Gabay sa Pagtuturo at Pagkatuto Batay sa UbD

Transcription

1 V KKK Serye UPDATED EDITION 5 Gabay sa Pagtuturo at Pagkatuto Batay sa UbD Kultura, Kasaysayan at Kabuhayan Heograpiya, Kasaysayan at Sibika Lydia N. Agno, Ed.D. Grace Estela C. Mateo, Ph.D. Celinia E. Balonso, Ph.D. Rosita D. Tadena, Ph.D. Grace Estela C. Mateo, Ph.D. Editor-Konsultant

2 V KULTURA, KASAYSAYAN AT KABUHAYAN SERYE 5 HEOGRAPIYA, KASAYSAYAN AT SIBIKA Updated Edition GABAY SA PAGTUTURO AT PAGKATUTO BATAY SA UbD ISBN Karapatang-ari 2010 ng Vibal Publishing House, Inc. at nina Lydia N. Agno, Ed.D.; Celinia E. Balonso, Ph.D.; Grace Estela C. Mateo, Ph.D.; at Rosita D. Tadena, Ph.D. Reserbado ang lahat ng karapatan. Ang alinmang bahagi nito ay hindi maaaring ilathala o ilabas sa anumang anyo, kasama na rito ang pelikula, nang walang nakasulat na pahintulot ang Tagapaglathala at ang mga may-akda. Hindi sakop ng karapatang-ari ang suring-aklat na ilalathala sa mga pahayagan at magasin. Inilathala at inilimbag sa Pilipinas ng Vibal Publishing House, Inc. Punong Tanggapan: 1253 Gregorio Araneta Avenue, Quezon City Tanggapang Panrehiyon: Unit 202 Cebu Holdings Center, Cebu Business Park, Cardinal Rosales Avenue, Cebu City Kalamansi St. cor. 1st Avenue, Juna Subdivision, Matina, Davao City Bldg. A, Unit 4 Pride Rock Business Park, Gusa, Cagayan de Oro City Kasapi: Philippine Educational Publishers Association; Book Development Association of the Philipines; Association of South East Asian Publishers; Graphics Arts Technical Foundation ii

3 PAUNANG SALITA I sang malaking hamon ang magturo ng Heograpiya, Kasaysayan at Sibika (HEKASI). Layunin ng ating asignatura na humubog ng mga makabayang mag-aaral na may pagpapahalaga sa ating kasaysayan at kultura at maging responsableng mamamayan ng ating bansa. Nangangahulugan ito na tayo bilang mga guro ay dapat may sapat na kaalaman, kasanayan, at kahandaan sa pagtuturo upang makamit ng ating mga mag-aaral ang kinakailangang pagkatuto. Upang maging patnubay sa inyong isang taong pagtuturo, handog namin sa inyo, mga guro ng HEKASI, ang Gabay sa Pagtuturo at Pagkatuto Batay sa UbD para sa Updated Edition ng serye ng Kultura, Kasaysayan at Kabuhayan (KKK). Ito ay isang napapanahong plano sa pagkatuto o sistema ng pag-aaral na nakaorganisa batay sa disenyong pangkurikulum na Understanding by Design o UbD nina Grant Wiggins at Jay McTighe. Ang Gabay sa Pagtuturo at Pagkatuto Batay sa UbD ay dinisenyo upang inyong mahusay na maituro at epektibong matutuhan ng mag-aaral ang serye ng teksbuk na KKK. Nakaayon ito sa tatlong antas ng disenyong UbD. Ang tatlong antas na ito ay ang: Antas 1: Inaasahang Bunga/Resulta ng Pagkatuto Antas 2: Pagtataya Antas 3: Gabay sa Pagtuturo at Pagkatuto ng mga Aralin Ang unang dalawang antas ay matatagpuan sa planong instruksyunal (instructional plan) ng bawat yunit o markahan. Apat ang planong intruksyunal sa gabay na ito na katumbas ng apat na yunit o markahan sa pagtuturo. Samantala, ang ikatlong antas ng UbD o ang Gabay sa Pagtuturo at Pagkatuto ng mga Aralin ang patnubay ng guro sa araw-araw niyang pagtuturo upang makamit ng mga mag-aaral ang inaasahang resulta o bunga ng pagkatuto. Nakatuon ang mga Inaasahang Bunga/Resulta sa mahahalagang kaalaman (konsepto, malalaking ideya, prinsipyo, o isyu) at kasanayan (skills) na dapat matutuhan ng mag-aaral. Bilang bahagi ng unang antas ng UbD, nakalatag sa bawat planong instruksyunal ng yunit o markahan ang pamantayang pangnilalaman at pagganap (content and performance standards) na dapat matutuhan at maipamalas ng mag-aaral sa pagtatapos ng yunit o markahan. Tinutukoy rin sa unang antas ang kakailanganing pag-unawa (essential understanding) upang matamo ng mag-aaral ang inaasahang resulta o bunga ng pagkatuto. Tinutukoy rin sa unang antas ang mga kakailanganin o mahalagang tanong (essential questions) na pupukaw sa kaisipan ng mag-aaral upang mag-isip siya at matamo ang kakailanganing pag-unawa. Nakalatag din sa bawat planong instruksyunal ang ikalawang antas ng UbD, ang Pagtataya, na magsisilbing patunay at sukatan ng pagkatuto ng mag-aaral. Mayaman ang gabay na ito sa iba t ibang uri ng tradisyunal na pagtataya. Subalit isang mahalagang aspekto ng gabay na ito ay ang tuon na ipinagkaloob nito sa pagbuo ng iba t ibang halimbawa ng awtentikong pagtataya na may mga kaakibat na rubric kung saan nakatukoy ang mga krayterya (criteria) at indikador (indicator) ng pagganap. Isang malaking tulong sa mga guro ang awtentikong pagtataya na inihahain ng gabay na ito upang matamo ng mga mag-aaral ang higher order thinking skills (HOTS). Kaugnay sa UbD, nakalatag din sa aspekto ng Pagtataya ang Anim na Antas ng Pag-unawa (Six Facets of Understanding) na susukat at magpapakita ng kinakailangang pagkatuto ng mga mag-aaral. Ang ikatlong antas ng UbD ay inorganisa ayon sa isinusulong na hakbang ng pagtuturo ng Departamento ng Edukasyon. Bawat aralin o magkakaugnay na serye ng aralin ay may Gabay sa Pagtuturo. Layunin ng bawat gabay na tuklasin, linangin, at palalimin ang kaalaman at kasanayan ng mag-aaral at pagkatapos ay ilapat o isalin ang kaalaman at kasanayan sa iba pang konteksto ng kanyang pag-aaral. Bukod sa pagiging naayon sa UbD, ang isa pang mahalagang katangian ng gabay na ito ay ang paggamit nito ng Filipinism/Makabayan CD-ROM bilang tulong sa pagtuturo (teaching aid) at upang maging higit na kaaya-aya ang pag-aaral ng mga mag-aaral. Tinutukoy sa mga Gabay sa Pagtuturo ang kaakibat na aralin sa Filipinism/Makabayan CD-ROM na magagamit ng guro para sa mga dagdag kaalaman at gawain na maibabahagi sa mga mag-aaral. Kailangan ninyong gabayan ang mga mag-aaral sa paggamit ng Makabayan CD-ROM. iii

4 Paggamit ng Interactive CD-ROM i-click ang icon na ito para sa makabuluhang mga gawaing iniuugnay sa edukasyong pangkabuhayan May kalakip na Interactive CD-ROM ang bawat aklat ng KKK Serye Updated Edition. Ginawa ang mga CD-ROM na ito bilang tulong pangkaalaman at pangkasanayan sa mga aralin sa Heograpiya, Kasaysayan at Sibika. i-click ang icon na ito upang mapanood ang video para sa isang aralin o paksa i-click ang icon na ito para sa kawili-wiling pagsasanay tungkol sa mga aralin May iba pang navigation at control key ang CD-ROM na makatutulong sa mas madaling paggamit. Nagtataglay ng sumusunod na katangian ang bawat CD-ROM: 1. Ang nilalaman ng CD-ROM ay sa wikang Filipino at sa wikang English. 2. Nahahati sa apat na paksa ang CD-ROM. Makikita ang mga impormasyon at gawain sa pamamagitan ng pag-click sa mga paksang ito. Paggamit ng Book Site Maliban sa CD-ROM, gamitin din ang Internet para sa iba pang gawain at karagdagang impormasyon. Ipa-access sa iyong mga magaaral ang book support site ng KKK sa i-learn.vibalpublishing.com. Paano ito mapuntahan? 3. Ang mga aralin sa CD-ROM ay maaaring slideshow o video ang format. May mga icon na maaaring i-click para sa madaling paggamit. i-click ang icon na ito para ma-access ang slideshow tungkol sa isang aralin o paksa i-click ang icon na ito para makita ang mga larawang may kasamang audio i-click ang icon na ito para mabasa ang teksto ng isang slide 1. Mag log-on sa i-learn.vibalpublishing.com at i-click ang SOCIAL STUDIES sa subject tab. 2. Piliin ang aklat na gamit. 3. Piliin ang YUNIT at ARALIN. i-click ang icon na ito sa itaas na kanang bahagi ng slide para sa karagdagang impormasyon iv

5 2 2 3 Bilang guro, marapat lamang na i-bookmark ang i-teach.vibalpublishing.com para sa agarang pag-access sa mga gawain at karagdagang impormasyon, kasama ang layunin o paraan ng pagtuturo para sa mga ito Mag log-on sa i-teach. vibalpublishing.com at i-click ang SOCIAL STUDIES sa subject tab Piliin ang aklat na gamit. 3. Piliin ang YUNIT at i-click ang ARALIN. 4. Maaari ding ma-access dito ang PDF ng Gabay sa Pagtuturo at Pagka - tuto Batay sa UbD. Maisasakatuparan ang mga gawain sa CD-ROM at sa book site sa ilang paraan. Una, maaaring gumamit ng kompyuter na may CD-ROM drive, Internet access at LCD projector sa loob ng silid-aralan. Pangalawa, maaaring dalhin ang klase sa AVR (audiovisual room) o kaya ay sa computer laboratory. Maaari din namang ibigay na takdang-aralin para gawin ito sa bahay o Internet café. Sa huli, hangad ng manwal na ito na tukuyin ang mahahalaga at kinakailangang kaalaman at kasanayan na dapat epektibong maituro ng mga guro at matutuhang pangmatagalan ng mga mag-aaral. Ito ang magiging pundasyon natin sa paghubog ng mga makabayang mag-aaral na Pilipino. Isang makabuluhan at matagumpay na pagtuturo ang hangad namin sa inyo. Ang mga May-akda v

6 TALAAN NG NILALAMAN YUNIT I PAMUMUHAY NG MGA SINAUNANG PILIPINO AT ANG HAMON NG KOLONYALISMO... 2 Aralin 1 Sistemang Pulitikal ng mga Sinaunang Pilipino... 4 Aralin 2 Kalagayang Panlipunan ng mga Sinaunang Pilipino... 6 Aralin 3 Kabuhayan ng mga Sinaunang Pilipino... 7 Aralin 4 Ang Pamamahala ng mga Español... 9 Aralin 5 Aralin 6 Ang Kristiyanismo at ang mga Pagbabago sa Pamumuhay Mga Panlipunang Pagbabago: Edukasyon, Kababaihan at Kultura Aralin 7 Mga Patakarang Pangkabuhayan ng mga Español YUNIT II TUGON SA KOLONYALISMO: PAGSIBOL NG NASYONALISMO Aralin 8 Reaksyon ng mga Pilipino: Mga Pag-aalsa Aralin 9 Mga Repormang Pangkabuhayan at ang Pagbubukas ng Pilipinas Aralin 10 Ang Kilusang Repormista at ang Katipunan Aralin 11 Aralin 12 Ang Unang Republika at Pamamayani ng mga Amerikano sa Pilipinas Ang Patakarang Pangkabuhayan at Pagbabagong Panlipunan sa Panahon ng mga Amerikano YUNIT III PAGSASARILI SA PANAHON NG COMMONWEALTH AT IKATLONG REPUBLIKA Aralin 13 Mga Suliranin at Programa sa Panahon ng C ommonwealth Aralin 14 Sistema ng Pamahalaang Hapones sa Pilipinas Aralin 15 Panlipunang Pamumuhay sa Panahon ng mga Hapones Aralin 16 Mga Suliraning Pangkabuhayan at ang Pagwawakas ng Digmaan Aralin 17 Pamamahala sa Ikatlong Republika Aralin 18 Ang Panlipunang Pamumuhay sa Panahon ng Ikatlong Republika YUNIT IV BATAS MILITAR AT PANUNUMBALIK NG DEMOKRASYA Aralin 19 Mga Kaganapan sa Pilipinas Bago Ipahayag ang Batas Militar Aralin 20 Pamumuhay at Reaksyon sa Panahon ng Batas Militar Aralin 21 Mga Programa ng Pamahalaan sa Panahon ng Batas Militar Aralin 22 Pamumuhay sa Panahon ng Bagong Republika Aralin 23 Pagkamit ng Demokrasya sa Mapayapang Paraan Aralin 24 Ang Pilipinas sa Panahon ng Ikalimang Republika Apendiks vi

7 Mga Batayang Kasanayan sa Pagkatuto sa HEOGRAPIYA, KASAYSAYAN AT SIBIKA 5 Mga Kasanayan I. ANG MGA UNANG PILIPINO Napahahalagahan ang uri ng pamumuhay ng mga unang Pilipino A. Nasusuri ang paraan ng pamamahala ng mga unang Pilipino 1. Natatalakay ang uri ng pamamahala ng mga unang Pilipino a. Nailalarawan ang pamahalaang barangay b. Nailalarawan ang pamahalaang sultanato c. Naihahambing ang pamahalaang sultanato sa pamahalaang barangay 2. Natatalakay ang kahalagahan ng batas sa pag-uugnayan ng mga Pilipino 3. Nakabubuo ng konklusyon tungkol sa paraan ng pamamahala ng mga unang Pilipino B. Nasusuri ang kalagayang panlipunan ng mga unang Pilipino 1. Naipaliliwanag ang kalagayang panlipunan ng mga unang Pilipino a. Naiisa-isa ang mga bagay na may kinalaman sa pamumuhay na panlipunan Bilang ng Kabanata Pahina sa Aklat Natatalakay ang iba t ibang antas ng katayuan sa lipunan 3. Naipaliliwanag kung paano pinahalagahan ng mga unang Pilipino ang kababaihan 4. Natatalakay ang uri ng edukasyon ng mga unang Pilipino 5. Nailalarawan ang relihiyong paganismo at Islam 6. Nahihinuha kung paano lumaganap sa ibang bahagi ng bansa ang relihiyong Islam 7. Natatalunton sa mapa ang pinagmulan at ang paglaganap ng relihiyong Islam sa ilang bahagi ng Pilipinas 8. Nakabubuo ng konklusyon tungkol sa kalagayang panlipunan ng mga unang Pilipino C. Nabibigyang-halaga ang pama maraan ng paghahanapbuhay ng mga unang Pilipino 1. Naibibigay ang kahalagahan ng pinagkukunang-yaman sa hanap buhay ng mga unang Pilipino 2. Nailalarawan ang teknolohiyang ginamit ng mga unang Pilipino sa Panahon ng Bato at Panahon ng Metal 3. Nasusuri ang paraan ng pagmamayari ng lupa ng mga unang Pilipino 4. Nakabubuo ng konklusyon tungkol sa paraan ng paghahanapbuhay ng mga unang Pilipino ; ; 31 vii

8 II. PANAHON NG ESPAÑOL Nabibigyang-halaga ang pagbabagong naganap sa pamumuhay ng mga Pilipino sa panahon ng mga Español A. Napahahalagahan ang paraan ng pamamahala ng mga Español 1. Natutukoy ang uri ng pamahalaang sentral at pamahalaang lokal 2. Naiisa-isa ang mga opisyal at ang kanilang tungkulin B. Napahahalagahan ang pagbabago sa pamumuhay na panlipunan ng mga Pilipino dulot ng kulturang Español 1. Nabibigyang-katwiran ang uri ng panahanan ng mga Pilipino a. Nailalarawan ang iba t ibang uri ng panahanan b. Naipaliliwanag ang naging dahilan ng mga pagbabago sa panahanan c. Natatalakay ang ginawang pagaangkop ng mga Pilipino ng kanilang panahanan sa pata karan ng mga Español 2. Nabibigyang-katwiran ang naging reaksyon ng mga Pilipino sa Kristiyanismo a. Nasasabi ang bahaging ginam - panan ng simbahan sa pagpapalaganap ng Kristiyanismo at sa pamamahala ng bansa Nakabubuo ng konklusyon tungkol sa kahalagahan ng edukasyon sa pamumuhay ng mga Pilipino a. Nailalarawan ang mga paaralang itinatag ng mga pari at misyonero b. Naipaliliwanag ang epekto ng edukasyong kolonyal sa pagpapahalaga ng mga Pilipino c. Napaghahambing ang mga tradisyunal at di-tradisyunal na bahaging ginampanan ng babae sa lipunan d. Natatalakay ang pangangailangan sa pagpapabuti ng katayuan ng mga babae 4. Naipaliliwanag ang epekto ng kulturang Español sa kulturang Pilipino a. Nasusuri ang ginawang pagaangkop ng mga Pilipino sa kul - turang ipinakilala ng mga Español 5. Nakapagbibigay ng katibayan sa pagkamalikhain ng mga Pilipino sa musika, sining, at panitikan a. Naiisa-isa ang mga Pilipinong kilala sa musika, sining at panitikan C. Nasusuri ang mga patakarang pangkabuhayan ng mga Español sa Pilipinas 1. Naiisa-isa ang mga patakarang pangkabuhayan ng mga Español 2. Naipaliliwanag ang sistemang kasama at ang epekto nito sa pamumuhay ng mga magsasaka , viii

9 3. Nailalarawan ang polo y servicio o ang sapilitang paggawa 4. Natatalakay ang epekto ng sapilitang paggawa sa mga Pilipino 5. Naipaliliwanag ang naging reaksyon ng mga Pilipino sa mga patakarang pangkabuhayan ng mga Español 6. Nasusuri ang kaugnayan ng kala - kalang galyon sa paraan ng panga - nga lakal sa kolonyang Pilipinas a. Nahihinuha ang epekto sa kalakalan ng pagbubukas ng daungan ng Maynila b. Nakapagbibigay ng reaksyon tungkol sa epekto ng kalakalang galyon sa pamumuhay ng mga Pilipino III. PANAHON NG MGA AMERIKANO Nabibigyang-halaga ang pagbabago sa paraan ng pamumuhay ng mga Pilipino sa pagdating ng mga Amerikano A. Natatalakay ang ginawang pamamahala ng mga Amerikano sa mga Pilipino 1. Natatalakay ang uri ng pamahalaang militar at pamahalaang sibil 2. Naiisa-isa ang mga hakbang na ginawa ng pamahalaan para sa untiunting paglipat sa mga Pilipino ng kapangyarihang mamahala 3. Natutukoy ang mahahalagang pang - yayaring may kinalaman sa pagka - karoon ng malayang pamahalaan , ; Naipagmamalaki ang pagsisikap ng mga Pilipino na magkaroon ng malayang pamahalaan B. Nabibigyang-halaga ang mga pagbabago sa panlipunang pamumuhay sa pagdating ng mga Amerikano 1. Nailalarawan ang uri ng panahanan ng mga Pilipino 2. Naipaliliwanag ang dahilan ng pagbuo ng mga lungsod 3. Nahihinuha ang mga dahilan ng pagbabago sa populasyon ng pamayanan/bansa 4. Nasusuri ang kinalaman ng pag-unlad ng transportasyon at komunikasyon sa pamumuhay ng mga Pilipino 5. Nasusuri ang sistema ng edukasyon at relihiyong ipinakilala ng mga Amerikano C. Nabibigyang-halaga ang mga pagbabago sa pangkabuhayang pamumuhay ng mga Pilipino 1. Naipaliliwanag ang mga programang pangkabuhayang ipinairal ng United States sa Pilipinas 2. Naipaliliwanag ang mga patakaran ng pamahalaan sa paglutas ng mga suliraning pangkabuhayan 3. Natatalakay ang mga natutuhan sa panahon ng mga Amerikano at ang naging epekto nito sa kabuhayan ng bansa ix

10 IV. PANAHON NG COMMONWEALTH Nabibigyang-halaga ang pagbabago sa paraan ng pamumuhay ng mga Pilipino sa panahon ng Commonwealth A. Natatalakay ang mga pagbabago sa pamumuhay ng mga Pilipino sa panahon ng Commonwealth 1. Natatalakay ang balangkas at layunin ng pamahalaang Commonwealth 2. Naiisa-isa ang programang pampamahalaan ng Commonwealth para sa mga Pilipino 3. Natatalakay ang kahalagahan ng paglinang ng pambansang wika 4. Naiisa-isa ang mga programa para sa katarungang panlipunan B. Naipaliliwanag ang mga pagbabago sa lipunan noong panahon ng Commonwealth 1. Nailalarawan ang uri ng panahanang naitatag sa paglipat ng mga taga-luzon at taga-visayas sa Mindanao 2. Naipaliliwanag ang pagkilala sa karapatan ng kababaihan 3. Natatalakay ang mga pagbabagong pang-edukasyon at panrelihiyon C. Nasusuri ang programang pangka buhayan sa panahon ng Commonwealth 1. Nailalarawan ang mga suliraning pangkabuhayan sa panahon ng Commonwealth 2. Naipaliliwanag ang mga patakaran ng pamahalaan sa paglutas ng mga suliraning pangkabuhayan Natatalakay ang mga natutuhan sa panahon ng Commonwealth V. PANAHON NG MGA HAPONES N abibigyang-halaga ang pamumuhay ng mga Pilipino sa panahon ng mga Hapones A. Naipaliliwanag ang sistema ng pamahalaang Hapones sa Pilipinas 1. Natutukoy ang mga pangyayari tungo sa pagkakatatag ng Ikalawang Republika ng Pilipinas 2. Nailalarawan ang pamahalaang pambansa na itinatag ng mga Hapones 3. Natatalakay ang naging patakaran ng pamahalaang Hapones sa edukasyon B. Naipaliliwanag ang panlipunang pamumuhay ng mga Pilipino 1. Nailalarawan ang naging uri ng pamumuhay ng mga Pilipino a. Nasasabi ang dahilan ng kanilang pagpapalipat-lipat ng tirahan 2. Naiisa-isa ang mga pangunahing suliraning pangkabuhayan ng bansa 3. Nasusuri ang mga programa ng pamahalaan sa paglutas ng suliraning pangkabuhayan 4. Naiuugnay ang mga natutuhang paraan sa paglutas ng mga suliraning pangkabuhayan noon sa paglutas ng katulad na suliranin ngayon ; x

11 VI. PANAHON NG IKATLONG REPUBLIKA Nabibigyang-halaga ang kalagayan ng pamumuhay ng mga Pilipino sa panahon ng Ikatlong Republika A. Natatalakay ang uri ng pamamahala sa Ikatlong Republika 1. Naiisa-isa ang mga Pangulong nanungkulan at kanilang patakaran at programa sa pamamahala 2. Napipili ang mga natutuhan sa panahong ito na makatutulong sa paglutas ng mga suliraning pan lipunan sa kasalukuyan B. Nasusuri ang kalagayan ng panlipunang pamumuhay ng mga Pilipino 1. Nahihinuha ang layunin ng pamahalaan sa pagtatatag ng Pambansang Pangasiwaan ng paglilipat-tirahan at pagsasaayos 2. Naipaliliwanag ang binigyang-diin ng edukasyon sa Ikatlong Republika 3. Naipaliliwanag kung paano pinahalagahan ang mga Pilipino sa larangan ng sining a. Nakikilala ang mga katangitanging Pilipino na napatanyag sa panitikan at musika 4. Natatalakay ang mga bahaging ginampanan ng kababaihan sa paglutas ng mga suliraning panlipunan 17 C. Naipaliliwanag ang mga pagsisikap ng mga Pilipino na mapatatag at maisaayos ang kabuhayan sa panahon ng Ikatlong Republika 1. Nasusuri ang mga dahilan ng paglaganap ng suliraning pangkabuhayan 2. Nasasabi ang epekto ng paglaganap ng suliraning pangkabuhayan sa pamumuhay ng mga Pilipino 3. Natutukoy ang mga paraang isinagawa ng pamahalaan upang mapabuti ang kabuhayan ng bansa 4. Napahahalagahan ang patakarang Pilipino Muna VII. PAMAMAHALA SA ILALIM NG BATAS MILITAR AT IKAAPAT NA REPUBLIKA Napahahalagahan ang mga pagpupunyagi ng mga Pilipino tungo sa pagpapatatag ng bansa A. Naipaliliwanag ang mga pagbabago sa pamamahala sa bansa sa panahon ng batas militar 1. Naiisa-isa ang mga pangyayari na nagbigay-daan sa pagtatakda ng batas militar 2. Nailalarawan ang naging reaksyon ng mga Pilipino sa pagbabago sa paraan ng pamamahala sa bansa a. Naibibigay ang ilang batas at tuntunin ng pamahalaan sa panahong ito ; ; xi

12 B. Nailalarawan ang kalagayan ng panlipunang pamumuhay ng mga Pilipino sa panahon ng batas militar 1. Natatalakay ang ilang suliranin/ programang panlipunan sa panahong ito 2. Naipaliliwanag ang paraang isina - gawa ng pamahalaan upang mapa - ngalagaan ang kaligtasan ng bansa 3. Nasusuri ang programa ng pamahalaan sa paglutas ng mga suliraning panlipunan at pangkabuhayan C. Nabibigyang-katwiran ang naging reaksyon ng mga Pilipino sa pata karan ng batas militar 1. Natutukoy ang mga pagbabago sa Saligang Batas ng Nahihinuha ang maging epekto ng paggawad ng higit na kapangyarihan sa Pangulo 3. Naipaliliwanag ang naging reaksyon ng mga Pilipino sa batas militar 4. Nasasabi ang mabuti at di-mabuting patakaran ng batas militar VIII. ANG PILIPINAS SA PANAHON NG BAGONG REPUBLIKA ( ) Napahahalagahan ang ipinakitang kagitingan ng mga Pilipino sa pakikiisa sa pagkakamit ng makatarungang pamumuhay A. Nasusuri ang kalagayan ng pamumuhay sa panahon ng Bagong Republika 1. Nasasabi ang dahilan ng pagbagsak ng ekonomiya noong , Nailalarawan ang programang pangkabuhayan at ang epekto nito sa pamumuhay ng tao 3. Nabibigyang-katwiran ang naging reaksyon ng mga Pilipino sa mga patakaran ng pamahalaan B. Naipagmamalaki ang pakikipaglaban ng mga Pilipino sa muling pagkakamit ng demokrasya sa mapayapang paraan 1. Natatalakay ang bahaging ginampanan ng kababaihan sa panahong ito 2. Nailalarawan ang reaksyon ng mga Pilipino nang mawalan ng halaga ang karapatan sa pagboto 3. Nailalarawan ang EDSA Revolution noong Pebrero 25,1986 a. Nasasabi ang tungkuling ginampanan ng media sa panahon ng EDSA Revolution b. Natatalakay ang kabayanihang ginawa ng mga Pilipino sa pakikiisa sa muling pagkakamit ng karapatan at kalayaan 4. Natatalakay ang epekto ng People Power para sa pagkakamit ng kalayaan IX. ANG PILIPINAS PAGKARAAN NG EDSA REVOLUTION (1986-KASALUKUYAN) ; Napahahalagahan ang mga patakaran at programa ng pamahalaan tungo sa pagpapatatag ng demokrasya xii

13 A. Nasasabi ang mga patakaran at programa sa pamamahala ng mga Pangulong nanungkulan pagkatapos ng EDSA Revolution at sa kasalukuyan 1. Naibibigay ang patakaran ng isang demokratikong pamahalaan 2. Natatalakay ang mga paraan ng pangangalaga sa demokrasya at pagpapanatili nito 3. Napahahalagahan ang muling pagtatatag ng demokrasya Naiisa-isa ang mga suliraning pampulitika, pangkabuhayan at panlipunan na kinakaharap ng bansa 5. Natatalakay ang mga paraan/programang isinasagawa sa paglutas ng mga suliraningi to 6. Natatalakay ang epekto ng mga patakaran at programang ito sa pamumuhay ng tao xiii

14 PANG-UNA/PANGHULING PAGSUSULIT Ang pretest (pang-unang pagsusulit) ay isang mahabang pagsusulit na ibinibigay ng guro sa mga mag-aaral bago siya magsimulang magturo. Isinasagawa ito upang malaman kung may kaalaman ang mga mag-aaral tungkol sa mga paksa, konsepto, o ideyang pag-aaralan nila. Sa kabilang dako, ang post test (panghuling pagsusulit na ginamit sa pretest) ay ibinibigay sa pagtatapos ng taong akademiko. Makikita sa resulta ng pagsusulit na ito kung nadagdagan at umunlad ang kaalaman ng mga mag-aaral. Isulat ang titik ng tamang sagot sa iyong papel. 1. Ang pinakamaliit na yunit ng pamahalaan ay ang. a. barangay* c. pamilya b. balangay d. estado 2. Noong unang panahon, ang pinuno ng isang barangay ay ang. a. sultan c. lakay b. datu* d. imam 3. Ang tirahan ng mga unang Pilipino ay ang mga. a. bundok c. yungib* b. damuhan d. punungkahoy 4. Noong unang panahon, ang pinakamataas na antas ng tao sa lipunan ay ang. a. timawa c. maharlika b. alipin d. datu* 5. Natuklasan ng unang Pilipino ang paggamit ng ginto noong. a. Panahon ng Lumang Bato c. Panahon ng Bagong Bato b. Panahon ng Metal* d. Panahon ng Yelo 6. Ang pinakamakapangyarihang pinuno noong panahon ng mga Español ay ang. a. alcalde mayor c. gobernador-heneral* b. gobernadorcillo d. encomendero 7. Ang sentro ng pamahalaan noong panahon ng mga Español ay ang. a. Lungsod ng Quezon c. Lungsod ng Maynila* b. Lungsod ng Pasay d. Lungsod ng Marikina 8. Ang pueblo o bayan na naging lungsod ng panahon ng mga Español ay ang. a. pueblo c. corregidor b. poblacion d. ayuntamiento* 9. Ang sentro ng bayan kung saan matatagpuan ang simbahan, plaza, at pamahalaang bayan ay ang. a. poblacion* c. alcaldia b. barangay d. bayan 10. Ang pangunahing dahilan ng pagsakop ng Spain sa Pilipinas ay upang. a. makipagkaibigan b. maghanap ng kayamanan c. palakihin ang nasasakupan d. palaganapin ang Kristiyanismo* 11. Ang unang guro ng mga Pilipino noong panahon ng mga Español ay ang mga. a. misyonero* c. alcalde mayor b. opisyal ng pamahalaan d. gobernador-heneral 12. Ang pinakamatandang unibersidad sa Pilipinas ay ang. a. Unibersidad ng Pilipinas b. Unibersidad ng Sto. Tomas* c. Unibersidad ng San Carlos d. Unibersidad ng San Agustin 13. Ang tulang Mi Ultimo Adios ay isinulat ni. a. Juan Luan c. Francisco Baltazar b. Mariano Perfecto d. Jose Rizal* 14. Ang unang kolehiyong itinatag para sa mga babae ay ang. a. Colegio de Sta. Potenciana* c. Colegio de Sta. Isabel b. Beaterio de Sta. Catalina d. Colegio de San Agustin xiv

15 15. Ang sapilitang paggawa sa mga Pilipino na ipinapatupad ng mga Español ay ang. a. polo y servicio* c. falla b. tributo d. polista 16. Ang kalakalang pinayagan ng mga Español sa Pilipinas ay ang. a. kalakalang Mexico c. kalakalang China b. kalakalang galyon* d. kalakalang Japan 17. Ang institusyong pangkawanggawa na itinatag ng simbahan ay ang. a. Obras Pias* c. Compañia Real b. Obras Maestro d. Companiña 18. Ang namuno sa Bohol sa pag-aalsa ng Pilipinas laban sa mga Español ay si. a. Diego Silang c. Ceferino Ola b. Francisco Dagohoy* d. Hermano Pule 19. Ang Supremo at isa sa mga nagtatag ng Katipunan ay si. a. Andres Bonifacio* c. Julian Felipe b. Apolinario Mabini d. Deodato Arellano 20. Ang kahuli-hulihang Pilipinong heneral na sumuko sa mga Amerikano ay si. a. Miguel Malvar* c. Artemio Ricarte b. Emilio Aguinaldo d. Juan Luna 21. Ang tinaguriang Ama ng Wikang Pambansa ay si. a. Manuel Luis Quezon* c. Carlos P. Romulo b. Claro M. Recto d. Manuel A. Roxas 22. Ang isang karapatan na ipinagkaloob sa mga babae na nilagdaan ng Amerikanong gobernador ay ang karapatan sa. a. pag-aaral c. paglilingkod sa pamahalaan b. pagboto* d. pangingibang-bansa 23. Ang paghihiwalay ng simbahan at estado ay naganap noong panahon ng. a. pamahalaang sibil b. pamahalaang militar* c. pamahalaang Español d. pamahalaang Commonwealth 24. Ang basehan ng United States sa pagdeklara ng pakikidigma sa Japan ay ang pagbomba ng. a. Pearl Harbor* c. Baguio b. Davao d. Maynila 25. Ang Pangulo ng Pilipinas noong panahon ng mga Hapones ay si. a. Jose P. Laurel* c. Manuel A. Roxas b. Elpidio R. Quirino d. Ramon F. Magsaysay 26. Ang parusa sa mga sundalong Amerikano at Pilipino ng mga Hapones ay ang. a. Death March* b. paglalakad sa Luneta c. hindi pagbibigay ng pagkain d. pagpapatayo ng dalawang oras 27. Ang organisasyon na itinatag ng mga magsasaka sa Gitnang Luzon laban sa mga Hapones ay ang. a. gerilya c. Kalibapi b. Hukbalahap* d. Makapili 28. Ang babasahing pinahintulutan ng mga Hapones na ilathala ay ang. a. Liwayway* c. Kislap b. Bulaklak d. Free Press 29. Ang wikang Hapones ay tinawag na. a. Cantonese c. Hapon b. Nippongo* d. Mandarin 30. Ang huling Pangulo ng pamahalaang Commonwealth ay si. a. Manuel Roxas c. Ramon Magsaysay b. Elpidio Quirino d. Sergio Osmeña, Sr.* xv 1

16 Yunit I PAMUMUHAY NG MGA SINAUNANG PILIPINO AT ANG HAMON NG KOLONYALISMO Kabuuang bilang ng araw: 50 ANTAS 1: INAASAHANG BUNGA/RESULTA NG PAGKATUTO Pamantayang Pangnilalaman Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa pamumuhay ng mga sinaunang Pilipino at ang mga pagbabago rito bunga ng kolonisasyon ng mga Español. Mga Kakailanganin sa Pag-unawa 1. May mataas na antas ng kabihasnan ang mga sinaunang Pilipino na makikita sa kanilang pamahalaan, kaayusan sa lipunan, iba t ibang uri ng kabuhayan, mayamang kultura, paniniwala, at pakikipagugnayan sa mga karatig-bansa. 2. Malawakang pagbabago ang naganap sa pamumuhay ng mga Pilipino nang masakop sila ng mga Español, pangunahin na rito ang pagkawala ng kalayaan, pag-ilalim sa isang sentralisadong pamamahala, pagtanggap sa Kristiyanismo, at pag-angkop sa mga patakarang pangkabuhayan. Pamantayan sa Pagganap Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa pamumuhay ng mga sinaunang Pilipino at ang mga pagbabago rito dulot ng kolonyalismong Español sa pamamagitan ng paggawa ng tsart, album, poster, portfolio, at iba pang kaugnay na gawain Mahahalagang Tanong 1. Paano namuhay ang mga sinaunang Pilipino? 2. Paano nabago ng kolonisasyon ang pamumuhay ng mga sinaunang Pilipino? ANTAS 2: PAGTATAYA Pagpapatibay sa Antas ng Pag-unawa Naipamamalas ng mag-aaral ang antas ng pag-unawa sa pamamagitan ng sumusunod na mga kasanayan: A. Pagpapaliwanag 1. Naipaliliwanag ang iba t ibang aspekto ng pamumuhay ng mga sinaunang Pilipino 2. Naipaliliwanag ang naganap na pagbabago sa pamumuhay ng mga sinaunang Pilipino sa panahon ng mga Español, partikular sa kanilang sistemang pulitikal, kalagayang panlipunan, at gawaing pangkabuhayan 3. Nailalahad ang epektong dulot ng kolonisasyon B. Pagpapakahulugan 1. Nasusuri ang antas at anyo ng kabihasnan ng mga sinaunang Pilipino 2. Nabibigyang-kahulugan ang pag-aangkop na isinagawa ng mga Pili pino sa harap ng hamon ng pagba bago na dulot ng kolonisasyon C. Paglalapat 1. Nakalilikha ng mga poster, tsart, album, portfolio at iba pang awtentikong gawain na naglalarawan ng pamumuhay ng mga Pilipino noong sinaunang panahon at sa panahon ng pananakop ng mga Español 2. Naipapahayag kung ano sa mga kasalukuyang paniniwala ng mga Pilipino ang may bahid ng animismo D. Perspektibo 1. Naihahambing ang anyo, tungkulin, at pamamahala ng sinaunang barangay sa mga barangay sa kasalukuyan 2

17 2. Naibibigay ang pananaw tungkol sa mga pagbabago na naganap sa pamumuhay ng mga sinaunang Pilipino, gayundin sa kanilang isinagawang pag-aangkop sa mga pagbabagong ito E. Pagsasaalang-alang ng Damdamin ng Iba Nailalagay ang sarili sa katayuan ng mga Pilipinong tumanggap ng Kristiyanismo at napasailalim sa mga marahas at mapang-abusong patakarang pangkabuhayang ipinatupad ng mga Español F. Pagkilala sa Sarili 1. Naisasaloob ang kulturang Pilipino na bahagi ng ating pangaraw-araw na pamumuhay 2. Napagtatanto ang mga pagpupunyagi at sakripisyo ng mga Pilipino na namuhay sa panahon ng kolonyalismong Español 3. Napagtatanto ang wastong paggamit ng mga pinagkukunangyaman ng bansa Pagpapatibay sa Antas ng Pagganap Awtentikong Pagtataya 1. Paggawa ng tsart na naghahambing sa barangay noon at sa ngayon 2. Paggawa ng album na naglalarawan sa kalagayang panlipunan ng mga sinaunang Pilipino 3. Pagguhit ng mga larawan na nagpapakita ng mga kagamitan sa Panahon ng Bagong Bato at sa Panahon ng Metal 4. Pagsulat ng isang maikling sanaysay tungkol sa pananampalatayang Kristiyano at epekto nito sa tao 5. Pagbuo ng portfolio na nagpapakita ng mga malikhaing Pilipino noon at ngayon 6. Mahusay na pakikilahok sa mga pangkatang ulat o presentasyon Tradisyunal na Pagtataya A. Piliin ang salita sa loob ng kahon na tinutukoy sa bawat aytem sa kanang kolum. a. alcalde-mayor f. Maynila j. Qur an b. UST g. galyon k. lakan c. baybayin h. Bibliya l. raha d. maginoo i. Kristiyanismo m. sultanato e. gobernador-heneral (k) 1. Ang pangunahing datu na namumuno sa alyansa o samahan ng mga barangay (m) 2. Ang sistema ng pamahalaan ng mga Muslim na pinamumunuan ng isang sultan (d) 3. Ang pangkat ng mga sinaunang Pilipino na kinabibilangan ng datu at mga kaanak niya (c) 4. Ang alpabetong ginamit ng mga sinaunang Pilipino (j) 5. Ang banal na aklat ng mga Muslim (f) 6. Ang sentro ng kolonyang pamahalaan sa panahon ng mga Español sa Pilipinas (e) 7. Ang pinakamakapangyarihang pinuno ng pamahalaan ng Pilipinas sa panahon ng mga Español (i) 8. Ang relihiyong dinala ng mga Español sa Pilipinas (b) 9. Ang pinakamatandang unibersidad sa Pilipinas (g) 10. Ang malalaking sasakyang pandagat na hugis half-moon na naglayag sa rutang Maynila-Acapulco dala ang mga kalakal 3

18 B. Isulat sa patlang ang T kung ang pangungusap ay tama. Isulat ang M kung ito ay mali. (T) 1. Ang bawat Pilipinong nakatira sa Pilipinas ay kabilang sa isang barangay. (M) 2. Ang sultanato ay isang sistemang pangkabuhayan. (M) 3. Ang mga batas ay naipabatid sa mga sinaunang Pilipino sa pamamagitan ng mga datu. (T) 4. Ang mga timawa ay ang mga karaniwan at malayang mamamayan sa barangay. (T) 5. Islam ang relihiyon ng mga Muslim. ANTAS 3: GABAY SA PAGTUTURO AT PAGKATUTO NG MGA ARALIN Aralin 1 Sistemang Pulitikal ng mga Sinaunang Pilipino MGA GAWAIN AT ESTRATEHIYA A. Pagtuklas 1. Bumuo ng K-W-L chart para matuklasan ang dating kaalaman at antas ng pag-unawa ng mga mag-aaral tungkol sa sistemang pulitikal ng mga sinaunang Pilipino. Punan ang hanay K at W. Samantala, punan ang hanay L sa pagtatapos ng Aralin 1. Know Want Learn (M) 6. Mababa ang katayuan ng kababaihan sa sinaunang lipunang Pilipino. (M) 7. Sa Panahon ng Metal natuklasan ang palayok na paglulutuan at paglalagyan ng pagkain. (T) 8. Ang pinakaunang gobernador-heneral ng Pilipinas ay si Miguel Lopez de Legazpi. (T) 9. Isa sa mga pangunahing layunin ng mga Español sa Pilipinas ay ang pagpapalaganap ng Kristiyanismo. (M) 10. Ang hacienda ay isang teritoryo kung saan ang pangongolekta ng buwis ay ipinagkatiwala sa isang Español na nakatulong sa pananakop sa Pilipinas. 2. Itanong sa klase: a. Paano ang kaayusang pulitikal ng mga sinaunang Pilipino? b. Sino kaya ang mga namahala sa kanila? 3. Magpakita sa klase ng mga larawan ng mga sinaunang Pilipino. Hayaan ang mga mag-aaral na magtanong tungkol sa mga larawan. 4. Basahin sa klase ang unang mahalagang tanong sa Antas 1: Paano namuhay ang mga sinaunang Pilipino? Ipaliwanag na sa araling ito pag-aaralan ang aspektong pulitikal ng pamumuhay ng mga sinaunang Pilipino. 5. Pangkatin ang klase sa tatlo. Papiliin ang bawat pangkat ng kanilang lider. Bigyan ang bawat pangkat ng paksa na masusing pag-aaralan. Hikayatin silang magsagawa ng karagdagang pananaliksik ukol sa kanilang paksa. 4

19 a. Pangkat A: Ang pamahalaang barangay b. Pangkat B: Ang pamahalaang sultanato c. Pangkat C: Sistema ng katarungan sa sinaunang pamahalaan 6. Ipabasa sa klase ang Aralin 1: Sistemang Pulitikal ng mga Sinaunang Pilipino sa pp. 4-9 ng batayang aklat. 7. Sabihin sa lider ng bawat pangkat na higit na ituon ang pagtalakay sa kani-kanilang paksa. B. Paglinang 1. Ihanda ang bawat grupo sa kanilang pangkatang pag-uulat (group report) sa klase. Pangungunahan ito ng lider ng bawat grupo. 2. Gumamit ng akmang graphic organizer sa pag-uulat kung kinakailangan. 3. Basahing muli ang unang mahalagang tanong sa Antas 1: Paano namuhay ang mga sinaunang Pilipino? Gamiting gabay ito sa pagbahagi ng impormasyon sa klase. Subalit ituon ang talakayan sa aspektong pulitikal na pamumuhay ng mga sinaunang Pilipino. 4. Ipagpatuloy ang pagtalakay sa aralin. Isa-isang mag-ulat ang bawat pangkat sa pamamagitan ng socio-drama. Gamitin ang rubric para sa pagtataya sa socio-drama. Tingnan ito sa pahina 65 ng Apendiks. 5. Matapos ang pangkatang presentasyon, ipapanood sa mga mag-aaral ang Ang Simula ng Barangay sa bahagi ng Makabayan CD-ROM 5 na may pamagat na Ang Buhay ng mga Sinaunang Pilipino. May link ang video na ito sa i-learn. vibalpublishing.com. C. Pagpapalalim 1. Magbigay ng lecturette tungkol sa mga paksa na nauugnay sa Aralin 1 na hindi gaanong natalakay sa ulat ng mga pangkat. 2. Itanong sa klase: a. Alin sa mga karanasan ng mga sinaunang Pilipino sa aspektong pulitikal ang nararanasan pa rin ng mga Pilipino sa kasalukuyan? Magbigay ng mga halimbawa. b. Kapaki-pakinabang ba sa ating pang-araw-araw na buhay ang mga naturang halimbawa? Ipaliwanag ang sagot sa klase. 3. Ipasagot sa klase ang Sagutin Natin sa pahina 8 ng batayang aklat. D. Paglalapat 1. Talakayin sa klase ang Dagdag Kaalaman sa pahina 8 ng batayang aklat. Ipahambing sa mga mag-aaral ang kanilang barangay sa barangay ng mga sinaunang Pilipino. 2. Ipaliwanag sa klase ang mga pagbubuod sa pahina 9 ng batayang aklat. 3. Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbuo ng mga paglalahat tungkol sa sistemang pulitikal ng mga sinaunang Pilipino sa pamamagitan ng pagsagot ng mahahalagang tanong at mga kaugnay na tanong. 4. Ipagawa ang Gawin Natin sa pahina 9 ng batayang aklat. 5. Gamitin ang rubric para sa awtentikong pagtataya para sa pangkatang pag-uulat. Tingnan ang pahina 66 ng Apendiks. E. Pagpapahalaga 1. Ipasagot ang Pahalagahan Natin sa pahina 9 ng batayang aklat. 2. Dapat pahalagahan at pasalamatan ang mga sinaunang Pilipino na nagtatag ng sinaunang barangay. Mga Kagamitan Batayang aklat, mapa ng Pilipinas, mga larawan, graphic organizer, Makabayan CD-ROM 5 5

20 Aralin 2 Kalagayang Panlipunan ng mga Sinaunang Pilipino MGA GAWAIN AT ESTRATEHIYA A. Pagtuklas 1. Magpaguhit sa mga mag-aaral ng kanilang paglalarawan sa isang aspekto ng kalagayang panlipunan ng mga sinaunang Pilipino. Maaaring ito ay ukol sa panahanan, pananamit, pagkain, kaugalian, o paniniwalang panrelihiyon. 2. Pumili ng ilan sa mga mag-aaral upang ipaliwanag ang kanilang ginuhit. 3. Magpakita sa klase ng mga larawan ng mga sinaunang Pilipino na naglalarawan ng sumusunod: a. antas ng lipunan ng mga sinaunang Pilipino b. mga babae sa lipunan ng sinaunang Pilipino c. baybayin o sistemang pagsulat ng sinaunang Pilipino d. pagsamba sa Islam 4. Hayaan ang mga mag-aaral na magtanong tungkol sa mga larawan. 5. Itanong muli ang unang mahalagang tanong sa Antas 1: Paano namuhay ang mga sinaunang Pilipino? Sa pagkakataong ito, bigyang-diin ang kalagayang panlipunan ng mga sinaunang Pilipino. Gamitin ang gabay na tanong sa pagtalakay ng aralin: Sa paanong paraan mailalarawan ang kalagayang panlipunan ng mga sinaunang Pilipino? 6. Pangkatin ang klase sa anim. Papiliin ng lider ang bawat pangkat. Bigyan ang bawat pangkat ng paksang pag-aaralan. a. Pangkat A: Pananahanan ng mga sinaunang Pilipino b. Pangkat B: Pananamit at pagkain ng mga sinaunang Pilipino c. Pangkat C: Kaugalian ng mga sinaunang Pilipino d. Pangkat D: Iba t ibang antas ng lipunan ng mga sinaunang Pilipino at kalagayan ng kababaihan e. Pangkat E: Edukasyon at sistema ng pagsulat ng sinaunang Pilipino f. Pangkat F: Mga paniniwalang panrelihiyon 6. Sa pananaliksik para sa bawat paksa, sikaping ipasama sa ulat hindi lamang ang katuturan ng bawat paksa sa pamumuhay ng mga sinaunang Pilipino kundi pati ang pagpapahalaga sa bawat isa sa kaugnayan nito sa kalagayang panlipunan. 7. Ipabasa sa klase ang Aralin 7: Kalagayang Panlipunan ng mga Sinaunang Pilipino sa pp ng batayang aklat. B. Paglinang 1. Gabayan ang bawat pangkat sa paghahanda ng ulat. Pumili ng graphic organizer na makatutulong sa pagbibigay-linaw sa ulat. 2. Payuhan ang bawat pangkat na gumamit ng class discussion sa isasagawang pagbabahagi ng datos sa klase tungkol sa aralin. 3. Sa pagsasagawa ng class discussion, sikaping tugunan ang unang mahalagang tanong sa Antas Hayaang magtanong ang mga mag-aaral tungkol sa aralin pagkatapos maisagawa ang class discussion ng bawat pangkat. Isagawa ang pagtataya sa pamamagitan ng rubric para sa class discussion. Tingnan ang pahina 66 ng Apendiks. 5. Ipapanood sa mag-aaral ang slideshow tungkol sa kulturang Pilipino sa bahagi ng Makabayan CD-ROM 5 na may pamagat na Ang Buhay ng mga Sinaunang Pilipino. C. Pagpapalalim 1. Magbigay ng lecturette tungkol sa aralin. Bigyang-linaw ang mahahalagang kaalaman na hindi gaanong natalakay sa mga presentasyon. 2. Magsagawa ng malayang talakayan tungkol sa kagalingan (advantages) at di-kagalingan (disadvantages) ng sumusunod na aspekto: 6

21 a. iba t ibang antas ng lipunan ng mga sinaunang Pilipino b. pagkakaroon ng iba t ibang paniniwala 3. Magpakita sa klase ng larawan ng bahay-dalanginan ng mga Muslim at Kristiyano. Paghambingin ang pagsamba sa mga naturang bahay-dalanginan. 4. Talakayin ang Dagdag Kaalaman sa pahina 19 ng batayang aklat. D. Paglalapat 1. Gabayan ang mga mag-aaral sa bawat pangkat sa pagninilaynilay nila tungkol sa mga pagbabagong naganap sa pamumuhay ng mga sinaunang Pilipino sa sumusunod na mga aspekto. a. kaugalian d. antas sa lipunan b. edukasyon e. pagkain at damit c. panahanan f. paniniwalang panrelihiyon 2. Bilang bunga ng pagninilay-nilay, magpagawa ng interbyu sa isang guro, lokal na historyador o may kaalaman sa kasaysayan para mapatunayan ang mga pagbabago sa kalagayang panlipunan ng mga sinaunang Pilipino. 3. Ipasagot: May pagkakatulad ba ang paniniwalang panrelihiyon ng mga sinaunang Pilipino at ng mga Pilipino sa kasalukuyan? Ipaliwanag ang sagot sa pamamagitan ng pagbibigay ng halimbawa. 4. Ipagawa ang Sagutin Natin sa pp ng batayang aklat. 5. Ipagawa ang Gawin Natin sa pahina 21 ng batayang aklat. Basahin ang mga pagbubuod sa pahina 21 ng batayang aklat. Ipaliwanag ang bawat isa sa klase. 6. Magpabuo ng mga paglalahat tungkol sa kalagayang panlipunan ng mga sinaunang Pilipino sa pamamagitan ng pagsagot sa unang mahalagang tanong sa Antas Ipasulat sa mga mag-aaral ang kanilang pangalan gamit ang baybayin. Gabayan sila sa pamamagitan ng pagbasa tungkol sa baybayin na nasa i-learn.vibalpublishing.com. 8. Gamit ang Makabayan CD-ROM 5, ipagawa sa klase ang mga pagsasanay tungkol sa buhay ng mga sinaunang Pilipino. Ipagawa rin ang bahagi tungkol sa paggawa ng kwintas. E. Pagpapahalaga 1. Ipasagot ang Pahalagahan Natin sa pp ng batayang aklat. 2. Dapat ipagmalaki ang kulturang Pilipino na ipinamana ng mga sinaunang Pilipino na namamalas maging sa kalagayang panlipunan ng mga Pilipino sa kasalukuyan. Mga Kagamitan Batayang aklat, mga larawan, mapa ng Pilipinas, Makabayan CD-ROM 5 Aralin 3 Kabuhayan ng mga Sinaunang Pilipino MGA GAWAIN AT ESTRATEHIYA A. Pagtuklas 1. Magpakita sa klase ng mga larawan ng mga sinaunang Pilipino sa kanilang paghahanapbuhay. 2. Itanong ang sumusunod sa klase: a. Ano ang mga ginagawa ng mga sinaunang Pilipino sa mga larawan? b. Ginagawa pa ba ng mga Pilipino sa kasalukuyan ang mga naturang gawain? Bakit? c. Ano sa inyong palagay ang inilalahad ng mga larawan? Sagot: Hanapbuhay ng mga sinaunang Pilipino 3. Balikan muli ang unang mahalagang tanong sa Antas 1: Paano namuhay ang mga sinaunang Pilipino? Bigyang-diin sa araling ito ang kabuhayan ng mga sinaunang Pilipino. 7

22 Gamitin din na patnubay sa talakayan ang sumusunod na mga tanong: a. Paano nakatulong ang mga pinagkukunang-yaman sa kapaligiran ng mga sinaunang tao sa kanilang hanapbuhay? b. Paano nakatulong ang teknolohiya ng mga sinaunang Pilipino sa pagkamit ng kanilang mga panga ngailangan? 4. Pangkatin ang klase sa dalawa. Bigyan ang bawat pangkat ng paksa na kanilang pag-aaralan. a. Pangkat A Mga anyong lupa b. Pangkat B Mga anyong tubig 5. Ipabasa sa klase ang Aralin 3: Kabuhayan ng mga Sinaunang Pilipino sa pp ng batayang aklat. 6. Ipaalala sa lider ng bawat pangkat na higit na ituon ang pagtalakay sa kani-kanilang paksa. B. Paglinang 1. Gamit ang hanging plant web, ipasulat sa klase ang salita na angkop sa bawat kahon. Palagyan ng tsek ( ) ang mga pinagkukunang-yaman na ginamit ng mga sinaunang Pilipino. Ipaliwanag sa mga mag-aaral ang kanilang sagot. a. Mga pinagkukunang-yaman b. Mga anyong tubig c. Mga anyong lupa d. Kapatagan e. Dagat 2. Magpagawa ng pananaliksik tungkol sa paksa na ibinigay sa bawat pangkat. Pagamitin ang bawat pangkat ng brainstorming sa pagtalakay sa kanilang paksang-aralin. 3. Sa isasagawang brainstorming, laging ituon ang talakayan sa pagsagot sa unang mahalagang tanong sa Antas Malayang pagbigayin ang bawat mag-aaral ng kanilang pananaw tungkol sa paksang tinatalakay ng kanilang pangkat. 5. Gamitin ang rubric sa pagtataya para sa brainstorming na isinagawa ng bawat pangkat. Tingnan ito sa pahina 67 ng Apendiks. C. Pagpapalalim 1. Mag-anyaya ng resource person na magsasalita tungkol sa wastong paggamit ng mga pinagkukunang-yaman. 2. Magpakita pa sa klase ng mga larawan tungkol sa mga pinagkukunang-yaman sa iba t ibang rehiyon sa Pilipinas. 3. Itanong sa klase ang iba t ibang paraan ng paglinang at pangangalaga sa mga pinagkukunang-yaman ng bansa. 4. Pagnilay-nilayan ang kabutihang idudulot ng wastong paggamit ng mga pinagkukunang- yaman. 5. Magpasulat sa mga mag-aaral ng sanaysay tungkol sa wastong paggamit at pangangalaga ng mga pinagkukunangyaman natin. Gamitin ang rubric sa pahina 67 ng Apendiks sa pagmamarka ng mga sanaysay. 6. Ipasagot ang Sagutin Natin sa pp ng batayang aklat. D. Paglalapat 1. Magpagawa ng mga poster tungkol sa wastong paggamit ng mga pinagkukunang-yaman. Hayaan ang mga mag-aaral na ipaliwanag ang poster sa klase. 2. Ipagawa ang Gawin Natin sa pp ng batayang-aklat. 3. Pag-aralan at pabigyan ng interpretasyon ang pagbubuod sa pahina 33 ng batayang aklat. 4. Bumuo ng mga paglalahat sa pamamagitan ng pagsagot sa unang mahalagang tanong sa Antas 1. 8

23 E. Pagpapahalaga Ipasagot ang Pahalagahan Natin sa pahina 32 ng batayang aklat. Mga Kagamitan Batayang aklat, mga larawan, mapa ng Pilipinas, Makabayan CD ROM 5 Aralin 4 Ang Pamamahala ng mga Español MGA GAWAIN AT ESTRATEHIYA A. Pagtuklas 1. Ilagay sa transparency o powerpoint presentation ang balangkas ng pamahalaang sentral noong panahon ng mga Español sa Pilipinas. (Tingnan ang pahina 35 ng batayang aklat.) Hayaan ang mga mag-aaral na magtanong tungkol sa balangkas. 2. Magpakita ng mga larawan ng mga opisyal na Español sa klase. Itanong: a. Kilala ba ninyo ang nasa larawan? b. Ano ang kanyang tungkulin? c. Sa inyong palagay, naging makatarungaan ba ang kanyang pamamahala sa ating kapuluan? Bakit? 3. Magpakita sa klase ng iba pang larawan ng mga opisyal na Español. Sabihin kung anong posisyon sa pamahalaan ang ginampanan ng mga ito. 4. Itanong sa klase ang ikalawang mahalagang tanong sa Antas 1: Paano nabago ng kolonisasyon ang pamumuhay ng mga sinaunang Pilipino? Gamitin bilang gabay sa talakayan ang sumusunod na mga karagdagang tanong: a. Paano isinagawa ang pagtatatag ng pamahalaang sentralisado ng mga Español sa Pilipinas? b. Paano isinagawa ang pagtatatag ng pamahalaang lokal ng mga Español sa Pilipinas? 5. Pangkatin ang klase sa dalawa. Ibigay sa lider ng pangkat ang paksang tatalakayin. a. Pangkat A: Pamahalaang sentralisado b. Pangkat B: Pamahalaang lokal 6. Ipabasa sa klase ang Aralin 4: Ang Pamamahala ng mga Español sa pp ng batayang aklat. B. Paglinang 1. Gabayan ang bawat pangkat sa pananaliksik para sa isasagawang pag-uulat sa klase. Bumuo ng balangkas para sa paksang tatalakayin. 2. Pagpasyahan ang paraan ng pagbahagi ng impormasyon sa klase. Maaari silang magpakita ng role play ng ilang tagpo tungkol sa pamamahala ng isang gobernador-heneral, alcaldemayor, gobernadorcillo, o cabeza de barangay. Gamitin ang rubric para sa role play sa pagtataya ng presentasyon ng bawat pangkat. Tingnan ito sa pahina 68 ng Apendiks. 3. Laging tandaan ang ikalawang mahalagang tanong sa Antas 1 sa pagbahagi ng mga datos sa klase. C. Pagpapalalim 1. Magbigay ng lecturette tungkol sa mga paksa na nauugnay sa Aralin 4 na hindi gaanong natalakay sa ulat ng mga pangkat. 2. Pagdebatehan sa klase kung naging kapaki-pakinabang sa mga Pilipino sa panahon ng pananakop ng mga Español ang pamahalaang sentralisado at pamahalaang lokal. 3. Hikayatin ang mga mag-aaral na magbigay sa klase ng sariling pananaw tungkol sa pamamahala ng mga Español sa Pilipinas. 4. Ipasagot sa klase ang Sagutin Natin sa pp ng batayang aklat. 9

24 D. Paglalapat 1. Pagbigayin ang mga mag-aaral ng pansariling pananaw tungkol sa pamamahala ng mga Español sa Pilipinas. 2. Ipagawa ang Gawin Natin sa pahina 41 ng batayang aklat. 3. Ipaliwanag ang mga pagbubuod sa pahina 41 ng batayang aklat. 4. Bumuo ng sariling paglalahat at iugnay ito sa ikalawang mahalagang tanong sa Antas 1. E. Pagpapahalaga 1. Ipasagot ang Pahalagahan Natin sa pahina 40 ng batayang aklat. 2. Dapat na ikasiya ang magagandang ambag ng mga Español sa kultura, edukasyon, at sining sa panahon ng kanilang pamamahala sa Pilipinas. Mga Kagamitan Batayang aklat, mapa ng Pilipinas, mga larawan, Makabayan CD-ROM 5 Aralin 5 Ang Kristiyanismo at ang mga Pagbabago sa Pamumuhay MGA GAWAIN AT ESTRATEHIYA A. Pagtuklas 1. Magpakita sa klase ng larawan ng mga simbahan na naitayo sa Pilipinas sa panahon ng pananakop ng mga Español sa Pilipinas. Itanong: a. Ano ang inyong nakikita sa larawan? b. Ano ang alam ninyo tungkol sa larawan? c. May mga simbahan ba sa inyong pamayanan? Katulad ba ito ng mga simbahan sa larawan? Bakit? 2. Isulat sa pisara ang sumusunod na mga salita. Magpabuo sa mga mag-aaral ng pangungusap gamit ang bawat salita. a. Kristiyanismo e. Español b. misyonero f. Bibliya c. prusisyon g. imahen d. simbahan h. prayle 3. Pagbigayin pa ang mga mag-aaral ng iba pang mga salita na nauugnay sa Kristiyanismo. Isulat ang mga salita sa pisara. 4. Basahin sa klase ang ikalawang mahalagang tanong sa Antas 1: Paano nabago ng kolonisasyon ang pamumuhay ng mga sinaunang Pilipino? Gamitin ding gabay ang sumusunod na mga tanong: a. Paano namuhay ang mga Pilipino sa panahon ng mga Español? b. Paano ipinalaganap ng mga Español ang Kristiyanismo sa Pilipinas? c. Paano nagkaroon ng pagbabago sa pamumuhay ng mga Pilipino bunga ng paglaganap ng Kristiyanismo sa bansa? d. Bakit masasabi na lubusang pinairal ng mga prayle ang kanilang kapangyarihan sa kapuluan? 5. Pangkatin ang klase sa apat. Ibigay sa lider ng bawat pangkat ang paksa na kani-kanilang tatalakayin. a. Pangkat A: Panahanan ng mga Pilipino sa panahon ng mga Español b. Pangkat B: Pagpapalaganap ng Kristiyanismo c. Pangkat C: Kapangyarihan ng mga prayle d. Pangkat D: Pagbabago sa pamumuhay ng mga Pilipino sa paglaganap ng Kristiyanismo 10