รายงานว ชาการส วนบ คคล

Transcription

1 รายงานว ชาการส วนบ คคล เร อง ม มมองของน ส ตน กศ กษา ต อการม ส วนร วมทางการเม องและการเล อกต ง : ศ กษาเฉพาะกรณ น ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ย และ น กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร จ ดท าโดย นางสาวอร ณ ปร ศนาน นทก ล รห ส 80 รายงานน เป นส วนหน งของการศ กษาอบรม หล กส ตร การพ ฒนาการเม องและการเล อกต งระด บส ง ร นท 1 ประจ าป 2552 ล ขส ทธ ของส าน กงานคณะกรรมการการเล อกต ง

2 รายงานว ชาการส วนบ คคล เร อง ม มมองของน ส ตน กศ กษาต อการม ส วนร วมทางการเม องและการเล อกต ง : ศ กษาเฉพาะกรณ น ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ย และ น กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร จ ดท าโดย นางสาวอร ณ ปร ศนาน นทก ล รห ส 80 รายงานน เป นส วนหน งของการศ กษาอบรม หล กส ตร การพ ฒนาการเม องและการเล อกต งระด บส ง ร นท 1 ประจ าป 2552 รายงานน เป นความค ดเห นเฉพาะบ คคลของผ ศ กษา

3 ก บทค ดย อ การว จ ยคร งน ม ว ตถ ประสงค เพ อ 1) ศ กษาการม ส วนร วมทางการเม องของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ย และน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร 2) ศ กษาม มมองของน ส ต น กศ กษาต อ การเม องและการใช ส ทธ เล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ย และน กศ กษา มหาว ทยาล ยธรรมศาสตร 3) เปร ยบเท ยบม มมองต อการเม องและการใช ส ทธ เล อกต งของน ส ต จ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ย และน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร จ าแนกตามล กษณะด านประชากร และส งคมของน ส ตน กศ กษา และ 4) ศ กษาความส มพ นธ ระหว างการม ส วนร วมทางการเม อง ก บ ม มมองของน ส ตน กศ กษาต อการเม องและการใช ส ทธ เล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ย และน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร ผ ว จ ยท าการศ กษาจากกล มต วอย างจ านวน 400 คน เคร องม อท ใช ในการว จ ยได แก แบบสอบถาม ว เคราะห ข อม ลโดยใช โปรแกรมคอมพ วเตอร ส าเร จร ป สถ ต ท ใช ได แก ความถ ร อยละ ค าเฉล ย ส วนเบ ยงเบนมาตรฐาน การทดสอบค า t (t-test) การว เคราะห ความแปรปรวนทาง เด ยว (One Way ANOVA) และการหาค าสหส มพ นธ ด วยว ธ การของเพ ยร ส น ผลของการว จ ยพบว า การม ส วนร วมทางการเม องของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ย และ น กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร โดยภาพรวมอย ระด บน อย เร ยงล าด บจากด านท ม ค าเฉล ยมากไป หาน อย ค อ ด านร ปแบบผ สนใจทางการเม อง ด านร ปแบบก จกรรมการต อส ทางการเม อง และด าน ร ปแบบก จกรรมการเปล ยนแปลงทางการเม อง สาหร บม มมองต อการเม องและการเล อกต งของน ส ต จ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ย และน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร ม ท ศทางในเช งบวกอย ในระด บ มาก ข อท ม ม มมองในเช งบวกและค าเฉล ยมากท ส ด ค อ การเล อกต งเป นกลไกการใช อานาจอธ ปไตย หร อการม ส วนร วมทางการเม อง (Political Participation) ของประชาชนผ เป นเจ าของอ านาจ อธ ปไตย รองลงมา การเล อกต งเป นกลไกท จะควบค มให ผ แทนท จะด ารงต าแหน งจากการเล อกต ง ตระหน กอย เสมอว า ต องม ความร บผ ดชอบต อประชาชน ท งน น ส ตท ม ค ณล กษณะด านประชากร และส งคมแตกต างก นม ม มมองต อการเม องและการเล อกต งไม แตกต างก น และม การม ส วนร วม ทางการเม องไม ม ความส มพ นธ ก บม มมองต อการเม องและการเล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร ท งในภาพรวมและในรายก จกรรม

4 ข ก ตต กรรมประกาศ ผ เข ยนขอขอบพระค ณคณะกรรมการหล กส ตรการพ ฒนาการเม องและการเล อกต ง ระด บส ง ท ได ก าหนดกรอบของการท าศ กษาว จ ย ในกรณ ท ม ความเก ยวพ นก บการเม องและการ เล อกต ง เพ อให เก ดความร ความเข าใจในม ต ท ม ความเปล ยนแปลงอย ตลอดเวลา ตามสถานการณ และความเป นไปของส งคม ขอขอบค ณเป นกรณ พ เศษต ออาจารย ภ ชรา คต ก ล และอาจารย อ สระ เส ยงเพราะด ผ ซ งสละเวลามาเป นอาจารย ท ปร กษาของงานว จ ยเล มน โดยได กร ณาสนใจในการให คาปร กษาโดยละเอ ยด เพ อจะทาให เป นงานว จ ยท ม ความสมบ รณ เท าท กรอบเวลาจะอานวยได ผ เ ข ย น ข อ ข อ บ ค ณ บ ร ร ด า น ส ต จ ฬ า ล ง ก ร ณ ม ห า ว ท ย า ล ย แ ล ะ น ก ศ ก ษ า มหาว ทยาล ยธรรมศาสตร ท ได สละเวลาตอบแบบสอบถามเก ยวก บท ศนคต ต าง ๆ ซ งเป นเร อง ส วนต ว ทาให เก ดบทสร ปในงานว จ ยท นาไปส การพ ฒนาในด านการเม องและการเล อกต งต อไป ส ดท ายน ขอขอบค ณคณะท างานท ได ช วยก นท าหน าท ในส วนต าง ๆ จนกระท งรายงาน ฉบ บน เสร จส นสมบ รณ อร ณ ปร ศนาน นทก ล

5 ค สารบ ญ บทค ดย อ ก ตต กรรมประกาศ สารบ ญ สารบ ญตาราง หน า ก ข ค จ บทท 1 บทนา ความเป นมาและความสาค ญของป ญหา คาถามการว จ ย ว ตถ ประสงค การว จ ย สมมต ฐานการว จ ย ขอบเขตการว จ ย น ยามศ พท ประโยชน ท คาดว าจะได ร บจากการว จ ย 6 บทท 2 เอกสารและงานว จ ยท เก ยวข อง แนวค ดเก ยวก บการเม องและการม ส วนร วมทางการเม อง แนวความค ดเก ยวก บการเล อกต ง งานว จ ยท เก ยวข อง กรอบแนวค ดในการว จ ย 51 บทท 3 ว ธ ดาเน นการว จ ย ประชากรและกล มต วอย าง เคร องม อท ใช ในการว จ ย การเก บรวบรวมข อม ล การว เคราะห ข อม ล สถ ต ท ใช ในการว จ ย 56

6 ง สารบ ญ (ต อ) หน า บทท 4 ผลการว จ ย ตอนท 1 ล กษณะด านประชากรและส งคมของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ย และน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร ตอนท 2 การม ส วนร วมทางการเม องของน ส ตน กศ กษาจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและมหาว ทยาล ยธรรมศาสตร ตอนท 3 ม มมองต อการเม องและการเล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร ตอนท 4 การเปร ยบเท ยบม มมองต อการเม องและการเล อกต งของน ส ต จ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร จาแนกตาม ล กษณะด านประชากรและส งคม ตอนท 5 ความส มพ นธ ระหว างการม ส วนร วมทางการเม องก บม มมองต อ การเม องและการเล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษา มหาว ทยาล ยธรรมศาสตร 72 บทท 5 สร ป อภ ปรายผล ข อเสนอแนะ สร ปผลการว จ ย อภ ปรายผล ข อเสนอแนะ ข อเสนอแนะในการว จ ยคร งต อไป 79 บรรณาน กรม 80 ภาคผนวก แบบสอบถามเพ อการว จ ย 84 ประว ต ผ ว จ ย 94

7 สารบ ญตาราง ตารางท หน า 1.1 แสดงระด บการม ส วนร วมทางการเม องส ง ก บระด บการม ส วนร วมทางการเม องต า ระหว างบ คคลท ม ฐานะทางเศรษฐก จและส งคมท แตกต างก น ล กษณะด านประชากรและส งคมของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษา มหาว ทยาล ยธรรมศาสตร การม ส วนร วมทางการเม องของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษา มหาว ทยาล ยธรรมศาสตร การม ส วนร วมทางการเม องของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษา มหาว ทยาล ยธรรมศาสตร ด านร ปแบบผ สนใจทางการเม อง การม ส วนร วมทางการเม องของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษา มหาว ทยาล ยธรรมศาสตร ด านร ปแบบก จกรรมการเปล ยนแปลงทางการเม อง การม ส วนร วมทางการเม องของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษา มหาว ทยาล ยธรรมศาสตร ด านร ปแบบก จกรรมการต อส ทางการเม อง ม มมองต อการเม องและการเล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษา มหาว ทยาล ยธรรมศาสตร การเปร ยบเท ยบม มมองต อการเม องและการเล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ย และน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร จาแนกตามเพศ การเปร ยบเท ยบม มมองต อการเม องและการเล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ย และน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร จาแนกตามช นป การเปร ยบเท ยบม มมองต อการเม องและการเล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ย และน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร จาแนกตามภ ม ลาเนา การเปร ยบเท ยบม มมองต อการเม องและการเล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ย และน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร จาแนกตามรายได ของครอบคร ว การเปร ยบเท ยบม มมองต อการเม องและการเล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ย และน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร จาแนกตามอาช พของบ ดา การเปร ยบเท ยบม มมองต อการเม องและการเล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ย และน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร จาแนกตามอาช พของมารดา ความส มพ นธ ระหว างการม ส วนร วมทางการเม องก บม มมองต อการเม องและการ เล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร 72 จ

8 ฉ

9 บทท 1 บทนา 1.1 ความเป นมาและความสาค ญของป ญหา การม ส วนร วมของประชาชน ถ อเป นหล กสากลท นานาอารยประเทศให ความส าค ญ และเป นประเด นหล กท ส งคมไทยให ความสนใจ เพ อพ ฒนาการเม องเข าส ระบอบประชาธ ปไตย แบบม ส วนร วมตามหล กธรรมาภ บาลท ร ฐจะต องเป ดโอกาสให ประชาชนและผ ท เก ยวข องท กภาคส วน ของส งคม ได เข ามาม ส วนร วมในการร วมร บร ร วมค ด ร วมต ดส นใจเพ อสร างความโปร งใส และเพ มค ณภาพการต ดส นใจของภาคร ฐให ด ข น พระราชบ ญญ ต ระเบ ยบบร หารราชการแผ นด น (ฉบ บท 5 ) พ.ศ และพระราชกฤษฎ กา ว าด วยหล กเกณฑ และว ธ การบร หารก จการบ านเม องท ด พ.ศ ต างให ความส าค ญต อการบร หาร ราชการอย างโปร งใส ส จร ต เป ดเผยข อม ล และการเป ดโอกาสให ประชาชนได เข ามาม ส วนร วม ในการกาหนดนโยบายสาธารณะ การต ดส นใจทางการเม อง รวมถ งการตรวจสอบการใช อ านาจร ฐ ในท กระด บ ซ งเท าท ผ านมาร ฐบาลได ให ความส าค ญในการส งเสร มการม ส วนร วมของประชาชน โดยได แถลงเป นนโยบายของร ฐบาลและย งก าหนดไว เป นประเด นย ทธศาสตร ท 7 ของแผน บร หารราชการแผ นด น (พ.ศ ) การส งเสร มประชาธ ปไตยและกระบวนการประชาส งคม ซ งตรงก บย ทธศาสตร ท 7 ของแผนย ทธศาสตร การพ ฒนาระบบราชการไทย (พ.ศ ) ท เน น การเป ดระบบราชการให ประชาชนเข ามาม ส วนร วมอ กด วย ด งน น กระบวนการการม ส วนร วมของประชาชน (Public Participations) จ งเป น กระบวนการท สาค ญในการท จะทาให สาธารณชนท ม ความก งวล ม ความต องการ และม ท ศนะ ท จะสามารถเข ามาม ส วนร วมก บร ฐในการต ดส นใจ ท งน กระบวนการม ส วนร วมของประชาชนเป น กระบวนการส อสารสองทางท ม เป าหมายโดยรวมเพ อท จะเก ดการต ดส นใจท ด ข นและได ร บการ สน บสน นจากสาธารณชน เป าหมายของกระบวนการการม ส วนร วมของประชาชน ค อการให ข อม ลต อสาธารณชน และให สาธารณชนแสดงความค ดเห นต อโครงการท น าเสนอ หร อนโยบาย ของร ฐและม ส วนร วมในการแก ไขป ญหา เพ อทางออกท ด สาหร บท กๆ คน (ว นช ย ว ฒนศ พท, 2543, หน า45) หล กสาค ญของการม ส วนร วมในความหมายของการบร หารจ ดการจะม ความเช อมโยงอย าง ใกล ช ดก บ การต ดส นใจ น นค อ การม ส วนร วมน นๆ ได นาไปส การต ดส นใจใดๆ อย างม

10 ค ณค า และอย างชอบธรรมหร อไม ซ งในภาษาอ งกฤษจะใช ค าว า Meaningful Participations ค อ การม ส วนร วมน นๆ ท าข นหร อวางระบบข น ไม ใช เพ ยงเพ อว าได จ ดแล วให ม เท าน น แต การม ส วนร วมน นๆ ได นาไปส การพ จารณาต ดส นใจ หากสมเหต สมผลม ความชอบธรรมก น าไป ปฏ บ ต (ว นช ย ว ฒนศ พท, 2543, หน า 52) การเล อกต ง ค อพฤต กรรมทางการเม องของมหาชน และเป นกลไกในการใช อ านาจ อธ ปไตยหร อการม ส วนร วมทางการเม องของประชาชนผ เป นเจ าของอานาจอธ ปไตย โดยการไปใช ส ทธ เล อกต งต วแทนท ม นโยบายตรงก บความต องการของตนให ไปใช อ านาจอธ ปไตยในการ ปกครองแทนตนเองตามความชอบธรรมอ กท งย ง เป นกลไกท จะควบค มให ผ แทนท ด ารงต าแหน ง จากการเล อกต งให ตระหน กถ งความร บผ ดชอบของตนต อประชาชนอย เสมอเพราะประชาชนเป นผ ก าหนดอนาคตทางการเม องของตน ด งน น การเล อกต งจ งม ผลต อการพ ฒนาการเม องและการม ส วนร วมทางการเม องในระบอบประชาธ ปไตย การเล อกต งจ งม ความส าค ญท เป ดโอกาสต อ การปกครองในระบอบประชาธ ปไตยแบบต วแทน เพราะเป นกระบวนการทางการเม องท เป ด โอกาสให ประชาชนเข ามาม ส วนร วมในการปกครองโดยการออกเส ยงเล อกต วแทนเข าไปใช อ านาจ อธ ปไตยแทนตน การเล อกต งย งเป นกระบวนการเล อกสรรร ฐบาลหร อบ คคลท จะมาท าการปกครอง ประเทศ และเป นการสร างความชอบธรรมให แก อ านาจการปกครองของผ ปกครองให เป นไปโดย ส นต การเล อกต งย งม บทบาทส าค ญในการย ต ข อข ดแย งในระบบการเม อง โดยการก าหนดกฎเกณฑ กต กาในการต อส ทางการเม องของกล มต างๆ ไว การก าหนดกฎและกต กาต างๆ ท าให ค ต อส ทางการเม องการปกครองเป นไปอย างส นต ว ธ ไม ต องอาศ ยว ธ การท ผ ดกฎหมายและไม ชอบธรรม อย างไรก ตาม แม การเล อกต งจะเป นองค ประกอบส าค ญของการปกครองระบอบประชาธ ปไตย แบบต วแทนก ตาม แต ก ไม ได หมายความว า ประเทศท ม การเล อกต งจะต องเป นประเทศท ม ความเป น ประชาธ ปไตยเสมอไป การเล อกต งท สอดคล องก บการปกครองระบอบประชาธ ปไตย จะ ต อง สอดคล องก บหล กเกณฑ ต อไปน ค อ 1) ต องเป นการเล อกต งอย างล บ 2) ต องเป นการเล อกต งท เสร (Freedom) กล าวค อการลงคะแนนเส ยงเล อกต งต องเป นไปโดยอ สระ ปราศจากการข มข หร อ กล นแกล งจากฝ ายใดๆ 3) ต องเป นเล อกต งท ม ความเสมอภาคก น กล าวค อ บ คคลท ม ส ทธ ออก เส ยงเล อกต งม ส ทธ เส ยงละ 1 เส ยง และถ อเป น 1 คะแนน เท าๆ ก น 4) ต องม การเล อกต งเป นวาระ และกาหนดระยะเวลา ค อต องเป นการเล อกต งท ม การกาหนดระยะเวลาแน นอน เช น ก าหนดให ม การเล อกต งท กๆ 4 ป เป นต น 5) ต องเป นการเล อกต งท เป นท วไป (Universal) ค อเป นการเล อกต ง ท เป ดโอกาสให ประชาชนผ ม ค ณสมบ ต เล อกต งอย างท วถ ง โดยไม ม อคต ส าหร บคนกล มใดกล มหน ง และ 6) เป นการเล อกต งอย างแท จร งหร อการเล อกต งท ย ต ธรรม กล าวค อ การเล อกต งต องด าเน นไป ด วยความบร ส ทธ ย ต ธรรมตามกฎหมาย ม ให ผ สม ครร บเล อกต งเอาเปร ยบก น หร อใช ว ธ ท จร ต 2

11 3 ในการหาเส ยงเล อกต ง พร อมก นน นต องเป ดโอกาสให ประชาชนม ส วนร วมในการด าเน นการ เล อกต งให มากท ส ด เช น การม ส วนร วมในการตรวจสอบ ค ดค านการเล อกต ง เพ อสร างจ ตส าน ก ให ประชาชนเห นความส าค ญของการใช ส ทธ เล อกต งอ นส งผลให ผ แทนปฏ บ ต หน าท ด วยความซ อส ตย ส จร ต การส วนร วมทางการเม องเป นประเด นท สาค ญท ส ดประเด นหน งในกลไกของการปกครอง ในระบอบประชาธ ปไตย และการม ส วนร วมท เข าถ งได ง ายท ส ดค อการเล อกต ง การว จ ยคร งน ผ ว จ ยให ความสนใจก บน ส ตน กศ กษาในมหาว ทยาล ยซ งถ อได ว าเป นกล มคนท ม พล งความร สต ป ญญา ตลอดจนม ประว ต การต อส ทางการเม องอย างต อเน องมาโดยตลอด และถ อได ว า เป นส วนหน งในการเปล ยนแปลงทางการเม องคร งสาค ญๆ ในประเทศไทยมาหลายคร งหลายหน อย างไรก ตามในป จจ บ นสถานการณ ทางด านเศรษฐก จ ส งคมและการเม องเปล ยนแปลงไปมาก ประชาชนโดยท วไปม การต นต วทางการเม อง ด งน น บทบาทในการเป นผ ช น าทางการเม อง ของ น กศ กษาย อมคลายความส าค ญลง กรณ ด งกล าวน จ งเป นประเด นท ผ ว จ ยให ความสนใจว าในป จจ บ น คนกล มน ม ส วนร วมทางการเม องอย างไรและม ม มมองต อการเม องและการเล อกต งอย างไร ข อค นพบในการว จ ยคร งน จะเป นข อม ลสารสนเทศส าหร บผ เก ยวข องในอ นท จะด งพล งของคนกล มน มาใช ประโยชน ให เก ดประส ทธ ภาพส งส ดต อไป ส าหร บการว จ ยคร งน ผ ว จ ยเล อกศ กษาน ส ตน กศ กษาจากจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและ มหาว ทยาล ยธรรมศาสตร เพราะถ อได ว าเป นน ส ตน กศ กษาในสถาบ นอ ดมศ กษาช นแนวหน าและ จะเป นพล งสาค ญในการเปล ยนแปลงทางการเม อง ส งคม และเศรษฐก จต อไป 1.2 คาถามการว จ ย 1) น ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร ม ส วนร วมทางการ เม องอย ในระด บใด 2) น ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร ม ม มมองต อ การเม องและการใช ส ทธ เล อกต งอย างไร 3) น ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร ท ม ล กษณะทาง ประชากรและส งคมแตกต างก นม ม มมองต อการเม องและการใช ส ทธ เล อกต งแตกต างก นหร อไม 4) การม ส วนร วมทางการเม องม ความส มพ นธ ก บม มมองต อการเม องและการใช ส ทธ เล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร หร อไม

12 4 1.3 ว ตถ ประสงค การว จ ย การว จ ยคร งน ผ ว จ ยกาหนดว ตถ ประสงค การว จ ย เพ อตอบคาถามการว จ ยด งน 1) เพ อศ กษาการม ส วนร วมทางการเม องของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษา มหาว ทยาล ยธรรมศาสตร 2) เพ อศ กษาม มมองของน ส ตน กศ กษาต อการเม องและการใช ส ทธ เล อกต งของน ส ต จ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษา มหาว ทยาล ยธรรมศาสตร 3) เพ อเปร ยบเท ยบม มมองต อการเม องและการใช ส ทธ เล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร จ าแนกตามล กษณะด านประชากรและส งคม ของน ส ตน กศ กษา 4) เพ อศ กษาความส มพ นธ ระหว างการม ส วนร วมทางการเม องก บม มมองของน ส ต น กศ กษาต อการเม องและการใช ส ทธ เล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษา มหาว ทยาล ยธรรมศาสตร 1.4 สมมต ฐานการว จ ย ผ ว จ ยกาหนดสมมตฐานในการว จ ย ด งน 1) น ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร ท ม ล กษณะ ด าน ประชากรและส งคมแตกต างก นม ม มมองต อการเม องและการใช ส ทธ เล อกต งแตกต างก น 2) การม ส วนร วมทางการเม องม ความส มพ นธ ก บม มมองต อการเม องและการใช ส ทธ เล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร 1.5 ขอบเขตการว จ ย ขอบเขตด านเน อหา การว จ ยคร งน ผ ว จ ยทาการศ กษา การม ส วนร วมทางการเม องและม มมองต อการเม องและ การใช ส ทธ เล อกต ง โดยแยกประเด นท จะท าการศ กษาประกอบด วย 1) ล กษณะของประชากร ต วอย าง 2) ม มมองของน กศ กษาต อการเม องและการใช ส ทธ เล อกต ง เป นการศ กษาท ศนคต และ พฤต กรรมของน ส ตน กศ กษาต อการเม องและการใช ส ทธ เล อกต ง 3) การม ส วนร วมทางการเม อง ขอบเขตด านเน อหา ได แก ด านร ปแบบผ สนใจทางการเม อง ด านร ปแบบก จกรรมทางการเม อง

13 5 และด านร ปแบบก จกรรมการต อส ทางการเม อง และ4) การไปใช ส ทธ เล อกต งของน ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร ขอบเขตด านประชากรและกล มต วอย าง 1) ประชากรได แก น ส ตจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร 2) กล มต วอย าง โดยการส มต วอย างจากน ส ตน กศ กษาจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและ มหาว ทยาล ยธรรมศาสตร จานวน 400 คน ขอบเขตด านต วแปรท ใช ในการว จ ย 1 ) ท า ง ก า ร เ ม อ ง ข อ ง น ส ต น ก ศ ก ษ า จ ฬ า ล ง ก ร ณ ม ห า ว ท ย า ล ย แ ล ะ มหาว ทยาล ยธรรมศาสตร 2) ต วแปรตาม ได แก ม มมองต อการเม องและการใช ส ทธ เล อกต ง ของน ส ต น กศ กษาจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและมหาว ทยาล ยธรรมศาสตร ขอบเขตด านเวลา ช วงเวลาท ท าการเก บรวบรวมข อม ลในการว จ ยคร งน ค อระหว างเด อนพฤศจ กายน มกราคม น ยามศ พท 1) การเม อง หมายถ ง ก จกรรมท เก ยวข องก บบ คคลหร อกล มบ คคลเพ อท จะก าหนด แนวทาง ข อบ งค บ หร อนโยบายให คนในส งคมปฏ บ ต ตามและอย ร วมก นอย างปกต ส ข 2) ม มมองทางการเม อง หมายถ ง ความค ดเห นและท ศนคต ในเช งบวกหร อเช งลบท ม ต อ การเม องของน ส ตน กศ กษา 3) การม ส วนร วมทางการเม อง หมายถ ง ก จกรรมในล กษณะต างๆ ท ประชาชนเข าไป เก ยวข องจะโดยเจตนาหร อไม เจตนา จะโดยสม ครใจหร อไม สม ครใจ จะโดยทางตรงหร อทางอ อม ก ได เพ อท จะเข าไปม อ ทธ พลต อการต ดส นใจ การก าหนดนโยบาย และการปฏ บ ต งานของร ฐบาล หร อฝ ายบร หารท งในระด บชาต และระด บท องถ น ได แก 3.1) การใช ส ทธ เล อกต ง หมายถ ง การไปลงคะแนนเส ยงใช ส ทธ ลงคะแนนเส ยง เล อกต งในระด บต างๆ น บต งแต ระด บท องถ นถ งการเล อกต งระด บชาต ค อการเล อกต ง สมาช กสภาผ แทนราษฎรและสมาช กว ฒ สภา

14 6 3.2) การสนใจต ดตามข าวสารทางการเม อง หมายถ ง ความอยากร อยากเห น เก ยวก บความเคล อนไหว ท ศทางการลงร บสม ครของสมาช กสภาน บต งแต ระด บท องถ นถ ง ระด บชาต 3.3) การอภ ปรายพ ดค ยในประเด นทางการเม อง หมายถ ง การพบปะแลกเปล ยน ความค ดเห นเก ยวก บผ สม ครสมาช กสภาน บต งแต ระด บท องถ นถ งระด บชาต 3.4) การร วมประช มทางการเม อง หมายถ ง การเข าร วมร บฟ งการประช มสภา น บต งแต ระด บท องถ นถ งระด บชาต 3.5) การให ความสน บสน นผ สม ครหร อพรรคการเม องในด านการเง น หมายถ ง การให บร จาคเง นให แก ผ สม ครเพ อใช ในการหาเส ยง 3.6) การสม ครเข าเป นสมาช กพรรคการเม องอย างเป นทางการ หมายถ ง การ สม ครเข าเป นสมาช ก โดยพรรคการเม องท ร บสม ครน น ได ข นทะเบ ยนการเป นสมาช กพรรคเอาไว 3.7) การรณรงค หาเส ยง หมายถ ง การช วยผ สม ครหาเส ยง โดยการร วมเด นแห ผ สม ครไปในท ต างๆ กล าวช กนาให บ คคลอ นให เล อกผ สม ครท ตนเองชอบ 3.8) การสม ครเข าร บเล อกต ง หมายถ ง การสม ครเข าร บเล อกเป นสมาช กกล ม ผลประโยชน ทางการเม องและพรรคการเม อง น บต งแต ก จกรรมทางส งคมในมหาว ทยาล ยถ ง ก จกรรมท จ ดข นโดยพรรคการเม อง 4). การเล อกต ง หมายถ ง กลไกการใช อ านาจอธ ปไตยหร อการม ส วนร วมทางการเม อง (Political Participation) ของประชาชนผ เป นเจ าของอ านาจอธ ปไตย โดยการไปใช ส ทธ เล อกต ง ผ แทนท ม นโยบายตรงก บความต องการของตนเอง ให ไปใช อ านาจอธ ปไตยแทนตนด วยความชอบ ธรรมเพ อลดภาวะความต งเคร ยด ขจ ดความข ดแย ง 1.7 ประโยชน ท คาดว าจะได ร บจากการว จ ย เป นข อม ลส าหร บส าน กงานคณะกรรมการการเล อกต ง และสถาบ นการศ กษา ระด บอ ดมศ กษาท จะใช ผลการว จ ยน เป นแนวทางในการวางแผนการจ ดการ เร องการบร หาร ทร พยากรมน ษย และการผล ตบ ณฑ ตท ม ค ณภาพทางการเม องและส งคม ในอนาคตอย างม ประส ทธ ภาพ

15 7 บทท 2 เอกสารและงานว จ ยท เก ยวข อง การว จ ยเร อง ม มมองของน ส ตน กศ กษาต อการม ส วนร วมทางการเม องและการใช ส ทธ เล อกต ง: ศ กษาเฉพาะกรณ น ส ตาจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล ยและน กศ กษามหาว ทยาล ยธรรมศาสตร ในคร งน ผ ว จ ยก าหนดประเด นในทบทวนแนวค ดทฤษฎ และงานว จ ยต างๆ เพ อท าการตรวจสอบ องค ความร และสร างกรอบแนวค ดในการว จ ย โดยกาหนดประเด นในการทบทวน ด งน 2.1 แนวค ดเก ยวก บการเม องและการม ส วนร วมทางการเม อง (Political and Political Participation Concept) 2.2 แนวค ดเก ยวก บการเล อกต ง (Election Concept) 2.3 เอกสารและงานว จ ยท เก ยวข อง 2.4 กรอบแนวค ดในการว จ ย สาหร บรายละเอ ยดในแต ละประเด น ม ด งน 2.1 แนวค ดเก ยวก บการเม องและการม ส วนร วมทางการเม อง อร สโตเต ล (Aristotle) (อ างถ งใน ช ยอน นต สม ทวณ ช, 2517, หน า 45) น กปร ชญาการเม อง กร กโบราณได กล าวไว ว า มน ษย เป นส ตว การเม อง (Political Animal) จ งจ าเป นต องเข าไปย ง เก ยวก บการเม องไม ทางใดก ในทางหน ง หากมองว าการเม องเป นเร องของการแจกแจงส งท ม ค ณค า ของส งคม ผลผล ตท ออกมาจากระบบการเม อง หร อ Outputs ของระบบการเม องไม ว าจะอย ใน ร ปแบบนโยบาย กฎหมาย ระเบ ยบ หร อค าส งใดๆ ของผ ม อ านาจ ย อมต องตกกระทบแก ท กคนท อย ในส งคม เม อคนในส งคมไม สามารถหลบเล ยงจากอ านาจการเม อง มน ษย จ งเร ยกร องให ตนเอง สามารถเข าไปม ส วนส มพ นธ ก บการเม อง ผ านกระบวนการกลไก กต กา ท ได ร บการยอมร บของ ส งคม โดยเฉพาะในประเทศท ปกครองในร ปแบบประชาธ ปไตยซ งอ านาจทางการเม องการ ปกครองหร ออ านาจอธ ปไตยเป นของประชาชน จ าเป นอย างย งท ประชาชนจะต องเข ามาม บทบาท เก ยวข องการกระบวนการการเม อง เช นน เร ยกว า การม ส วนร วมทางการเม อง ความค ดทางปร ชญา การเม องของอร สโตเต ลเช นน ส งอ ทธ พลไม น อยต อน กค ดทางการเม องร นหล งในแง การให ความส าค ญต อการม ส วนร วมของประชาชน ในฐานะท มาของความม ช ว ตช วาและพล งแห งการ สร างสรรค ตลอดจนเป นเกราะป องก นระบบการปกครองแบบกดข ท งย งเป นมรรคว ธ ท จะด งเอา

16 8 ความฉลาดและความสามารถของประชาชน ซ งได ร บการกล าวถ งว าประชาชนน เองค อบ คคลท ฉลาดท ส ดในระบบการเม อง ออกมาใช ให เป นประโยชน แก ประเทศชาต ความหมายของการเม อง ค าว า การเม อง ม ผ ร ให ค าจ าก ดความไว มากมาย ในความหมายมากมายเหล าน จะ พบว าท กความหมายม ล กษณะคล ายคล งก นค อ การเม องจะต องม ล กษณะท เป นก จกรรม หร อเป น กระบวนการ ด งจะยกต วอย างของคาว าการเม อง พอเป นส งเขปด งน การเม อง (Politics) มาจากรากศ พท ภาษากร ก หมายถ ง ศ ลปะในการปกครองร ฐใน ย คแรกๆ น นความหมายน อาจสมบ รณ เพ ยงพอเพราะการรวมกล มในย คน นเป นการรวมกล มชนขนาด เล กๆ และกล มชนน นย งแบ งออกเป นสองฝ ายค อ ฝ ายผ ปกครองและฝ ายท ถ กปกครอง ซ งได แก ประชาชนส วนใหญ ของร ฐ การเม องจ งเป นเร องของพ นธะ หร อความส มพ นธ ของกล มบ คคลท ง สองฝ าย พรรณธ ดา เหล าวงศ ศ กด (2545 อ างถ งใน ว ลาศ โลห ตก ล, 2547) ได ให ความหมายของคาว า การเม อง ว าหมายถ ง การจ ดสรรอ านาจและผลประโยชน จากทร พยากรอ นม อย อย างจ าก ด ด งน น การเม องก บผลประโยชน จ งเป นส งท ด าเน นควบค ก น ล กษณะการเม องของ ประเทศไทยเป นแบบรวมศ นย อ านาจอย ท ส วนกลาง ม ได กระจายไปในส วนภ ม ภาคหร อ ท องถ นหร อแม ว าจะม ร ปแบบการปกครองส วนท องถ นก ตาม อ านาจการต ดส นใจย งอย ในม อ ของข าราชการท ได ร บการแต งต งจากส วนกลาง อ านาจการจ ดสรรผลประโยชน จ งตกอย ก บคน ส วนบนของโครงสร างโดยท คนส วนล างไม สามารถได ร บผลประโยชน น นอย างเสมอภาค เก ด ความไม เป นธรรมข นในส งคม เสกสรรค ประเสร ฐก ล (2543 อ างถ งในว ลาศ โลห ตก ล, 2547) ให ความหมาย ของคาว า การเม อง ว าหมายถ ง กระบวนการจ ดสรรผลประโยชน และส งม ค าทางส งคม โดยผ าน ว ธ การใช อ านาจ ท งโดยตรงและโดยอ อม ผลประโยชน และส งม ค าทางส งคมด งกล าว อาจจะม ต งแต ทร พยากรธรรมชาต ไปจนถ งยศถาบรรดาศ กด กระท งกฎระเบ ยบและนโยบายท เอ อให บางส วนได ร บผลประโยชน และบางส วนส ญเส ยผลประโยชน ฯลฯ ส งใดท ได มาหร อเส ยไปโดย ไม ผ านกระบวนการใช อานาจ อาจจะไม ถ อเป นเร องของการเม อง ณรงค ส นสว สด (2539, หน า 3) ได ให ความหมายของค าว า การเม อง หมายถ ง การเม องเป นการต อส ช วงช ง การร กษาไว และการใช อ านาจทางการเม อง โดยท อ านาจ ทางการเม องหมายถ ง อานาจในการท จะวางนโยบายในการบร หารประเทศหร อส งคม อ านาจ ท จะแต งต งบ คคลเพ อช วยในการนานโยบายไปปฏ บ ต และ อ านาจท จะใช ข าราชการ งบประมาณหร อ

17 9 เคร องม ออ นๆ ในการน านโยบายไปปฏ บ ต แนวการมองการเม องเป นเร องของอ านาจ (Power Approach) จากความหมายด งกล าวข างต นพอสร ปความหมายของค าว า การเม อง ได ว าหมายถ ง ก จกรรมท เก ยวข องก บบ คคลหร อกล มบ คคลเพ อท จะก าหนดแนวทาง ข อบ งค บ หร อนโยบายให คนในส งคมปฏ บ ต ตามและอย ร วมก นอย างปกต ส ข ความหมายของการม ร วมทางการเม อง การม ส วนร วมทางการเม อง เป นก จกรรมท ม ความส าค ญประการหน งของกระบวนการ ทางการเม องและม ความจ าเป นส าหร บการเม องเก อบท กระบบ ท งน เป นเพราะการม ส วนร วม ทางการเม องของประชาชนเป นการแสดงออกซ งพฤต กรรมทางการเม องของมน ษย ท ด ารงอย ใน ระบบการเม อง และเป นส วนสาค ญท เก อหน นการด ารงอย ของระบบการเม องอย างม อาจปฏ เสธได ในทานองเด ยวก นก บว ฒนธรรมทางการเม อง ซ งเป นแบบแผนความประพฤต หร อเป นม ลเหต ภายใน อ น ส งผลต อการแสดงออกทางการเม องของบ คคล น กว ชาการได ให ความหมายของคาว า การม ส วนร วมทางการเม อง ไว หลายท าน ด งน คาว าการม ส วนร วมทางการเม อง เป นคาท ม ความหมายกว างขวางมาก เพราะเป นค าท แสดง ความหมายได ครอบคล มถ งก จกรรมทางการเม องท กชน ดท เก ดจากการม ปฏ ส มพ นธ ก นระหว าง พลเม องก บสถาบ นทางการเม องภายในร ฐ ท งในการเม องระด บชาต และระด บท องถ น อย างไรก ตาม ในส วนท เก ยวก บความหมายของ การม ส วนร วมทางการเม อง น น น กร ฐศาสตร หลายท านท งชาวไทยและชาวต างประเทศ ได ให ความหมายไว กว างขวาง หลายความค ดเห นซ งย งไม ม การสร ปความหมายท ช ดเจนของการม ส วนร วมทางการเม อง ค าน ยามเก ยวก บการม ส วนร วมทางการเม อง ท น าสนใจม ด งน ต น ปร ชญพฤทธ (2546, หน า 8) ได กล าวถ งการม ส วนร วมของประชาชนว า หมายถ ง การเข าไปเก ยวข องก บการเล อกต งผ น าหร อผ บ งค บบ ญชา การเข าไปม เส ยงในการ ก าหนดนโยบายและการน านโยบายไปปฏ บ ต รวมท งการเข าไปม ส วนร วมในการพ จารณาด ผลกระทบของนโยบายเพ อนามาแก ไขปร บปร งเป นนโยบายใหม ในคร งต อไปด วย ในท ศนะของน กร ฐศาสตร ตะว นตก ความหมายของการม ส วนร วมทางการเม องท ม กได ร บการกล าวถ งไม น อยได แก การให ความหมายเช งการแบ งจ าแนกประเภทการม ส วนร วม ทางการเม องของ เวนเนอร (Weinner ) ในบทความเร อง Political Participation : Crisis of the Political Process ซ งเวนเนอร ได ท าการรวบรวมความหมายของค าด งกล าวตามท ปรากฏจาก ท ศนะของน กว ชาการท หลากหลายเอาไว 10 กรณ ด วยก นด งน

18 1) การม ส วนร วมทางการเม อง เป นการกระท าเพ อสน บสน นหร อ เร ยกร องก บผ น าของร ฐบาลในระบอบการปกครองแบบประชาธ ปไตยหร อเผด จการก ได เช น การ ช มน มค ดค านหร อสน บสน นการกระท าของร ฐบาล การออกเส ยงประชามต หร อการว ดมต มหาชน หร อการท าโพลล ส ารวจความค ดเห น (Polling) อ นจะม ผลต อการค ดค านหร อสน บสน นการท างาน ของร ฐบาลและสร างความชอบธรรมให แก ร ฐบาล 2) การม ส วนร วมทางการเม อง เป นความพยายามท จะสร างผลกระทบต อ การด าเน นงานของร ฐบาลหร อการเล อกผ น าร ฐบาล เช น การท ส อและประชาชนแสดงความเห นหร อ ว พากษ การทางานของร ฐบาลหร อการปร บคณะร ฐมนตร 3) การม ส วนร วมทางการเม อง เป นการกระท าของพลเม องของร ฐตามท กฎหมายกาหนดเช น การออกเส ยงเล อกต ง การเข าช อเสนอกฎหมาย การร วมก นช มน มและการย น ข อเร ยกร องในเร องต างๆ โดยไม ข ดต อกฎหมาย 4) การม ส วนร วมทางการเม อง เป นการกระท าอ นแสดงถ งความร ส ก แปลกแยก (Alienation) ท ท าให บ คคลขาดความสนใจหร อขาดการกระท าท เป นปฏ ส มพ นธ ก บ ระบบการเม อง ซ งการท ไม กระท าอ นมาจากการม ความร ส กแปลกแยกทางการเม องน น อาจ ก อให เก ดผลทางการเม องตามมา แต ต องพ จารณาให ได ว าการไม กระท าการอ นใดเก ดจากความร ส ก แปลกแยกเป นการม ส วนร วมทางการเม อง และการท บ คคลไม กระท าการในกรณ อ นใดเป นการม ส วนร วม 5) การม ส วนร วมโดยม ต วแทน (Representative) ซ งประชาชนต องออก เส ยงเล อกต งต วแทนเพ อมาทาหน าท แทนตน ตามระบอบประชาธ ปไตยแบบต วแทน ซ งน บเป นการ ม ส วนร วม ในกรณ หน งแต กระน น ระบอบประชาธ ปไตยทางตรงก เห นว าการม ส วนร วมแบบ ต วแทนเป นส งท ไม จาเป น 6) การม ส วนร วมทางการเม องเป นการกระท าท แสดงออกถ งความต นต วทาง การเม อง ท งท เป นการต นต วมากและการต นต วน อย เช น ผ ร บสม ครเล อกต งหร อผ ท ได เป นสมาช ก พรรคการเม อง ผ ท ไม ไปลงคะแนนเส ยงแต ก ชอบว พากษ ว จารณ หร อถกเถ ยงเร องการบ านการเม อง ก บเพ อนบ าน หร อผ ท แสดงความค ดเห นทางการเม อง หร อผ ท สนใจต ดตามข าวสารทางการ เม องตามส อต างๆ การม ส วนร วมทางการเม อง เป นการกระท าทางการเม องท งท ม ความต อเน อง หร อเป นคร งคราว ซ งรวมไปถ งการกระท าทางการเม องท ใช ความร นแรงด วย เช น การร บสม คร เล อกต ง การต ดตามข าวสารทางการเม อง การก อจลาจลสร างความว นวาย หร อการก ออาชญากรรม ทางการเม องเป นต น 10

19 7) การม ส วนร วมทางการเม อง เป นการกระท าท ประสงค จะม อ ทธ พลต อ ผ นาทางการเม องและการม อ ทธ พลต อการปฏ บ ต การและการดาเน นการของข าราชการได ด วย 8) การม ส วนร วมทางการเม องม ใช เป นการด าเน นการท ม ผลกระทบต อ การเม องในระด บชาต เท าน น แต เป นก จกรรมท ม ผลกระทบต อท งการเม องในระด บชาต และ การเม องระด บท องถ น 9) การม ส วนร วมทางการเม อง เป นการปฏ บ ต การทางการเม อง ซ งเป น เร องท อาจต างก นได ตามกาลเวลา และสถานท เช น ว นหน งการกระท าหน งอาจจะน บเป นการม ส วนร วม แต ในอ กว นเวลาหน งอาจจะไม เป น หร อในพ นท หน งอาจถ อว าเป นการม ส วนร วมทางการ เม อง แต ในอ กพ นท หน งอาจไม ถ อว าเป นก ได ฮ นต งต นและเนลส น (Huntington and Nelson, 1976 อ างถ งใน ส ทธ พ นธ พ ทธ ห น, 2543,หน า 75-76) กล าวว า การม ส วนร วมทางการเม องเป นก จกรรมของประชาชนท กระท า ข น โดยม จ ดม งหมายเพ อจะให ม อ ทธ พลต อการต ดส นใจหร อกาหนดนโยบายของร ฐบาล แมคคลอสก (McClosky, 1968, หน า ) ใน International Encyclopedia of the Social Science ได ให ค าจ าก ดความของการม ส วนร วมทางการเม องไว ว าเป น ก จกรรมต างๆ ท กระทาโดยความสม ครใจ ซ งสมาช กในส งคมได ม ส วนกระท าร วมก น ในอ นท จะเล อกผ น าของตน และม อ ทธ พลต อการก าหนดนโยบายสาธารณะหร อนโยบายของร ฐท งทางตรงและทางอ อม ก จกรรมเหล าน ได แก การลงคะแนนเส ยงเล อกต ง การต ดตามข อม ลข าวสารทางการเม อง การ บร จาคเง นช วยเหล อแก ผ สม ครร บเล อกต งหร อพรรคการเม อง นอกจากน ย งม ล กษณะของการ กระต อร อร นทางการเม อง ซ งพ จารณาได จากการสม ครเป นสมาช กพรรคการเม องหร อการช วย รณรงค หาเส ยงเล อกต งให ก บพรรคการเม อง เป นต น เวนเนอร (Weinner อ างถ งในส ทธ พ นธ พ ทธห น, 2543, หน า 77-78) ได สร ป ความหมายเพ อให คาจาก ดความของการม ส วนร วมทางการเม องไว ว าเป น การกระท าใดๆ ก ตามท เก ดข นโดยความเต มใจ ไม ว าจะประสบความส าเร จหร อไม ไม ว าจะม การจ ดอย างเป นระเบ ยบ หร อไม และไม ว าจะเก ดข นเป น คร งคราว หร อต อเน องหร อไม จะใช ว ธ การท ถ กต องตาม กฎหมายหร อไม ถ กต องตามกฎหมายเพ อผลในการท จะม อ ทธ พลต อการเล อกนโยบายของร ฐ หร อ ต อการบร หารงานของร ฐ หร อต อการเล อก ผ น าทางการเม องของร ฐบาล ไม ว าจะเป นในระด บ ท องถ นหร อระด บชาต จากข อสร ปความหมายหร อค าจ าก ดความด งกล าว เวนเนอร ได จ าแนก องค ประกอบย อยของการม ส วนร วมทางการเม องไว ด งน 11

20 12 1) จะต องม ก จกรรม เช นม การพ ดค ย หร อร วมดาเน นการใดๆ แต ไม รวมถ งการม ท ศนคต หร อความร ส ก 2) จะต องม ก จกรรมในล กษณะท เป นอาสาสม คร 3) จะต องม ข อเล อกหร อทางเล อกท มากกว าหน งข อเสมอ สถ ตย น ยมญาต (2524, หน า 18) ให ท ศนะไว ว า การม ส วนร วมทางการเม องจะม ส วนท าให ช มชนได ร บผลประโยชน ในแง ของการช วยด งเอาความร ความสามารถพ เศษ (Talents) และท กษะ (Skills) ของคนจ านวนมากออกมาใช ให เป นประโยชน แก ส งคม และในอ กประการ หน ง การให ประชาชนเป นจ านวนมากม โอกาสเข าไปเก ยวข องในเร องราวต างๆ ของร ฐ กล าวได ว า ค อมรรคว ธ ช วยส งเสร มเสถ ยรภาพ ความเป นระเบ ยบเร ยบร อยของส งคม กล าวโดยสร ปการม ส วนร วมทางการเม อง หมายถ ง ก จกรรมในล กษณะต างๆ ท ประชาชน เข าไปเก ยวข องจะโดยเจตนาหร อไม เจตนา จะโดยสม ครใจหร อไม สม ครใจ จะโดยทางตรงหร อ ทางอ อมก ได เพ อท จะเข าไปม อ ทธ พลต อการต ดส นใจ การก าหนดนโยบาย และการปฏ บ ต งานของ ร ฐบาลหร อฝ ายบร หารท งในระด บชาต และระด บท องถ น แนวค ดท เก ยวข องก บการม ส วนร วมทางการเม อง การศ กษาเก ยวก บการม ส วนร วมทางการเม อง ต างประเทศและในประเทศไทยม กท าการ น ยมศ กษาก นในบร บทของการออกเส ยงเล อกต ง ซ งเป นไปในเร องของการพ จารณาแบบแผนหร อ พฤต กรรมการไปออกเส ยงเล อกต งของประชาชน น กร ฐศาสตร ได ขยายความสนใจไปถ งความ พยายามศ กษาล กษณะป จจ ยทางส งคม-จ ตว ทยาท เป นปฐมเหต แห งบ คล กภาพและความเช อ ตลอดจนการแสดงออกซ งพฤต กรรมทางการเม องหร อไม อย างไร ตลอดจนถ งการศ กษาในเช งกล ม ผลประโยชน ต างๆ ท เคล อนไหวเร ยกร องต อระบบการเม อง แต กระน นก ด การย ดเอาผลหร อ ต วเลขการไปใช ส ทธ ออกเส ยงเล อกต งของประชาชนแต เพ ยงประการเด ยวเพ อน ามาเป นด ชน ช ว ด ระด บของการม ส วนร วมทางการเม องหร อคาดการณ ระด บของ การพ ฒนาทางการเม องของส งคม น น อาจจะไม สามารถสะท อนให เห นถ งภาพรวมของการม ส วนร วมทางการเม องได อย างแท จร ง ท งน เน องจากการม ส วนร วมทางการเม องอาจพ จารณาได จากหลายบร บทด งผลงานของน กว ชาการ หลายท านเช นท กล าวถ งไปแล ว ท งการศ กษาเก ยวก บการเข าม ส วนร วมทางการเม องของบ คคลเช น ท กล าวถ งข างต นแล วน น ซ งก ม กจะเป นผลงานการศ กษาเช งพฤต กรรมการเข าม ส วนร วมทางการ เม องท หลากหลายส งเกตแตกต างก นไปตามแต ความพยายามของน กร ฐศาสตร หร อน กว ชาการสาย ส งคมศาสตร ท จะค นหาค าอธ บายท เป นเหต เป นผลต อพฤต กรรมเช นว าน งานการศ กษาเหล าน ย ง ประโยชน ไม น อยในแง ท นอกจากจะสามารถช ให เห นถ งภาพกว างๆ (Eroaden Perspective) ซ งม

21 ความเก ยวโยงหร อในล กษณะความส มพ นธ แบบเง อนไขเช งสาเหต -ผลล พธ (Cause-Result Condition) ก บอ ดมการณ ทางการเม อง เจตคต ทางการเม อง ว ฒนธรรมทางการเม องตลอดจนการ พ ฒนาทางการเม อง ซ งอาจจะเน นในม ต ของการศ กษาการขาดการท ส วนร วมทางการเม องหร อ การศ กษาเก ยวก บการขาดความเก ยวพ นทางการเม อง (Political Involvement) ม น กว ชาการหลาย ท านได กล าวถ งเร อง แนวค ดท เก ยวข องก บการเม อง ด งน ม ลเบรธ ( Milbrath, 1996) ได ศ กษาเร องการเล อกต งเป นกลไกการใช อ านาจ อธ ปไตยหร อการม ส วนร วมทางการเม อง (Political Participation) ของประชาชนผ เป นเจ าของ อานาจอธ ปไตย โดยการไปใช ส ทธ เล อกต งผ แทนท ม นโยบายตรงก บความต องการของตนเอง ให ไปใช อ านาจอธ ปไตยแทนตนด วยความชอบธรรมเพ อลดภาวะความต งเคร ยด ขจ ดความข ดแย ง ม ส วนร วมทางการเม องพบว า การไม ไปใช ส ทธ เล อกต งของบ คคลเป นเร องท ม น ยยะเก ยวพ นก นก บ การขาดการม ส วนร วมทางการเม องกล าวค อ ผ ท ขาดการม ส วนร วมทางการเม อง ม ลเบรธ จ าแนก ให เป นผ ท ไม สนใจทางการเม อง (Apathetic) อ นม แนวโน มท จะกลายเป นผ แปลกแยกทางการเม อง ได ง าย สมบ ต ธ ารงค ธ ญวงศ (2542, หน า 325) ได ศ กษาเร องความร ส กแปลกแยกทาง การเม องว า นอกเหน อจะพ จารณาได ในบร บทความเช อมโยงส มพ นธ ก บก จกรรมทางเศรษฐก จแล ว ในแง พฤต กรรมการเม องย งสอดคล องก บการศ กษาว ฒนธรรมทางการเม องและความม สมรรถนะ ทางการเม อง ซ งต างก ม ว ตถ ประสงค เพ อจะให ทราบหร อค นหาค าอธ บายสาเหต ของการเข าม ส วน ร วมหร อไม ม ส วนร วมในก จกรรมทางการเม องของบ คคล ย งสามารถนามาพ จารณาถ งข อเสนอแนะ แนวทางท เป นประโยชน ในการพ ฒนาการม ส วนร วมทางการเม องของประชาชน นาย และ เวอร บา ( Nie and Verba, 1975) ได ให ข อค ดในบทความเร อง Political Participation (in Greenstein and Polsby (1975) Handbook of Political Science, Vol. 4 : Addison- Wesley) ให ความเห นว า การม ส วนร วมทางการเม อง จะพ จารณาเฉพาะการกระท าหร อก จกรรมทาง การเม องท ถ กต องกฎหมายเท าน น ท กล าวถ งเช นน ย อมเป นไปแล วแต น กว ชาการแต ละท านจะเห นไป ในทางใด นายและเวอร บา (Nie and Verba 1975, p. 9-12) ได แบ งก จการของการม ส วนร วมทางการ เม องออกเป น 4 ร ปแบบ ประกอบด วย 1) การลงคะแนนเส ยงเล อกต ง เป นก จกรรมท เก ดข นเสมอในระบอบ ประชาธ ปไตยและม อ ทธ พลต อผ น าทางการเม องส งมาก เน องจากการเล อกต งน เป นส งท แสดงให เห นถ งความน ยมสน บสน นหร อไม สน บสน นของประชาชน หร อเป นแรงกดด นท ประชาชน แสดงออกให ร ฐบาล/ผ น าทางการเม องเห นว าจ าต องปร บนโยบาย/การด าเน นงานบางประการ เพ อให 13