ งเป นเหต ส าค ญท ท าให ผ เร ยนสนใจ และเอ อประโยชน ให เก ด การเร ยนร ได สะดวก นาฏการสามารถจ ด ล าด บการเสนอเป นเร องราวให ผ เร ยนเก ดความร ส กเสม อนว าต วเองเข าไปอย ในเหต การณ น น ๆ ด วย ค ณค าของนาฏการ 1. ท าให บทเร ยนเป นจร งเป นจ ง น าสนใจ เก ดความประท บใจและจดจ าได นาน 2. น กเร ยนได ฝ กท กษะทางภาษา 3. ส งเสร มการท างานร วมก น และเป ดโอกาสให น กเร ยนได แสดงออกได เข าใจ 4. ฝ กความค ดสร างสรรค และการแก ป ญหาร วมก น 5. สร างและเปล ยนแปลงท ศนคต ของผ เร ยนไปในทางท ด 6. ช วยระบายความเคร ยดและสนองความต องการตามธรรมชาต ของเด ก ประเภทของนาฏการ าฏการแบ งได เป น 2 ประเภท ค อ 1. นาฏการท แสดงด วยคน ได แก การแสดงละคร ละครใบ ห นช ว ต การแสดง กลางแปลง และการแสดงบทบาทสมม ต 2. นาฏการท แสดงด วยห น ได แก หน งตะล ง ห นเส ยบไม ห นสวมม อ และห นช กใย นาฏการท แสดงด วยคน 1. การแสดงละคร (Play) เป นการแสดงท เห นถ งความเป นอย อ ปน ส ย หร อ ว ฒนธรรม หร อท งสามรวมก น ในการแสดงละครจะต องจ ดให ใกล เค ยง ก บสถานการณ จร ง ๆ มากท ส ดโดยอาจต องจ ด สภาพแวดล อม จ ดฉากการแต งกายและส วนประกอบต าง ๆ รวมถ งการเตร ยมบทการฝ กซ อม 2. ละครใบ และห นช ว ต (Pantomime and Tableau) ละครใบ เป นการแสดงล กษณะ ท าทางการเคล อนไหว และส หน าให ผ ด เข าใจ โดยผ แสดงไม ต องใช ค าพ ดเลย การแสดงเช นน ช วยฝ กพ ฒนาการในด าน การเคล อนไหวอว ยวะต าง ๆ ให ผ ด เข าใจ 3. การแสดงกลางแปลง (Pageant) เป นการแสดงกลางแจ ง เพ อการถ ายทอดศ ลปะ และว ฒนธรรมพ นบ าน

4 4 ตลอดถ งประเพณ หร อพ ธ การต าง ๆ ในท องถ น โดยใช ผ แสดงหลายคน 4. การแสดงบทบาท (Role Playing) เป นการแสดงโดยใช สถานการณ จร ง หร อ เล ยนแบบสถานการณ จร ง ในสภาพท เป นป ญหา มาให ผ เร ยนหาว ธ แก หร อใช ความสามารถความค ดในการว น จฉ ย ต ดส น ป ญหาในช วงเวลา นาท การแสดงแบบน ส วนมาก ไม ม การซ อมหร อเตร ยมการล วงหน า ผ แสดงจะใช ความสามารถและ แสดงบทบาทไปอย างอ สระ นาฏการท แสดงด วยห น ห น (Puppets) เป นต วละครท ไม ม ช ว ต เคล อนไหวด วยการกระท าของมน ษย เรา สร าง ห นด วยว สด ง าย ๆ เพ อการถ ายทอด เร องราวและแนวค ดต าง ๆ ให ก บผ เร ยนโดยเฉพาะก บเด กในว ย 2-6 ป เด กในว ยน ชอบการเล น สมม ต และเร องราวท เป นจ นตนาการ การเคล อนไหวของห นจ งสามารถเร าความสนใจของเด กได เป นอย างด ค ณค าของห น 1. ห นใช แสดงเร องราวต าง ๆ ได สะดวกและง ายกว าการแสดงโดยใช คนจร ง ท าให ประหย ดท งเวลาและค าใช จ าย 2. ผ เร ยนได ม ส วนร วมในก จกรรมอย างท วถ ง 3. พ ฒนาท กษะในการเข ยน การค ด การแสดงออก การท างานกล ม และช วยเหล อ เด กข อายให ม ความกล ามากข น 4. ผ เร ยนท กคนพอใจและสนใจในการเร ยน ประเภทของห น ห นม หลายประเภทแตกต างก นด งน 1. ห นเงา (Shadow Puppet) เป นห นท ฉล จากหน งส ตว หร อกระดาษแข งแล วใช ไม ไผ ย ดเป นโครงส าหร บเช ดและ บ งค บให ห นเคล อนไหว เวลาแสดงจะต องใช ต วห นอย หล งจอ แล วใช แสงส องให เก ดเงาบนจอ เช น หน งตะล ง 2. ห นเส ยบไม หร อห นกระบอก (Rod Puppet) เป นห น 3 ม ต ท ใช แท งไม เส ยบก บ คอห นเพ อให ผ เช ดถ อขณะเช ดห น การท าห นชน ดน ม ต งแต แบบยาก ๆ เช น กระพร บตา ขย บปากได จนถ งแบบง าย ๆ ท ไม ม ส วน เคล อนไหว ซ งสามารถน ามาใช ในการเร ยน การสอนได เวลาแสดงห นแบบน ผ เช ดห นจะอย ตอนล างด านหล งของเวท

5 5 3. ห นสวมม อ (Hand Puppet) เป นห นขนาดเล กคร งต วม ขนาดพอเหมาะก บขนาด ของม อท เช ดห น ห วห นท าด วยกระดาษหร อผ าเป นห วคน หร อส ตว ม เส อต อท คอห นใต ล าต วและแขนกลวง เพ อสอด ม อเข าไปเช ดให เก ดการเคล อนไหว เน องจากห นม อเป นห นท ท าได ง าย เช ดง าย จ งน ยมน ามาใช ในการเร ยนการสอนมากกว าห นชน ด อ น 4. ห นช ก (Marionette) เป นห นเต มต ว ท ใช เช อก ด าย หร อไนล อนผ กต ดก บอว ยวะ ต าง ๆ ของห น แล วแขวนมาจาก ส วนบนของเวท ผ ช กห นจะบ งค บเช อก ควบค มการเคล อนไหวของห นให ท าก ร ยาท าทางต าง ๆ ได คล ายคนจร ง ๆ แต การบ งค บห นท าได ยาก และต องใช เวลาฝ กฝนนานจ งไม ค อยได น ามาใช ในวงการศ กษามากน ก หล กการใช ห นก บการสอน 1. เวลาท ใช แสดงควรเป นช วงส น ๆ 2. พ จารณาว าได ประโยชน ค มค าก บการลงท นลงแรงเพ ยงไร เพราะการใช นาฏ การอาจต องเส ยค าใช จ าย เช น ค าเคร องแต งกาย และว สด ต าง ๆ 3. พยายามให เด กท กคนม ส วนร วมในการแสดงให มากท ส ด แม จะไม ได เป นต ว ละครก ควรให ม ส วนในการวางแผน ช วยเหล อการแสดงและประเม นผล 4. จ ดนาฏการให เหมาะสมก บพ นฐานความร ความสนใจ และว ฒ ภาวะของเด ก 5. ควรใช ส อการสอนอ นมาประกอบด วย 6. ควรเล อกแสดงในเร องท สามารถท าเร องยากให ง ายต อการเข าใจ เร องนามธรรม ให เป นร ปธรรม หร อเร องท เก ยวข องก บค ณธรรมจร ยธรรมต าง ๆ 7. จ ดนาฏการให สอดคล องก บความต องการของผ เร ยน 3. การสาธ ต (Demonstration) การสาธ ต หมายถ ง การสอนโดยว ธ อธ บายข อเท จจร ง ความค ด และขบวนการต าง ๆ พร อมก บ การใช ว สด หร อเคร องม อแสดงให ผ เร ยนได ส งเกตไปด วย การสาธ ตใช ได ด ก บเน อหาว ชาท ม ล กษณะเป นล าด บข นตอนและกระบวนการ ว ธ สอนโดยใช การสาธ ต ค อกระบวนการท ผ สอนใช ในการช วยให ผ เร ยนเก ดการเร ยนร ตามว ตถ ประสงค ท ก าหนด โดยการแสดงหร อท าส งท ต องการให ผ เร ยนได เร ยนร ให ผ เร ยนส งเกตด แล วให ผ เร ยนซ กถาม อภ ปราย และสร ปการเร ยนร ท ได จากการส งเกตการสาธ ต

6 6 ค ณค าของการสาธ ต 1. เป นจ ดรวมความสนใจของน กเร ยน 2. แสดงข นตอนหร อเร องราวท เป นขบวนการได ด โดยเฉพาะในการสอนว ชาท กษะ เช น ดนตร การใช เคร องม อว ทยาศาสตร ฯลฯ 3. เป นก จกรรมท เป ดโอกาสให ผ เร ยนม ส วนร วมอย างจร งจ ง เช น การส งเกต ว จารณ และปฏ บ ต ด วยตนเอง 4. ช วยให ผ เร ยน เร ยนด วยความสน กสนานและเข าใจเน อหาท เร ยนด ข น 5. ฝ กให ผ เร ยนม ว จารณญาณ และเสร มสร างท ศนคต ท ถ กต องให ก บผ เร ยน 6. ลดเวลาในการลองผ ดลองถ กของผ เร ยนให น อยลง 7. สามารถใช สอนได ท งว ชาท ต องใช ว สด อ ปกรณ ประกอบ และว ชาท ม ล กษณะเป น นามธรรม 8. ประหย ดค าใช จ าย ท นเวลา และป องก นอ นตราท เก ดข นก บน กเร ยนได ด โอกาสในการสาธ ต การใช ว ธ การสาธ ต เพ อการเร ยนการสอนอาจท าได หลายโอกาส ค อ 1. ใช ว ธ สาธ ตเพ อน าเข าส บทเร ยนเร องใหม เพ อเป นการเร าความสนใจให ก บผ เร ยน 2. ใช เพ อสร างป ญหาให ผ เร ยนค ดและหาทางแก ไขป ญหา 3. เพ อการสร างความเข าใจในเน อหา หล กการ และความค ดรวบยอดของบทเร ยน 4. ช วยแก ป ญหาการสอนในกรณ ท ม เคร องม อจ าก ด ราคาแพง และอาจเป นอ นตรายต อ ผ เร ยน ว ตถ ประสงค ว ธ สอนโดยใช การสาธ ตเป นว ธ การท ม งช วยให ผ เร ยนท งช นได เห นการปฏ บ ต จร งด วย ตนเอง ท าให เก ดความร ความเข าใจในเร องหร อการปฏ บ ต น นช ดเจนข น องค ประกอบส าค ญ ของว ธ สอน 1 ม เร องหร อส งท จะสาธ ต 2 ม การแสดง/การท า/ให ผ เร ยนส งเกตด 3 ม ผลการเร ยนร ของผ เร ยนท เก ดจาการสาธ ต ข นตอนส าค ญของการสอน 1 ผ สอนแสดงการสาธ ต ผ เร ยนส งเกตการสาธ ต 2 ผ สอนและผ เร ยนอภ ปรายและสร ปการเร ยนร ท ได จากการสาธ ต

7 7 เทคน คต างๆในการใช ว ธ สอนโดยใช การสาธ ตให ม ประส ทธ ภาพ 1 การเตร ยมการ ผ สอนจ าเป นต องม การเตร ยมต วพอสมควร เพ อให การเร ยนร เป นไปอย างสะดวกและราบร น การ เตร ยมต วท ส าค ญค อ ผ สอนควรม การซ อมการสาธ ตก อนเพ อจะได เห นป ญหา และเตร ยมแก ไข/ ป องก นป ญหาท จะเก ดข น ต อไปจ งจ ดเตร ยมว สด อ ปกรณ เคร องม อ และสถานท ท จะใช ในการ สาธ ตและจ ดวางไว อย างเหมาะสมสะดวกแก การใช นอกจากน นควรจ ดเตร ยมแบบส งเกตการสาธ ต และเตร ยมค าถามหร อประเด นท จะให ผ เร ยนได ร วมค ดและอภ ปรายด วย 2 ก อนการสาธ ต ผ สอนควรให ความร เก ยวก บเร องท สาธ ตแก ผ เร ยนอย างเพ ยงพอท จะท าให ผ เร ยนเก ดความ เข าใจส งท สาธ ตได ด โดยอาจใช ว ธ บรรยาย หร อเตร ยมเอกสารท ให รายละเอ ยดเก ยวก บล าด บ ข นตอนให ผ เร ยน หร อใช ส อ เช น ว ด โอ หร อผ สอนอาจมอบหมายให ผ เร ยนค นหาเน อหาเร องท สาธ ตมาล วงหน า 3 การสาธ ต ผ สอนอาจใช ว ธ การบรรยายประกอบการสาธ ต การสาธ ตควรเป นไปอย างม ล าด บข นตอน ใช เวลาอย างเหมาะสม ไม เร วเก นไป ขณะสาธ ตอาจใช แผนภ ม กระดานด า หร อแผ นใสประกอบ และควรเป ดโอกาสให ผ เร ยนซ กถาม หร อซ กถามผ เร ยนเป นระยะๆ เพ อกระต นความค ดและความ สนใจของผ เร ยน และในบางคร งอาจให ผ เร ยนบางคนมาช วยสาธ ตด วย ผ สอนต องระม ดระว งเร อง ความปลอดภ ย และควรเตร ยมการป องก นและแก ไขป ญหาไว ด วย 4 การอภ ปรายสร ปการเร ยนร หล งจากการสาธ ตแล ว ผ สอนควรให ผ เร ยนรายงานส งท ได ส งเกตเห นแลกเปล ยนก น เป ด โอกาสให ผ เร ยนซ กถาม ผ สอนควรเตร ยมค าถามไว กระต นให ผ เร ยนค ดด วย ผ เร ยนอภ ปราย แลกเปล ยนความร ความค ดท แต ละคนได ร บจากการสาธ ตของผ สอนและร วมก นสร ปการเร ยนร ท ได ร บ ข อด และข อจ าก ดของว ธ สอนโดยการสาธ ต 1 ข อด 1) เป นว ธ สอนท ช วยให ผ เร ยนได ร บประสบการณ ตรง เห นส งท เร ยนร อย างเป น ร ปธรรม ท าให เก ดความเข าใจและจดจ าในเร องท สาธ ตได ด และนาน 2) เป นว ธ สอนท ช วยประหย ดเวลา อ ปกรณ และค าใช จ าย หากใช ทดแทนการ ทดลอง 3) เป นว ธ ท สามารถสอนผ เร ยนได จ านวนมาก 2. ข อจ าก ด

8 8 1) เป นว ธ ท ผ เร ยนอาจไม ส งเกตเห นการสาธ ตอย างช ดเจน ท วถ ง หากเป นกล มใหญ 2) เป นว ธ ท ผ สอนเป นผ สาธ ต จ งอาจไม เห นพฤต กรรมของผ เร ยน 3) เป นว ธ ท ผ เร ยนอาจม ส วนร วมไม ท วถ ง และมากพอ 4) เป นว ธ ท ผ เร ยนไม ได ลงม อท าเองจ งอาจไม เก ดความร ท ล กซ งเพ ยงพอ 4. การใช ช มชนเพ อการศ กษา (Community Study) การใช ช มชนเพ อการศ กษา หมายถ ง การใช แหล งว ชาการและสภาพแวดล อมของช มชนให เป นประโยชน ต อการเร ยนร เพ อขยายประสบการณ ของผ เร ยนให กว างขวาง ม โอกาสส มผ สใกล ช ด ก บสภาพความเป นจร งมากข น และช วยให ผ เร ยนสามารถ น าความร ประสบการณ ไปใช แก ป ญหาในการด ารงช ว ตในโอกาสต อไปได อย างด ประโยชน ของการใช ช มชนเพ อการศ กษา 1. ท าให ผ เร ยนค นเคยก บส งแวดล อมและร จ กปร บต วให เข าก บสภาพแวดล อม 2. เป ดโอกาสให ผ เร ยนได น าความร จากห องเร ยนไปใช จร ง ๆ ก บการเช อมโยง สภาพการณ ในห องเร ยนก บสภาพความเป นจร ง 3. แหล งว ชาการในช มชน ขยายความร เพ มเต มจากท คร สอนในหล กส ตรให สมบ รณ ข น ช วยให น กเร ยนพบเห นส งท เป นจร ง 4. แหล งว ชาการในช มชนม มากมายอย แล ว ท งสถานท และบ คคล ถ าคร เล อก และน ามาใช ให เหมาะสมก จะได ผลค มค า เพราะเส ยค าใช จ ายน อยหร อไม เส ยเลย 5. เปล ยนบรรยากาศในการเร ยน ให ผ เร ยนได พบส งแปลก ๆ ใหม ๆ เร าความสนใจและ เพ มพ นความเข าใจ 6. ฝ กน ส ยช างซ กถาม และส งเกตพ จารณา 7. ฝ กการท างานร วมก น ฝ กความร บผ ดชอบ มน ษยส มพ นธ ระเบ ยบว น ย และการตรงต อ เวลา 8. เป ดโอกาสให น กเร ยนใช ท กษะด านการพ ดภาษา การเข ยน การค ดค านวณ ศ ลปะ 9. แก ป ญหาคร ไม ม ความร ความค นเคยก บช มชน 10. ม ผลต อการปร บปร งเปล ยนแปลงท ศนคต ผ เร ยน 11. สร างความส มพ นธ อ นด ระหว างสถานศ กษาและช มชน น บเป นการประชาส มพ นธ สถานศ กษาอย างหน ง แหล งทร พยากรการเร ยนร ในช มชน แหล งทร พยากรการเร ยนร ในช มชนม หลายประเภท กล าวโดยสร ปค อ 1. บ คคล ได แก ผ ม ประสบการณ โดยตรงอย ในสาขาอาช พต าง ๆ เช น ต ารวจ พ อค า

9 9 น กธ รก จ เกษตรกร 2. สถานท ได แก ท งนา แม น า ภ เขา ป าไม โรงงาน สถานท ราชการ สโมสร และ ส งก อสร างต าง ๆ 3. ว สด อ ปกรณ ในช มชนท สามารถน ามาเป นส อการสอน เช น เคร องม อเคร องใช ต าง ๆ ผลผล ตทางการเกษตร และงานศ ลปห ตถกรรมในช มชน 4. ก จกรรมของช มชน ได แก การละเล นพ นบ าน งานประเพณ และพ ธ ต าง ๆ เช น การ บวช แต งงาน ทอดกฐ น ว ธ การใช ช มชนเพ อการศ กษา 1. การศ กษาภายในบร เวณโรงเร ยน เป นการใช แหล งทร พยากรนอกห องเร ยนท ท าได สะดวกท ส ด แหล งว ชาการ อาจเป นได ท งส งม ช ว ตและไม ม ช ว ตในบร เวณโรงเร ยน เช น สนามหญ าต นไม สระน า 2. การศ กษาในช มชนท โรงเร ยนต งอย หมายถ ง สถานท ในช มชนท ไม ไกลจาก โรงเร ยนมากน ก การศ กษาแบบน ท าได ง ายไม ส นเปล องท งเวลาและค าใช จ าย ไม ต องขออน ญาตเจ าส งก ดให ย งยากว นวาย 3. การเช ญว ทยากรมาบรรยาย หมายถ ง การเช ญบ คลากรจากสาขาอาช พต าง ๆ ท ม ประสบการณ โดยตรง 4. การท ศนาจรการศ กษาหร อท ศนศ กษา เพ อการพาน กศ กษาออกไปศ กษาหาความร จากแหล งช มชนอ นท ไกล จากท โรงเร ยนต งอย ซ งจะต องปฏ บ ต ตามระเบ ยบของสถานศ กษาและต องได ร บอน ญาตจาก ผ ปกครองของผ เร ยนก อนด วย 5. สถานการณ จ าลอง (Stimulation) สถานการณ จ าลอง เป นการจ ดสภาพแวดล อมเล ยนแบบของจร งให ใกล เค ยงสภาพความเป น จร งให มากท ส ด เพ อให ผ เร ยน ได ฝ กห ดแก ป ญหาและต ดส นใจจากสภาพการณ ท เขาก าล งเผช ญอย น น การจ ดสถานการณ จ าลอง เป นการเตร ยมความพร อมให ก บ คนท ออกไปเผช ญก บป ญหาจร ง ๆ เช น น กเร ยนฝ กห ดคร ก อนท จะสอนต องได ร บการฝ กฝนด าน ว ชาการสอน ว ธ ฝ กอย างหน ง ท ได ผลด ค อ การฝ กจากสถานการณ จ าลองน นเอง ขบวนการแก ป ญหาในสถานการณ จ าลอง เม อเสนอสถานการณ จ าลองให ก บผ เร ยนแล ว คร ควรสร ปแนวทางในการแก ป ญหา

10 10 ให ก บผ เร ยนแล วให น กเร ยนเข าร วมม บทบาทในการแก ป ญหาด วยตนเอง แนวทางในการแก ป ญหา โดยท วไปจะประกอบด วย 1. ป ญหาค ออะไร 2. สาเหต ของป ญหา 3. รวบรวมข อม ลเพ อประกอบการต ดส นใจ 4. หาทางเล อกส าหร บการต ดส นใจ (อาจม หลายทาง) 5. ต ดส นใจเล อกว ธ แก ป ญหาท ม เหต ผลด ท ส ด 6. ลงม อแก ป ญหาตามว ธ ท เล อก 7. ประเม นผลการแก ป ญหา 8. พ จารณาปร บปร งผลของการแก ป ญหาเพ อน าไปใช ต อไป การใช สถานการณ จ าลองในการสอน ล าด บข นในการใช สถานการณ จ าลองในการสอน คร อาจท าได ตามข นตอนต อไปน ค อ 1. ผ สอนเสนอสถานการณ ท ท าให เก ดป ญหา 2. ผ เร ยนศ กษาป ญหารวบรวมข อม ลเอเป นแนวทางต ดส นใจ และแก ป ญหาตาม ข นตอน จนกระท งได ข อสร ป การท างานในข นน น ยมแบ งผ เร ยนเป นกล มย อย เพ อหาแนวทางของแต ละกล ม 3. แต ละกล มเสนอว ธ การแก ป ญหาของตนต อช นเร ยน 4. ผ สอนและผ เร ยนช วยก นประเม นค าโดยพ จารณาเหต ผลว าว ธ การใดท ด และม เหต ผลด ท ส ด ส าหร บการแก ป ญหาน น ๆ 6. การศ กษานอกสถานท (Field Trip) การศ กษานอกสถานท หร อท ศนศ กษา หมายถ ง ก จกรรมท พาผ เร ยนออกไปหาประสบการณ นอกห องเร ยน เพ อให เก ดการเร ยน ท สอดคล องก บเน อหาและว ตถ ประสงค ท ก าหนดไว การไปท ศนศ กษาต างจากการท ศนาจรโดยท ว ๆ ตรงท การท ศนาจรม งความสน กสนาน เพล ดเพล นเป นส าค ญ ส วนการศ กษานอกสถานท เน นการเร ยนร เพ อเพ มพ นประสบการณ ให แก ป เร ยน ซ งต องอาศ ยการวางแผนและ การด าเน นการอย างม ข นตอนเป นส าค ญ ค ณค าของการศ กษานอกสถานท 1. ช วยให ผ เร ยนม ประสบการณ ตรง 2. ช วยให บทเร ยนม ความหมายย งข น 3. ช วยให ฝ กฝนระเบ ยบว น ย การตรงต อเวลา และมน ษยส มพ นธ

11 11 4. ช วยส งเสร มการท างานร วมก นท งก อนและหล งการท าก จกรรมท ศนศ กษา 5. ช วยให ผ เร ยนได ร วมก จกรรมการเร ยนอย างเพล ดเพล น 6. ช วยให การเร ยนร เป นไปในล กษณะบ รณาการ เดลได แบ งประเภทของส อการสอนออกเป น 11 กล ม ตามระด บการม ส วนร วมของผ เร ยน หร อ ระด บประสบการณ ท ผ เร ยนจะได ร บ ด งน 1.ประสบการณ ตรง (Direct or Purposeful Experiences) เป นส อการสอนท สร าง ประสบการณ ให ผ เร ยนสามารถร บร และเร ยนร ได ด วยตนเอง ลงม อปฏ บ ต ก จกรรมด วยตนเอง เข า ไปอย ในสถานการณ จร งและได ส มผ สด วยตนเองจากประสาทส มผ สท งห า ต วอย างเช น การทดลอง ผสมสารเคม การฝ กห ดท าอาหาร การฝ กห ดต ดเย บเส อผ า เป นต น 2.ประสบการณ จ าลอง (Contrived experience) เป นส อการสอนท ผ เร ยนเร ยนร จาก ประสบการณ ท ใกล เค ยงก บความเป นจร งท ส ดแต ไม ใช ความเป นจร ง อาจเป นส งของจ าลอง หร อ สถานการณ จ าลอง ต วอย างเช น การฝ กห ดผ าต ดตาด วยบทเร ยนคอมพ วเตอร ช วยสอน การฝ กห ดข บ เคร องบ นด วยเคร อง Flight Simulator เป นต น 3.ประสบการณ นาฏการหร อการแสดง (Dramatized Experience) เป นส อการสอนท ผ เร ยน เร ยนร จากประสบการณ ในการแสดงบทบาทสมมต หร อการแสดงละคร เพ อเป นประสบการณ ให แก ผ เร ยน น ยมใช สอนในเน อหาท ข อม จ าก ดเร องย คสม ยหร อเวลา 4.การสาธ ต (Demonstration)เป นส อการสอนท ผ เร ยนเร ยนร จากการด การแสดงหร อการ กระท าประกอบค าอธ บาย เพ อให เห นล าด บข นตอนของการกระท าน น ๆ เช น การสาธ ตการอาบน า เด กแรกเก ด การสาธ ตการแกะสล กผลไม เป นต น 5.การศ กษานอกสถานท (Field Trip)เป นส อการสอนท จ ดให ผ เร ยนได ร บประสบการณ ต าง ๆ ภายนอกช นเร ยนโดยการท องเท ยว หร อการเย ยมชมสถานท ต าง ๆ โดยม การจดบ นท กส งท พบ ตลอดจนอาจม การส มภาษณ บ คคลท ด แลสถานท เย ยมชม 6.น ทรรศการ (Exhibits) เป นส อการสอนท จ ดให ผ เร ยนได เร ยนร จากส งต างๆ ท ได จ ดแสดง ไว ในล กษณะของน ทรรศการ หร อการจ ดป ายน เทศ ผ เร ยนจะเร ยนร จากสาระและเน อหาท แสดงไว ในน ทรรศการหร อป ายน เทศ 7.โทรท ศน (Television) เป นการใช โทรท ศน เป นส อในการสอนโดยเฉพาะ เน นท โทรท ศน การศ กษาและโทรท ศน เพ อการเร ยนการสอน เป นการสอนหร อให ข อม ลความร แก ผ เร ยนหร อผ ชม ท อย ในห องเร ยนและทางบ าน ใช ท งระบบวงจรป ดและวงจรเป ด ซ งการสอนอาจเป นการบ นท กลง เทปว ด ท ศน หร อเป นรายการสดก ได การใช ส อการสอนในกรณ น ผ เร ยนจะเก ดการเร ยนร จากการ ชมโทรท ศน 8.ภาพยนตร (Motion Picture)เป นการใช ภาพยนตร ท ม ล กษณะเป นภาพเคล อนไหว ม เส ยง

12 ประกอบ และได บ นท กลงไว ในแผ นฟ ลม มาเป นส อในการสอน ผ เร ยนจะได เร ยนร หร อได ร บ ประสบการณ ท งจากภาพและเส ยง หร อจากภาพอย างเด ยวก ได ในกรณ ท เป นภาพยนตร เง ยบ 9.ภาพน ง ว ทย และแผ นเส ยง (Recording, Radio, and Still Picture) เป นการใช ส อการสอน ท เป น ภาพน ง ว ทย หร อเทปบ นท กเส ยง เพ อให ประสบการณ การเร ยร แก ผ เร ยน ส อเหล าน เป นส อท ผ เร ยนส มผ สได เพ ยงด านเด ยว เช น ส อภาพน งซ งอาจเป นร ปภาพ สไลด หร อภาพวาด ภาพล อ หร อ ภาพเหม อนจร ง ซ งผ เร ยนเร ยนร จากการด ภาพ ส อว ทย เป นส อท ผ เร ยนเร ยนร จากการฟ งเส ยง เป น ต น ข อม ลหร อสาระความร ท บ นท กอย ในส อประเภทน จะสามารถให ประสบการณ แก ผ เร ยนได ถ งแม ผ เร ยนจะอ านหน งส อไม ออก ก สามารถเข าใจเน อหาบทเร ยนได เน องจากเป นการจ ดประสบ การ ให ผ เร ยนโดยผ านการฟ งหร อด ภาพ 10.ท ศนส ญล กษณ (Visual Symbols)ส อประเภทน ได แก พวกว สด กราฟ กท กประเภท เช น แผนท แผนภ ม แผนสถ ต แผนภาพ การ ต นเร อง หร อส ญล กษณ ร ปแบบต าง ๆ ท น ามาใช ในการส อ ความหมาย การใช ส อการสอนระเภทน ผ เร ยนจ าเป นต องม พ นฐานในการท าความเข าใจส งท เป น ร ปธรรมท น ามาใช ในการส อความหมาย จ งจะสามารถเข าใจเน อหาบทเร ยนท น าเสนอโดยส อได เป นอย างด เน อหาบทเร ยนจะถ กส อความหมายผ านทางส ญล กษณ หร องานกราฟ ก ผ เร ยนจะเก ด การเร ยนร จากการต ความส ญล กษณ ท น ามาใช ส อความหมาย 11.วจนส ญล กษณ (Verbal Symbols) เป นส อการสอนท อย ในร ปแบบของค าพ ด ค าบรรยาย ต วหน งส อ ต วเลข หร อส ญล กษณ พ เศษต างๆ ท ใช ในภาษาการเข ยน ประสบการณ การเร ยนร ท จ ด ให ผ เร ยนโดยผ านส อประเภทน จ ดว าเป นประสบการณ ข นท ม ความเป นนามธรรมมากท ส ด แนวค ดของบร เนอร น กจ ตว ทยาช อ บร เนอร (Jerome S. Bruner) ได พ จารณาการแบ งประเภทส อการสอนในอ กด านหน งซ งค ขนานก บแนวค ดของเอ ดการ เดล กล าวค อ ในการจ ดแบ งประเภท ของส อการสอน บร เนอร เน นท ธรรมชาต การท างานของสมองผ เร ยน มากกว าธรรมชาต ของส งเร าท น ามาเสนอต อผ เร ยน จากสภาวการณ ความพร อมของน กเร ยน ผ เร ยน สภาพแวดล อม และความแตกต างท เก ดข น ส อท กประเภทเหมาะสมก บน กเร ยนท กกล มน น ข นอย ก บความเหมาะสมของว ตถ ประสงค การเร ยนการสอน ว ธ การ ก จกรรม สภาพแวดล อม ส งอ านวยความสะดวก และสมรรถภาพของ ผ เร ยน ส อท น ามาใช จะต องพ จารณาระด บว ย ท กษะ ความสามารถ และความสนใจ ของผ เร ยน ด วย ซ งควรเล อกใช ส อให เหมาะสม ม ความน าสนใจท เพ อให ผ เร ยนเก ดการเร ยนร ซ งส อแต ละ ประเภทสามารถเช อโยก บส ออ นๆได ตามว ตถ ประสงค การเร ยนการสอน ว ธ การ ก จกรรม สภาพแวดล อม ส งอ านวยความสะดวก และสมรรถภาพของผ เร ยน จากการสอนสามารถจ ด

13 13 ประสบการณ ต าง ๆ ให ก บน กเร ยนได อย างเหมาะสมผ เร ยนสามารถเช อมโยงจากส อท จ ดท าก บ ประสบการณ ในช ว ตจร งท จะสามารถน าไปใช ในการด าเน นช ว ตและอย ในส งคมได อย างม ความส ข วจนส ญล กษณ Verbal symbols นามธรรม Abstract ท ศนส ญล กษณ Visual symbols การบ นท กเส ยง ว ทย ภาพน ง Recordings, Radio, Still ภาพยนตร Motion pictures ภาพ Iconics โทรท ศน Television น ทรรศการ Exhibitions การศ กษานอกสถานท Field trip การสาธ ต Demonstrations ความทรงจ า Enactive ประสบการณ นาฏการหร อการแสดง Dramatizied experiences ประสบการณ รอง Contrived experiences 5. การออกแบบส อเพ อให เก ดการเร ยนร จากประสบการณ ในการออกแบบการเร ยนการสอนม ล าด บข นตอนด งน 1. ข นว เคราะห ข อม ล เป นการว เคราะห ข อม ลพ นฐาน ว เคราะห หล กส ตร ว เคราะห ผ เร ยน และสภาพแวดล อมแล วมาจ ดล าด บความส าค ญ และส งจ าเป น 2. ข นก าหนดเป าหมาย ด วยการเข ยนจ ดประสงค เช งพฤต กรรม ก าหนดเน อหาท ต องเร ยน ตลอดจนก าหนดแบบทดสอบ ช นงาน และพฤต กรรมของผ เร ยนท เก ดจากการเร ยนร ท เข าค และ สนองจ ดประสงค

14 14 3. ข นออกแบบ แบ งออกเป น การออกแบบก จกรรมการเร ยนการสอน โดยการเข ยน แผนการจ ดการเร ยนร รวมถ งออกแบบส อ จ ดหาแหล งเร ยนร ออกแบบบรรยากาศในห องเร ยนท เอ อต อการเร ยนร และก าหนดเวลาให เหมาะสม ตามส ดส วนในการจ ดก จกรรม 4. ข นจ ดท า เป นการเตร ยมส งอ านวยความสะดวกในการเร ยนโดยการจ ดท า จ ดหา และ พ ฒนาส อการเร ยน เล อกแหล งเร ยนร และเตร ยมห องเร ยนให ม บรรยากาศท เอ อต อการเร ยนร 5. ด าเน นการ เป นข นการจ ดก จกรรม โดย เร มจากทดสอบก อนเร ยน เพ อด ความร พ นฐาน และใช เป นต วเปร ยบเท ยบเม อผ เร ยนเร ยนจบบทเร ยน ในการจ ดก จกรรมน นผ เร ยนจะม การ ปฏ ส มพ นธ แลกเปล ยนเร ยนร ก น ระหว างคร ก บน กเร ยนและน กเร ยนก บน กเร ยน แล วทดสอบหล ง เร ยน 6. บ นท ก / รวบรวมข อม ล / ประเม นผลรวม ท กข นตอนคร จะเป นผ จดบ นท ก รวบรวมข อม ล เพ อน ามาประเม นผลในภาพรวม และน ามาปร บปร งแก ไขใช เป นข อม ลส าหร บการ ออกแบบคร งต อไป