Документ за јавна политика. Активни мерки на пазарот на труд како решение за долгорочно невработените лица. Катерина Касовска *

Transcription

1 Документ за јавна политика Активни мерки на пазарот на труд како решение за долгорочно невработените лица Катерина Касовска * * Авторката е практикант-истражувач во Институтот Прогрес. Таа е магистрант по применета политика на политички науки на Универзитетот Св. Кирил и Методиј во Скопје.

2 Институт за Социјална Демократија "Прогрес" Варшавска, П. Фах 42, 000 Скопје Република Македонија T F е-пошта contact@progres.org.mk Institut Facebook: Progres Institute for Social Democracy YouTube: ProgresTube 2

3 Активни мерки на пазарот на труд како решение за долгорочно невработените лица. Вовед Според Меѓународната oрганизација на трудот долгорочно невработени лица се оние кои се невработените подолго од 2 месеци. Тие се посебна категорија невработени лица кои се изложени на широк сет на економски и социјални импликации, кои меѓусебно се испреплетуваат и се надополнуваат. Лишеноста од потенцијалните финансиски ресурси, која генерално претставува економска категорија, има свои социјални импликации во понизок животен стандард и конечно лишеност од општествен статус и можности за социјална интеграција. Исто така не/вработеноста влијае врз задоволството и благосостојбата на луѓето. Ако работата е темел на благосостојбата и пристојниот приход води до економски и социјален напредок, невработеноста го има токму спротивниот ефект, намалување на благосостојбата и личната сатисфакција на невработените лица. Република Македонија се соочува со висок процент на невработеност и широко распространета сиромаштија. Нееднаквоста и социјална исклученост во македонското општество се големи. Во една таква ситуација долгорочно невработените лица се меѓу најпогодените. Со оглед на тоа што последниве неколку години се води стратегија за решавање/ублажување на проблемот на невработеноста, би сакале да испитаме колку долгорочно невработените се предмет на грижа на креаторите на политиките. Предметот на оваа анализа е да утврди колкаво внимание и средства се одвојуваат за долгорочно невработените лица. Анализата е направена врз основа на податоците од Оперативните планови за активни програми и мерки за вработување од 2007 до 203 год. и годишните извештаи за работењето на АВРМ од 2007 до 20 год. 3

4 Освен анализата на активните мерки и програми за вработување од аспект на посебна таргет група: долгорочно невработените, овој документ нуди и неколку препораки како да се подобри моменталната ситуација. 2. Динамика на невработеноста и долгорочната невработеност во Република Македонија Карактеристично за невработеноста во Р. Македонија е нејзината постојаност и висок интензитет. Од осамостојувањето до денес процентот на невработеност надминува 30 %. Во периодот од 200 до 2005 невработеноста во Македонија покажува нагорен тренд од година во година, од 30,5 % во 200 година на 37,3% во 2005 год. Во 2005 невработеноста во Македонија е речиси четири пати повисока од просекот во ЕУ. 2 Стапката на невработеност во периодот од 2005 до 202 година во континуитет се намалува, од 37,3 % во 2005 на 30.6 % во Графикон. Процент на невработени лица во РМ, % н а н е в р а б о те н о с т Национална стратегија за вработување- 200, Влада на Република Македонија, Државен завод за статистика 4

5 Податокот за намалување на невработеноста во последните години треба да се земе со крајна резерва. Од една страна има подигање на критериумите за пријавување на статус невработен, со што доаѓа до фиктивно намалување на процентот на невработени. Но од друга страна има статистичка недоследност и различни податоци од јавните институции, како што е објаснето подолу. Теоретски, намалувањето на невработеноста е најмногу поврзано со реалниот економски раст. Според Министерството за финансии, а согласно пресметките за еластичноста на невработеноста (колку вработеноста е придвижена од економскиот раст), пресметките за периодот од 2005 до 2008 година покажуваат дека 80% од растот на вработеноста, односно падот на невработеноста е објаснет со економскиот раст. 4 Одлучувачко влијание во тековите на не/вработеноста има реалниот економски раст, а активните мерки на пазарот на труд може да послужат како алатка за намалување на притисокот на пазарот. Но во реалниот сектор состојбата е загрижувачка заради постоењето на широко распространета сива економија. Она што е позагрижувачко, посебно од социјален аспект, е процентот на долгорочно невработени лица во вкупниот број невработени, односно долгорочната невработеност која во земјите низ светот се смета за клучен индикатор за проценка на итноста за решавање на проблемот на невработеноста. Времето на чекање за вработување е важен индикатор за тоа како функционира пазарот на трудот. Кога пазарот на трудот добро функционира невработеноста е краткорочна и лесно се преминува од едно во друго работно место, односно брзо се премостува периодот на невработеност и повторно вработување. 5 Од друга страна пак економските и социјални импликации од 4 Претпристапна Економска Програма , Министерство за финансии на Р. Македонија, Драган Тевдовски, Пристојна работа во Република Македонија,Скопје,

6 невработеноста на микро ниво, посебно ги погодуваат долгорочно невработените лица. Процентот на долгорочна невработеност во вкупната невработеност во Р. Македонија константно надминува 80% и од година во година не се евидентираат некои поголеми промени во бројките. Табела. Процент на невработени и долгорочно невработени лица, % на долгорочно % на невработеност невработени во вкупната невработеност / / Извор: Државен завод за статистика (ДЗС) 3. Карактеристики на долгорочно невработените лица Долгорочно невработените се една специфична категорија која има свои особености. Бројни истражувања се спроведени на оваа тема затоа што трендот на пораст на долгорочната невработеност во последниве неколку години ги зафати и развиените економии. Како што се наведува во еден преглед за долгорочната невработеност на земјите на ОЕЦД, во 20 една третина од невработените се долгорочно невработени, а просечната стапката на долгорочна невработеност на 6 Податоците на АВРМ и ДЗС се разликуваат, но со оглед на тоа што податоците на АВРМ се дадени во апсолутни бројки а во ДЗС како проценти, тука се презентирани податоците од ДЗС. 6

7 земјите на ОЕЦД пораснала за скоро 3 процентни поени во периодот Т реба да се има во предвид дека во просек процентот на долгорочна невработеност во однос на вкупната невработеност во земјите на ОЕЦД во 20 изнесува 33,6 %. Од 2008 до 20 во скоро сите земји стапката на долгорочна невработеност е во пораст. 8 Загриженоста за долгорочно невработените произлегува од бројните негативни последици по личноста и по општеството во целина. Зборувајќи воопштено долгорочно невработените се соочени со губење на врската со пазарот на трудот, слабеење и/или целосно губење на нивните вештини и намалување на мотивацијата и самодовербата, а може да се наоѓаат на работ на сиромаштијата или да живеат во сиромаштија и предмет на најразлични психички, емоционални и здравствени проблем, повлекувајќи дополнителни трошоци и за себе и за општеството. 9 Отежнувачка околност пак во процесот на вработување во современи услови е високата цена на скороешното работно искуство со што стануваат и недоволно конкурентни. Кога станува збор за македонскиот случај од една страна загрижуваат бројките, а од друга страна структурата воопшто на невработените, а посебно на долгорочно невработените лица. Несоодветно и недоволно образование, ниска мотивираност и живот во/на работ на сиромаштија е она што ја отсликува состојбата на долгорочно невработените лица во Р. Македонија. За жал процентот на сиромашни лица во 20 изнесува 30.4 %, стапката на сиромаштија кај 7 en/07/02/02/index.html?contenttype=&itemid=/content/chapter/factbook en&containeritemid=/content/serial/847364&accessitemids=&mimetype=text/html Employment and Training Department- International Labour Office, The evaluation of active labour market measures for the long-term unemployed, Geneva ed_emp/documents/publication/wcms_2037.pdf 7

8 невработените изнесува 40.7 односно 46.0 % од сите сиромашни се невработени лица Активни мерки и политики на пазарот на трудот Политиката за вработување е еден сегмент од социјалната политика на секоја држава. Иако вработувањето го детерминира економскиот раст и развој, а потоа еден широк сет на политики вклучувајќи ги пасивните политики (трансфери за невработеност), образовната, политиката на оданочување и др. Како посебен напор за постигнување на повисока вработеност се означуваат активните мерки и политики на пазарот на трудот, кои и се предмет на анализа на овој документ. Активните мерки на пазарот на трудот имаат долга традиција и првенствено се применувале во периоди на економска рецесија и висока невработеност. Тие имаат две основни цели: економски со зголемување на можноста на невработените да најдат работа, продуктивноста и заработката; и социјални преку зголемувањето на вклученоста и партиципацијата поврзани со вработеноста. Постојат широк спектар на активни мерки на вработување кои се движат од директни вработувања до подобрување на вработливоста на невработените лица. За кохерентна политика за вработување преку активни мерки на пазарот на трудот во Р. Македонија може да се зборува од 2007 год. кога согласно со Националната стратегија за вработување 200 (изработена во 2006) изработен е првиот Оперативен план за активни програми и мерки за вработување. Оттогаш изработени се Националната стратегија за вработување 205; Национални Акциски 0 Државен завод за статистика Arvo Kuddo, Employment Services and Active Labor Market Programs In Eastern European and Central Asian Countries, Discussion-papers/Labor-Market-DP/098.pdf 8

9 планови за вработување ( ; и ) и секоја година се изработуваат оперативни планови за активни програми и мерки за вработување. Многубројните анализи на мерките прикажуваат дека не сите мерки ги даваат посакуваните и/или прогнозираните резултати од аспект на нивната ефективност и ефиканост. Во испитување на активните мерки на пазарот на трудот во земјите на ОЕЦД, согласно трошоците и ефективноста се доаѓа до следниве резултати: различните обуки и поттиците за започнување бизнис се релативно скапи, а оценката за ефективноста е поделена (некои студии покажуваат дека се ефективни, други не). Најниска е оценката за јавните работи кои се оценети како релативно скапи, а едногласно се прифатени како неефективни. 2 Субвенцииите за вработување се оценуваат како непродуктивни од аспект на дадените резултати на пазарот на трудот. 3 Тука нема да навлегуваме во подлабинска анализа на активните мерки на пазарот на трудот во Р. Македонија, затоа што целта на овој документ не е да дава оценка на програмите и политиките, туку да се анализира вклучувањето на една посебна целна група во тие програми и мерки, долгорочно невработените лица. 5. Состојби и практики за решавање проблемот со долгорочната невработеност во европските земји Накратко тука би направиле една споредба на средствата кои се одвојуваат за активни мерки на пазарот на трудот кај нас и во земји кои се соочуваат со различни нивоа на невработеност и долгорочна невработеност. 2 Hartmut Lehmann, Macedonia s Accession to the EU and the Labor Market: What Can Be Learned from the New Member States?, CEPR Policy Report, A Dynamic Approach to Europe s Unemployment Problem. 9

10 Табела 2. Трошоци за активни мерки како процент од БДП во РМ, Година % од БДП за активни мерки на пазарот на трудот * * Евидентно е дека средствата што се одвојуваат се крано ограничени во споредба со сериозноста на проблемот. Меѓу земјите од Европа Р. Македонија во контекст на долгорочна невработеност блиска е со Р. Словачка која има највисок процент на лица невработени подолго од 2 месеци (63.9% од вкупна невработеност 3.6% во 20). Но Словачка одвојува 0.3% од својот БДП за активни мерки на пазарот на трудот. Најнизок процент на долгорочна невработеност има Норвешка (од 3.3% невработеност, долгорочно невработени се.6% во 20). Последниот податок за средства за активни мерки на пазарот на трудот е од 2007 год, кога се издвојувале 0.6% од БДП. Шведска има 7.2 % долгорочно невработени во вкупната невработеност од 7.6 %, а во 20. % од БДП се издвојуваат за активни мерки. Најмногу средства за активни мерки на пазарот на трудот се вложуваат во Данска.9 % од БДП, додека процентот на невработеноста е 7.7% а од нив долгорочно невработени се 24.4%. Најниски се издвојувањата 0.2% од БДП во Естонија. Таму процентот на долгорочна невработеност е 56.8 % од 2.7 % на невработеност. 5 4 Национална стратегија за вработување 205 (изработена 20 год.); * сопствена пресметка врз основа на податоците од финансиската рамка на Оперативниот план за активни мерки и програми за вработување 20, 202 и податокот за БДП за 20, 202 год. од ДЗС. 5 ;

11 Доколку споредиме со нашиот случај можеме да заклучиме дека иако проблемот на невработеноста во голема мера ги надминува процентите на сите европски земји, јавното трошење заостанува далеку зад нив. Вложените јавни средства во активни мерки на пазарот на труд покажуваат извесна корелација со тековите на долгорочната невработеност. Во земјите кои што издвојуваат најмногу средства за активни мерки на пазарот на трудот, процентот на долгорочна невработеност е најнизок. И обратно, земјите кои со најмалку средства учествуваат во активните мерки на пазарот на трудот пак, имаат највисоки стапки на долгорочна невработеност. 6. Анализа на состојбите во Р. Македонија Како мерки што се однесуваат на долгорочно невработените се сметаат исклучиво мерките што како целна група ги посочуваат долгорочно невработените лица. Таргетирањето е важно во процесот на ре/интеграција на пазарот на трудот, бидејќи од една страна влијае врз мотивираноста а од друга ја покажува социјалната димензија при решавање на проблемот на долгорочно невработените. Кога активните мерки на пазарот на трудот се прифаќаат и почнуваат да се воведуваат во политиката, средствата што се издвојуваат се скромни со мал сет на програми и мерки што се обезбедуваат. Кога станува збор за долгорочната невработеност, посебно во случај со екстремно висок процент на постоење и оддржливост, политиките треба да се балансираат ;

12 помеѓу двата возможни пристапи: превенција од долгорочна невработеност и третирање на истата. Во политиките кај нас како да го нема тој баланс. За третирање на долгорочната невработеност и таргетирање на долгорочно невработените може да се зборува во периодот кога пристоен процент од фондот наменет за активни мерки на пазарот на трудот се насочува токму за нив. Согласно принципот третман- превенција, анализата е направена во две фази. Третирање на долгорочно невработените лица во периодот , и превенција од запаѓање во долгорочна невработеност и запоставување на веќе долгорочно невработените лица од 200 до сега. 6. Прв период: Почетните оперативни планови се скромни и од аспект на сетот понудени мерки и од аспект на финансиите. Така во 2007 и 2008 оперативните планови содржат по 5 мерки, а во 2009 бројот на мерките се зголемува на 9, се проширува опфатот на корисници предвидени во програмите и фондот наменет за нив. Со секоја мерка се таргетира одредена целна група од невработените лица. Мерките опфаќаат обезбедување јавни работи во единиците на локална самоуправа, субвенции на плати за одредени групи невработени, обуки за англиски јазик, компјутери и занимања кои се дефицитарни на пазарот на трудот, поддршка за самовработување итн. Долгорочно невработените во 2007 се опфатени со 2 мерки, а во 2008 и 2009 со по 3 мерки. Некаде се таргетираат како единствена целна група, а некаде се една од целните групи. Мерки кои што ги опфаќаат долгорочно невработените се: поддршка за самовработување (2007, 2008 и 2009); јавни работи и привремени вработувања во единиците за локална самоуправа (ЕЛС) од 3 до 6 месеци (2007 и 2009); формализирање на постојни бизниси (2008) и обука за занимања и вештини кои се дефицитарни на пазарот на трудот (2008 и 2009).

13 Процентот на исплатени средства за 2007, 2008 и 2009 за мерки за долгорочно невработените од вкупниот фонд за активни мерки се околу 22 %, 34 % и 22 % соодветно. 6 Во трите оперативни планови една од мерките е поддршка за самовработување, што значи неповратни средства за започнување бизнис. При секоја реализација на оперативните планови се евидентира огромниот интерес на долгорочно невработените за оваа мерка. Секојпат процентот на апликанти и поддржани бизнис надминува 70 % иако тие се само една од трите целни групи. 7 При реализицијата на мерката евидентен е и интересот на долгорочно невработените за формализирање на постојни бизниси каде бројката на апликанти е за 3 пати поголема од бројката предвидени да се опфатат со мерката. Заостанува интересот за обуката како мерка за подобрување на вештините и квалификациите на долгорочно невработените и зголемување на нивната вработливост. Двата пати кога оваа мерка се спроведува аплицираат помалку од предвидениот број лица и само нешто над половина од предвидените лица успешно ја завршуваат обуката. 6 Сопствена пресметка врз основа на податоците за финансиски средства вкупно и за секоја мерка поединечно. Таму каде што нема податок за точниот број опфатени долгорочно невработени лица, а се една од двете или трите целни групи, се пресметува половина или третина од средствата, соодветно. 7 Иако во 2007 се една од трите целни групи, од вкупниот број апликанти % се долгорочно невработени, а од вкупниот број што добиле поддршка % се долгорочно невработени. Истиот случај е и во 2008 кога долгорочно невработените се две од трите целни групи кога од вкупниот број апликанти околу 86 % се долгорочно невработени, а поддржани се околу 85%. Во 2009 повторно интересот на долгорочно невработените во голема мера го надминува бројот предвидени лица. Од поддржаните бизниси 76. 3% се долгорочно невработени лица.

14 Табела 3. Обуки за невработени лица, 2008 и 2009 год. Година Предвидени Аплицирале Ја завршиле обуката *нема податок колку од апликантите и обучените се долгорочно невработени Овие факти упатуваат на неколку заклучоци: заради лошата финансиска состојба на долгорочно невработените кај нив постои голем интерес да се дојде до финансиски средства, висок процент од долгорочно невработените егзистираат во неформалниот сектор и кај нив има ниска мотивираност за подобрување на сопствените квалификации за да ги зголемат шансите за вработување. Сите овие податоци треба да се имаат во предвид при формулирање на една целосна стратегија која врз основа на потребите и структурата на невработените лица ќе понуди адекватни мерки, константно ќе се подобрува, а воедно и ќе одговори на нивните потреби согласно сериозноста на проблемот. 6.2 Втор период: Втората фаза е од 200 до сега. Во овој период освен што целокупниот фонд наменет за активни мерки на пазарот на трудот значитечно опаѓа веќе и долгорочно невработените не се предмет на активните мерки на пазарот на трудот. Од проактивен пристап за третирање на долгорочната невработеност се преминува во фаза на превенција од истата. Тоа би било добра политика за економии со понизок процент на долгорочно невработени и со подобра структура на долгорочно невработените лица. Но кај нас тоа не е случај.

15 Во оперативните планови во 200 и во 20 долгорочно невработените во ниту една мерка не се посочени како специфична целна група. Во овие два оперативни планови повеќето од мерките како целна група ги посочуваат евидентираните невработени лица или лица кои најмалку 3 или 6 месеци се пријавени во Агенцијата за вработување на Република Македонија (АВРМ) како невработени. Иако со овие мерки начелно се опфаќаат и долгорочно невработените лица, во контекст на оваа анализа, не може да се оквалификуваат како мерки наменети за решавање на проблемот на долгорочната невработеност. Од една страна заради претходно споменатата социјална димензија на политиките за вработување и можноста од исполнување на квотите на мерките со краткорочно невработени лица, од друга страна пак, намалување на можноста од соодветна статистика за тоа што се случува со долгорочно невработените лица. Во 202 повторно се таргетираат долгорочно невработените лица, како една од целните групи, и тоа само во една мерка: организирање на јавни работи. Бидејќи извештајот за 202 година сеуште не е објавен од страна на АВРМ во согласност со предвидените трошоци за оваа мерка и вкупниот фонд за активни мерки може да се процени дека процентот наменет за долгорочно невработените би бил околу 6.7%. 8 Согласно оперативниот план за 203 продолжува трендот на превенција од долгорочна невработеност. Во овој оперативен план предвидено е вклучување на долгорочно невработените во 2 мерки: повторно, организирање на јавни работи и обука кај познат работодавач со субвенционирање. 9 Според податоците од финансиската рамка на оперативниот план за средствата предвидени за секоја мерка поединечно и вкупните средства за активни мерки на пазарот на трудот, 8 Сопствена пресметка врз основа на податоците за средства за секоја мерка поединечно и вкупно за активни мерки на пазарот на трудот од Оперативниот план за активни мерки и програми за вработување Со мерката обука кај познат работодавач со субвенционирање се предвидува опфат од 70 лица а долгорочно невработените се една од петте целни групи.

16 средствата наменети за долгорочно невработените би биле околу 4% од фондот наменет за активни мерки на пазарот на трудот за 203 година Дополнителни проекти со кои се опфатени и долгорочно невработените лица Покрај мерките од оперативните планови за активни мерки и програми за вработување, од 2008 година се спроведува проект на Владата на Република Македонија во кој една од целните групи се долгорочно невработените лица. Проектот за самовработување со кредитирање е проект чија цел е на невработените лица кои сакаат да започнат сопствен бизнис или да го легализираат постојниот да им се овозможи поволен кредит. 2 Годишниот опфат на корисници при секое спроведување на проектот се предвидува да биде 2000 лица, а една од целните групи корисници се долгорочно невработените лица. Во текот на 2008, 2009, 200 и 20 поднесле барање 829 лица а подигнале кредит 3653 лица. Во 2008 и 2009 година за реализација на овој проект се обезбедени вкупно ден. од буџетот на Р. Македонија, а за 200 и 20 година не се обезбедени дополнителни средства. 22 Нема податок колку од апликантите и лицата кои подигнале кредит се долгорочно невработени. Проектот Поддршка за вработување на млади лица, долгорочно невработени и жени се спроведува во 20 и 202 година. Целта на овој проект е да се зголеми вработливоста на невработените млади лица, долгорочно невработените и жените, со развивање на нивните компетенции (знаења, вештини и ставови) преку 20 Сопствена пресметка врз однова на податоците за средства за секоја мерка поединечно и вкупно за активни мерки на пазарот на трудот од Оперативниот план за активни мерки и програми за вработување- 203 (бидејќи долгорочно невработените се една од целните групи а нема податок колку точно долгорочно невработени ќе бидат опфатени, фондот наменет за мерката се дели на онолку целни групи колку што се таргетираат во мерката) 2 Рок на враќање на средствата да биде 3 години; Каматна стапка од % на годишно ниво; Грејс период од година; Сопствено учество на корисникот од најмалку 25% од вкупната вредност на проектот (во вид на опрема, предмети и/или пари); Корисникот мора да обезбеди гаранција за поврат на средства со хипотека во однос :, со одобрениот кредит. 22 Податоците за реализација на проектот се наоѓаат во Извештаите за работата на АВРМ, со оглед на тоа што достапни се извештаите заклучно со 20, информациите за спроведување на проектот се до 20 година.

17 обуки. Проектот е финансиран во рамките на Оперативната Програма за Развој на Човечки Ресурси ( ), Инструментот за Претпристапна Помош (ИПАкомпонента 4) и се спроведува како директен грант доделен на АВРМ. Во 20, 202 и согласно Националниот акциски план за вработување и во 203 година, се вклучуваат долгорочно невработените во обуките за подобрување на нивните квалификации и зголемување на можноста за вработување. 23 Предвидено е издвојување дополнителни средства од буџетот како придонес кон реализацијата на овој проект. 24 Во реализација на проектот во 202 година, било предвидено вклучување на 839 долгорочно невработени лица во обуки за вештини барани на пазарот на трудот. Аплицирале 94 лица, 767 лица ја започнале обуката, а 633 ја завршиле обуката и се здобиле со сертификати за занимање. 25 Ова укажува на извесен пораст на мотивацијата на долгорочно невработените за подобрување на своите квалификации и зголемување на шансите за вработување. Најнова мерка за 203, надвор од оперативниот план за активни програми и мерки за вработување, која што се однесува на долгорочно невработените е мотивациона обука за долгорочно невработени лица на возраст од години, невработени подолго од 0 години, со која се планира да се опфатат 5000 лица. За време на обуката невработените ќе имаат можност да добијат информации за програмите за вработување и практични совети за подобрување на можностите за вработување. Главниот фокус за време на обуката е мотивирање на лицата за заземање активен став кон својата позиција и подобрување на сопствената состојба. 8. Заклучоци и препораки 23 Национален Акциски план за вработување на Република Македонија , Министерство за труд и социјална политика, Скопје, Ibid. 25 Брошура за резултатите од проектот поддршка за вработување на млади лица, долгорочно невработени и жени, 202

18 За Р. Македонија, како социјална држава и земја која се грижи за благосостојбата на своите граѓани, неопходно е да ги врати долгорочно невработените како предмет на активните политики на пазарот на трудот. Во моментот не е јасно влијанието на активните мерки на пазарот на трудот за намалување на дологорачната невработеност. Може да се заклучи дека ниските финансиски средства што се издвојуваат, засега имаат само маргинално влијание врз стапката на невработеност и врз долгорочно невработените. Стапката на невработеност многу полека опаѓа а процентот на долгорочна невработеност останува над 80%. Освен тоа пристапот се менува. Од активна поддршка за долгорочно невработените кон превенција од премин во долгорочна невработеност. На тој начин долгорочно невработените остануваат економски и социјално загрозена категорија. Во последните три оперативни планови акцентот се става само на ново-влезените на пазарот на трудот, а се запоставуваат широката маса долгорочно невработени лица. Дури во 200 Европскиот Комитет за социјални права искажува загриженост и бара дополнителни информации за мерките кои се преземаат во корист на долгорочно невработените лица. 26 Од друга страна пак ни надоместокот за невработеност не игра голема улога како извор на приход или социјална сигурност. Прво, многу е мал процентот на лица кои го земаат: само 9% од евидентираните невработени лица во 20; и второ, надоместокот се исплаќа најдолго до 2 месеци. Тоа значи дека социјалната 26 Петти извештај за имплементацијата на Европската социјална повелба (за референтниот период ), Министерство за труд и социјална политика, 200

19 помош наменета за невработените не ги заштитува долгорочно невработените од сиромаштија. За решавање на проблемите на долгорочно невработените лица потребно е: Воведување минимален достоинствен приход. Тоа е исплата од страна на државата која функционира како сигурносна мерка за луѓето кои не работат или немаат пристап до пристојна работа; 27 Зголемување на средствата наменети за активни мерки на пазарот на трудот и со тоа за средствата наменети за долгорочно невработените; Таргетирање. Означување на долгорочно невработените како целна група во мерките за намалување на невработеноста. Така ќе се избегне квотите на мерката да бидат пополнети со краткорочно невработени лица и ќе се овозможи соодветна статистика за движењата во долгорочната невработеност; Профилирање. Вклучување во мерките не само како една категоризирана целна група, туку имајќи ги во предвид факторите кои придонесле за да се остане долгорочно невработен пр. ниска мотивација, ниски квалификации, отсуство на претходно работно искуство итн.; Строго следење и евалуација. Евалуација на секоја меркаквалитативно и квантитативно за подоцнежните оперативни планови и мерки да се базираат врз соодветни податоци за претходно стореното. 27 Оваа социјална мерка е предложена и од Македонската Платформа Против Сиромаштија.

20 И на крај за да бидат ефективни мерките на пазарот на трудот мора да се засновани на длабински анализи на пазарот на трудот и мора да одговорат пропорционално со големината и природата на проблемот. Имајќи во предвид дека буџетските средства се ограничени, уште поважно е тие да бидат добро насочени. 2

21 Библиографија Официјални извори и јавни документи:. Брошура за резултатите од проектот поддршка за вработување на млади лица, долгорочно невработени и жени, Државен завод за статистика на Република Македонија ( 3. Годишен извештај за работењето на АВРМ- 2007, 2008, 2009, 200, 20; 4. Национален акциски план за вработување на Република Македонија , Министерство за труд и социјална политика, Скопје, Национална стратегија за вработување 200, Влада на Република Македонија, Национална стратегија за вработување 205, Министерство за труд и социјална политика на Република Македонија, 20 nje.pdf 7. Оперативен план за активни програми и мерки за вработување: 2007, 2008, 2009, 200, 20, 202, 203 ( ) 8. Петти извештај за имплементацијата на Европската Социјална Повелба (за референтниот период ), Министерство за труд и социјална политика, Претпристапна економска програма , Министерство за финансии на Р. Македонија, Податоци за ОЕЦД земји: en/07/02/02/index.html?contenttype=&itemid=/content/chapter/factbook en&containeritemid=/content/serial/847364&accessitemids=&mimetype=text/html table9 Стручна литература и анализи:. Arvo Kuddo, Employment Services and Active Labor Market Programs In Eastern European and Central Asian Countries, CEPR Policy Report, A Dynamic Approach to Europe s Unemployment Problem Драган Тевдовски, Пристојна работа во Република Македонија,Скопје, 20 pdf 4. Employment and Training Department- International Labour Office, The evaluation of active labour market measures for the long-term unemployed, Geneva 5. Lehmann, Macedonia s Accession to the EU and the Labor Market: What Can Be Learned from the New Member States?,

22 Институт за Социјална Демократија "Прогрес" 2