Bureau of Rice Research and Development

Transcription

1 ผลของการเปล ยนแปลงสภาพภ ม อากาศต อการระบาดของโรคข าวในภาคตะว นออก The effects of climate change on Rice Disease Epidemics in the Eastern Area โดย นางวรรณพรรณ จ นลาภา นางสาวท สดาว เกต เนตร นางอ จฉราพร ณ ล าปาง เน นพล บ นายสมหมาย ศร ว สทธ ศรวส ทธ นายเฉล มพล เฉล มพลโยธ น นางสาวร ฐพร วรรธนะส ชาต 27 ม นาคม 2557 โรงแรมเอกไพล น ร เวอร แคว กาญจนบ ร

2 ท มาของป ญหา ทมาของปญหา การเปล ยนแปลงสภาพภ ม อากาศท าให เก ดสภาวะโลกร อน ป ซ งจะม ผลกระทบท า ให เก ดการเปล ยนแปลง ในการท านาและการผล ตข าวของโลก โดยม แนวโน มว าจะม การส ญเส ยผลผล ตข าวเพ มมากข นจากความร อนจ ด ความแห งแล ง และพาย ร นแรง การเปล ยนแปลงท เก ดข นน อาจท าให ส งม ช ว ตเปล ยนแปลงไปในด านความ หลากหลายทางช วภาพและพฤต กรรมการด ารงช ว ต รวมท งเช อสาเหต โรคข าวด วย เม อพ จารณาความส มพ นธ ระหว าง โรค พ ชอาศ ยและสภาพแวดล อม ในการเก ดโรค พ ช พบว าบ อยคร งท การระบาดเก ดจากพ นธ ข าวท อ อนแอต อโรค และการระบาดท รนแรงน นได ร บการกระต นจากป จจ ยท ได ร บจากการปฏ บ ต ของเกษตรกรร วมก บ สภาพแวดล อมท เอ ออ านวย

3 ห มะตก ท ประเทศอ ย ปต ทะเลเป นน าแข ง ท ช คาโก ประเทศสหร ฐอเมร กา น าตกกลายเป นน าแข ง ป ท ประเทศจ น ป พายลกเห บตก พาย ล กเหบตก ทจงหวดเลย ท จ งหว ดเลย ประเทศไทย

4 ด นแตกระแหง ดนแตกระแหง ทมณฑลย นาน ท มณฑลยนาน ประเทศจน ประเทศจ น หมอกคว น หมอกควน ท จ งหว ดเช ยงใหม ทจงหวดเชยงใหม น าท วมฉ บพล น ท ประเทศอ งกฤษ น าท วมฉ บพล น ท ประเทศจ น

5 ว ตถประสงค วตถ ประสงค 1. เพ อศ กษาความส มพ นธ ของข อม ลอ ต น ยมว ทยาก บการระบาด ของโรคข าวในแปลงนาเกษตรกร 2. เพ อศ กษาความส มพ นธ ระหว างการระบาดของโรคข าวก บ การเปล ยนแปลงของสภาพภ ม อากาศ โดยการปล กข าวอย าง ต อเน อง ตอเนอง

6 ว สดอปกรณ วสด อ ปกรณ 1.GPS 2.เมลดพนธ เมล ดพ นธ ช ยนาท ชยนาท 1 และ พ ษณโลก พษณ โลก 2 3.ไม ไผ 4.ป ยเคม 5.สารเคม

7 ด าเน นการ 2 ก จกรรม กจกรรมท 1.ตดตามสถานการณการระบาดของโรคขาวในแปลงนา โ ใ ป เกษตรกรในสภาพภ ม อากาศท เปล ยนแปลงไปของภาคตะว นออก ด าเน นการส ารวจแปลงนาเกษตรกรจ งหว ดปราจ นบ ร ป ฉะเช งเทรา และ นครนายกท ม รายงานการระบาดของโรคข าว จากการรายงานของเจ าหน าท กรม ส งเสร มการเกษตร เจ าหน าท GAP ของศ นย ว จ ยข าวและเคร อข ายเกษตรกร ท าการ ประเม นการเก ดโรค (incidence) และระด บความร นแรงของโรค (severity) ตลอดจนแมลงพาหะ เม อพบการเข าท าลายของโรคในแปลงนาเกษตรกรต งแต 10 ไร ข นไป บ นท กพ ก ดการระบาด พ นธ ข าวและระยะการเจร ญเต บโตของข าว รวบรวม ข อม ล แล วว เคราะห สถานการณ การระบาดของโรคข าวท พบในนาเกษตรกร จ ดท า แผนภ ม การระบาดโดยใช โปรแกรม Are Vicw

8 ส ารวจแปลงนาเกษตรกร สารวจแปลงนาเกษตรกร

9 กจกรรมท 2. ศกษาความสมพนธระหวางการระบาดของโรคขาวกบการ เปล ยนแปลงของสภาพภ ม อากาศในแปลงทดลองท ปล กข าวอย างต อเน อง ปล กข าวในแปลงนาทดลองศ นย ว จ ยข าวฉะเช งเทรา เด อนละคร งรวม 12 เด อน โดยปล กข าวพ นธ ช ยนาท 1 และพ ษณ โลก 2 วางแผนการทดลองแบบ Split plot in RCB จ านวน 3 ซ า ม ว นปล กเป น Main plot และพ นธ ข าวเป น sub-plot ว ธ การปลกเป นแบบหว านน าตม วธการปล กเปนแบบหวานนาตม พนทปล ก พ นท ปลก 4 x 7 เมตร อ ตราเมล ด อตราเมลด พ นธ 30 กก./ไร ด าเน นการส มให คะแนนในข าวระยะกล า แตกกอ ออกรวง ประเม นการเก ดโรค ประเมนการเกดโรค (incidence) ด วยสายตาเป นเปอร เซ นต พ นท ถกท าลาย ดวยสายตาเปนเปอรเซนตพนทถ กทาลาย และประเม นความร นแรงของโรค (severity) โดยเด นตามเส นทแยงม ม 2 เส นๆ ละ 10 จดรวม จ ดรวม 20 จด จ ด (จดล (จ ดละ 10 ต น) ตน) ค ดเปอร เซ นต ความรนแรงโดยเฉล ย คดเปอรเซนตความร นแรงโดยเฉลย

10 ก จกรรมท 2. ศ กษาความส มพ นธ ระหวางการระบาดของโรคข าว ก บการเปล ยนแปลงของสภาพภ ม อากาศของภาคตะว นออก(ต อ) ท งน ส าหร บโรคไหม ขอบใบแห ง ใบจ ดส น าตาล ใบแถบแดง ท าการประเม น ท งเปอร เซ นต พ นท ถกท าลาย ทงเปอรเซนตพนทถ กทาลาย (incidence) และเปอร เซ นต ความรนแรงของโรคเป น และเปอรเซนตความร นแรงของโรคเปน พ นท ส เข ยวท ถ กท าลาย (severity) โรคใบส ส ม ใบส แสด ถอดฝ กดาษ โรคกาบใบแห ง กาบใบเน า กาบใบเนา เขยวเตย เข ยวเต ย และใบหง ก และใบหงก ประเม นความรนแรงของโรค ประเมนความร นแรงของโรค (severity) โดยการ น บจ านวนต นท เป นโรคในแต ละจ ดส ารวจค ดเปอร เซ นต ต อ 10 ต น ส าหร บโรคเมล ด ด างประเม นเฉพาะความรนแรงของโรค ดางประเมนเฉพาะความร นแรงของโรค (severity) ด วยสายตาเป นเปอร เซ นต พ นท ดวยสายตาเปนเปอรเซนตพนท รวงท ถ กท าลายใน 10 ต น เก บข อม ลอ ต น ยมว ทยาจากสถาน อ ต น ยมว ทยา หา แนวโน มความส มพ นธ ระหว างอณหภม แนวโนมความสมพนธระหวางอ ณหภ ม ความช นส มพ ทธ ความชนสมพทธ ปรมาณนาฝน ปร มาณน าฝน กบชนด ก บชน ด ของโรคท พบในนาข าวพ นธ ต างๆท ปล กในระยะเวลาต างๆก นตลอดท งป

11 ร องน า 1.6 เม มตร ผ งแปลงโรคข าว ท ศ นย ว จ ยข าวฉะเช งเทรา ร องน า 1.6 เมตร ซ าท 1 ซ าท 2 ซ าท ร องน า 1.6 เม มตร ร องน า 1.6 เม มตร เมตร ร องน า ร องน า 1.6 เมตร ท ว าง 8.8เมตร โรงส ข าว ท ว าง ทวาง 21.6 เมตร หมายเหต : 1=พ ษณ โลก 2 2=ช ยนาท1 #เร มหว านคร งแรกเด อน12 มกราคม 54

12 แปลงทดลองท ศ นย ว จ ยข าวฉะเช งเทรา

13

14 ก จกรรมท 1 ตารางบ นท กข อม ลและให คะแนนการท าลายของโรคข าวในแปลงนาเกษตรกร วน/เดอน/ป / /ป เปอรเซนต ท ท ท าการส ารวจ พ ก ด ช อ-ท อย แปลงส ารวจ พ นท ถ ก พ นธ ข าว โรค ท าลาย Incidence Severity (ไร ) (% การเข า (% ความร นแรง) ท าลาย) 1 8 ม.ย P หม 1 ต.โคกป บ ไหม UTM อ.ศร มโหสถ 50 อย ธยา 1 ระยะกล า จ.ปราจนบ ร ปราจ นบร 2 12 ม.ย P หม 6 ต.ห วหว า ไหม UTM อ.ศร มหาโพธ 20 อย ธยา 1 ระยะแตกกอ จ.ปราจ นบ ร 3 11 ก.ค.55 47P หม 7 ต.กระท มแพ ว UTM อ.บ านสร าง 100 ส พรรณบ ร ใบข ดโปร งแสง จ.ปราจ นบ ร ก.ค.55 47P UTM ก.ค.55 47P หม 7 ต.กระท มแพ ว UTM อ.บ านสร าง จ.ปราจ นบ ร หม 7 ต.กระท มแพ ว อ.บ านสร าง 40 กข41 ขอบใบแห ง จ.ปราจ นบ ร ใบข ดโปร งแสง 40 กข

15 ก จกรรมท 2 ตารางบ นท กข อม ลและให คะแนนการเข าท าลายของโรคข าวท แปลงทดลอง ศ นย ว จ ยข าวฉะเช งเทรา ว/ด/ป ว/ด/ป (หว าน) (ส ม) ระยะส ม กล า แตกกอ ออกรวง Incidence Severity Incidence Severity incidence severity 12 ม.ค.55 9 ก.พ ม.ค เม.ย ก.พ ม.ค เม.ย พ.ค ม.ค เม.ย พ.ค ม ย เม.ย พ.ค ม ม.ย ก.ค

16

17 สภาพภ ม อากาศของจ งหว ดปราจ นบ ร ระหว างป

18 ก จกรรมท กจกรรมท 1.ตดตามสถานการณการระบาดของโรคขาวในแปลงนา ต ดตามสถานการณ การระบาดของโรคข าวในแปลงนา เกษตรกรในสภาพภ ม อากาศท เปล ยนแปลงไปของภาคตะว นออก

19 แผนภ ม การระบาดโดยใช โปรแกรม Arc View Bacterial Leaf Streak Disease 2556

20 โรคไหม พ นท การระบาดท งหมด พนทการระบาดทงหมด 1, ไร จ านวน จานวน 57 แปลง พบในข าวพ นธ ขาวดอกมะล 105 อย ธยา 1 พ ษณ โลก 2 กข41 กข45 กข47 กข49 พบการเก ดโรคไหม ท อ.กบ นทร บ ร อ.ศร มหาโพธ อ. ศร มโหสถ อ.นาด อ.เม องปราจ นบ ร อ.ประจ นตคาม อ.บ านสร าง อ.องคร กษ และ อ.บางน าเปร ยว พบการระบาดส งส ดจ านวน 250 ไร ต. ศร ษะกระบ อ อ.องคร กษ จ.นครนายก

21 ความส มพ นธ ของสภาพภ ม อากาศก บการเก ดโรคไหม ในแปลงนาเกษตรกร ระหวางป ป

22 โรคขอบใบแห ง โรคขอบใบแหง พ นท การระบาดท งหมด พนทการระบาดทงหมด 1, ไร จ านวน จานวน 37 แปลง พบในข าวพ นธ พ ษณ โลก 2 กข41 กข47 เบอร 5 พบการเก ดโรคขอบใบแห งท อ.บ านสร าง อ.องคร กษ อ.บางน าเปร ยว อ.คลองเขอน และ อ.เมองฉะเช งเทรา พบการระบาดส งส ดจ านวน 65 ไร ต.บางขว ญ อ.เม องฉะเช งเทรา

23 ความส มพ นธ ของสภาพภ ม อากาศก บการเก ดโรคขอบใบแห งในแปลงนา เกษตรกร ระหวางป ป

24 R ic e R es ea rc h an d D ev el op m en t โรคใบข ดโปร งแสง โรคใบขดโปรงแสง Bu re a u of พ นท การระบาดท งหมด 879 ไร จ านวน 26 แปลง พบในข าวพ นธ พ ษณ โลก 2 กข41 กข47 กข31 เบอร 5 พบการเก ดโรคใบข ดโปร งแสงท อ.บานสราง พบการเกดโรคใบขดโปรงแสงท อ.บ านสร าง อ.องคร อ.องครกษ กษ อ.บางนาเปรยว อ.บางน าเปร ยว และ อ.คลองเข อ.คลองเขอน อ น พบการระบาดส งส ดจ านวน 120 ไร ต.บางโรง อ.คลองเข อ น จ.ฉะเช งเทรา

25 ความส มพ นธ ของสภาพภ ม อากาศก บการเก ดโรคใบข ดโปร งแสงในแปลงนาเกษตรกร ระหว างป 2554 ระหวางป

26 ก จกรรมท 2. ศ กษาความส มพ นธ ระหว างการระบาดของโรคข าว ก บการเปล ยนแปลงของสภาพภม อากาศท ปลกข าวอย างต อเน องใน กบการเปลยนแปลงของสภาพภ มอากาศทปล กขาวอยางตอเนองใน แปลงทดลองศ นย ว จ ยข าวฉะเช งเทรา

27

28 ความส มพ นธ ของสภาพภ ม อากาศก บการเก ดโรคใบจ ดส น าตาลในแปลงทดลอง ระหว างป 2554 ระหวางป

29 ความส มพ นธ ของสภาพภ ม อากาศก บการเก ดโรคใบจ ดส น าตาลในแปลงทดลอง ระหว างป 2554 ระหวางป

30

31 ความส มพ นธ ของสภาพภ ม อากาศก บการเก ดโรคใบจ ดส น าตาลในแปลงทดลอง ระหว างป 2554 ระหวางป

32 ความส มพ นธ ของสภาพภ ม อากาศก บการเก ดโรคใบจ ดส น าตาลในแปลงทดลอง ระหว างป Severity % CNT1 Brown spot Tillering Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec

33 ความส มพ นธ ของสภาพภ ม อากาศก บการเก ดโรคใบข ดโปร งแสงในแปลงทดลอง ระหว างป

34

35 ความส มพ นธ ของสภาพภ ม อากาศก บการเก ดโรคใบจ ดส น าตาลในแปลงทดลอง ระหว างป 2554 ระหวางป

36 ความส มพ นธ ของสภาพภ ม อากาศก บการเก ดโรคใบจ ดส น าตาลในแปลงทดลอง ระหว างป 2554 ระหวางป

37 ความส มพ นธ ของสภาพภ ม อากาศก บการเก ดโรคใบข ดส น าตาลในแปลงทดลอง ระหว างป

38 ความส มพ นธ ของสภาพภ ม อากาศก บการเก ดโรคใบข ดส น าตาลในแปลงทดลอง ระหว างป 2554 ระหวางป

39 ความส มพ นธ ของสภาพภ ม อากาศก บการเก ดโรคใบขอบใบแห งในแปลงทดลอง ระหว างป 2554 ระหวางป

40 ความส มพ นธ ของสภาพภ ม อากาศก บการเก ดโรคใบขอบใบแห งในแปลงทดลอง ระหว างป 2554 ระหวางป

41 ตารางเปร ยบเท ยบการเก ดโรคข าวระหว างแปลงทดลองก บแปลงนาเกษตรกร ป 2554 เด อน ขอบใบแห ง ใบจ ดส น าตาล ใบข ดส น าตาล โรคไหม ใบข ดโปร ง แสง Temp Avg. ป 2554 % Rh Rain fall ม.ค. * ก.พ. * ม.ค. * เม.ย. * พ.ค ม.ย. * ก.ค ส.ค. * * ก.ย ต.ค พ.ย ธ.ค ***แปลงทดลอง ***แปลงเกษตรกร

42 ตารางเปร ยบเท ยบการเก ดโรคข าวระหว างแปลงทดลองก บแปลงนาเกษตรกร ป 2555 เด อน ขอบใบแห ง ใบจ ดส น าตาล ใบข ดส น าตาล โรคไหม กาบใบ เน า ใบข ด โปร ง แสง Temp Avg. ป 2555 % Rh Rain fall ม.ค. * ก.พ. * ม.ค. * * เม.ย. * พ.ค. * ม.ย. * * * ก.ค. ** * * ส.ค. * * * * ** ก.ย ต.ค. * พ.ย. * ธ.ค ***แปลงทดลอง ***แปลงเกษตรกร

43 ตารางเปร ยบเท ยบการเก ดโรคข าวระหว างแปลงทดลองก บแปลงนาเกษตรกร ป 2556 เด อน ขอบใบแห ง ใบจ ด ส น า ตาล ใบข ดส น าตาล โรคไหม กาบใบเน า ใบข ด โปร งแสง Temp Avg. ป 2556 % Rh Rain fall ม.ค. * ก.พ. * * ม.ค. * ** * เม.ย. * พ.ค. * ม.ย ก.ค. * * ส.ค. * * ก.ย. * ต.ค พ.ย ธ.ค ***แปลงทดลอง ***แปลงเกษตรกร

44 สรปผลการทดลอง สร ปผลการทดลอง จากการต ดตามสถานการณ การระบาดของโรคข าวในแปลงนาเกษตรกร พบความส มพ นธ ของการเก ดโรคก บสภาพภ ม อากาศ โดยพบโรคไหม โรคขอบ ใบแห ง และโรคใบข ดโปร งแสง ในเด อนมกราคม ก มภาพ นธ ม นาคม ม ถ นายน กรกฎาคม และส งหาคม และสงหาคม โดยเฉพาะในเด อนกรกฎาคม โดยเฉพาะในเดอนกรกฎาคม และส งหาคม และสงหาคม เป นช วงซ ง เปนชวงซง ม ฝนตกตลอดท กเด อน ท าให ม ความช นสะสมเหมาะแก การระบาดของโรค และ ในเด อนสงหาคมของท กป พบการระบาดของท ง 3 โรคท กลาวมา โดยเด อน ด งกล าวม ปร มาณน าฝนเฉล ยระหว าง ม ลล เมตร ความช นส มพ ทธ เปอร เซ นต อ ณหภ ม เฉล ย องศาเซลเซ ยส

45 สรปผลการทดลอง(ต อ) สร ปผลการทดลอง(ตอ) ซ งข อม ลด งท กล าวมาสามารถใช เต อนภ ยการระบาดแก เกษตรกรได เพราะ พบการระบาดในท กป ส วนการทดลองปล กข าวต อเน องตลอดท งป พบการ เข าท าลายของโรคใบจดส น าตาล เขาทาลายของโรคใบจ ดสนาตาล โรคใบข ดส น าตาล โรคใบขดสนาตาล โรคขอบใบแห ง โรคขอบใบแหง และ โรคใบข ดโปร งแสง โดยเฉพาะโรคใบจ ดส น าตาลพบการเข าท าลายเก อบท ก เด อนท ม การปล กข าวท กระยะการเจร ญเต บโต อย างไรก ตาม ถ งแม จะพบ การเข าท าลายของโรคในแปลงท ปล กข าวอย างต อเน อง แต ระด บความ ร นแรง (severity) ไม ส ง อาจจะเป นไปได ว าแปลงทดลองม ขนาดเล ก และม พ นท ว างระหว างกรรมว ธ และแต ละซ าท าให อากาศสามารถถ ายเทได ด รวมท งว ธ การปฏ บ ต ของเกษตรกรและศ นย ว จ ยข าวแตกต างก น จ งท าให ระด บความรนแรงของโรค ระดบความร นแรงของโรค (severity) แตกต างก น แตกตางกน

46